Morgunblaðið - 27.07.1955, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 27 júlí 1955
MORGUNBLAÐIÐ
11
Helgi Kjartansson sextugur
H
ELGI KJARTANSSON bóndi
hreppi átti sextugsafmæli á mið-
vikudaginn var, 20. þ. m.
Á þriðjudagskvöldið hringdi
kunningi okkar Helga til mín, og
spurði mig hvort það kæmi ekki
afmælisgrein um hann í Morgun-
blaðinu eða einhverju öðru blaði.
„Hvernig á ég að vita það?“
svaraði ég. „Það er skömm að
því, ef sextugsafmælis hans verð-
ur ekki minnzt í blöðunum,“
sagði hann, „þú þekkir Helga
vel, og hann er skógræktarmað-
ur, en þú liggur á liði þínu, ef
þú ekki skrifar um hann góða
afmælisgrein. Þú veizt, að hann
á það skilið “
Mér varð svarafátt, en sagði
eitthvað á þá leið, að mér fynd-
ist Helgi eiga skilið að fá að eiga
Sitt sextugsafmæli svona nokkurn
veginn í friði, og ef hann ætti
að fá góða afmælisgrein. yrði
einhver mér pennaliprari maður
að sk"ifa hana. Auk þess væri
algjörlega útilokað, að slík grein
sem hann talaði um gæti komið
á afmæli Helga, því að það væri
sjálfsagt þegar langt komið að
prenta öll blöð, sem ættu að
koma út á morgun. „Það gerir
ekkert til, þó hún komi þá ekki
fyrr en hinn daginn," sagði kunn
ingi okkar Helga. En eftir sam-
talið varð mér einhvem veginn
ekki rótt fyrr en ég tók mér
penna í hönd.
★ ★ ★
Helgi Kjartansson er fæddur
að Hvammi í Dölum 20. júlí 1895.
Foreldrar hans voru síra Kjartan
Helgason Magnússonar bónda í
Birtingaholti og frú Sigríður Jó-
hannesdóttir sýslumanns Guð-
mundssonar í Hjarðarholti í Staf-
holtstungum.
Þegar Helgi var á 10. ári, var
síra Kjartani veitt Hrunapresta-
kall, og man ég það fyrst eftir
Helga, er ég var drengur, ný-
kominn í sveitina um vorið, til
frændfólks míns í Hrunamanna-
hreppi, að ungi prestssonurinn
lék á orgelið í kirkjunni við
messu. Var þetta öllum í sókn-
inni mikið undrunar- og aðdáun-
arefni, og ekki sízt okkur börn-
Unum, sem vorum á svipuðu reki
og ungi organistinn. Þau léku á
orgelið til skiptis við messur,
Helgi og Elín systir hans, sem er
lítið eitt eldri en hann.
Og ennþá lifir þessi saga í
Hrunasókn: Roskinn bóndi í sókn
inni var við kirkju skömmu eft-
ir að síra Kjartan kom að Hruna.
Hann settist utan til í kirkjunni
og hlýddi á messu og söng og
orgelspil. En var þetta sem hon-
um sýndist og heyrðist? Var kom
ið sjálfspilandi orgel í Hruna-
kirkju? Drenghnokkinn, sem sat
við orgelið var ekki hærri í loft-
inu en svo, að kirlrjugesturinn,
sem sat utan til í kirkjunni, sá
engan organistann. Eða kannske
hefur hann ekki áttað sig á því,
að litli glókollurinn, sem hann
sá á hnakkann á í innstu bekkja-
röð væri organistinn. Helgi er
ennþá organisti í Hrunasókn og
Tungufellssókn. Hann óx og varð
hár maður og gerfilegur, en enn-
þá er hann lítt fyrir það gefinn
að láta mikið á sér bera.
