Morgunblaðið - 29.09.1955, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 29. sept. 1955
H.f. Arvalrar, Reykjavik.
Frcznkv.atj.: Sigfúa Jónsson.
RitstjArl: Valtýr StefánMon (ábyrgSarm.)
Btjórnmélaritctjóri: SigurCur Bjarnaaon fri TiflMk
I>«sbók: Arni Óla, aími 304»
Augiyiingar: Árni Garflar Kriatinaanwi.
Ritatjðm, auglýsingar og afgreiBala:
Auaturstræti 8. — Simi 1600.
kakriftarfljald kr. 20.00 A mánuði lMamiaaÆa.
t Uuaasölu 1 krin alntakifl
Orð Wilsons Bandaríkjaforseía nrðu
Masjna carta innfæddra í nvlendnnum
u J
Snmvinna lýðræðisnílanna
í verkolýðssamtökunum
er þjóðarnauðsyn
ÞEGAR kommúnistar höfðu um
skeið haft völd í Alþýðusam-
bandi íslands og misnotað þessi
heildarsamtök verkalýðsins á
marga vegu í þágu flokkshags-
muna sinna, tók lýðræðis-
sinnað fólk innan samtakanna
höndum saman um að leysa þau
úr þeirri ánauð. Sjálfstæðismenn,
Alþýðuflokksmenn og Framsókn-
armenn sameinuðust í markvísri
baráttu gegn ofbeldisöflunum.
Árangur þessa samstarfs lét
ekki standa á sér. Árið 1948
töpuðu kommúnistar meiri-
hluta sínum í Alþýðusam-
andinu. Lýðræðissinnar tóku
við stjórn þess. Næstu ár fór
fylgi kommúnista örugglega
þverrandi innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. í alþingis-
kosningunum haustið 1949
kom einnig í ljós, að þeir voru
byrjaðir að tapa fylgi meðal
þjóðarinnar almennt. — Þeir
töpuðu þá einu þingsæti og í
þingkosningunum, sem fóru
fram sumarið 1953 töpuðu
þeir tveimur þingsætum.
B j örgunarstarf sem i
„vinstri manna“
En þegar neyðin er stærst þá
er hjálpin næst, segir máltækið.
Þegar kommúnistar voru orðnir
einöngruð klíka í verkalýðshreyf
ingunni og í þjóðfélaginu yfir-
leitt, komu svokallaðir „vinstri
menn“ í Alþýðuflokknum og
Framsóknarflokknum þeim til
hjálpar. Einn af hinum föllnu
þingmönnum Alþýðuflqkksins
gerði bandalag við þá innan
verkalýðshreyfingarinnar og
klauf þarmeð flokk sinn.
Mikill meirihluti jafnaðar-
manna vildi áframhaldandi sam-
vinnu lýðræðisaflanna innan
hennar. Þeir gerðu sér ljóst, að
það var í senn skynsamlegasta
leiðin til þess að hnekkja áhrif-
um kommúnista og byggja Al-
þýðuflokkinn upp að nýju. En
klofningsmönnunum í Alþýðu-
flokknum tókst að fá nægilega
marga Alþýðuflokksmenn á Al-
þýðusamþandsþingi haustið 1954
til þess að hjálpa kommúnistum
þar til valda. Þessvegna er nú svo
komið að þeir og bandamenn
þeirra ráða stjórn samtakanna og
nota hana vægðarlaust til póli-
tískrar áróðursstarfsemi í þágu
kommúnistaflokksins. Sást það
greinilegast á s.l. vetri er forseti
sambandsins var látinn hafa for-
ystu um tilraunir til myndunar
vinstri stjórnar með þátttöku
kommúnista.
Gerðist það í sama mund og
pólitísku stórverkfalli var hleypt
af stokkunum til þess að grafa
undan efnahagsgrundvelli þjóð-
félagsins.
En jafnhliða því sem klofnings-
öflin innan Alþýðufiokksins hófu
þessa björgunarstarfsemi í þágu
kommúnista, gerðust þau undur,
að formaður Framsóknarflokks-
ins, Hermann Jónasson, tók að
halda útvarpsræður og skrifa
greinar í Tímann um nauðsyn
þess, að Framsóknarflokkurinn,
Alþýðuflokkurinn, Þjóðvarnar-
flokkurinn og Kommúnistaflokk-
urinn tækju upp samvinnu sín
í milli til þess að hnekkja áhrif-
um Sjálfstæðisflokksins. Þetta
gerðist meðan flokkur Hermanns
Jónassonar sat í ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokknum og hældi
sér af því, að öll verk stjórnar-
innar væru Framsóknarflokknum
að þakka.
