Morgunblaðið - 28.09.1955, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 28. sept. 1955

ÚtfiU H.Í. Arvakur, Keykjavlk
Framkv.stj.: Sigíús Jónsson
Rltstjórt’ Tsltýr Stef&nsson (ábyrgSsrm.)
Stjómmálarltstjórl: SigurOur Bjamason *rk Wlgm
Lesbók: Arni Ól*. slmi 804*
Auglýiingar: Arni GarBar Kxistln*«om.
Ritstjðm, auglýsingsr og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuOi ÍBMulaadt,
t lausasölu 1 kréaa eintaki*
Hvers vegna hangir
Alþýðuflokkurinn á horriminni?
Stórmeistarinn Pilnik kemur
hingað til lands
Samfal vðð hann í Gaufaborg
Gautaborg, 27 september.
ARGENTÍNSKI stórmeistarinn Herman Pilnik, sem varð einn
hinna níu útvöldu á skákmótinu í Gautaborg, og heflr því rétt
til að keppa um að fá að tefia við Botvinik um heimsmeistara-
tignina í skák, er væntanlegur til Islands í boði Taflfélags
Reykjavíkur.
IFLESTUM nálægum löndum
eru flokkar jafnaðarmanna
sterkir og hafa mikil áhrif á
stjórn landa sinna. í Bretlandi
hefur Verkamannaflokkurinn
stundum haft hreinan meirihluta
þingsins og á Norðurlöndum eru
jafnaðarmenn í ríkisstjórn í öll-
um löndum. Hreinar flokksstjórn
ir þeirra sitja að völdum í Noregi
og Danmörku, en í Finnlandi og
Svíþjóð eru samsteypustjórnir.
Stjórnin í Danmörku er að vísu
minnihlutastjórn, sem styðst að-
ailega við Róttæka flokkinn þar
í landi.
í öllum þessum löndum hafa
jafnaðarmenn stjórnað af festu
og ábyrgðartilfinningu. Stefna
þeirra hefur að vísu breytzt veru
lega á síðari árum. Meðan þeir
voru litlir flokkar og í stjórnar-
andstöðu voru þeir róttækir og
héldu mjög fram þjóðnýtingar-
stefnu sinni og hinum fræðilega
sósíalisma. En eftir því, sem áhrif
þeirra urðu meiri dró úr áhuga
þeirra fyrir framkvæmd hinna
gömlu sósíalísku fræðikenninga.
Reynslan sýndi leiðtogum jafn-
aðarmanna að þjóðnýtingin og
ríkisreksturinn var síður en svo
heppilegasta leiðin til þess að
skapa þjóðunum góð lífskjör og
almenna velmegun. Það var ekki
hægt að sniðganga einstaklings-
framtakið eins og gert hafði ver-
ið ráð fyrir í fræðikenningum
brautryðjenda sósíalismans.
Óhætt er að fullyrða að ein-
mitt fráhvarf jafnaðarmanna-
flokkanna frá róttækustu
fræðikenningum sósialismans
eigi ríkastan þátt í því mikla
trausti, sem þessir flokkar
njóta í mörgum lýðræðislönd-
um V.-Evrópu í dag. Þeir
hafa einnig að verulegu leyti
horfið frá oftrúnni á hvers
konar höft og hömlur á fram-
tak einstaklingsins.
Ólán íslenzkra
jafnaðarmanna
Hér á íslandi hefur allt önnur
saga gerzt. Jafnaðarmenn hafa
aldrei náð því að verða hér sterk-
ur flokkur. Árið 1934 höfðu þeir
að vísu fengið 10 fulltrúa á Al-
þingi og virtust þá í miklum upp-
gangi. En þá gengu þeir í ríkis-
stjórn með Framsóknarflokknum
og hafa ekki borið barr sitt síðan.
Samvinnan við „milliflokkinn"
reið þeim að fullu. Ástæða þess
var fyrst og fremst sú, að hin
fyrsta „vinstri stjórn“ reyndist
þjóðinni illa. Kvrrstaða, atvinnu-
leysi og vandræði sigldi í kjölfar
hennar. Framsóknarmenn þótt-
ust unna jafnaðarmönnum mjög
og lofuðu samvinnuna við þá há-
stöfum. En þessi vinátta reyndist
Alþýðuflokknum mikill bjarnar-
greiði. Almenningur við sjávar-
síðuna hafði óbeit á hinni þröng-
sýnu hentistefnu Framsóknar.
