Morgunblaðið - 23.08.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 23. ágúst 1955
MORGUNBLADIÐ
Þorsteinn Jónsson rithöfundur.
EINN AF kunnustu núlifandi
rithöfundum þjóðarinn-
ar, Þorsteinn Jónsson, sem
jafnan hefur ritað undir
Siöfundarnafninu Þórir Bergsson,
er sjötugur í dag. Því miður eru
ekki tök á því í stuttri blaða-
grein og með skömmum fyrir-
vara að minnast þessa mikilhæfa
og gagnmerka rithöfundar, sem
verðugt væri„ því að hann hefur
um langt skeið verið mikilvirk-
'ur höfundur og sett sinn svip á
islenzkar bókmenntir, enda þótt
hann sé ekki hávaðasamur eða
berist mikið á í verkum sínum.
Þorsteinn Jónsson er fæddur
23. ágúst 1885 í Hvammi í Norð-
urárdal. Voru foreldrar hans séra
Jón Magnússon prestur þar og
síðast á Ríp og kona hans Stein-
unn Þorsteinsdóttir, og eru þeir
því albræður hann og Magnýs
Jónsson guðfræðiprófessor. —
Ættir Þorsteins verða hér ekki
raktar, enda gerist þess vart
þörf, svo þjóðkunnir menn,
sem þeir bræður báðir eru, en
þess skal þó getið, að þar er að
finna marga afburðamenn að gáf- j
um og mannkostum og hefur
Þorsteinn ekki farið varhluta af
jþeirri ágætu ættarfylgju.
Þorsteinn ólst upp í föðurgarði
og stundaði nám hjá föður sín-
um, enda mun hann hafa hugsað
til frekara náms í Latínuskólan-,
ffln. En það áform hans varð þó
að engu sakir vanheilsu hans á
þeim árum. — Árið 1907 réðst
Þorsteinn starfsmaður við póst-
húsið hér og gegndi hann störf-
um þar til ársins 1914. Varð hann
þá starfsmaður Landsbankans og
gegndi þar mikilsverðum trún-
aðarstörfum óslitið þar til fyrir
nokkrum árum, að hann lét af
störfum þar sakir aldurs skv.
gildandi lögum. — Þorsteinn
Jónsson hefur unnið öll sín störf
af áhuga og kostgæfni, enda ver-
ið mikilsvirtur og vinsæll meðal
yfirboðara sinna og samstarfs-
manna.
Listhneigðin er Þorsteini í
blóð borin og það var því vissu-
lega engin tilviljun að hann tók
þegar á unga aldri að gefa sig að
skáldskap, einkum smásagna-
gerð. Ekki man ég glöggt hvenær
ég las fyrst smásögu eftir Þor-
stein, en ég hygg að það hafi
venð á fyrstu ár-im mvntun í
Menntaskólanum, 1911 eða 1912.
Eftir það fóru sögur eftir hann
að birtast að staðaldri í blöðum
og tímaritum hér og vöktu þær
þegar athygli og því meiri sem
á leið, en fyrsta bók Þorsteins,
Sögur, kom ekki út fyrr en árið
1939, og kom hún út í 2. útgáfu
árið 1947. Síðan hafa komið út
eftir hann allmargar bækur, —
flestar smásagnasöfn, en einnig
tvær stærri skáldsögur og ein
Ijóðabók. Hér verða þessi skáld-
rit ekki talinn enda ekki til mik-
ils að greina frá titlunum einum
og því miður ekki rúm til þess
nú né tími að gera nána grein
fyrir þessum verkum skáldsins.
