Morgunblaðið - 09.10.1955, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIB
Sunnudagur 9. okt. 1955
Frá setningu Alþingis
Framh. aí bta. 1 ...
þingi sett að lokinni guðs^jþn-
ustu í dómkirkjunni, %r hefst
kl. 13,30.
Gjört í Reykjavík, 10, sept. ’55
Ásgeir Ásgeirsson.
(L. S.).
' Ólafur Thors.
y
Samkvæmt bréfi því sem ég hef
BÚ lesið, lýsi ég yfir því, að Al-
Jþingi Islendinga er sett.
Frá því er Aiþingi var stofnað,
«ru nú 1025 ár. Frá því er Alþingi
var endurreist og kom saman að
*»ýju fyrir 110 árum er þetta 90.
eamkoma þess, en frá því að það
fékk aftur löggjafarvald fyrir 81
ári, er þetta þing hið 75. í röðinni,
«n 58. aðalþing.
Á því sumri, sem nú er senn lið-
ið, hefur verið einna tíðræddast um
óþurrkana miklu og langviðrin á
Suður- og Vesturlandi. En fyrir
nokkrtim árum gekk sams konar
hallseri yfir Norður- og Austur-
land, og fylgdi þá harðindavetur
ðþurfkasumri. Á einum sex árum
hafa því allar sveitir landsins að
kalla fengið að reyna þá mestu
óþurrka og erfiðustu heyskapar-
tíð, sem orðið getur á voru landi.
Og lengur þó hefur síldarafli
brugðist hv.ert sumar af öðru, og
varðar það hag flestra, sem bjarg
ast við sjávarafla. Hallæri má að
nokkru leyti telja í tölum, en þó
er hitt ekki síður hugraun fyrir
þá, sem eiga sitt undir sól og
vinai, að sjá lítinn árangur undir-
búnings og allra starfa sinna um
Bjálfan bjargræðistímann. Hugul-
inn hrekst eins og heyið. Þetta er
ekki nýtt í sögu landsins, og í
Konungsskuggsjá, sem rituð er fyr
ir sjö öidum stendur svo: „Það er
©g stundum að jörð gefur ýrinn
ávöxt og góðan, og mega menn þó
ekki njóta, því óáran er í lofti, og
Bpilla veður öllum ávöxtum i þann
tíma, er hirða skyldi.“
Vér þekkjum öll hallærissögu
fyrri alda: heyleysi, ýmist af gras
bi’esti eða óþurrkum nema hvort
tveggja væri, skepnufellir og loks
vergangur og manndauði. Um það
eegir í Konungsskuggsjá: „Svo
kann og stundum að verða, að all-
ir ágallar berist í senn .... og ná-
lega mun vera kallað lanclsauðn,
ef allir koma í senn og standa þrjá
vetur.“ En það sem nú er nýtt
er það, hvefnig hallæri kemur nið-
ur á almenningi og hvernig afleið
ingum þess verði afstýrt við hina
nýju búnaðartækni, auknar sam-
göngur, og raunar gerbreytt þjóð-
skipulag og þingstörf.
Það hafa margar plágur herjað
þessa þjóð, heyleysi, aflabrestur,
hafís, jarðeldar og pestir, auk er-
lendrar ánauðar, en af henni
leiddi margra alda verzlunar- og
verðlagshallæri. Nú er þ.jóðin sjálf
stæð og verzlunin innlend. Drep-
sótti r ná aldrei aftur sínum gömlu
tökum. Við jarðelda ræður enginn,
en þó er þess gott að minnast,
hvernig tekið var með samhjálp
©g sjálfboðavinnnu á móti síðasta
íiskufalli. Hafísinn hefur enn ekki
heimsótt nýja tímann, og væri ekki
úr vegi, að það væri athugað í
tæka tíð, hvernig honum skuli
mæti með vopnum nútímans, því i
nægilega skilmerkilegar lýsingar J
eru til á því hvernig hann hefur J
hagað sér og hans fylgifiskar, til
þess að byggja á því trausta vam
aráætlun.
