Morgunblaðið - 28.07.1955, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. júlí 1955
ormmMaMífr
Úts H.f. Árvákur, Reykjavlk
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá VifdX,
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni GarCar KristinMon.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600
Áskriítargjald kr. 20.00 & mánuði Innanlanda
I lausasölu 1 krónu eintakiC
Úr daglega lifinu
Uggvænlsg efnohogsþróun
ÞEGAR fslendingar líta yfir
athafna- og efnahagslíf sitt í
dag geta þeir glaðst yfir mörgu.
Almenn velmegun ríkir í landinu
og næg atvinna. Afkoma alls al-
mennings er betri og jafnari en
oftast áður.
Miklar framkvæmdir standa
yfir. Þúsundir einstaklinga vinna
að umbótum í húsnæðismálum
sínum og af hálfu hins opinbera
er unnið að raforkuframkvæmd-
um, sem bæta munu aðstöðu
mikils hluta þjóðarinnar í lífi
hennar og starfi.
Yfir öllu þessu er vissulega
ástæða til þess að gleðjast. ís-
lenzka þjóðin stendur mitt í
miklu uppbyggingarstarfi, þrótt
mikil og bjartsýn á möguleika
sína til þess að bæta land sitt óg
gera það hyggilegra og arðgæf-
Ótraustur
grundvöllur
Þrátt fyrir þessa mynd, sem
óneitanlega blasir við augum
hvert sem litið er, verður því
ekki neitað með rökum, að ýmis-
legt það er nú að gerast í íslenzku
efnahagslífi, sem rík ástæða er
til þess að óttast og hryggjast
yfir. Grundvöllur framleiðslunn-
ar er ekki eins traustur og skyldi.
Það sést m. a. greinilega á
skýrslu þeirri, sem Landsamband
íslenzkra útvegsmanna bi'rti ný-
lega um afkomu sjávarútvegsins.
Þar er því m. a. haldið fram að
árlegur rekstrarkostnaður togara
hafi hækkað um 8—900 þús. kr.
á ári síðan bráðabirgðalögin voru
sett á s.l. ári, um ráðstafanir til
aðstoðar togaraútgerðinni.
Þetta þýðir það, að allur sá
styrkur, sem ríkissjóður veitir
togurunum hefur verið étinn
upp af auknum rekstrarkostn-
aði þeirra. Þeir eru með öðr-
um orðum komnir í sama fen-
ið og þeir voru í fyrir rúmlega
ári siðan.
Ef treysta má fyrrgreindum
upplýsingum L.f.Ú. er hér vissu-
lega um hina ömurlegustu stað-
reynd að ræða. Verður ekki ann-
að sagt, en að íslendingar sýni
furðulegt skeytingarleysi um af-
komu framleiðslutækja sinna.
Slíkt hlýtur að enda með skelf-
ingu. Þjóð, sem lætur tilkostnað
tækja sinna vaxa gersamlega
taumlaust frá ári til árs, getur
ekki vænst þess að njóta öryggis
um atvinnuafkomu sína.
íslendingar verða að skilja
það, að það er ekki hægt að
njóta atvinnnöryggis með slík
um vinnub’'0'raum. Af þeim
hlýtur að leiða vandræði og
erfiðleika. Atvinnutækin
stöðvast og atvinnuleysið held
ur innreið sína.
Hvaða heilvita maður trúir því,
að hægt sé til lengdar að halda
stórvirkustu framleiðslutækjum
þjóðarinnar, togurunum, í gangi
með því að flytja inn bifreiðar og
leggja á þær tolla, sem síðan eru
notaðir til meðgjafar með tog-
araútgerðinni? Hve lengi er hægt
að halda slíkri svikamyllu gang-
andi?
Nei, til slíks bjargráðs er e.t.v.
hægt að grípa til bráðabirgða í
eitt eða tvö ár, en. heldur ekki
lengur, af augljósum ástæðum.
Kaiiphækkanir og
gróðafýsn
En hverjar eru ástæður hins
stóraukna tilkostnaðar útgerðar-
innar? Meginástæðan er stórfelld
kauphækkun í landinu, bæði til
togarasjómanna og annarra. En
ástæðurnar eru fleiri. íslenzkt at-
hafnalíf mótast í alltof ríkum
mælí af taumlausri gróðafýsn
allskonar aðila, sem reita fé af
framleiðslunni. Útflutningsfram-
leiðslan er mergsogin úr ótal átt-
um og á síðan ekki annars úr-
kostar en að leita aðstoðar ríkis-
valdsins. Togaraeigendur biðja
um ríkisstyrki, bátaútvegurinn
fær bátagjaldeyri og styrk til að
veiða síld og ýsu.
j Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
markaði nýja stefnu í efnahags-
málunum haustið 1949 var það
sannarlega ekki ætlunin að halda
styrkjastefnunni áfram. Með
þeim ráðstöfunum, sem gerðar
voru í ársbyrjun 1950 var líka
lagður grundvöllUr að jafnvægi
í efnahagsmálum þjóðarinnar, af-
námi styrkjastefnunnar, haftanna
og svarta markaðsins.