,ÆR BLÖÐTJGU óeirðir, “sem
’ áttu sér stað síðari hluta
ágústmánaðar á stórum svæðum
í Algier og Marokkó, hafa ekki
aðeins vakið athygli og óhug
manna á meðal um allan heim
— heldur einnig undrun þeirra.
Mönnum hefur reynzt erfitt að
skilja orsakir óeirðanna. Hvers
vegna varð þetta blóðbað einmitt
nú, og hvers vegna voru óeirð-
irnar svo víðtækar? Algier hefur
tilheyrt Frökkum í rúmlega
hundrað ár, og Marokkó hefur
Að baki óeirbanna i Marokkó
standa allar þjódir, er teljast
Múhameðstrúar — allt frá Java
i austri til Senegal i vestri
verið undir yfirráðum þeirra í
tæp fimmtíu ár.
.;. .;. !
í BÁÐUM löndunum hafa orðið
'l / Ó I /. / t)
1/elvahancU áhrifar:
Lélegt bakkelsi
ÞETTA bréf fékk ég nýlega.
Kæri Velvakandi!
I Ég er ein af hinum fjölmörgu
skrifstofustúlkum, sem stunda at-
vinnu mína í miðbænum og þarf
að gera mér að góðu vínarbrauð
Þetta tiltæki formanns
Framsóknarflokksins gaf
kommúnistum og „vinstri
stjórnar“ áróðri þeirra byr
undir báða vængi. Þeir þótt-
ust nú báðum fótum í jötu
standa. Blésu þeir nú sem á-
og kökur sem keypt eru í köku-
verzlunum miðbæjarins.
Mikið lifandis skelfing er ég
orðin þreytt á þessu sama, ólyst-
uga bakkelsi, sem okkur er boðið
upp á.
Hví má ekki baka góð vínar-
kafast að glóðum klofningsins brauð, sem í fyrsta lagi eru al-
Alþýðuflokknum og hefur mennilega bökuð, og ekki með
orðið þar mikið ágengt.
Lýðræðisöflin verða
að sameinast
Lýðræðisöflin eiga um það
tvennt að velja, að standa sundr-
uð innan verkalýðshreyfingarinn
ar og láta kommúnista þá halda
áfram að hreiðra þar um sig og
misnota samtökin til pólitískra
hermdarverka, og hinsvegar að
taka höndum saman í þróttmik-
illi og heiðarlegri baráttu eins og
áður fyrr gegn kommúnistum.
einhverju fjárans óbragði af. Það
er heldur ekki hægt að kaupa
neinar reglulega „lekkrar" kök-
ur, því þær eru hreint ekki til.
Það er ekki nóg að kökurnar séu
skrautlegar, þær verða líka að
vera góðar. — Miðaldra fólk tal-
ar sífellt um kökurnar sem Bruun
seldi á Skjaldbreið í „gamla
daga“, þær kostuðu heldur ekki
nema 10 aura og 25 aura þær
dýrustu.
Framfarir hafa orðið á ýmsum
sviðum s.l. 50 ár, en hví hefur
orðið afturför í kökubakstri hjá
bökurum landsins? A. m. k. finnst
| manni verðið vera nógu hátt til
Ef fyrri kosturinn yrði val- þess að hægt væri að baka góðar
inn hlyti það að hafa í för með kökur, og ekki spara rafmagnið
sér stórkostlega ógæfu fyrir svo mikið....
íslenzkt efnahagslíf og stjórn- I
málaþróun. — Kommúnistar. Hl-n „Aru„a íict
myndu þá eyðileggja Alþýðu-1 fákafans
flokkinn og styrkja aðstöðu w TELVAKANDI er hjartanlega
sína að nýju. Ef síðari leiðin ( Y sammála hinni ungu skrif-
yrði farin myndu kommúnist- stofustúlku um gæði vínarbrauða.
ar á skömmum tíma tapa vold un(janskilur hann vínarbrauð-
um í Alþýðusambandinu og sem ffist meg kaííinu í Sjálf-
einangrast með öllu í þjóðlíf- stægishúsinu. Sá sem þau bakar
,nu• I er hreinn listamaður í sinni grein
Þessa leið verður að fara. —
Áframahldandi misnotkun komm
únista á verkalýðssamtökunum
hlyti að leiða til stórvandræða í
efnahagsmálum okkar. Kommún-
istar kynda nú af alefli undir
kapphlaupinu milli kaupgjalds
og verðlags. Af því leiðir vax-
andi dýrtíð og þverrandi verð-
gildi íslenzkrar krónu. En í slíku
felst mikil hætta fyrir þær miklu
framkvæmdir og umbætur, sem
þjóðin stendur nú mitt í að fram-
kvæma og eru nauðsynlegar til
þess að tryggja lífskjör hennar
og afkomuöryggi.