Á unga aldri stundaði Helgi
Kjaríansson búfræðinám við
bændaskólann á Hvanneyri, og
nokkrum árum síðar hélt hann
til Noregs og réðist til starfa á
bóndabýli á Jaðri og dvaldist þar
um eins árs skeið. Slíkt var ekki
óalgengt á þeim árum, og var
það vissulega hvorttveggja í senn
góð hugvekja og góður skóli fyr-
ir íslenzk bændaefni, því að á
Jaðri var mikið unnið að nýrækt
við mjög erfið skilyrði. Þar
þurfti, auk sjálfrar jarðvinnsl-
unnar, að fjarlægja mjög mikið
af smáu og stóru grjóti og ræsa
fram. Að lokinni dvölinni á Jaðri
fór Helgi víðar um Noreg, og
dvaldist m. a. nokkra mánuði í
Þrændalögum.
Eftir heimkomuna frá Noregi
tók Helgi við bústjórn á heimili
föður síns í Hruna, en vorið 1930
Stofnaði hann nýbýli í Grafar-í
Helgi Kjartansson
landareign skammt frá Litlu-
Laxá, reisti þar myndarlegt íbúð-
arhús og peningshús og hlöðu, og
skýrði býlið Hvamm. Bærinn
stendur hátt og þurrt, niðri undir
rótum svokallaðra
sýslunefnd, í stjórn Skógræktar-
félags Árnesinga, og vafalaust
gegnir hann og hefur gegnt
mörgum fleiri trúnaðarstörfum,
sem mér er ekki kunnugt um.
Helgi Kjartansson er kvæntur
Elínu Guðjónsdóttur Helgasonar,
fyrrv. bónda í Gröf í Hruna-
mannahreppi. Er heimili þeirra
hjóna með miklum myndarbrag,
og umgengni öll, bæði úti og inni
til fyrirmyndar.
Þrjú mannvænleg börn eiga
þau hjónin, öll uppkomin. Eru
tvö þeirra heima, Jóhannes og
Guðrún, en yngri bróðirinn,
Kjartan, er við búnaðarnám í
Noregi. Eru börnin öll mjög vel
samhent foreldrum sínum um
allt sem lýtur að velferð heim-
ilisins.
★ ★ ★
Mjög var gestkvæmt í Hvammi
á sextugsafmæli húsbóndans,
. bæði af sveitungum hans og öðr
um vinum hans og frændum,
komnum lengra að. Við það tæki-
færi barst hjónunum vegleg gjöf.
vönduð stofuhúsgögn, frá öllum
. Högnastaða- . sóknarbörnum Hruna- og Tungu-
asa moti suðaustri. Er utsym fellssóknar) 0g önnur afmælisgjöf
gott til austurs og suðurs. Litla- fr£ sveitungum Helga, málverk,
Laxa er til mikillar pryði, þar
sem hún rennur í stórum bugð-
um skammt fyrir neðan bæinn,
og svo er rétt steinsnar niður að i frá' því>“aðTað' hefðTekÍkl
Héraðsmót UIVIS Snæ-
fells og Hnappadalssýslu
mun berast honum, eftir að ros-
anum linnir. Oddviti sveitarinn-
ar, sem var meðal veizlugesta,
Hverahólmanum. Enn staðarlegt
heim að líta af veginum handan
við Litlu-Laxá.
Síra Kjartan lét af prestskap
þetta vor, og fluttust foreldrar
Helga með honum að Hvammi,
og dvöldust hjá honum það sem
eftir var ævi þeirra.
í Hvammslandi er mikill jarð-
hiti og mun Helgi hafa haft auga-
stað á honum, er hann valdi
„landnóm“ sitt, því að jarðhit-
ann hefur hann virkjað óspart.
Er hann notaður til matarsuðu,
híbýlahitunar og garðræktar. —
Heima við bæinn er litið gróður-
hús, næstum jafngamalt bæn-
um, og seinna reisti Helgi í félagi
við nágranna sinn og lærisvein
í garðræktinni, Einar í Garði,
stórt gróðurhús skammt fyrir
neðan bæinn, en Garður er garð-
ræktarnýbýli úr Hvammslandi,
miklu yngra en Hvammur.