En hinir sósíalisku flokkar,
sem voru í stjórnarandstöðu,
hafa æ síðan notað aðstöðu
sína í verkalýðssamtökunum
til þess að hindra framkvæmd
jafnvægisstefnunnar. Þeim
i hefur orðið þar alltof vel
j ágengt með þeim afleiðingum,
I sem nú blasa við, að á ríkis-
styrki er nú kallað úr öllum
áttum.
En í þessa átt er ekki hægt
að halda lengur, nema því að-
eins að þjóðin vilji kalla yfir
sig atvinnuleysi, gengisfell-
ingu og stórfelld vandræði inn
an skamms tíma.
„Minnismerkí
Marshalláællunar-
SAGT var um Gulbenkian, að
hann væri ríkasti maður
í heimi og ríkasti maður sem
nokkru sinni hefur verið uppi í
sögunni. Einnig var hann stund-
um kallaður „herra fimm pro-
sent“, vegna þess að hann fékk
á’kveðinn hundraðshluta af hrein
um tekjum ýmissa stórra at-
vinnufyrirtækja í heiminum —
einkum olíufyrirtækja.
Gulbenkian er nú farinn veg
allrar veraldar. Hann lézt 86 ára
að aldri í ríkmannlegu hótel-
herbergi á Aviz hótelinu í Lissa-
bon, Portugal, þ. 19. þ. m. Allt
var á hástigi sem um þenna
mann var sagt — og þó hvildi
yfir honum mikil leynd. Sjálfur
kaus hann að lifa í kyrrþey.
Gulbenkian var marg milljón-
eri — og átti eitt stærsta lista-
safn, sem til er í einkaeign í
heiminum.
★ ★ ★
TALIÐ er að Gulbenkian hafi
fæðst í Skutari, Tykrlandi, árið
1869. Faðir hans, Armeniumaður,
sem verzlaði með olíu, lét son
sinn læra verkfræði í Englandi.
Hann var einnig látinn kynna
sér olíuiðnaðinn í Baku í Rúss-
Ríkasti maður
Sjötti maður
BARBARA HUTTON,
landi. Árið 1911 aðstoðaði hann
við stofnun Tyrkneska olíufélags-
ins, en þetta olíufélag hlaut það
\Jelvahandii áhripar:
Ferð í Krísuvík.
Ibréfi frá Brandi segir:
„Ég fór í smáferðalag s. 1.
helgi suður í Krísuvík og austur
að Selfossi. Kunningi minn ut-
an af landi, sem aldrei hafði kom-
ið í Krísuvíkina fyrr, langaði til
að sjá brennisteinshverina þar og
mnar
rr
í MJÖG fróðlegri grein um efna-
hagsaðstoð Bandaríkjanna og
þátt íslands í henni, sem Þórhall-
ur Ásgeirsson skrifstofustjóri,
ritar í nýjasta hefti Fjármála-
tíðinda er m. a. frá því skýrt, að
framlögin til íslendinga hafi á
tímabilinu 1948—1953 numið
samtals 629,6 millj. kr Af þeirri
upphæð hafi 486,2 millj. kr. verið
óafturkíræft framlag, 57 millj.
kr. skilorðsbundið framlag og
86,3 millj. kr. lán.
Af þessu mikla fjármagni, sem
eins og tölurnar bera með sér
var að verulegu leyti gjöf, var
284,7 millj kr. varið til þriggja
stórframkvæmda: Sogsvirkjunar-
innar, Laxárvirkunarinnar og
Áburðarverksmiðjunnar Nam
1 þessi upphæð 74,4% af stofnkostn
aði þeirra. „Er það því ekki að
Íástæðulausu“, segir greinarhöf-
undur, „að stórframkvæmdirnar
hafa verið kallaðar „minnis-
merki Marshalláætlunarinnar".
Þetta er vissulega rétt. Efna-
hagsaðstoðin gerði byggingu
þessara þjóðþrifafyrirtækja mögu
lega. Án hennar hefði þjóðin
ekki getað ráðist í þau.
