Morgunblaðið - 07.10.1955, Blaðsíða 9

Föstudagur 7. okt. 1955
MORGUNBLAÐIB
9
Sigurður Thoroddsen fyrrv. yfirkennari
t. 17. júlí 18S3 — 29. sept. 1955
In memoriam.
SIGURÐUR Thoroddsen var elzti
stúdent landsins, er hann hneig
í valinn á 93. aldursári, 73 ára
stúdent, útskrifaður 1882 úr „Hin-
um lærða skóla í Reykjavík",
eins og Menntaskólinn nefndist
til haustsins 1904. Taka nú óðum
að þynnast fylkingar þeirra, er
brautskráðir eru úr „Lærða skól-
anum“.
Sigurður fæddist að Leirá í
Borgarfirði 16. júlí 1863, sonur
þeirra Jóns sýslumanns og skálds
Thoroddsens og Kristínar Ólínu
S>orvaldsdóttur, umboðsmanns
Sívertsens í Hrappsey. Hafði Jón
verið skipaður sýslumaður Borg-
arfjarðarsýslu tveimur árum áð-
ur og bjó til æfiloka, 1868, að
Leirá. Eftir dauða manns síns
fluttist frú Kristín til Reykja-
víkur og tókst með frábærum
dugnaði að koma öllum sonum
sínum til mennta, og urðu þeir
allir þjóðkunnir menn. Var dr.
Þorvaldur prófessor elztur, þá
pórður læknir og bankagjaldkeri,
þá Skúli bæjarfógeti og ritstjóri,
en Sigurður yfirkennari yngstur.
Eins og áður getur, brautskráðist
Sigurður úr Lærða skólanum
árið 1882. Ýmsir í þessum
stúdentaárgangi urðu síðar víð-
kunnir menn. Auk Sigurðar urðu
þá stúdentar: Níels Finsen lækn-
ir, dr. Jón Stefánsson, Jón Þor-
kelsson þjóðskjalavörður, Ólafur
Ðavíðsson náttúrufræðingur,
Sveinbjörn Sveinbjömsson yfir-
kennari í Árósum, Árni prófastur
Jónsson á Skútustöðum og síra
Kristinn Daníelsson, svo að
nokkrir séu nefndir.
Samsumars sigldi Sigurður til
Kaupmannahafnar og tók að
leggja stund á verkfræði við
Fjöllistaskólann eftir að hafa'
lesið eitt ár undir inntökupróf
þar. Á þessum árum var áhugi
manna hér á landi á verklegum
framkvæmdum harla lítill, og í
þótti því ekki álitlegt fyrir unga j
námsmenn að hefja slíkt nám. Má j
f. d. geta þess, að einn samstúdent
Sigurðar, Hafsteinn Pétursson
síðar prestur, hóf verkfræðinám,
en hætti aftur við það eftir 2 eða
3 mánuði. En Sigurður hélt áfram
og lauk kandídatsprófi í verk-
fræði 1891 og varð þannig fyrsti
Iiærði verkfræðingur á íslandi.
Að prófi loknu stundaði hann
verkfræðistörf í rúmt ár í Dan-
mörku, en vorið 1892 íór hann til
Noregs til þess að kynna sér
vegalagningar, þar sem staðhætt-
sr voru taldir þar svipaðir og hér.
Veitti Alþingi honum styrk til
fararinnar. Sigurður kom hingað
f júní 1893 og tók þegar við
störfum sem landsverkfræðingur,
eins og vegamálastjóri nefndist
þá. Tók hann þá þegar að mæla
fyrir veginum austur yfir Hellis-
beiði og Kamba og gera tillögur
og áætlanir um aðra vegakafla og
forúargerð. Þann, er þetta ritar,
skortir þekkingu til þess að lýsa
þessum störfum Sigurðar, enda
munu færari menn gera það. En
óhætt mun vera að fullyrða, að
það er dugnaði Sigurðar mjög að
þakka, að skriður komst á verk-
legar framkvæmdir hér á landi
og að verkfræðistörf komust til
meta og virðingar.
En brautryðjandastarfið er
ávallt erfitt og lýjandi. Árið 1904
mun Sigurður hafa verið orðinn
þreyttur á starfinu og sótti um
og hlaut 5. kennaraembætti við
Hinn almenna menntaskóla, eins
og Menntaskólinn nefndist sam-
kvæmt nýrri reglugerð frá 9.
sept. 1904. Tók hann við starfi
Björns aðjunkts Jónssonar, er
látizt hafði á öndverðu sama ári
og kennt hafði stærðfræði í tvo
áratugi. Yfirleitt var þetta ár,
1904, tímamót í sögu skólans.