Garðræktin mun mega teljast
aðalstarf Hvammsbóndans. Auk
gróðurhúsanna eru þar miklir
garðar, bæði á yljuðu landi og
köldu, þar sem ræktað er alls
konar grænmeti. En Helgi hefur
jafnframt stöðugt lagt stund á
túnrækt, og eru nú orðin stór
tún í Hvammi, og allstórt kúabú:
Þá er ekki sízt merkilegt skóg-
ræktarstarf Helga í Hvammi. —
Skömmu eftir að hann reisti ný-
býli sitt, girti hann dálítinn blett
í brekkunni fyrir ofan bæinn og
setti þar niður trjágróður, sem
hann tók með sér frá Hruna.
Nokkru seinna girti hann brekk-
una alla ofan við bæinn, upp á
brekkubrún, og er svæðið sem
girt er á að gizka einn ha. Svæði
þetta er nú að verða alsett trjá-
gróðri, sumt aðeins litlar plönt-
ur ennþá, en hæstu trén á þriðju
mannhæð.
Þarna er skjól fyrir norðan-
og norðvestanátt, en í landnyrð-
ingi, sem oft er þrálátur, er jafn-
an harður strengur meðfram ásn-
um, og opið fyrir austanátt, sunn-
anátt og útsynningi. En það er
skemmst frá að segja, að þrátt
fyrir takmarkað skjól vex þarna
allur trjágróður, birki, reynivið-
ur, greni og fura, sérstaklega vel,
og er til mikillar prýði.
Mestallt birkið sem gróðursett
hefur verið í brekkunni seinni
árin er alið upp af fræi í Hvammi
og það er svo beinvaxið og vöxtu
legt að undrun sætir. Þá má geta
þess, að í Hvammi hefur verið
alið upp töluvert af trjáplöntum,
aðallega birki, sem miðlað hefur
verið víðsvegar um sveitina.
Brekkan í Hvammi, svo og ungi
skógarlundurinn við Álfaskeið
benda til þess, að í uppsveitum
Árnessýslu séu mjög góð skilyrði
til skógræktar.
Ýmis opinber störf hafa hlað-
izt á Helga í Hvammi. Hann er
hreppsnefnd, skólanefnd og
getað orðið tilbúið fyrir afmælið,
sökum langvarandi sólarleysis,
og töldu víst bæði afmælisbarn-
ið og veizlugestir það fullgilda
afsökun. Að öðru leyti setti hið
óhagstæða tíðarfar engan svip á
afmælisveizluna. Gestir og heima
fólk skemmta sér við söng og
hljóðfæraslátt og samræður fram
á nótt.
★ ★ ★
Helgi Kjartansson er gjörhug-
ull maður og grandvar. Auk þess
hefur hann góða kýmnigáfu, og
er mjög skemmtilegur í góðum
vinahópi, og ágætur ferðafélagi
er hann. Á sá er þetta ritar góðar
endurminningar um ferðalög með
Helga, bæði lestaferðir (með
vagnalestir) frá unglingsárunum,
og trypparekstra og aðra ógleym
anlega útreiðartúra frá seinni ár-
um.
Ekki er ég óhræddur um, að
Helgi reiðist mér fyrir að vera
að rausa um sig í blöðunum, en
verst þykir mér ef það verður til
þess að ég fái aldrei að koma á
hestbak hjá honum oftar.
Guðmundur Marteinsson.
Eru í A.-Þýzhðlandi
BERLÍN, 25. júlí — Krusjeff og
Bulganin eru nú staddir í Aust-
ur-Þýzkalandi í opinberri heim-
sókn. Munu þeir einnig ræða við
kommúnistaleiðtogana þar um
framtíð Þýzkalands.
Sjúkoff og Gromyko komu við
í Austur-Berlín á leið sinni aust-
ur til Rússlands. Þeir höfðu að-
eins tveggja stunda viðdvöl þar
og héldu þegar heim til Moskvu.
HERAÐSMOT Ungmennasam-
bands Snæfellsness og Hnappa-
dalssýslu var háð í Stykkishólmi
10. júlí s.l. Hófst það kl. 2 með
guðsþjónustu í Stykkishólms-
kirkju.