Fyrr en varði færðist þessi óbeit
yfir á vesalings Alþýðuflokkinn.
Það var einnig ólán jafnað-
armanna á íslandi að enda
þótt þeir ættu ýmsa góða
menn og dugandi Ieiðtoga þá
reyndust þeir þó alltof ginn-
keyptir við háttlaunuðum
stöðum og margs konar bittl-
inffum, sem Framsókn úthlut-
aði af miklu örlæti.
Þegar hér var komið klofnaði
Alþýðuflokkurinn. Róttækasti
hluti hans myndaði kommúnista-
flokkinn, sem náði á tiltölulega
skömmum tíma verulegum tök-
um á verkalýðshreyfingunni.
Eftir það tekur stefna jafnaðar-
manna að mótast stöðugt meira
af kapphlaupinu við kommúnista.
Leiðtogar íslenzkra jafnaðar-
manna höfðu að vísu séð, að þeim
bar að fara sömu leið og jafnað-
armenn í nálægum löndum höfðu
farið, burt frá hinum róttæku
fræðikenningum sósíalismans, í
áttina til aukins frjálsræðis og
skilnings á nauðsyn einstaklings-
framtaksins. En samkeppnin við
kommúnista truflaði dómgreind
þeirra og flæmdi þá lengra og
lengra út í foraðið. Þeir höfðu
ekki gert sér ljóst að í ábyrgðar-
leysiskapphlaupi við kommúnista
hlutu þeir alltaf að verða undir.
Stöðugur klofningur j
Hin síðari ár hafa svo stöðugar
illdeilur og klofningur innan Al-
þýðuflokksins staðið honum fyrir
þrifum. Haustið 1952 varð flokk-
urinn fyrir því áfalli að einn af
ólukkufuglum hans var kosinn
formaður. Honum var að vísu
steypt frá völdum tveimur árum
síðar. En síðan hefur óeiningin
stöðugt grafið meira um sig.
Kommúnistar hafa haft flugu-
menn sína að starfi í innstu röð-
um flokksins. Er nú svo komið
að við borð liggur að hann líði
undir lok.
Við allt þetta bætist að blað
íslenzkra jafnaðarmanna hefur
um nokkurra ára skeið verið al-
gerlega stefnulaust í höfuðmál-
um þjóðarinnar. Það hefur reynt
að righalda sér í hina gömlu þjóð
nýtingar- og haftastefnu. En að
öðru leyti hefur það lítið haft til
málanna að leggja. Einstök asna-
spörk þess í mikilhæfustu og vin-
sælustu stjórnmálamenn þjóðar-
innar hafa sízt bætt um fyrir því.
Ekki æskilegt
að Alþýðuflokkurinn
líði undir lok
Enda þótt Sjálfstæðismenn hafi
oft átt í harðri baráttu við þjóð-
nýtingar- og haftastefnu Alþýðu-
flokksins fer því víðs fjarri að
hann telji það æskilegt að flokk-
ur jafnaðarmanna líði undir lok,
en kommúnistar og hálfbræður
þeirra í Þjóðvarnarflokknum efl-
ist að sama skapi. Ábyrgir jafn-
aðarmannaflokkar eiga fyllsta
rétt á sér í lýðræðisþjóðfélagi.
Jafnaðarmannaflokkur, sem
þreytir stöðugt kapphlaup við
kommúnista og á enga stefnu
aðra en úrelta haftastefnu, og
lætur blað sitt fyrst og fremst
stunda persónuníð, á hins vegar
engan rétt á sér. íslendingar hafa
ekkert með slíkan flokk að gera.
Þetta verða íslenzkir jafn-
aðarmenn að gera sér ljóst ef
ekki á að halda áfram að síga
á ógæfuhliðina fyrir þeim. En
ekki verður annað séð en að
blað þeirra sé þess alráðið að
eyðileggja allt traust og álit
flokksins.
GLÆSILEGUR SKAKFERILL
Pilnik, sem er einn þeirra
manna, sem hafa skáklistina í
blóðinu, ef svo má segja, er mjög
ræðinn maður og hefur mörg
áhugamál. Það var því ekki nein-
um erfiðleikum bundið að fá dá-
litla vitneskju um líf hans og
skákferil.
Pilnik er fæddur í Stuttgart
árið 1914. Mannganginn lærði
hann 10 ára a ð aldri og tveim
árum síðar varð hann drengja-
meistari borgarinnar. Se'úán ára
varð hann svo Stuttgartmeistari
á skákmóti, sem haldið var í til-
efni fimmtíu ára afmæli stærsta
skákklúbbs borgarinnar.
