Morgunblaðið - 15.09.1955, Blaðsíða 4

20
MORGUN BLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. sept. 1955 ]
Stólka frá Suður -Aíríku
i Viðíal við Kaye Niller
T TNDANFARNAR þrjár vikur
U hefur dvalizt hér á landi ung
«tú!ka frá East Griqualand í
Zwartberg í Suður-Afríku. Er
6túlka þessi, sem heitir Kaye
Miller. hér í boði vinkonu sinnar
Védísar Bjarnadóttur á Laugar-
vatni, en þær kynntust á fim-
leikaskóla í Bretlandi á s.l. vetri.
Blaðamaður Morgunblaðsins
átti nýlega viðtal við Kaye um
■dvöl hennar hér á landi og um
heimaland hennar.
Kaye Miller
— Já, víst er munurinn mikill
á íslandi og Suður Afríku. segir
Kaye. Heimili mitt er í 3000 feta
liæð yfir sjávarmáli Þar er hit-
inn mestur um jólaleytið, en
snjór og frost í júlí.
Faðir Kaye er írskur, en móðir
hennar er dönsk, en foreldrar
Jieirra gerðust innflytjendur til
Suður-Afríku snemma á 19. öW-
inni.
—★—
Faðir Kaye stundar aðallega
fjárbúskap. Á hann um 7 þús
fjár, talsvert af nautgrípum og
hænsnum og um 30 hesta.
— Hestarnir eru aðallega tamtí-
ir með það fyrir augum að þeir
séu hæfir til pólóleik3, segir
Kaye. Annars eru þeir notaðir
tnikið við fuglaveiðar, sem við
stundum mikið. Aðrar veiðar,
eem við stundum mikíð, eru
veiðar dádýrs er nefnist „spring-
back“, er það Suður-Afrískt af-
brigði, en það dýr er jafnframt
einskonar verndarvættur í þjóð-
trú okkar. Það er okkar þjóðar-
dýr og þegar lið að heiman keppa
t. d. í póló, þá eru þau nefnd
„Springback“. '
Kaye var ekki nema 10 ára
gömul, þegar hún skaut fyrsta
dýrið. Hún grét á eftir. Nú fer
hún iðulega á veiðar og er alveg
hætt að gráta dauða dýranna,
eem hún drepur!
í héraði því, sem Kaye á heima
1, er ekkert þorp, heldur aðeins
etórir búgarðar, í eigu hvítra af
ýmsum þjóðernum. Til starfa á
þessum búgörðum eru notaðir inn
fæddir svertingjar frá Basuta-
landi. Hefur faðir Kaye 40 slíka
svertingja til starfa á búi sínu.
baun þeirra eru 2 sterlingspund
é mánuði og nýr klæðnaður tvisv
ar á ári.
— Þeir eru ákaflega hjátrú-
arfullir þessir svertingjar, seg-
ir Kaye. T.d. ef konur þeirra
eignast tvibura, fær ekki nema
annað bamið að lifa. Galdra-
trú er mjög ríkjandi hjá þeim
og ógerlegt að fá þá til að trúa
á lækna. Og ef reynt er að tala
um fyrir þeim eru þeir allir
á verði og verða enn tortryggn
ari. Hinir ýmsu þjóðflokkar
þeirra auðkenna sig á ýmsan
máta. Sumir taka af fremsta
köggulinn á litla fingri ann-
arrar handar, aðrir nema
burtu hluta af öðrn eyranu
eða þeir gera holur í kínnarn-
ar eða setja eitthvað í nefið á
sér. Þetta gera þeir til þess að
þekkjast frá öðrum þjóðflokk-
Þessir svertingjar lifa aðallega
á brauði, sem þeir baka sjálfir og
nefna „poutoo“. Við skjótum lika
mikið af villibráð handa þeim. Á
hverju sunnudagskvöldi dansa
þeir og drekka þá mikið af bjór
sem þeir brugga sjálfir. Er hann
ákaflega bragðgóður, en geysi-
lega sterkur. Dans þeirra er ákaf
lega frumstæður og hreyfa þeir
nær eingöngu fæturna. Þeir éta
mikið af þurrkuðu dádýrakjöti.