En eitt er þeim öllum sameigin-
legt, að þau bera fagurt vitni
gáfum höfundarins, sálfræði-
legri innsýn og næmum skilningi
á þeim persónum og viðbrögðum
lífsins, er hann tekur sér að yrk-
isefni, jafnframt því, sem list-
rænt handbragð höfundarins
bregst sjaldan. Stíll Þorsteins
er yfirlætislaus og án allrar til-
gerðar, einfaldur, en þó mark-
viss. Hann getur í örstuttu máli
brugðið upp skýrum og heil-
steyptum myndum af söguper-
sónunum og frumtónninn í verk-
um hans eru íhygli hins rólega
skoðanda og samúð, sem sprott-
in er af ríkri réttlætiskennd. Ein
af ágætustu sögum Þorsteins,
Bréf úr myrkri, var lesin í út-
varpið hér í fyrra og hlaut verð-
skuldaðar vinsældir. Saga þessi
er þrungin heillandi dulúð og
sárum trega, og hygg ég að þar
þar hafi höfundurinn ef til vill
náð hæst í mildri samúð og fín-
gerðri sálarlýsingu og frásögn-
in öll er þar nærfærin og hljóð-
lát.
Þorsteinn Jónsson er kvæntur
Gróu Árnadóttur prests á Kálfa-
tjörn Þorsteinssonar, hinni ágæt-
ustu og merkustu konu.
Sjötíu ár eru að vísu allhár
aldur, en þó ekki hærri en svo,
að þess er að vænta að afmælis-
barnið eigi enn eftir að gefa
þjóð sinni mörg og merkileg
skáldverk. — Þjóðin þakkar hon-
um í dag þann merka skerf sem
hann hefur lagt til íslenzkra
bókmennta, og ég sendi honum
mínar beztu vinarkveðjur.
Víkingur vann Þrófl
TÓLFTI leikur 1. deildarkeppn-
innar fór fram s.l. sunnudags-
kvöld í ausandi rigningu og má
segja, að völlurinn hafi verið
allur á floti.
Þessi leikur var ákaflega býð-
ingarmikill fyrir bæði félögin,
sem áttust við, vegna þess, að
hann skar úr um það, hvort fé-
laganna fellur niður í 2. deild
og keppir þar næsta ár. Víking
nægði jafntefli til þess að vera
örugglega uppi, en Þróttarar
urðu að ganga með sigur af hólmi
til þess að hafa einhvern mögu-
leika. Nú fóru leikar svo, að Vík-
ingar sigruðu auðveldlega með
fjórum mörkum gegn engu og
tryggðu sér áframhaldandi sæti
í fyrstu deildinni.
Að sjálfsögðu einkenndist leik-
urinn mjög af ríkjandi ástæðum
til keppni, en þrátt fyrir það hve
slæmar þær voru, náðu Víkingar
á köflum ágætum !eik, léku stutt
saman og voru hreifanlegir og
áttu hvað eftir annað hættuleg
tækifæri uppi við markið, eink-
um í fyrri hálfleik. Þeir skoruðu
eitt mark í fyrri hálfleiknum og
gerði það Pétur Bjarnason, v. inn
herji. Markvörður Þróttar hljóp
út á röngum tíma og verður þetta
mark að skrifast algjörlega á
reikning hans. Þróttarar áttu
aldrei verulega góð tækifæri við
markið, því Víkingsvörnin með
Jens, sem bezta mann, bægði öllu
frá.
Strax á annari mínútu síðari
hálfleiks skoraði Bjarni Guðna-
son annað mark Víkings með
góðu skoti og er um 25 mínútur
voru af síðari hálfleiknum skall-
aði Pétur Bjarnason inn mark
númer 3 eftir fallegt upphlaup,
sem endaði með góðri -sendingu
fyrir markið frá Gunnlaugi á
hægri kantinum. Á köflum var
leikurinn all-þófkenndur og það
sem sást í samleiksátt var allt
Víkingsmegin. Á 40. mínútu
spyrnir Bjarni Guðnason inn
fjórða marki Víkings, laust skot,
sem small af stöng í markið og
virtist markvörður hafa átt að
geta ráðið við þetta skot.
í liði Víkings bar mest á Birni,
Bjarna og Jens, einnig átti Pétur
góðan leik. Ólafur Eiríksson í
markinu réði auðveldlega við það
sem upp að markinu kom, en það
var flest hættulaust.
Þróttarliðið var mjög sundur-
laust í þessum leik og náði aldrei
að finna réttu samleiksleiðina,
auk þess var vörnin mjög reikul
sem annars hefir verið sterkari
hluti liðsins.
