Morgunblaðið - 05.10.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 5. okt. 1955
MORGUNBLAÐIB
9
Færeyskur ritstjóri
vinarheimsókn
/
íslenzk áhrif / leiklistarlifi Færeyja
Mynd þessi er af fjárrekstri á Skaftártunguafrétt
Áður fóru Síðumenn Fjallabaksveg
og voru 9 daga til Reykjavíkur
Björn í Holti segir frn
erfiöri rekstrnrferð óður
en jökulvötnin voru brúuð
A1
, ÐUR en jökulvötnin skaft-
fellsku voru brúuð, urðum
Tið Síðu-menn að fara kaupstað-
arferðir okkar, lestaferðir og með
fjárrekstra Fjallabaksveg, norð-
®n Mýrdalsjökuls.
Þannig mælti Bjorn Runólfsson
bóndi í Holti á Síðu, þegar ég
gekk í bæinn, en ég var á stuttri
ferð um Skaftafellssýslu. Góður
bílvegur liggur nú heim í hlað í
Holti og að sjálfsögðu fara allir
flutningar nú fram eftir bílvegin-
um frá Vík. Ég hafði greint frá
því hvernig Múlakvísl hefði verið
yfirferðar og brátt snerist talið
að því, hve Skaftfellingar höfðu
átt við ramman reip að draga,
þegar öll jökulvötnin voru eins
©g Múlakvísl nú í sumar, óbrúuð
og hættuleg viðureignar. Rifjaði
hinn aldni og frásagnargóði
bændahöfðingi upp ýmsar minn-
ingar sínar um erfið ferðalög út
frá og heim til sveitanna milli
Eanda.
)
SLOPFIÐ VIÐ MÖRG
JÖKULFLJÓT
— Já, þá fórum við oft Fjalla-
baksleið og þekktum hana vel.
Við höfðum í rauninni meiri sam-
ekipti við Rangæinga en Mýrdæl-
ína. Kom fyrir, að þangað var
Jæknir sóttur og verzlunarvið-
skipti sóttum við írekar út á Eyr-
arbakka en til Víkur. Með fjár-
irekstra til Reykjavíkur kusum
við fremur að fara upp á fjöll og
ireginóbyggðir, heldur en að flytja
sauðféð yfir hvert jökulfljótið á
ffætur öðru, Hólmsá, Sandvatnið,
Jökulsá á Sólheimasandi, Mark-
arfljót og Þverá og auk þess
Rangárnar. Slíkt hefði vart verið
vinnandi vegur. Athugaðu það
eitt, að það kom oft fyrir að
íerðamenn urðu að bíða í viku-
'tíma við Jökulsá á Sólheimasandi
eftir því að hún yrði fær.
Með því að fara Fjallabaksveg
stungum við hinsvegar þessum
Sllfæru jökulfljótum ref fyrir
rass. Þar komumst við næstum
sþurrum fótum yfir. Ekki nema
smásprænur á þeirri leið. Leiðin
«r líka lítið lengri fyrir okkur en
Keiðin sunnan jökla, en að vísu
'.iiggur hún um óbyggðir.
— En Skaftá hafið þið þó orðið
að fara yfir?
— Já, að sjálfsögðu, en hún er
■einmitt einna greiðust yfirferðar
efst í Skaftártungunni. Þar breið-
ir hún úr sér, er lygn og frekar
grunn. Þegar neðar kemur þreng-
ist hún fremur og dýpkar. Nú
svo eftir Fjaltabaksveg Rangár-
vallasýslumegin komum við nið-
•ur Land og Holt og þegar ég man
fyrst eftir þessum ferðum voru
bæði Þjórsá og Ölvusá brúaðar.
— Það hefur verið langt fyrir
ykkur, Björn að reka sauðfé alla
þessa leið til Reykjavíkur. Hvað
tók reksturinn að jafnaði 1-angan
tíma?
— Ef allt var með felldu, var
það 9 daga rekstur héðan frá
Heiðar-rétt, sem er við næsta bæ
hér fyrir austan Holt.
— Nú, ekki hafa þetta verið
diikar, sem þið rákuð alla þessa
leið?
