Morgunblaðið - 03.09.1955, Page 6

MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 3. sept. 1955
Gilbert Grandval hvatti til Margrét Albertsdóttir - minning
M'
komu franskir landnemar í
stórhópum til hinnar nýtízkulegu
höfuðborgar Rabat til að vera
viðstaddir jarðarför Duvals hers-
höfðingja, sem var yfirmaður
franska herliðsins í Marokkó.
Tveim dögum áður hafði hann
beðið bana í flugslysi í. grennd
við Oued Zem. Frönsku land-
nemarnir hata Grandval, þar sem
þeim þykir hann um of hlynntur
þjóðernissinnum. Við jarðarför-
ina gerðu þeir upphlaup, þegarj
Grandval ætlaði að flvtja ræðu.!
iVoru honum ekki vandaðar (
kveðjurnar. Gerðu landnemarnir
hróp að honum og kölluðu hann
„morðingja og föðurlandssvik-
ara“.
SMEKKLAUST OG
GAGNLAUST
Þetta var ekki aðeins smekk-
laust heldur einnig algjöjrlega
gagnlaust. Grandval hafði þegar
Bent Faure lausnarbeiðni sína —
þrátt fyrir fortölur þeirra, er
álíta Grandval einan færan um
að búa svo um hnútana, að
Marokkó verði sjálfstætt sam-
bandsríki Frakka.
y\. y v
En vafalaust hefir öll fram-
koma frönsku landnemanna
hjálpað Grandval til að taka
ákvörðun um að biðjast lausnar,
þó að blóðbaðið, er varð kring-
um 20. ágúst, hafi haft úrslita-
áhrif á þá ákvörðun. Honum
varð það ljóst, að enn var ekki
sú stund runnin upp, að mögu-
legt væri að framfylgja fram-
farastefnu í Marokkó. Það, sem
nú liggur fyrir, er að koma á
friði í landinu.
Rétt er það, að uppreisn Berba-
kynflokksins — ef uppreisn
skyldi kalla — stóð aðeins í tvo
sólarhringa. En það er nokkurn
veginn augljóst, að litlu frönsku
borgirnar í landi Berbanna eru
nú öruggar fyrir árásum skæru-
liða, en ástæðan er sú, að mikið
herlið hefir verið flutt þangað.
Þessar varnaraðgerðir munu ekki
duga til lengdar — ætli Frakkar
sér að brjóta alla mótspyrnu á
bak aftur, verða þeir að fara
herferð um Atlasfjöllin.
EKKI SAMBOBIÐ GRANDVAL
Og það er starfi, sem Grandval
telur sér ekki samboðinn, þó að
hann hafi lengi gengt herþjón-
ustu í franska hernum. Hann
hafði ekkert slíkt í huga, er
hann fór til Marokkó.
Ástandið í Marokkó kemur
okkur kunnuglega fyrir sjónir,
það er spegilmynd af því, sem
varð í brezku nýlendunni Kenya.
Evrópsku landnemarnir fyrir-
líta þá „undanlátssemi", sem
landstjóri sýnir með því að vera
fylgjandi framfarastefnu. Munur-
inn er sá, að landnemarnir í
Marokkó virðast vera enn ofsa-
fengnari í andúð sinni á land-
Stjóranum en landnemarnir í
Kenya voru. Kynþáttahatrið er
heldur ekki eins djúpstætt í
Marokkó. Þar er ekki óalgeng
skjótra aðgerða
— en frsnska stjórnin hikaði
og afleiðingin varð
skelfilegt blóðbað
hættulegra í Marokkó heldur en
annars staðar í Afríku A. m. k.
einn frjálslyndur maður hefir
verið myrtur, sprengju hcfir ver-
ið varpað inn á heimili annars
og öðrum meðlimum þe’sa félags
skapar hefir verið neitað um
stöður í þjónustu franska ríkis-
ins.
Öflugustu andstæðingar þeirra
eru franskir landnemar, sem
stofnað hafa með sér félagsskap,
„Viðurvist Frakka" (Présence
francaise) Marokkóbúar gera
hinsvegar ekki greinarmun á
þessum tveim félagasamtökum.