Nú eru aðeins þrír leikir eftir
í keppninni og er ákveðið, að sá
næsti fari fram 4. september og
mætast þá Fram og K.R.
Hans.
Friðriki Ólafssyni boBið
á skákmótiB i Hasfings
Þar koma saman efnilegustu upp-
rennandi skákmenn heimsins.
FRIÐRIKI ÓLAFSSYNI skákmeistara hefur verið boðið að taka
þátt í skákmótinu í Hastings í Bretlandi, sem fram
fer um áramótin. Mun Friðrik nú hafa tekið þessu boði. Þar
mun hann mæta ýmsum helztu skákmeisturum heimsins. Virðisfc
að þessu sinni bera sérlega mikið á ungum mönnum á Hastings-
' mótinu.
UPPRENNANDI SKAKMEIST-
ARAR
í bréfi til Friðriks getur mót-
stjórnin í Hastings þess að eftir-
töldum skákmeisturum hafi ver-
ið boðið Rússanum Spassky, sem
er núverandi heimsmeistari ung-
i linga, Panno frá Argentínu, sem
var unglingameistari næst á und-
i an, Ivkov, sem var unglinga-
I meistari á undan Panno. Þarna
verða og Persitz frá ísrael, Byrne
frá Bandaríkjunum, Clarke og
Penrose, en hann er núverandi
taflkóngur Bretlands.
HEFUR HITT ÞA MARGA
ÁÐUR
Þessir keppendur, sem hér hafa
verið taldir eru allir ungir, um
tvítugsaldurinn. Mörgum þeirra
hefur Friðrik mætt á unglinga-
skákmótum og sumir þessara
ungu skákmanna eru á hraðri
uppleið, orðnir stórmeistarar
margir hverjir.
Friðrik tók þótt í Hastingsmót-
inu í hitti fyrra. Þá urðu efstir
Bronstein, Alexander og O’Kelly,
en Friðrik varð ásamt þeim
Natanovich, Teschner og Tolusch
nr. 4—7.
Verkfallið í Keflavík:
Engir fundir -
KEFLAVÍK, 22. ágúst.
VERKFALL verkakvenna í
Keflavík heldur enn áfram. —
! Deiluaðilar hafa ekki ræðst við
s. 1. þrjá daga og fundur ekki
boðaður í dag.
í fyrrakvöld hófst samúðar-
verkfall Verkalýðs- og sjó-
mannafélags Keflavíkur og Njarð
víkur gegn Útvegsbændafélaginu
og Vinnuveitendasambandi Suð-
urnesja. Önnur verkamanna-
vinna, svo sem byggingarvinna
o. þ. h. heldur áfram.
BÚIÐ AÐ FRYSTA 3—4
ÞÚS. TN. SÍLDAR
Ef verkföll þessi standa lengi
má búast við alvarlegum beitu-
skorti á komandi vertíð, þar sem
ekki er búið að frysta nema um
3—4000 tunnur síldar nú, en
nauðsyn mun vera á um 16 þús.
tn. til þess að hafa nóg af beitu
fyrir vertíðina.
Fundir deiluaðila hafa verið
haldnir hjá sáttasemjara ríkisins
í Reykjavík.
Geysir i Haukadal
Áthugasemd frá dr. Trausta Einarssyni
Sigurður Grímsson.
Verða það Akurey-
ingar eða Suður-
nesjamenn!
í KVÖLD kl. 7,30 fer fram úr-
slitaleikur annarrar deildar
keppninnar í knattspyrru og mæt
ast þar Akureyringar og Suður-
nesjamenn. Þessir aðilar sigruðu
i keppninni á sínum keppnissvæð-
um og leiða nú saman hesta sína
| til úrslita um það, hvorir skulu
i öðlast keppnisréttinn í fyrstu
deild næsta ár.
Á sínu svæði sigruðu Akur-
eyringar ísfirðinga með 6 mörk-
um gegn 1, en Suðurnesjamenn
Vestmannaeyinga með 3 mörkum
gegn 0, eftir að hafa le’kið jafn
teflisleik 2 mörkum gegn 2.