— Nei, svarar Björn og hlær
við. Dilkasalan er seinnitíma fyr-
irbæri, eftir að bílar og Slátur-
félagið komu til sögunnar. í þá
Björn Runólfsson bóndi að Holti
á Síðu.
daga var stunduð cnnur og veru-
legri sauðfjárrækt. Það voru spik
feitir sauðir, sem komu af fjöll-
unum. Lömb hefði verið miklu
erfiðara eða ófært að reka held
ég. Við urðum jafnvel að hlífa
sauðunum og fara gætilega með
þá fyrsta dag í rekstrinum.
NÍU DAGA Á LEIÐ
TIL REYKJAVÍKUR
— Hvað höfðuð þið margt fé
í rekstri?
Það var nokkuð misjafnt. Þetta
300 og allt upp í 700. Væru þeir
300 var talið að þyrfti 3 rekstrar-
menn og ef þeir voru 700 þurfti
5 menn, þá var einn hestamaður,
svo að af þessu má ráða að ekki
voru sauðirnir erfiðir í rekstri.
Hver maður hafði sinn hest
og þar að auki var einn hest-
ur með trússi. Við áningarstaði á
Fjallabaksveg stóðu kofar og hjá
þeim voru gerði til að geyma féð
í yfir nóttina.
— Og hverjir voru þá helztu
áningarstaðirnir i rekstri suður
til Reykjavíkur?
— Afangarnir voru að jafnaði
þessir: 1) Frá Heiðarétt út að
Skaftárdal og yfir Skaftá að Bú-
landi. 2) Norður fyrir Svartanúp.
3) í Kýlinga við Tungnaá, 4) í
Landmannahelli, 5) Niður að
Galtalæk eða að I.ækjarbotnum,
6) í Kambsrétt í Flóa, 7) Út í
Ölvus, 8) Að Kolviðarhóli, og 9.
dag til Reykjavíkur.
— Svo eftir þessu að dæma
hafið þið verið að minnsta kosti
þrjá daga í óbyggðum.
— Já, tvo daga að fara yíir
austurfjöllin og einn dag yfir
vesturfjöllin. Og satt að segja
fengum við misjafnt veður. Þeg-
ar rekstrar voru, var að sjálf-
sögðu komið fram á haust og var
oft von hinna verstu veðra á fjöll
um. Er þarna oft hinn mesti veð-
urofsi á haustin, hvassviðri, hríð-
arbylir og þokur. Var það sann-
arlega mesta mildi að ekki skyldi
slys af hljótast. Einkum minnist
ég einnar rekstrarferðar, sem var
hin mesta þrekraun og urðum við
að stríða við einhver þau mestu
illviðri, sem ég man eftir.
SLARKFERÐIN ERFIÐ
Þetta byrjaði strax, þegar við
tókum féð í Heiðarrétt. Vorum
með rúmlega 300 fjár í rekstrin-
um. Skall á þá strax rokna óveð-
ur. Komumst við fyrsta kvöldið
ekki nema með nokkuð af fénu út
yfir Skaftá, en sumt varð að bíða
austan vatns um nóttina.
Næsta dag lukum við að flytja
það yfir Skaftá og upp í Svarta-
núp. Þann dag allan var stormur
og mikil rigning.
Morguninn eftir lögðum við af
stað frá Svartanúp í býtið. Var
þó komið bjartviðri og norðan-
átt. Gekk ferðin vel alla leið í
Kýlinga, en þó hafði þykknað
upp um kvöldið og rauk hann
upp í dimmunni á útnorðan. Var
ofsarok um kvöldið og nóttina
með roknabyl. Við rekstrarmenn-
irnir höfðumst við í kofanum í
Kýlingum, en féð var í fjallinu.
Um morguninn lygndi nokkuð.
Ætluðum við að fara af stað en
aftur rauk hann upp og biðum
við enn um sinn, þar til hann
lægði um hádegið. Vildum við þá
ekki una því að sitja lengur í kof
anum, þar sem allténd var rat-
ljóst. Söfnuðum við fénu saman
og lögðum af stað.