Öll lýðræðissinnuð öfl innan
verkalýðshreyfingarinnar verða
því að taka höndum saman. — í
hverju einasta verkalýðsfélagi
verða lýðræðissinnar að snúa bök
um saman og taka upp harða og
markvissa baráttu gegn niður-
rifsöflunum, sem eiga það mark-
mið eitt að hindra þróun og upp-
byggingu í þjóðfélaginu og koma
hér á ofbeldis- og kúgunarstjórn
kommúnista.
í öllum nálægum lýðræðis-
löndum starfar lýðræðissinnað
fólk saman í verkalýðshreyf-
ingunni. Kommúnistar hafa
verið einangraðir þar og eru
sífellt að tapa þar fylgi. Sama
sagan verður að gerast hér.
Þá mun völdum kommúnista
verða hrundið í Alþýðusam-
og ætti að verðlaunast.
Hinsvegar gefur bréf skrif-
stofustúlkunnar sannarlega til-
efni til vangavelta um hví við
hér á landi þurfum að búa við
svo fátæklegan sætabrauðskost,
borið saman við það sem fæst
hjá erlendum þjóðum. Það er
beinlínis ævintýri út af fyrir sig
að koma í sætabrauðsbúðir utan-
lands, t. d. í Danmörku og í
Þýzkalandi. Þar fást allar teg-
undir af góðkökum, og þær svo
ljúffengar að pyngjan tæmist
skjótlega. Þar eru Napóleons
kökur par excellens, sykraðar
toppkökur, súkkuláðikökur, ang-
andi formkökur og smákökur
dýrðlegar og dásamlegar.
Það er göfug list að vera góður
bakari, og sannarlega myndi sá
maður, erlendur fljótt safna gulli,
sem hér settist að og opnaði eitt
ágætt „kondittori“. En nóg um
það, eins og dr. Björn segir í út-
varpinu.
Hún fékk pokann sinn.
HÉR um daginn var ég að skrifa
og skamma stúlkuna á Gilda-
skálanum, sem neitaði að lækka
gauraganginn í útvarpinu; þrátt
fyrir síbeiðni gestanna. Nú hefir
forstjóri öldurhússins hringt til
mín út af þessari grein. Ekki þó
til þess að vera vondur, eins og
svo oft kemur fyrir þegar á eitt-
bandinu á næsta þingi þess hvað er deilt í voru pínulitla
eins og árið 1948. þjóðfélagi, heldur til þess að
segja mér, að umrædd stúlka
hafi fengið pokann sinn og sé nú
hætt störfum. Þykja oss það góð
gleðitíðindi, en þær stúlkur, sem
nú afgreiða á Gildaskálanum eru
allar hinar prúðustu.
Músin og fjallið.
ÞÁ er annað mál sem ég þarf
að minnast á. Einhversstaðar
stendur: Fjöllin tóku jóðsótt,
fæddist lítil mús. Þannig er það
oft í blaðamennskunni, að úlf-
aldi verður úr mýflugu, og það
ósköp meinlausri. Skal ég nú
nefna ykkur eitt dæmi um það.
Fyrir nokkru ritaði ég hér í
pistlana um gluggaskreytingar í
bænum og minntist á smekkleg-
ar skreytingar Markaðsins á
Laugavegi 100. Hafði Kristján
Davíðsson, sá ágæti listmálari
gert þær í upphafi.
En ég hef víst talað dálítið
óvarlega, því orð mín skildu
stúlkurnar í umræddri búð þann-
ig að Kristján ynni við að stilla
út í gluggana. Hvað er auðvitað
misskilningur. Út er stillt jafn-
vel þrisvar á dag, og hefði þá
Kristján listmálari vitanlega
harla lítinn tíma til þess að sinna
nokkru öðru, og sinni göfugu
list!
Sem sagt, stúlkurnar í búðinni
gerðu athugasemd í dálkunum
hér um daginn, og afskrifuðu
það sem ég hafði áður sagt.
Loks talaði ég við forstjóra
Markaðsins Ragnar Þórðarson,
til þess að fá að vita hið sanna
í málinu, hver ætti raunverulega
heiðurinn af hinum smekklegu
gluggum Laugavegs 100. Hann
kvað upp þann Salomónsdóm, að
hér hefðu báðir aðilar raunveru-
lega á réttu að standa. Kristján
Davíðsson hefði í fyrstu gert
gluggaskreytingarnar og síðan
þá bakgrunn skreytinganna, lát-
ið upp net, kaðla o. s. frv. Hins-
vegar önnuðust starfsstúlkurnar
daglega útstillingu varanna í
gluggann.
Var hér raunverulega um deilu
um keisarans skegg að ræða, og
þannig er það svo oft, að lítið til-
efni verður að stórri útblásinni
deilu. En málið um glugga Mark-
aðsins er þá loks útrætt hér í
dálkunum.
Littera manet.