Skömmu síðar, eða árið 1930
fluttist hann með fjölskyldu sinni
til Argentínu. Næstu árin fékkst
hann lítið við skák, en tók þó
þátt í mötum öðru hverju. Að
loknu Olympíuskákmótinu í
Buenos Aires 1939, var haldið
hraðskákmót með þátttöku fjöru-
tíu af beztu skákmönnum heims-
ins, Það vakti allmikla athygli,
er ungur lítt þekktur skákmað-
ur. Pilnik að nafni, náði þar 3.
sæti á eftir Aljekin og Najdorf.
OFT ORÐIÐ ARGENTÍNU-
MEISTARI
Eftir það var Pilnik all tíður
gestur á skákmótum þar vestra
og varð brátt einn af skæðustu
keppinautum þeirra Stahlbergs
og Najdorfs. Um þetta leyti gerð
ist hann atvinnumaður í skák.
Of langt væri að telja hér alla
beztu árangra Pilniks, en nefna
má, að hann hefur oftar en einu
sinni verið Argentínumeistari —
einnig meistari Suður-Ameríku.
Á hinum fræga Mar del Plata
skákmótum, hefir hann staðið sig
með mestu prýði. Utan Suður-
Ameriu er skákferill hans einn-
ig mjög glæsilegur, eins og ár-
angur hans í Hollywood, New
York, Bled, Sylwester, Budapest
og Belgrad ber vitni um svo
að eitthvað sé nefnt.
Pilnik
u
I I. / fí
elvahandi óhrtfar:
Brauðin betri?
NÝLEGA kom að máli við mig
ung frú hér í bæ og spurði:
— Hvernig stendur á því, að
brauðin hér í bænum eru oft
j miklu verri en t.d. á Blönduósi?
j Ég var þar í sumar og fannst mér
! brauðin þar miklu betri en hér i
bænum.
— Hvernig ætti ég að vita það,
svaraði ég, heldur áhugalaus, því
að mér finnst brauðin bara góð
hér. — Mér finnst ekkert athuga-
vert við brauðin, bætti ég við.
— Það er aðeins vegna þess að
þú ert ekki betra vanur, svaraði
frúin þá um hæl. Og þarmeð var
samtali okkar lokið. Að vísu bað
hún mig um að minnast á mál
þetta hér í dálkunum og ég neyð-
ist víst til að stynja upp þessari
brennandi spurningu: — Hvers
vegna eru brauðin betri á Biöndu
ósi en hér í Reykjavík?
Hjól merkt
NÝLEGA hefi ég fengið bréf
frá G.H. um mál sem er ali-
merkilegt. Hann segir m.a :
„Á Smiðjustíg 5 hér í bæ rakst
ég fyrir skömmu á nýung sem
mér finnst vert að vekja athygli
á. Þar er nefnilega hægt að láta
merkja ýmsa gripi sína, s.s. hjól,
verkfæri, sleða o. fl. — Eins og
kunnugt er, hendir það alltof oft
að menn glati þessum hlutum
eða þá að þeim er stoliðf og er
þá stundum erfitt að hafa uppá
þeim. Mun meiri líkindi eru til
þess að merktir hlutir komizt til
skiia en ómerktir og er því ör-
yggi í þessum merkingum.
G.H. bendir einkum á þau von-
brigði sem menn verða fyrir, þeg
ar þeir týna hjólinu sínu. Það
mun vera afaralgengt. Kemur þá
stundum fyrir, að þau eru skilin
eftir í húsasundum og þegar hús-
ráðendur ætla sér að hirða um
þau og koma þeim til skila, reyn-
ist þeim illkleift að finna eigand-
ann. Hann hefir kannski verið
nýbúinn að auglýsa eftir hjólinu
sínu, en það hefir farið framhjá
húsráðanda, og verða svo mikil
vandræði útaf öllu saman. — Ef
hjóiin eru merkt má auðveldlega
ganga úr skugga um, hver eig-
andinn er. Loks má geta þess, að
merking kostar aðeins 15 krónur,
svo að menn ættu að þola það
„nú á þessum síðustu og verstu
tímum".