Það verður því enn einu
sinni augljóst, að þeir menn,
sem börðust með oddi og egg
gegn þátttöku íslands í efna-
hagssamvinnunni höfðu ekki
hagsmuni íslenzku þjóðarinn-
ar fyrst og fremst í huga.
t hinn magnaða gufustrók, sem
þarna hamast árum saman óbeizl
aður — talandi tákn þeirrar jöt-
unorku, sem undir býr. — Leiðin
til Krísuvíkur er um margt sér-
kennileg og fögur, þegar vel viðr
ar — en, herra minn trúr! hve
óyndisleg og ömurleg hún var
þennan sunnudag. Regnið og ill-
viðrið var með endemum. Það
rétt grillti í grátt og hvítfyss-
i andi Kleifavatnið — og öll sýn
, til fjalla var birgð af súld og
þoku. —
Við fjölfarinn
ferðamannaveg.
OG rétt þar sem beygt er af
Hafnarfjarðarveginum biasa
öskuhaugar Hafnarfjarðar við
sjónum allra þeirra, sem leið eiga
til Krísuvíkur og þeir eru hreint
ekki fáir. Hér er í rauninni um
einn fjölfarnasta ferðamannaveg
okkar að ræða. Ég veit ekki bet-
ur en farið hafi verið með hvern
stórhópinn af erlendum ferða-
mönnum þangað suðureftir að
undanförnu. — Það er varla hægt
að segja, að þessir skran- og skíta
haugar þarna við veginn séu bein
línis til þess fallnir að auka á
yndisleik umhverfisins, hvort
sem er í augum innlendra veg-
farenda eða erlendra — eða
mætti ekki finna haugunum þeim
arna einvhern annan stað, þar
sem þeim er ekki otað jafn misk
unnarlaust í augu gests og gang-
andi?
Hellisheiðavegurinn
í slæmu ástandi.
Aleiðinni heim — um Hellis-
heiðina, heldur Brandur á-
frám, varð mér á að sþýrja, hvern
ig á því stæði, að svó vifðist, sém
vegheflarnir fái yfirleitt alger-
lega að hvíla sig um helgar, þeg-
ar umferð er sem mest á þjóðveg
unum í grennd við Reykjavík og
þörfin því langmest á því að
hefla vegina. Hellisheiðarvegur-
inn, eins og hann var s. 1. sunnu
dag, mátti heita allsendis ófær
bifreiðum, fyrir holum og ójöfn
um. Það er eðlilegt, að vegir spill
ist í öðru eins veðurfari og að
undanförnu — en því meira og
stöðugra viðhalds hljóta þeir að
krefjast, ekki sízt hinir fjölförn-
ustu vegir eins og Suðurlands-
vegurinn. — Með þökk fyrir birt-
inguna. — Brandur.
Hið glataða veski.
RÆRI Velvakandi!
Fyrir rúmum þremur vik-
um eða í lok júní s. 1., glataði
maður hér í bæ peningaveski
sínu. Mun hann líklega hafa lagt
það frá sér í ógáti, er hann innti
greiðslu af hendi, ellegar misst
það upp úr bakvasa sínum í leigu
bifreið — eða á götu, eins og tíð- 1
um kemur fyrir. í veskinu var
nafn og heimilisfang eigandans
skrifað á fjölmörg gögn, en samt
hefir það ekki enn komið í leit-
irnar. Það hafði nær ekkert fé-
mætt að geyma, sem finnandi
gæti notfært sér, en þó myndi
eigandi þess fremur hafa viljað
tapa all-stórri fjárhæð en vesk- |
inu. Það var gjöf frá góðum vini
erlendis, sérkennilegt og auð-
þekkjanlegt, enda vafalaust eina '
veskið sinnar tegundar á land- 1
inu, ljósbrúnt að framan með
þrykktri mynd af Maríulíkneski,)
nokkru dökkbrúnna á bakhlið,
grænfóðrað að innan. í tveim-
ur gagnsæjum plastvösum voru
fjölskyldumyndir, sem ekki eru '
fáanlegar í afriti.
Má furðulegt heita.
ÞAÐ er því augljóst, að þessi
gripur hefir mikið tilfinnan
legt gildi fyrir eigandann, auk
þess sem það hafði að geyma á-
ríðandi kvittanir, skírteini o. fl.