Til leiks mættu keppendur úr
8 félögum á sambandssvæðinu og
varð Umf Snæfell Stykkis-
hólmi hæst að stigatölu, eða með
76 stig, en næst varð íþróttafé-
lag Miklaholtshrepps með 52 st.
Úrslit i einstökum greinum:
100 m hlaup:
Karl Torfason, Snæfell 11,8
Karl Ásgrímsson, Í.M. 12,0
Kristófer Jónasson, Tr. 12,0
400 m hlaup:
Karl Torfason, Snæfell 62,2
Karl Ásgrímsson, Í.M. 60,6
Ragnar Hallsson, Eldborg 61,2
1500 m hlaup:
Daníel Njálsson, Sk.str. 4,52,9
Vilhj. Pétursson, Gr.f. 4,57,3
Sigurður Eiðsson, Í.M. 5,02,0
4x100 m boðhlaup:
A-sveit Snæfells 52,0
Hástökk:
Kristófer Jónasson, Tr. 1,70
Jón Pétursson, Snæfell 1,65
Ágúst Ásgrímsson, Í.M. 1,60
Langstökk:
Kristófer Jónasson, Tr. 6,35
Halldór Ásgrímsson, Í.M. 6,15
Jón Pétursson, Snæfell 6,14
Þrístökk:
Jón Pétursson, Snæfell 13,36
Halldór Ásgrímsson, Í.M. 12,96
Kristján Torfason, Snæfell 12,68
Stangarstökk:
Brynjar Jensson, Snæfell 3,10
Karl Torfason, Snæfell 2,95
Daníel Njálsson, Sk.str. 2,80
Kúluvarp:
Ágúst Ásgrímsson, f.M. 13,58
Einar Kristjónss., Staðars. 12,68
Karl Ásgrímsson, Í.M. 11,46-
Kringlukast:
Jón Pétursson, Snæfell 37,40
Ágúst Ásgrímsson, Í.M. 36,43
Einar Kristjánss., Staðars. 33,46
Spjótkast:
Einar Kristjánss., Staðarsv. 49,21
Hildimundur Björnsson. Sn. 44,80
Bjarni Alexandersson, í. M.
Glíma
Ágúst Ásgrímsson, Í.M. 8
Halldór Ásgrímsson, Í.M. 6
Karl Ásgrímsson, Í.M. 4
80 m hlaup kvenna:
Guðbjörg Lárentsínusd. Sn. 11.5
Elísabet Hallsdóttir, Eldb. 12,0
Guðrún Hallsdóttir, Eldb. 12,0
Langstökk kvenna:
Svala ívarsdóttir, Snæfell 3,96
Lovísa Sigurðardóttir, Snæf. 3,87
Sigrún Eiðsdóttir, Í.M. 3,65
Hástökk kvenna:
Lovísa Sigurðardóttir, Sn. 1,22
Svala ívarsdóttir, Snæfell 1,17
Sigrún Eiðsdóttir, Í.M. 1,07
4x100 m boðhlaup kvenna:
A sveit Snæfells 64,6
Veður var milt en gekk á með
skúrum seinni part dagsins. Fór
mótið vel fram. Um kvöldið var
dansleikur í samkomuhúsi bæjar-
ins. Fjölmenni sótti héraðsmótið
víðsvegar úr sýslunni. — Á. H.
Byggingaframhvæmdir í Ólafs-
vík með mesta móti í somor
6 sbúðarhús í sirJðum og vlðgerð á brimbrjófnum
ÓLAFSVÍK, 21. júlí: — Tíðarfar
hefur verið afarslæmt undanfar-
ið. Stöðugar rigningar og rok.
Hefur tíð þessi haldizt nú á ann-
an mánuð. Hey standa undir
stórskemmdum. Sáralítið hefur
verið hirt í hlöður og eiga menn
því mest allt sitt hey á túnum í
göltum eða jafnvel flatt. Síðast-
liðna nótt var hér aftakaveður
með rigningu og roki.
GÓÐUR AFLI
Nokkrir bátar hafa stundað rek
netjaveiðar héðan og hefur afli
verið allgóður. Voru bátarnir
með úr síðasta róðri um 100 tunn-
ur, úr að meðaltali 35 netum
hver.