Auk reglugerðarinnar, sem ger-
foreytti öllu fyrirkomulagi skól-
ans, verða bæði rektoraskipti og
breytingar á kennaraliðinu. —
Björn M. Olsen sagði af sér
rektorsembættinu, en við tók
— Miimingarorð —
Sigurður Thoroddsen
Steingrímur skáld. Thorsteinsson,
og riýir kennarar voru ráðnir við
skólann þeir Jóhannes Sigfússon
og Sigurður Thoroddsen. Á næstu
árum á undan hafði verið róstu-
samt mjög i skólanum, og keyrði
alveg um þverbak veturinn
1903—1904, því að þá urðu hrein-
ustu óeirðir í skólanum. Var bví
ekkert sældarbrauð fyrir nýja
kennara að koma að skólanum
um þessar mundir. Má af ýmsu
marka, að þessi fyrstu kennara-
ár hafa orðið Sigurði allerfið.
Hann segir sjálfur (í 75 ára af-
mælisviðtali í Mbl.), að hann
muni hafa þótt nokkuð strangur
og eftirgangssamur, svo að nokkr-
ir piltar kærðu hann til yfir-
valda skólans. „Ég er ekki að
rifja þetta upp“, segir Sigurður,
„af því að ég beri kala til nokk-
urs þeirra manna, sem að þessu
stóðu. Þetta var ungæðisháttur.
Ég vann mín störf við kennsluna
eins og ég taldi réttast. Og það
hafa þeir ef til vill skilið betur,
er frá leið“.
Kennarastarfið er alltaf, jafn-
vel þegar bezt lætur, erfitt og
vandasamt starf, en einkum held
ég það eigi við um kennslu í
stærðfræði og þá ekki hvað sízt
á þeim tímum, er hér um ræðir,
og alllengi á eftir. Ég hygg, að
^ dómur Brynleifs Tobiassonar yf-
irkennara um Sigurð og kennslu
hans sé nokkuð réttur. Hann seg-
j ir (Minningar úr menntaskóla,
bls. 296): „Tíminn var lítill, sem
til þeirra (þ. e. stærðfræði og
náttúrufræði) var ætlaður. Var
því mjög erfitt verk að kenna
stærðfræði á þeim tíma í skól-
anum. En undraþolinmóður
fannst mér Thoroddsen við þessa
mörgu „gatista" í stærðfræðinni.
Kennsla hans var áreiðanlega í
mjög góðu lagi“. Sjálfur naut ég
kennslu hans öll mín skólaár að
einu undanskildu. Hef ég ekki
nema gott eitt um hana að segja.
Fyrstu árin leiddist mér heldur
stærðfræðin, enda fremur léleg-
ur í henni, en eftir því sem ofar
dró í skólanum, fór mér að
ganga betur, og í efstu bekkjun-
um þótti mér stærðfræðin með
skemmtilegri greinunum. Hlýtur
kennarinn vissulega að hafa átt
einhvern þátt í því.
Ég hef fjölyrt nokkuð um
kennslu Sigurðar, enda var hún
aðalæfistarf hans, í 31 ár. Hann
var yfirkennari 1921 til 1935,
þegar hann lét af kennslu fyrir
aldurs sakir, þó að heilsan væri
þá enn ágæt. Ég var samkenn-
ari hans um 11 ára skeið, og gazt
mér því betur að honum eftir því
sem ég kynntist honum betur. Sá
ég þá, hve góðviljaður hann var,
traustur og samvizkusamur. Ég
minnist ávallt hins góðlátlega,
glettnislega bross hans.
Sigurður var tæplega meðal-
maður á hæð, en „þéttur á velli
og þéttur í lund“. Hann var
ákaflega snöggur og snar í öllum
hreyfingum, og komu ákafinn og
fjörið einnig fram í röddinni, því
að hann varð oft mjög fljótmælt-
ur. Gat hann því stundum virzt
ókunnugum stirðlyndur og stutt-
ur í spuna, en við nánari kynni
kom í Ijós, að þarna var hið
mesta góðmenni og stakur sóma-
maður, er ekki mátti vamm sitt
vita. íþróttamaður var hann með
afbrigðum. Mátti sjá hann sveifla
sér léttilega á skautum á Tjörn-
inni langt fram á elliár. Jafnvel
þegar hann var orðinn sjötugur,
var hann í flokki nokkurra kenn-
ara, er iðkuðu leikfimi, og var
þar meðal hinna fremstu, hljóp
jafnvel yfir bandið í 1,3 metra
hæð.