Er það skorið í lengjur og nefnist
„biltong“.
Iðnaður svertingjanna er
mjög lítiifjörlegur. Úr silfri
móta þeir hálsmen og brjóst-
nælur og annað þessháttar, en
það er gert eftir hollenzkum
fyrirmyndum. Úr smáum perl-
um sem þeir kaupa í verzlun-
um setja þeir saman hálsfest-
ar.
Nálægasta þorp við heimili
Kaye er Pietermantzberg, en það
er í 150 mílna fjarlægð. Þangað
fer Kaye venjulega tvisvar í viku
hverri til innkaupa og jafnvel til
þess að sækja einhverja skemmt-
un. Annars eru kvikmyndasýn-
ingar tvisvar í viku í samkomu-
húsi skammt frá heimili hennar,
og svo er dansað á hverju kvöldi.
—★—
í Zwartberg er lítið um hættu-
leg villidýr. En þar er mjög mik-
ið af eiturslöngum. sem verða
mörgum að bana árlega.
— Við höfum sex þjónustu-
stúlkur í húsinu hjá okkur, segir
Kaye.
— Hvað gerið þið hvíta kven-
fólkið þá?
— Það er nóg að gera. Vil alla
búgarðana þarna eru ákaflega
stórir skrúðgarðar. Viðhald
þeirra krefst ákaflega mikillar
vinnu og fjöldi fólks vinnur við
þá. Við þurfum að stjórna því
og eins öðru þjónustufólki og
yfirleitt að líta eftir því að allt
sé í röð og reglu á heipiilinu. Hús
ið er ákaflega stórt um sig, allt
byggt á einni hæð. Við stundum
líka mjög mikið veiðar, bæði
fuglaveiðar og dádýraveiðar.
Kaye hefur ferðast víða um hér
á landi þennan stutta tíma, sem
hún hefur dvalið hér. M.a. fór
hún með vinkonu sinni Védísí og
BÆNDASKÓLINN Á TVEIT — Á miðri myndinni sést hin nýja heimavistarbygging, en útihús tiS
hægri. Af hinni nýju kennslubyggingu sést aðeins grunnurinn. í baksýn eru skógi vaxnir ásar.
Skólinn á Tveit var stofnaður 1877, Ræktað land á skólabúinu er ekki nema 23 ba, en áhöfnin ei!
þó 70 nautgripir, 20 svín, 36 kindur, 4 hestar og nokkur hundruð hænsni.
Skógurinn á Tveit er enn 200 ha, þar vaxa yfir 30 tegundir af barrtrjám og töluvert af eik. ÖU
gólf í hinni nýju skólabyggingu eru lögð úr eik úr eigin skógi og sömuleiðis veggir í hátíðasal
skólans.
Átni G. Eylands:
Búnaðarnám í ftloregi
Hér eru nokkur sýnishorn af
iðnaði svertingjanna í S-Afríku.
Perlu hálsfestar, silfur armbönd
og hálsmen. Taskan er úr dádýrs-
skinni.
bróður hennar Þorkeli -Bjama-
syni, á hestum til Hvítaness.
— Ætlunin var að fara norður
Kjalveg, en sökum rigninga og
óveðurs snéru þau við aítur. Þá
fór Kaye og með áætlunarbíl
no vur tit Akureyrar, til Mý-
vatns, Húsavíkur og víðar
— Það er svo margt furðu-
legt og skemmtilegt hjá ykknr
hér á íslandi, segir Kaye að
lokum. Þið drekkið heil ósköp
af kaffi og rjóma; — mér er
farið að þykja þaff afskaplega
gott! Og kökumar sem -ís
lenzku konurnar baka ern dá-
satnlegar. Ég hef fengiff ótal
uppskriftir hjá þeim. Og land-
ið ykkar — það er dásamlegt!
— ht.