En ekki komumst við lengra en
út í hlíðar Kirkjufells, sem mynd
ar suðurvegg Kýlings. Þá var
veðrið svo ofsafengið, að ekki
var viðlit að halda ferðinni
áfram. Snerum við til baka, aftur
í Kýling, en þannig nefnist þessi
ágæti áningarstaður, þar sem féð
]l/|ÉR HAFA alltaf þótt Fær-
lf J. eyingar ágætis menn. —
Kannski er það vegna þess,
að þeir eru nánustu frændur
okkar, og tala svipaðasta
tunguna. Þó held ég að það sé
meira af því, að allir þeir, sem
ég hefi kynnzt hafa verið
yfirlætislaus prúðmenni, vin-
fastir og skemmtnir í við-
ræðum. Og allir hafa þeir
viljað rækja frændsemina við
íslendinga af heilum hug, ef
til vill frekar en við af okk-
ar hálfu.
* RITSTJÓRI
DAGBLAÐSINS
Hér um daginn bar einn
þeirra að garði, blaðamann og
ritstjóra Dagblaðsins í Þórshöfn,
sem þar að auki er sinn eigin
auglýsingastjóri og blaðeigand-
inn að auki.
Knut Wang
Hann heitir Knut Wang, mað-
ur rúmlega þrítugur og talar
íslenzku sem innfæddur væri. Er-
indi Wangs hingað»var að rita
greinar um ísland í blað sitt í
Þórshöfn, kynna land og þjóð,
eins og hann sagði. Wang er þó
enginn nýr gestur hér á íslandi.
Fyrst sá hann íslandsstrendur
sem 17 ára skipsdrengur á kútt-
er, í annað sinn kom hann hing-
að við lýðveldistökuna 1944, sem
blaðamaður og nú loks rúmum
áratug seinna í kynnisför.
★ GÓÐUR LEIKARI
Auk blaðamennskunnar leggur
Knut Wang gjörva hönd á margt,
er hálfgerður þúsund þjala
sviðsútbúnaði, andlitsförðun o. fh
Má segja að við höfum veriS
heldur fáfróðir og aftur úr í
þessum sökum og því var koma
Ernu okkur færeyskum leikur-
um mjög kærkomin.
Mýs og menn, sem hún setti
á svið, var sýnt alls 11 sinnum
í Þórshöfn í vetur og eru það*
mun fleiri sýningar en fara fram
á flestum öðrum leikritum í
Færeyjum. Og ekki nóg-meiÞ
það, sýningar hefjast aftur *
haust. Annars þurfum við nú
að byggja nýtt Sjónleikahús, hið
gamla er orðið of lítið og iuf
sér gengið.
Yrði nýja húsið þá einnig kviR
myndahús.
* MIKIL BLAÐAÚTGÁFA
— Hvað segirðu mér af blaða-
útgáfunni í Færeyjum?
— Færeysk blöð eiga hugsa ég,
við svipaða erfiðleika að etja og'
íslenzk blöð, sem gefin eru út
utan Reykjavíkur. Fjárhags-
grundvöllurinn er oft æði óör-
uggur. Stærsta blaðið í Færeyj-
um er Dimmalætting. Er það-
mólgagn Sambandsflakksins.
Það kemur út í 4.500 eintökum,
2—3 í viku, en það er vanalegur
útkomufjöldi færeyskra blaða.
Næst kemur Dagblaðið, málgagn
Fólkaflokksins. Það kemur út í
um 3000 eintökum. Þá er 14.
september, málgagn þjóðveldis-
flokksins, sem er jafnstórt og
Sósíalisturinn, málgagn sósíal-
ista, nokkru minna.
Fyrir skömmu hætti eitt blað-
ið útgáfu sinni, vegna fjárhags-
örðugleika.
! Var það Tingakrossurinn, en.
það blað var málgagn Sjálfstýri-
flokksins, sem nú hefir aðeins
2 menn á þingi.
Nokkuð hefir verið rætt um
að sameina beri gamla Sjálf-
stýriflokkinn og Fólkaflokkinn,
segir hann.
í fáum orðum skilgreinir hann
núverandi flokka í Færeyjum á
þessa lund.
* FÆREYSK
FLOKKASKIPAN
Sambandsflokkurinn hefir
sjö menn á þingi og er stærsti
flokkurinn. Hann vill halda sam-
bandinu við Danmörku áfram
óbreyttu. Þá kemur Fólkaflokk-
urinn með sex þingmenn. Hann
er frjálslyndur flokkur, sem
starfar á borgaralegum grund-
velli. Fólkaflokkurinn er á móti
núverandi ástandi í sambands-
smiður.
helztu
Er hann m. a.
leikurum og
einn af-'málunum, og vil aukið sjálfstæði
leikhús-
er mikið til sjálfgirt, af Tungnaá, mönnum Eyjanna. I vetur lék
Kýlingsvatni og Kirkjufelli Urð-
um við að hýrast í kofanum all-
an daginn og sá ekki út úr aug-
um vegna fárviðris og snjókomu.