Auk áðurnefndra starfa hafði
ÞEGAR Sigurður Thoroddsen
lauk prófi við Tækniháskólann í
Kaupmannahöfn 1891 lagði hann
fyrstur íslendinga á braut verk-
fræðinnar. Hann fékkst fyrst í
stað skamman tíma við verk-
fræðistörf í Danmörku og fór
síðan til Noregs til þess að búa
sig undir störf þau, er hann hafði
hug á að taka að sér á íslandi, en
á miðju ári 1893 gerist hann lands
verkfræðingur og hefur með
höndum aðallega stjórn vega-
mála, og því embætti gegndi
hann til 1905, er hann tók við
kennarastöðu við Menntaskól-
ann.
Er Sigurður Thoroddsen hóf
starf sitt, var hér lítið um verk-
legar framkvæmdir, vegir því
nær engir og aðeins ein brú úr
varanlegu efni, hengibrúin á Ölf-
usá, auk nokkurra smátimbur-
i brúá. Starfsskilyrðin, er hann
j átti við að búa, voru gerólík
! þeim, er síðar urðu og enga
I reynslu var við að styðjast. Til
verkstjórnar kunnu menn fátt og
naumast voru nokkrir lærðir
iðnaðarmenn. En Sigurður Thor-
oddsen hóf starf sitt af áhuga og
snerist ótrauður að viðfangsefn-
unum, sem biðu hans og erfið-
leikunum, sem á þurfti að sigr-
ast. Fjárveitingar voru smáar, en
brátt vaknaði nokkur árugi
alþingis og stjórnar fyrir bætt-
um samgöngum og voru á starfs-
árum hans byggðar nokkrar
stórbrýr, sem sumar standa enn,
svo sem á Jkulsá í Axarfirði,
Blöndu, Örnólfsdalsá og Lagar-
fljót, en aðrar stóðust tímans
tönn fram til síðustu ára og þá
miklu þungaumferð, sem engan
gat þá órað fyrir, svo sem gömlu
brýrnar á Ölfusá, Þjórsá og
Hörgá i Eyjafirði. Einnig voru á
þessu tímabili byggðar allmarg-
ar timburbrýr, sem bættu úr
brýnustu þörfum. Þá var og haf-
in vegagerð á mörgum aðalleið-
um.
Ómetanlegt gagn varð að fram-
kvæmdum hans. Þessar glæsi-
legu brýr á þess tíma mælikvarða
og fyrstu akvegakaflarnir, urðu
sá vísir til framfara í sveitum
landsins, sem síðar hefur verið
aukið við, juku álit verklegrar
menningar í landinu og urðu
mikilvæg hvatning til marghátt-
aðra umbóta.
Má nærri geta, að verk þessi
hafa gefið hinum unga verkfræð-
ingi ærið að starfa, þar sem hann
með litla reynslu átti að stjórna
þessum framkvæmdum og með
lítilli og ófullkominni aðstoð
verkstjóra og smiða, er aldrei
höfðu að slíkum verkum unnið.
Einnig bar þá á bæði vantrausti
á tæknimenntun yfirleitt, ýms-
um þótti brjóstvitið traustara
eða töldu sjálfsagt að leita til út-
landa um leiðsögn í þessum mál-
um. Hann varð því sannkallað-
ur brautryðjandi á þessu sviði og
er í rauninni mikil furða, hve
miklu varð áorkað á þessu 12 ára
tímabili við þau erfiðu starfsskil-
yrði, er hann átti við að búa.
Hann kaus því að hverfa frá
þessu starfi og að kennslu í
þeirri námsgrein, stærðfræðinni,
sem er undirstaða allrar tækni-
menntunar og hefur þannig um
30 ára skeið búið í haginn fyrir
meðal annarra nemenda, einnig
allra íslenzkra verkfræðinga sem
á þeim árum stunduðu nám í,
Menntaskólanum. — Jafnframt
hafði hann í sumarleyfum með
höndum ýmis verkfræðistörf
fyrir Reykjavíkurbæ og aðra.
Hann var jafnan mikilsvirtur
meðal félaga og nemenda, enda
var hann maður mjög virðuleg-
ur og hreinlyndur í framkomu.
Er hann varð áttræður, var hann
kjörinn heiðursfélagi Verkfræð-
ingafélags íslands, og var við það
tækifæri m. a. þannig farið orð-
um um störf hans: „Ómetanlgt
gagn hefur orðið að verkum yð-
ar. Þau hafa aukið álit verklegr-
ar menningar í landinu og orðið
þjóðinni hvatning til framfara.
Þér hafið rutt braut fjölmennri
stétt verkfræðinga, er vottar yð-
ur fyllstu virðingu sína“.
Geir G. Zoega.
15 námsgreinar kenndar
í IMámsflokkum R.vikur
NÁMSFLOKKAR Reykjavíkur, þessi vinsælu kvöldnámskeið
Reykvíkinga, eru enn að hefja starfsemi sína. Síðastliðinn.
vetur stunduðu rúmlega 800 manns nám þar. Stendur yfir innritun.