Fjórir bátar eru á síldveiðum
með hringnætur fyrir Norður-
landi.
Fyrir skömmu var keyptur
hingað nýr bátur, og er það 9.
báturinn hér í Ólafsvík. Var það
Bjarni Ólafsson, 36 lesta frá
Ný$9 heilsuhæli Nátlúrulæknlngafélags
íslands í Hveragerði
SÍÐASTLIÐINN sunnudag tók Náttúrulækningafélag íslands til
starfa í nýjum húsakynnum í Hveragerði. Er það heilsuhæli
sem félagið hefur sjálft látið reisa og verið hefur í byggingu undan-
farin tvö ár, en byrjað var á hælinu haustið 1953.
Keflavík. Er hinn nýi eigandi
hans Halldór Jónsson útgerðar-
maður í Ólafsvík.
MIKLAR BYGGINGA-
FRAMKVÆMDIR
Byggingaframkvæmdir eru
með mesta móti hér í sumar, en
talsverð ekla hefur verið á fag-
mönnum til framkvæmdanna.
Sex íbúðarhús eru nú í smíðum
og einnig er verið að Ijúka við
byggingu hraðfrystihúss kaup-
félagsins Dagsbrúnar hér. Þá cr
einnig verið að endurbæta hrað-
frystihús ólafsvíkur og fiskverk-
unarstöðina Hrói h.f.
BRIMBRJÓTURINN LENGDUR
Unnið er að því að lengja norð-
urgarð Ólafsvíkurhafnar og er
þegar búið að lengja garðinn um
13 metra. í undirbúningi er að
lengja hann um 11 metra til við-
bótar og verður þá garðurinn
allur 24 metrar að lengd. 14
manna vinnuflokkur starfar við
verk þetta. — Einar.
RÚMAR 28 GESTI
Náttúrulækningafélagið hefur
um nokkurra ára skeið rekið
heilsuhæli í Hveragerði en ekki
fyrr í sínum eigin húsakynnum.
Hælið er að vísu ekki fullbyggt
ennþá, aðeins fyrsta áfanganum
lokið. Rúmar það 28 gesti auk
starfsfólks. Meðal annara salar-
kynna má nefna borðsal fyrir 100
manns, setustofu o. fl.
SEINNI ÁFANGINN
Sú álma byggingarinnar, sem
fullgerð er, er 260 ferm að flatar-
máli. Er ákveðið að byggja aðra
álmu jafnstóra þeirri sem lokið
er og verður í henni leikfimis-
salur, sundlaug og borðtennissal-
ur. Lard hælisins er 20 hektarar
og liggur það austanvert við
Hveragerðisþorp beggja megin
Varmár.
ÓKEYPIS TJALDSTÆÐI
Þar sem heilsuhælið er nú þeg-
ar fullskipað fram í ágústmánuð,
en fjöldi fólks á biðlista, hefur
félagið ákveðið að gefa fólki
kost á ókeypis tjaldstæðum í
landi sínu svo og útvegun her-
bergja úti í þorpinu fyrir þá sem
óska að fá heilsukost hjá hælinu
Ákveðið er að reka hælið allt
árið. Læknir hælisins er Jónas
Kristjánsson.
Óhags!æð heyskap-
HÖFN í HORNAFIRÐI, 25. júlL
— í Hornafirði hófst heyskapur
snemma í mánuðinum. Hefur
heyjatíð verið óhagstæð og frem-
ur lítið náðst inn af heyjum. —
Hins vegar hefur tekizt að ná
þeim saman svo ekki liggur mik-
ið undir skemmdum ennþá.
Grasvöxtur er víða orðinn
mjög mikill, jafnvel um of, enda
hefur slátturinn mjög tafizt
vegna óþurrka.
Fyrir nokkrum dögum braut
Hólmsá á Mýrum skarð í varnar-
garðinn og flæðir hún nú austur
Mýrarnar og fellur um HoltagiL
Mun talsvert af engjum vera 1
hættu vegna árinnar.