Þeir verða án efa margir, sem
leggja leið sína suður á íþrótta-
völl í kvöld. Það er ekki oft, sem
liðin utan af landi sýna okkur
getu sína, að Akurnesingum að
sjálfsögðu undanskildum. Liðin
úti um land eru í stöðugri fram
för og gaman verður að fylgjast
með því, hvor þessara aðilja verð
ur öruggur gestur í fyrstu deildar
keppninni næsta ár.
GUÐMUNDUR Gíslason læknir
hefur sent blöðunum leiðréttingu
á þeirri „missögn". að það hafi
verið dr. Trausti Einarssyni, sem
hugkvæmdist árið 1935 að lækka
vatnsborð Geysisskálarinnar með
því að höggva rauf í skálarbarm-
inn „.... Þá hugmynd .... átti
Jón heitinn Jónsson frá Laug
....“. Hér er Guðmundur að
vekja upp gamlan draug og veit
ég ekki hverjum það gæti orðið
til þurftar.
Hver eigi einhverja hugmynd
skilst mér að geti verið vanda-
samt að dæma um og oft algert
álitamál, en ekki er það að sjá
á þessari „leiðréttingu“. Þó er
* málið einmitt svo undarlega vax-
ið, að Jón heitinn frá Laug var,
þegar á reyndi, andstæðingur
þeirrar hugmyndar, sem Guð-
mundur kallar hans.
' Ég efa ekki, að Guðmundur
muni það rétt, að löngu fyrir
j 1935 hafi Jón talað um að lækka
í Geysi. En úr því Guðmundur er
að skrifa um þetta eftir 20 ár,
hvers vegna segir hann ekki allan
sannleikann?
Hann er sá, að þegar við Guð-
mundur vildum láta til skarar
skríða og lækka í Geysi, þá sner-
ist Jón gegn okkur. Hans tillaga
var að láta stóran sápuskammt
í Geysi, mig minnir 500 pund.
Hann taldi lækkunarleiðina von-
lausa og reyndi af fremsta megni,
bæði munnlega og skriflega, að
fá Guðmund á sitt mál.
Með fortölum tókst Guðmundi
þó að fá Jón með í ferð okkar
til Geysis, svo að félagsskapurinn
mætti haldast á yfirborðinu, en
Jón lét það koma skýrt fram, að
hann kæmi sem bílstjóri okkar en
ekki þátttakandi í tilrauninni.
Þegar við hófum raufargerð-
ina, fór Jón líka heim í sumar-
bústað sinn og kom ekki til okk-
ar fyrr en löngu seinna. Þá var
komin djúp rauf í skálina og
Geysir hafði hitnað verulega. —
Jón sneri þá við blaðinu og tók
til við raufargerðina, og nutum
við eftir það hinna alkunnu
krafta hans. ,
Þrír menn, Guðmundur Gísla-
son, Sigurður Jónasson og ég tók-
um ákvörðun um að lækka í
Geysi og við tókum áhættuna. —■
Einhverjir kynnu að segja, að
mín ábyrgð hafi ekki verið
minnst og ég hafi haft fulla
ástæðu til að brjóta málið sjálf-
stætt til mergjar. Fjórði maður-
inn, Jón frá Laug, sem var frum-
kvöðull bollalegginganna um að
endurvekja Geysi, stóð ekki að
tilrauninni, þar eð hann taldi
vonlaust um árangur. En við
héldum opinni leið fyrir hann að
verða þátttakandi i verkinu síð-
.ar, ef vel tækist. Seinna gerðist
kátbrosleg saga, barátta þeirra
Jóns og Guðmundar fyrir heiðr-
inum af endurvakningu Geysis.
Hún hófst með bænarskjali til
Alþingis, þar sem þeir félagar
báðu um heiðurslaun sér til
handa. Síðasta innleggið eftir
langt h!é, er „leiðrétting" Guð-
mundar.
20. ágúst 1955.
Trausti Einarsson.