Minnist ég þess, að þarna skammt
frá kofanum, rennur lækur. Fór
ég þangað til að sækja vatn í
kaffi. Stóð slíkur stormur á móti
mér, er ég sneri til baka frá lækn-
um, að ég varð að kasta mér nið-
ur á jörðina og skríða til baka,
já klóra mig áfram með höndun-
um.
Hríðarveður þetta stóð mest af
nóttinni og var ekki skemmtileg
vistin í kofanum, því að svo
virtist sem fárviðrinu ætiaði
aldrei að linna.
EINS OG VETRARBYLUR
Þó létti til um morguninn og
var komið stillilogn. Lögðum við
þegar af stað úr Kýlingum og
gekk nú vel ferðin. Það þótti mér
athyglisvert, að ekki lentum við
í neinni ófærð þótt snjókoma
hefði verið geysimikil. Stafaði
þgð af því, að stormurinn hafði
barið fönnina svo saman, að hún
var hörð sem grjót Ekki voru
hann hlutverk Georgs í leikriti
Steinbecks Mýs og menn. Það
leikrit er íslenzkum leikhúsgest-
um að góðu kunnugt en hitt
munu færri vita, að það var ísr
lenzka leikkonan Erna Sigur-
leifsdóttir, sem stjórnaði leikrit-
inu og setti það á svið. Dvelzt
hún nú í Færeyjum ásamt manni
sínum, Árna Ársælssyni lækni,
sem þar starfar.
j — Hvað segir þú mér um fær-
I eyskt leiklistarlíf, Wang?
I — Okkur Færeyingum þykir
Færeyjum til handa. Vinnur
hann með stjórninni og berst
fyrir auknu frjálsræði. Helzt kýs
flokkurinn meira frelsi í verzl-
unarmálunum, vill auka land-
helgisgæzluna, og hefir lögþing-
ið veitt 100 þús. krónur til kaupa
á færeysku gæzluskipi.
Þá vill flokkurinn einnig að
jarðir á Færeyjum, sem eru að
helming til í eigu Danmerkur,
verði færeysk eign.
Þjóðveldisflokkurinn berst fyr-
ir því að lýðveldi verði komið
á í Færeyjum. Foringi hans er
Eriendur Patursson. Flokkurinn
vænt um leiklistina og njótum er róttækur sósíalistaflokkur og
þess að fara í leikhús. Á hverj- \ hefir unnið allmjög á síðustu
um vetri sýnir Sjónleikjafélagið ár, m. a. í verkföllum, sem hann
hefir staðið fyrir.
Sjálfstýriflokkurinn gamli hef-
ir svipaða stefnu og Fólkaflokk-
í Þórshöfn nokkra leiki. Fara
þeir fram í Sjónleikjahúsinu.
Það get ég með sanni sagt, að t
koma Ernu Sigurleifsdóttur, urinn. Helzti munurinn er sá, að
hinnar ágætu leikkonu, til Þórs- . Fólkaflokkurinn er á móti
hafnar hafi nýtt blað verið brot- heimastjóm eins og sakir standa,
ið í sögu færeyskrar leiklistar.! en Sjálfstýriflokkurinn er
Erna hefir flutt nýja strauma og
nýja tækni inn í leiklistarlíf okk-
ar. í fyrsta lagi höfum við lært
stórmikið af því, hvernig við
eigurn að setja leikritið á svið
og að ýmsu því, sem að leik-
stjórn lýtur. Þá höfum við einnig
samt allar þrautir okkar úti, því • numið margt af henni í því, sem
að þegar leiðin út í Landmanna- ; að tæknilegu hlið leíklistarinnar
Frh. á bls. 12. -lýtur, ljósabreytingum, leik-
henni fylgjandi.
AS lokum segir Wang:
— Við Færeyingar fáurn
sjálfstæði, um það efumst við
ekki. Hitt er vafasamara.
hvenær að því kemur. Vel
gæti maður sagt, að munur-
inn á sjálfstæðisbaráttu Fær-
eyinga og íslendinga væri sá,
Frh. á bls. 12.