LOKS að endingu langar mig til
þess að minnast á, hve ágætar
bókabúðir eru orðnar hér í
Reykjavík. Hugsa ég þá helzt um
erlendan blaða og bókakost, en
hann er hverjum manni, sem yndi
hefir af lesningu harla dýrmætur.
Þar standa bókabúðir höfuðstað-
arins framarlega og er það gleði-
efni.
Nefni ég sérstaklega English
Bookshop í Hafnarstrætinu og
Bókabúð Braga Brynjólfssonar.
Varla getur verið mikill gróða-
vegur að flytja inn öll hin aðskilj
anlegu tímarit, sem þar fást, en
því betri og dýrmætari þjónusta
er það við almenning.
Vel sé þeim menningarmönn-
um, sem að þessu standa, þeir
eiga þökk skilda og hana fá þeir
frá öllum þeim, sem góðúm og
fjölbreyttum lestri unna.
geysilegar framfarir á þessum
árum. Járnbrautir og þjóðvegir
hafa verið lagðir, skólar og
sjúkrahús reist — jafnvel í af-
skekktustu héruðum, og eignir
þessara þjóða hafa aukizt að
mun.
Miðað við lífsskilyrði í öðrum
Arabalöndum og Austurlöndum
standa Algier og Marokkó hvað
fremst. Hvers vegna kom þá
skyndilega til svo mikilla og vel
skipulagðra óeirða og hermdar-
verka?
❖ ❖ ❖
ÞAÐ er eins gott að gera sér
grein fyrir, að allar þær þjóðir,
er teljast Múhameðstrúar — allt
frá Java í austri og Senegal í
vestri — standa hér að baki.
Síðan Wilson Bandaríkjaforseti
setti fram sín frægu 14 höfuð-
atriði í janúar árið 1918 hefur
ríkt ókyrrð og ólga um gjörvöll
Austurlönd. En Wilson lýsti yfir
því í fimmtu grein skjals síns,
að í framtíðinni ætti að taka jafn.
mikið tillit til óska hinna inn-
fæddu og þeirra krafa, sem ný-
lenduveldin gerðu.
Sennilega hafa orð hvíts
manns aldrei haft jafn mikil
áhrif meðal lituðu kynþáttanna
og þessi orð Wilsons. Þau hafa
orðið þeirra magna carta, og þeir
vinna markvisst og ákaft að því
að sjá þessi orð verða að raun-
veruleika.
❖ ❖ ❖
EN það hefur gengið misjafn-
lega. í Asíu hafa svo að segja
allar þjóðir — að undanteknum
sambandsríkjum Sovétríkjanna
— fengið fullveldi. Hins vegar
eru þau Afríkuríki tiltölulega fá,
er tekizt hefur að fá fullt sjálf-
stæði. Marokkó er nú á góðri
leið með að fá heimastjórn —
en Algier virðist eiga nokkuð
langt í land.
Það hefur orðið Frökkum dýr-
keypt að draga á langinn að
veita þessum löndum stjórnar-
bót, einmitt af því að framfar-
irnar hafa verið mun meiri £
Algier og Marokkó en í flestum
öðrum Arabalöndum. Það hefur
aukið sjálfstraust íbúanna, og
þar við bætist svo ofstæki í trú-
málum. Það er ekki vert að
gleyma því, að Islam er voldug
og útbreidd trú — um 300 mill-
jónir manna í heiminum eru
Múhameðstrúar. — Trúarkennd
þeirra er mjög sterk, og þjóð-
erniskenndin hefur vaxið mjög
mikið undanfarna áratugi —
andúðin gegn því að lúta er-
lendri þjóð, sem í þeirra augum.
er trúlaus, fer því stöðugt vax-
andi.
❖ ❖ ❖
FRAKKAR í Algier eru um tíu
af hundraði af íbúafjöldanum í
heild. í Marokkó er hlutfallstal-
an þrír af hundraði — og þar
sem hinum innfæddu fjölgar
miklu hraðar, fer þessi hlutfalls-
tala stöðugt minnkandi. Frakk-
ar í Algier eru flestir jarðeig-
endur, sem hafa búið á jörðum
sínum mann fram af manni um
langt skéið. Frakkar í Marokkó
eru hins vegar yfirstétt, sem
aldrei hefur samlagazt þjóðar-
heildinni — embættismenn, iiðs-
foringjar og kaupsýslumenn, sem
hafa engin náin samskipti við
hina innfæddu.
Marokkó hefur verið frönsk
nýlenda síðan árið 1912. Sam-
kvæmt þeim samningi, sem
franska stjórnin gerði við þá-
verandi soldán, Mulei Hafid,
skúlu soldáninn og franskur
landstjóri „skipta með sér"
stjórn landsins. Raunverulega
Frh. á bls. 12.
•JS*