TVÖ HÖFUÐATRIÐI
Tvö mikilvæg atriði komu
greinilega fram í þeim blóðugu
I óeirðum, er áttu sér stað í
í Marokkó fyrir tæpum hálfum
! mánuði. Það var almennt álitið,
| að Berbarnir væru ekki eins heit-
ir út í Frakka og Arabar búsettir
í borgunum. Þessi sögusögn féll
greinilega um sjálfa sig. Það kom
einnig í Ijós, að Istiqlal-flokkur-
inn — sem stendur í fylkingar-
brjósti í sjálfstæðisbaráttu
Marokkóbúa — finnur til ábyrgð-
ar sinnar, þó að hann sé harður
í horn að taka og hafi verið bann
aður um tíma.
Það er nú vitað, að engar
óeirðir áttu sér stað í borgunum,
af því að Istiqlal-flokkurinn
taka sk,ota akvorðun um fram- j hafði mæ]t svo fyrir Sagt að
tið Marokko þar sem hann vissi, sy0 mikil hermdarverk hafi ver-
hversu voieifle^sr sfleioingsr.
það gæti haft að draga aðgerðir
á langinn. Hann hafði fulla
ástæðu til að fara fram á lausn Frjálslyndir Frakkar í Marokkó
fra landstjoraembættinu, eftir að gér vonir um ag nýi land_
aðvaramr hans hofðu venð virt- stjórinn muni hafa þessar stað_
ar ao vettugi, og franska stjorn- ™r„j- í _______, ^
. , f ’ f , . „ reyndir 1 huga, en muni ekki ein-
in hafði tekið þann kostmn að, áw,n„ 4 friðai<
MÁNUDAGINN 29. ágúst var
Margrét Albertsdóttir frá Viðvík,
borin til hinztu hvílu.
Margrét var fædd 8. október
1878 að Heiði á Langanesi og ólst
þar upp hjá foreldrum sínum og
frænda, sem var talinn merkis-
bóndi og búhöldur góður.
Eins og algengt var á þeim
tíma var skólamenntun Margrét-
ar af skornum skemmti, en
drjúgt varð henni það veganesti
er hún lærði í hinum gamla
Gilbert Grandval hafði fulla
ástæðu til að segja af sér.
HIK FRÖNSKU
STJÓRNARINNAR
Blóðbaðið, er varð í Marokkó
kringum 20. ágúst, orsakaðist
vafalaust fyrst og fremst af því,
að franska stjórnin hikaði við að
láta Ben Arafa soldán fara frá
og gerðu þar að auki ekki fulla
grein fyrir, hvað þeir hyggðust
fyrir um framtíð Marokkó.
Grandval hefir frá upphafi
hvatt frönsku stjórnina til að
framin í fjallahéruðunum,
þar sem Istiqlal-flokknum hafi
verið haldið algjörlega niðri þar.
hefja all langdregnar viðræður
við leiðtoga Marokkóbúa í Aix-
Les-Bains.
v v y v
Það er lítill hópur Fíakka í
Marokkó, sem harmar fráför
hans. Þetta er hópur frjáls-
her-
sjón að sjá marokkanskan
mann — í þjónustu Frakka —|
koma inn í veitingahús í Rabat,1
og veitingamaðurinn, ljós á
hörund, heilsar honum hjartan-
lega með handabandi. Þetta
mundi aldrei eiga sér stað í
Kenya.
V V /V
Fær Ben Jússef soldánstign sína
aftur?
í Marokkó hefir rás viðburð-
anna einnig verið svipuð og í
Uganda, þó að það vandamál sé
nú leyst í Uganda. Innfæddi
þjóðhöfðinginn Ben Jusscf soldán
hefir verið sendur í útlegð af
nýlenduveldinu, og Frakkar geta
ekki kallað hann heim aftur án
þess að stefna þeirra bíði nokk-
urn hnekki. Samt er nú svo kom-
ið, að þeir munu sennilega neyð-
ast til að láta í minni pokann.
Ben Jussef verður fluttur frá
Madagaskar og fær að setjast að, enn á ný til við að berjast fyrir
í Frakklandi. ihugsjón Sinni, en það er mun
lyndra manna, sem kallar sig
„Samvizku Frakklands" (Consci-
ence francaise). Flokkurinn var
stofnaður um þá hugsjón að berj-
ast fyrir umbótum í nvlendunni,
þegar allt var komið í óefni í
Indó-Kína og ekki varð annað
séð en að málin tækju sömu
í stefnu í Marokkó.