Þá er hér loks bréf frá einni
fagurri og indælli húsfreyju ut-
anaf iandi. Spyr hún að því, hvort
útvarpið hafi ekki látið taka söng
Delta Rhythm Boys upp á segul-
band. Finnst henni sjálfsagt að
fóik úti á landi fái að heyra í
þeim félögum, eins og menn létu
af söng þeirra hér. Kem ég þessu
hér með á framfæri við okkar
ágætu útvarpsmenn.
MerbiS,
sem
klæðir
landið.
í Budapest 1952, tefldi hann
í fyrsta skipti við rússnesku stór-
meistarana og sigraði þá meðal
annarra Smyslov og Petrosjan.
Á Olympíuskákmótinu í) Hels-
ingfors 1952 hlaut hann titilinn
stórmeistari í skák. Árið 1954 var
honum boðið á 75 ára afmælis-
mót í fæðingarborg sinni, Stutt-
gart, þar sem hann 25 árum áður
hafði unnið einn af sínum fyrstu
skáksigrum.
Á ENGAR SKÁKBÆKUR
Þótt Pilnik sé mikill bókamað-
ur, á hann að eigin sögn engar
skákbækur. Þegar vinir hans
tóku sig til fyrir ári síðan og gáfu
honum skákborð, hafði hann ekki
átt slíkt í 30 ár.
„En hvernig getur þú þá stað-
ið þig svona vel á skákmótum?"
„Ég hefi gott skákminni og
hæfileika til þess að læra af
reynslunni, auk þess notaði ég
yfirleitt sömu skákbyrjanir. Á
hvítt tefldi ég e2—e4 og móttekið
drottningarbragð á svart, þegar
því var við komið. En um það
leyti, sem ég byrjaði aftur að
tefla í Evrópu, reyndi ég þó að
gera skákstíl minni fjölbreyttari.
Það var þó ekki með öllu áfalla-
laust, því að á skákmótinu í Am-
sterdam 1950, þar sem ég byrjaði
að beita kongsindverskri vörn,
tapaði ég fimm af fyrstu skák-
unum með henni. Nú er þetta ein
af mínum beztu vörnum".
„Hvaða. álit hefur þú á vini
þínum Panno, sem skákmanni?"
HRIFINN AF PANNO
„Ég tel Panno, Ivkov og Spass-
kij vera efnilegustu skákmenn
heimsins. Panno tekur skákina
alvarlega, les mikið skákbækur
og hefir haft mjög góðan kenn-
ara, þar sem er J. Bolbochan.
Svo hefir Panno hinn rétta bar-
áttuvilja. Hann er snillingur 1
erfiðum stöðum, og þótt hann
virðist ekki ætíð rólegur á yfir-
borðinu, hugsar hann skýrt og
kalt og sér mikið“.
LEGGUR EKKI í AÐ TEFLA
MÖRG FJÖLTEFLI HÉR
„Hvernig lízt þér á förina til
íslands?“
„Ég hefi ætíð haft áhuga á að
komast til íslands eftir að
Rossolimo sagði mér frá ís-<
landsför sinni. Ég veit, að ís-
lendingar eru mjög mikil skák
þjóð, og ég held, að ég leggl
ekki í að tefla mörg fjöltefli
á íslandi, því að fjölskákir
við marga harða andstæðinga
eru mjög þreytandi".
„Er það rétt til getið, að það
sé einkum þrennt, sem þér
fellur við: vín, konur og
skák?“
„Já, þú ert þegar farinn að
þekkja mig?“
Freysteinn.
¥
Fjöltefli, sem verða átti í kvöld,
verður frestað til annars kvölds.
HaiuiyrSamynitur i
Ingu Lárusdóftur
í Þjéðminjasafuinu
HINN 7. nóvember 1949 andaðist
ungfrú Inga Lárusdóttir í Reykja
vík. Hún var mjög vel að sér um
allt, sem að hannyrðum laut og
hafði lengi safnað hannyrða-
mynztrum ýmiss konar og lét
eftir sig mikla syrpu þess efnis.
Síðan ungfrú Inga lézt, hafa
ýmsar konur spurzt fyrir um safn
þetta og óskað eftir að fá mynzt-
ur úr því til þess að vinna eftir
þeim.
Nýlega hafa erfingjar ungfrú
Ingu, sem eru börn frú Ólafar
Magnúsdóttur í Víðinesi, afhent
Þjóðminjasafni íslands safn henn
ar að gjöf. Geta því konur þær,
sem hagnýta vilja þessi mynztur,
snúið sér þangað framvegis.
(Frá Þjóðminjasafninu). i