í skólann núna og virðist þátttakan ætla að verða mikil.
VIÐTÆK
TUNGUMÁLAKENNSLA
Ágúst Sigurðsson skólastjóri
I um og vélritunarflokkunum eru
[ vélar til afnota fyrir nemendur.
KVÖLDKENNSLA
skyrði Mbl. svo fra, að í veturi „ . „ , , . .... ..
’ • , Kennsla fer fram a kvoldin kl.
verði kenndar 15 namsgremar í i-voa j •* , * •*
AT, , .. , , ,i7,45—10,20, enda er við það mið-
Namsflokkunum, flestar bæði ii * * • .. ,..
, , að, að vinnandi folk geti sott
byrj endaf lokkum og flokkum' * , .
. . , , , , . i namskeiðm til að auka menntun
.............— ............. fynr þa sem lengra eru kommr. I.na Qg starfshæfni Hafa þátt_
Sigurður á hendi ýmis önnur i ° arnir erri Þessir. s enz a, tahen(jur ag jafnaði verið af öll-
trúnaðarstörf. Hannvar umhríð,°g 1 erlendum tungumalum
norska, danska, enska, þýzka,
verkfræðingur Reykjavíkurbæj- fransk; spænska.'
í fasteignanefnd Rvikur og
Enskan
um aldri, en flestir þó 15—30 ára.
i Vegna þess, hve aðsókn er
lóðamatsnefnd. Bæjarfulltrúi var
hann 1900—1906. Hann var heið-
ursfélagi Verkfræðingafélags ís-
lands og Taflfélags Rvíkur.
Sigurður kvæntist árið 1902
eftirlifandi konu sinni, Maríu
Kristínu, dóttur Valgarðs Claess-
ens kaupmanns og síðar landsfé-
hirðis. Hefur hún staðið dyggi-
lega við hlið manns síns í öll
þessi ár í blíðu og stríðu. Þeim
hjónum varð sex barna auðið, 1
þriggja dætra og þriggja sona,
er öll eru á lífi. Synirnir eru:
Valgarð, rafveitustjóri í Hafnar-
firði, Þórður Jónas, fulltrúi hjá
borgarfógeta og Gunnar borgar-
stjóri, en dæturnar eru: Sigríð-
ur, gift Tómasi Jónssyni borgar-
ritara, Kristín Anna, gift dr.
Kress og Margrét, gift Einari
Egilssyni skrifstofumanni.
Hinir mörgu nemendur Sigurð-
ar, yngri sem eldri, og samstarfs-
menn munu ávallt minnast hans
með hlýjum og þakklátUm huga.
Kristinn Ármannsson.
... mikil að Namsflokkunum, þarf
verður kennd í flokkum fynr 5 ,, *
ekkert kennslugjald að greiða
mismunandi þekkingarstig, en'
nema innritunargjaldið, sem er
ii >• r ii p iiuiiia iiiiiiiiuiiaitjaiwiu, aciu Cl
auk þess verða serflokkar fyrir nokkuð mismunandi fyrir hverli
verzlunarfolk, sjomenn og ferða- f]okk> 40_80 kr Lýkur innritua
í Námsflokkana á morgun.
VERKLEGAR GREINAR
Námsflokkar eru einnig í bók-
færslu, þar sem kennd er notkun
reiknivéla, reikningi, vélritun,!
sálarfræði, upplestri, sniðteikn-
ingu, kjólasaum, barnafatasaumi, ■
útsaumi og föndri.
NÝR FLOKKUR
STOFNAÐUR
Sniðteikning er nýr flokkur,
sem er ætlaður konum, sem eru keppni, og eru þátttakendur 64.
æfðar í vélsaumi og vilja læra J Eftir fyrstu umferðina eru
að sníða. En starfsemi Náms- þessar efstar: Dóra Magnúsdóttir
flokkanna er þannig háttað, að 118 stig, Eggrún Arnórsdóttir
ef nokkrir menn taka sig saman 114 stig, Sigríður Sigurgeirsdótt-
Einmenníngskeppni
Bridgefélðgs
kvenna
BRIDGEFÉLAG kvenna hólt
vetrarstarfsemi sína s.l. mánu-
dagskvöld með einmennings-
og vilja læra einhverja grein, þá
verður stofnaður námsflokkur í
henni. Þannig geta menn fengið
að læra t. d. fleiri tungumál, en
ir 110, Sigríður Jónsdóttir 105,
Kristrún Bjarnadóttir 105 og
Herdís Brynjólfsdóttir 103 stig.
Önnur umferð verður spiluð
nefnd voru. I vélsaumsflokkun- n.k. mánudagskvöld.