^ „SAMVIZKA FRAKKA" og
„VIDURVIST FRAKKA"
Grandval var að þeirra áliti
sá beztilandstjóri, er hægt var
að skipa í Marokkó. Þeir tóku
göngu leggja áherzlu á að
Marokkó
(Observer —
Öll réttindi áskilin).
Gerð 1956 af bílutn
koma senn
á markaðinn
DETROIT — Nýju bílarnir frá
Ford, Chrysler og General Motors
af gerðinni 1956, verða til sölu
vestan hafs í nóvembermánuði n.
k. Talið er að verðhækkun á bíl-
unum muni nema 30—100 dollur-
um (ca. kr. 500—1630) á ódýrari
bílunum og eitthvað meir á dýr-
ari bílunum. — Bifreiðafélögin
keppast nú við að selja þessa árs
gerð af bílum sínum og hirða ekki
um úr þessu þótt gróðinn af þeim
verði enginn.
Ný heimsmet í 5 km
göngu og 3890 m
grindahlaupl
GAUTABORG, 31. ágúst: — í
dag setti sænskur íþróttamaður
nýtt heimsmet í 5 km göngu á
frjálsiþróttamótinu í Gautaborg.
Var það Basse Hindmar og gekk
hann vegalengdina á 31,49 mín.
Daninn Gunnar Nielsen setti nýtt
danskt met í 1500 m hlaupi. —
Hljóp hann á 3,43 mín.
PRAG, 31. ágúst: — Pólski hlaup
arinn Chromik setti í dag nýtt
heimsmet í 3000 m grindahlaupi.
Hljóp hann vegalengdina á
8,41,24 mín.
heimilisskóla, þar sem hinar
fornu dyggðir voru hafðar í
heiðri. Árið 1896 giftist hún Ein-
ari Jóhannessyni úr sömu sveit,
mesta ágætismanni. Það sama ár
reistu þau bú á eyðijörðinni
Jónsstöðum í Bakkafirði. Þar
sýndi Margrét strax hvað í henni
bjó. Hugdjörf og vonglöð lagði
hún hönd á plóginn með hinum
unga framsækna manni sínum.
Nótt og dag var unnið að því að
hreinsa gamla bæinn, sem hálf
fullur var af klaka og mold er
hrunið hafði úr veggjunum. En
þar var ekki látið staðar numið,
hinn hálffallni bær var að mestu
leyti byggður upp og bætt við
hann frammihúsi með gestastofu
og geymslulofti, og eftir það
kölluðu þau bæ sinn Nýjabæ og
ber hann það nafn síðan.
Snemma var gestkvæmt hjá
ungu hjónunum í Nýjabæ, því
bærinn stendur undir fjölfarinni
heiði, Sandvíkurheiði Margrét
varð því strax rómuð fyrir gest-
risni og dugnað, og kvaddi marg-
ur ferðamaðurinn hana með
þakklátu hjarta er hún hafði vak-
að um nætur við að þurrka föt
þeirra. Já, vinahópurinn varð
stór, sem minntist með hlýhug
ungu konunnar undir heiðinni.
Eftir fimm ára búskap á Nýja-
bæ keyptu þau hjónin jörðina
Viðvík í sömu sveit og fluttu
þangað vorið 1901. Við þá jörð
tóku þau hjónin miklu ástfóstri
og voru alltaf kennd við þann
stað síðan.
í í Viðvík endurbyggðu þau
flest hús og bættu nýjum við er
árin liðu. Þar mun Magrrét hafa
lifað blómaskeið ævi sinnar. Þar
mun hamingjusól hennar hafa
stigið hæst á himininn bó stund-
um drægju dimm ský fyrir sólu
og óveðursaldan reisti fald sinn
hátt til höggs. — En Margrét var
kona, sem kunni að taka því,
sem að höndum bar.
í Heimili hennar mótaðist af
hjartahlýjuj gestrisni og glað-
værð. Margrét lifði í hamingju-
sömu hjónabandi, elskaði börn sín
heitt, sem öll voru mannvæn-
leg og líkleg til stórra átaka.