ASUNNUDAGINN var birtist
í Morgunblaðinu tilkynning.
um að tveimur piltum bjóðist
; ókeypis skólavist í Bændaskólan-
! um á Tveit í Rogaland-fylki í
Noregi, en fleiri slík vinaboð frá
Noregi hafa sem kunnugt er bor-
izt hingað undanfarið og hefur
verið sagt frá þeim hér í blaðinu,
í tilefni af þessu hefur frétta-
maður frá Morgunblaðinu snúið
sér til Árna G. Eylands formanns
félagsins Ísland-Noregur og
spurzt fyrir um nýbreyttni þessa
í búnaðarnámi.
' —• Er það ekki alger nýung að
íslenzkir bændasymr, eða aðrir
piltar fari utan tíl náms i bún-
aðarskólum í Noregi?
í — Því má svara bæði játandi
og neitandi. Síðustu áratugina
hefur það verið mjög fátítt og
næstum einsdæmi að íslenzkir
piltar hafi stundað nám í norsk-
um bændaskólum. En ef vér lít-
um lengra aftur í tímann horfir
þetta öðruvísi við. Á síðustu ára-
tugum 19. aldarinnar fóru tölu-
vert margir piltar til búnaðar-
náms i Noregi. Margír fyrir á-
eggjan Jóns Sigurðssonar for-
seta, og velflestir piltarnir sem
þangað fóru í siíkum erindum
munu hafa átt mikinn bakhjarl
þar sem forsetínn var, um það
má lesa í bréfum hans og víðar.
— Hvert fóru þessir piltar
helzt?
— Flestir fóru að Steini við
Björgvín. Á árunum 1867—1898,
munu að minnsta kosti 19 ís-
lendingar hafa stundað nám á
Steini. Síðastan þeirra má nefna
Sigurð heitinn Sigurðsson bún-
aðarmálastjóra, en auðvitað kom
nám hans í Noregi ekki til fyrr
en eftir að afskiptum Jóns for-
seta af því sem öðru var lokið.
Mun sanni næst að Páll Briem
amtmaður hafi átt mikla aðild
að för Sigurðar að Steini. Annars
er þessi kafli búnaöarmenntun-
arinnar eigi lítið merkilegur þeg-
ar þess er gætt að 6 af piltun-
um frá Steini urðu skólastjórar
við bændaskólana á Eiðum,
Hvanneyri og Hólum. Aðrir urðu
þjóðkunnir myndarbændur eins
og Ólafur í Lindarbæ og Eggert
á Meðalfelli svo að dæmi sé
nefnd.
— Lögðust sto þessar Noregs-
farir niður?
— Já, eftir aldamótín og allan
fyrri helming þesearar aldar
sóttu aðeins ðrfáir íslendingar
nám í norskum bændaskólum.
Aftur á móti sóttu margir ungir
menn og konur nám í lýðbáskól-
unum norsku, sérstaklega í skól-
anum á Voss hjá hinum mikla
skólamanni, æskulýðsleiðtoga og
bændaleiðtoga Lars Eskeland.
Ennfremur fóru margir piltar til
Noregs fyrir og eftir heimsstyrj-
öldina fyrri til að stunda verk-
legt nám hjá norskum bændum,
einkum á Jaðri.
Sá þáttur búnaðarnáms er
snýst um háskólanám hefur einn-
ig beinzt nokkuð til Noregs á
síðari árum. Fyrir velvilja
norskra forráðamanna fær nú
árlega einn nemandi skólavist í
Búnaðarháskólanum í Ási, þó að
sá skóli sé meira en fullsetinn
af inníendum nemendum.
— En hvað um þetta búnaðar-
nám í Noregi sem nú stendur til
boða?
Upptökin að því átti Eik-Næs
1 prófastur í Norður-Þrændalög-
. um, en hann er einn af stjórnar-
| nefndarmönnum félagsins Norsk-
. Islandsk samband. Fyrst fengu 2
piltar ókeypis skólavist í skól-
anum á Mæri í Norður-Þrænda-
lögum, og nú eru 4 piltar við
nám á þennan hátt. Tveir eru í
skólanum á Geirmundarnesi í
Rómsdal, einn er á Steini, og
einn var á Voss síðastliðinn vet-
ur, lauk þar námi í vor og mun
hefja framhaldsnám í Ási nú í
haust.