Má furðulegt heita, ef hér finn-
ast menn með því hugarfari að
geta fengið af sér að svipta ná-
ungann hjartfólginni eign og
baka honum um leið feikna ó- ,
þægindi — en haft engan hag
af sjálfir. Sumir, er finna slíka '
muni taka hið fémæta en senda J
hitt til eigandans í pósti eða á ann
an hátt og er slíkt vissulega stór-
um mannlegra og sómasamlegra j
að ráði sínu farið. Er vonandi,
að sá, sem hefur umrætt veski j
með höndum, muni að minnsta
kosti ekki láta þ«ð undir höiuð
leggjast. — M“.
verkefni að vinna olíuna í Iraq,
sem síðar reyndist hin stórkost-
legasta náma hins svarta gulls.
★ ★ ★
Viða stóðu fætur undir fjárafla
Gulbenkians. En hann fór að
flestu með leynd. Og hann var
manna tortryggnastur. Þegar
hann settist að dagverði í Aviz
hótelinu í Lissabon, lét hann
færa sér fiskinn ómatreiddan,
valdi sjálfur og merkti með hníf,
svo að eldamaður gæti ekki
blekkt hann. Öll framkoma hans
virtist miðast við þetta: „Ég hef
safnað auði með því að gæta þess
að verða ekki blekktur og ég
ætla ekki að byrja á því nú, að
láta blekkja mig.“ Hann um-
gekkst fáa og „aðeins tvenns
konar fólk, það, sem er ríkara
en ég og það sem er gáfaðra,“
ARF eftir þenna ríka mann hlýt-
ur sonur hans, Nubar, sem var
staddur í Þýzkalandi þegar gamli
maðurinn lézt, og dóttir hans
Rita, sem var í háskóla skammt
frá Lissabon, er Gulbenkian gaf
upp andann. Þessi börn hans
höfðu stundað hann vel í hálfs
árs veikind.um hans.
En gamli maðurinn var einn.
er hann lézt.
★ ★ ★
EFTIRMÁLI: Gulbenkian var
brezkur ríkisborgari, en hafði
dvalið um 13 ára skeið í Portu-
gal. Erfðafjárskattur af eignum
þessa ríka manns er talinn munu
nema himinhárri upphæð — en
spurningin, sem brezka fjármála-
ráðuneytið er nú að velta fyrir
sér, er, hvort skatturinn sé kræf-
ur í Englandi?
Auðurinn hefur verið metinn
á sem svarar til 13 til 16 milljarða
íslenzkra króna.
★ ★ ★
BARBARA HUTTON er sögð
vera búinn að finna sjötta
eiginmanninn sinn. Hann heitir
Gottfried von Cramm og er þýzk-
ur tennisleikari. Barbara og
Gottfried hafa þekkst lengi, þau
kynntust árið 1936 á tennismóti
í Kairo og síðan hefir oft gengið
orðrómur um að þau ætluðu að
slá saman reitum sínum. Frúin
sagði við tennisleikarann í
Kairo: „Þér kunnið að sigra“. —
„Það er ekki sigurinn, sem skift-
ir máli, svaraði von Cramm,
„heldur keppnin". Nú nýlega
sagði Barbara Hutton, er hún var
að koma úr heimsókn frá von
Cramm í Þýzkalandi, „að hann
hefði alla kosti fyrri eiginmanna
sinna, en enga lesti þeirra“. Hún
hefir skilið við eiginmenn sína
fimm sinnum, fyrst árið 1935 við
Mdivani prins, þá árið 1938
við danska greifann Haugwits
Reventlow, í þriðja skifti árið
1945 við Cary Grant, í fjórða
skifti við Igor fursta Trubetzskoi
og í fimmta skifti fyrir ári við
Profireo Rubirosa.
★ ★ ★
ETNA GERIR REYKHRINGI
ETNA, eldfjallið á Sikiley, sem
venjulega er kallað mesta
gjósandi eldfjall í heimi, kom
vísindamönnum á óvart hér um
daginn. New York Times birtir
þ. 20. júli siðastl. svohljóðandi
skeyti frá Sikiley: /—- Etna....
gerði vísindamenn hér alveg
undrandi í dag, er hún tók að
blása fullkomnum reykhringum,
upp úr einum gosgígnum. „At-
burður þessi er alveg einstæður
og við getum enga skýringu gefið
á honum,“ sagði jarðgosafræð-
ingur við Reutersfréttaritara.
★ ★ ★
EINS og venjulega hópaðist
kvenþjóðin með aðdáunar-
glampa í augum umhverfis Ern-
est Hemmingway og ein hinna
ágætu Evudætra spurði: „Er það
satt að ljón og tígisrisdýr ráðist
ekki á menn, sem halda á logandi
kyndli í hendi?“
„Fagra mær“, svaraði Hemm-
ingway, „Það er alveg undir því
komið, hversu hratt maður getur
hlaupið með kyndilinn.... “