Hún unni grösugum dalnum sín-
um, trúði á gróðurmagn moldar-
innar og ótæmandi möguleika til
landbúnaðar. Ótrauð ræktuðu
þau hjónin landið og þegar bú
þeirra stóð í mestum blóma voru
túnin orðin þrjú. Það mun hafa
verið samstilltur vilji þeirra
hjóna að búa sem bezt í haginn
fyrir börn sín í Viðvíkurdal. Þar
áttu þau að búa og taka við, þar
sem þau yrðu frá að hverfa. —
En hún endurtekur sig víða sama
sagan í sveitum íslands hin síð-
ari ár. Börnin yfirgáfu dalinn í
blóma lífsins, og síðast urðu
vinnulúin hjónin ein eftir með
yngsta soninn. — En Margrét
missti ekki kjarkinn. Hún hélt
áfram að brosa hlýja brosinu
sínu, vann myrkranna á milli og
batt allar sínar vonir og þrár við
Viðvík og Viðvíkurdal. — Þar
skyldi hún una alla dna ævi-
daga. En nú gerðust örlögin
ómild í hennar garð. Maður henn
ar missti heilsuna og varð að
fara hingað suður á sjúkrahús,
þar sem hann varð að dvelja í
tvö löng ár. En Margrét hélt en
velli. Hún treysti Guði og gæf-
unni og vann enn, og kannski
meira en kraftarnir leyfðu.
Einar bóndi hennar kom heim,
en ekki mikið meira en með
hálfa heilsu og eftir rösklega eitt
ár urðu þau að bregða búi og
yfirgefa jörðina sína og dalinn.
Það voru heit og höfug tár, sem
Margrét felldi er hún kvaddi dal-
inn sinn í síðasta sinn. — Og
heima dvaldist hugur hennar alla
tíð eftir að hún flutti hingað
suður.
Fimm börn eignuðust þau hjón
in og komust fjögur þeirra á
fullorðins ár, en fyrsta barnið
sitt misstu þau á Nýjabæ, tveir
synir dóu á bezta aldri, en eftir
lifa Þórunn, gift í Vestmanna-
eyjum og Kristján húsasmiður,
búsettur í Reykjavík. Einn fóst-
urson ólu þau hjónin upp,
Marinó Jóhannesson nú búsettur
í Vestmannaeyjum. Mann sinn
missti Margrét fyrir 7 árum.
Barn að aldri kynntist ég
Margréti og festist mér fyrst 1
minni hlýja fallega brosið henn-
ar, sem yljaði barnssálinni. Mjúk
var höndin, sem strauk um vanga
minn og gott var að láta hana
hugga sig þegar eitthvað amaði
að.
Um Margréti frá Viðvík má
segja með sanni, að þar sem góð-
ir menn fara þar eru Guðs vegir.
Slík er minningin um hana.
Hlýjar bænir og þakkarorð, ætt-
ingja og vina, fylgja henni yfir
landamæri lífs og dauða.
Farðu í friði,
friður Guðs þig blessi,
þakka þér fyrir allt og allt.
Jakob Jónasson.
Kosið í skólanefnd
iðmkólans
KOSNIR vora á bæjarstjórn-
arfundi í gær fjóri- menn í
skólanemd íönskólans. Tveir
listar komu fram. C-Iisti, sem
var sameiginlegur listi komm-
únista og Alþýðuílokksins, og
D-listi, sem var listi Sjálf-
stæðismanna. Af D-lista hlutn
kosningu þeir Björgvin Frede-
riksen og Helgi H. Eiriksson,
en af C-lisia þeir Sigurður
Guðgeirsson og Tómas Vigfús-
son.
Verkfsil mannanna
á hvílu kyrflnnum
VÍNARBORG 29. ágúst: — 13
þúsund læknar í Austurríki hófu
vinnu aftur í gær, eftir tveggja
daga „aðvörunar“ verkfalls gegn
nýrri tryggingalöggjöf, sem ligg-
ur fyrir austurríska þinginu.
Samkvæmt frumvarpi þessu
til laga eiga sjúklingar ekki að
fá að velja sér lækna sjálfir.
Læknarnir sneru aftur til
vinnu sinnar eftir að hafa sann-
færst um að almenningur styður
mál þeirra. Til átaka kom milli
hvítklæddra lækna, sem stóðu
verkfallsvörð fyrir utan aðalstöð
Tryggingarstofnunar ríkisins og
200 verkfallsbrjóta. Lögreglan
varð að skakká leikitin.
Hvítklæddur læknavörður stóð
einnig vörð fyrir utan sjúkra-
húsin. Læknarnir sinntu aðeins
aðkallandi sjúkdómstilfellum.