Tveir piltar fara til náms í
bændaskólanum á Finsás í Norð-
ur-Þrændalögum, um næstu
mánaðamót, 1 að Voss og 1 til
Mó í Förde, í Fjörðum, norðan
Sognsæs.
Loks fara svo vonandi tveir
piltar að Tveit í Rogalandfylki
eins og nú stendur til boða og
ennfremur cr óráðstafað skóla-
vist handa einum nemanda í
búnaðar- og garðyrkjuskólanum
á Aurlandi í Sogni. — Þannig
munu 9—10 nemendur njóta
gestrisni og ókeypis skólavistar
í norskum bændaskólum í vetur
ef vel fer.
— Er þetta ekki vafasöm sam-
keppni við bændaskólana á
Hvannevri og Hólum?
— Það flögrar ekki að mér að
svo sé.
Sem betur fer er aðsókn að
þeim góð og ég lít á það sem
góða og holla fjölbreytni í bún-
aðarnámi verðandi bænda að
nokkrir piltar njóti húnaðar-
fræðslu í venjulegum góðum
bændaskólum erlendis. Þar að
auki er þetta ágæt kynning, og
mér er óhætt að fullyrða að for-
ráðamenn þessara mála í Noregi
líta á það sem þýðingarmikið
mál, að íslenzkir bændasynir
komi til náms í norskum bænda-
| skólum og blandi geði við norsk
bændaefni. f þeirra augum er
þetta raunhæf samvinna. Til
sannindamerkis má ég víst nefna
það, að er forseti íslands og frú
hans og föruneyti var á ferð um
Noreg í sumar, og séð varð fyrir
viðkomu í Geirmundarnesi I
Raumsdal, var það fyrst og fremst
gert vegna þess að þar voru tveir
íslenzkir bændasynir við nám, J
fyrsta sinn í sögu skólans og
héraðsins.
— Hvernig er það í Noregi,
er mikil aðsókn að bændaskól-
unum þar í landi?
— Það er mjög misjafnt,
Bændaskólarnir í Noregi eru
flestir eign fylkjanna og auðvit-
að misjafnlega að þeim búið,
Sumir eru skólarnir illa sóttir,
en á öðrum stöðum er hvert rúm
skipað. Ég get t. d. nefnt bænda-
skólana á Rogalandi, þeir eru
tveir, annar á Öxnavaði á Jaðri,
nýbyggður skóli og glæsilegur,
hann er alltaf fullsetinn og meira
en það. Svipað er að segja um
skólann á Tveit í Ryfylki. Hann
brann fyrir fáttm árum. Er nú
verið að endurbyggja hann svo
glæsileea að mörgum finnst nóg
um. Hefur verið varið til þess
milljónum króna hin siðustu ár»
Ný heimavistarbygging var tek-
in í notkun í fyrra og í haust
verður flutt í hina nýiu kennslu-
byggingu. Ég heimsótti skólann
á Tveit í sumar, og mun hið
nýkomna boð um ókeynis skóla-
vist fyrir 2 pilta að nokkru eiga
rót sína að rekja til þeirrar heim-
sóknar.
Á sama hátt er verlð að endur-
þvrrsia hinn gamla og góða skóla
á Steini við Björgvin og svo er
víðar um Noreg. Forráðamenn
búnaðarmála eru í fylkjunum
vel flestum famir að skilja, að
það verður að sýna bændaskól-
unum sóma og kosta þar miklu
til umbóta, eisi síður en á öðr-
um sviðum. Þess sér nú mikil
merki, Um endurbvssingu og
umbætur á þeim skðlum er ég
hefi nefnt get ég sagt það af sjón
og raun, að það er ekki kastað
til þess höndum. Bvggingafram-
kvæmdimar eru þrauthugsaðar
og undirbúnar áður en til fram-
kvæmda kemur, enda fjalla fleiri
aðilar bæði frá fvlki og riki um
slíkan undirbúning, og engurn
kemur til hugar að hefja fram-
kvæmdir fyrr en fullum undir-
búningi og áætlunum er lokið
og fé tryggt að fullu til þess er
gera skal.
Loks víl ég segja þetta: Við,
Framhald á bls. 31