Viðureignin við óþurrka og afla
brest mun Iengi standa, og þó er
ekki sambærileg aðstaða þjóðar-
inha. nú við það, Rem var fyrr á
oldum. Landhelgin hefir verið
etækkuð og vel búin veiðiskip
eækja nú um allan s.ió. Gamlar og
nýjar aðferðir við heyþurrkun
munu breiðaat óðfluga út eftir
reynslu síðasta sumars, og það
má kaila merkilegt, að ekki skuli
verr hafa farið en raun er á, eft-
ir svo látlausan vatnsaga. — Vér
erum þess allir fullvissir, að Al-
þingi muni takast að greiða svo
ú r m.eð skipulagning og stuðníngi,
að e? cki verði talað um hallærisá-
etand í hinni gömlu merkingu.
Eg gát þéss áðhn, að þjóðskiuu-
Frá þingsetningarræðunni í gaer.
lag og þingstörf er í mörgu ger-
breytt fyrir stöðuga þróun, þó
ekki verði það kölluð bylting, nema
borið sé saman upphaf og endir
nokkuð langs tímabils. Hugsunar-
liátturinn hefir breytzt með batn-
andi hag. Samstarf þegnanna er
orðið mikið og margbreytilegt. Af-
skipti Alþingis af ræktunarmálum,
útvegsmálum, rafmagnsmálum,
byggingarmálum og tryggingamál-
um, svo aðeins fátt sé talið, eru
tákn hins nýja tíma. Það, sem
gert er til að fjölskyldur geti bet-
ur bjargazt og eignarrétturinn
verði almennur, er unnið fyrir þjóð
arheildina. Þó að oft séu átök hörð
á liðandi stund, þá hefir reynzt
svo um flesta meiri háttar löggjöf
síðustu áratuga, að engir vilja
stíga sömu sporin aftur á bak. Og
á sama hátt er nú jafnan sinnt
ýmsum óvelkomnum viðfangsefn-
um, þegar að kreppir h.já einstök-
um héruðum eða atvinnugreinum,
því að alltaf er styrkur betri en
hrun.
„Styrkur" er máske ekki vinsælt
orð, en ætti þó að vera það, þegar
þjóðfélagið styrkir sig sjálft um
leið og það styður aðra. Styrkir
eiga stundum ekki saman nema
nafnið. Þegar t. d. veittir eru
styrkir á mestallan útflutning í
einhverju formi, þá eru það í raun
inni atvinnuvegirnir ,sem styrk.ja
sig sjálfir. Stjóm og þing hefir
þar úthlutunina, sem á allan hátt
er þó miklu flóknari en gömlu
hlutaskiptin voru þegar formaður
inn sneri sér undan og sagði: —
„Hver skal þar?“ í nútímaþjóð-
félagi er hvort tvegg.ja hættan til,
að misskipt sé og að úthlutað sé
meiru en aflað er, og á ég þar við
allar meiri háttar fjárhagsákvarð
anir, hvort sem þær eru teknar
af þingi, stjórn, samtökum ein-
staklinga eða sjálfstæðum stofnun
um. Hagkerfið hefir sín lögmál,
sem ekki verða brotin, án þess að
afleiðingin verði nokkurs konar
hallæri, sem ekki verður rakið til
náttúruafla, heldur vanhyggju eða
kapps þeirra, sem með málin fara.
Eg legg engan dóm á núverandi
ástand eða úrræði. Hér verður
jafnan nokkur ágreiningur, og
meðalhóf vandratað, en bjargast,
ef engin óáran er í mannfólkinu
sjálfu.
Eg er þeirrar trúar, að þó að
mörg viðfangsefni séu flókin í nú-
tímaþjóðfélagi og erfið viðfangs,
að þá sé oss íslendingum sízt verr
trúandi en öðrum stærri þjóðum
til að leysa þau. Það er ánægju-
efni, hvað áunnizt hefir í viður-
eign við gamlar landplágur, og í
löggjafarstarfi síðustu áratuga er
skýrt samhengi og stefna. Hjá fá-
mennri þjóð á margt að verða ein-
faldara og auðskildara en í fjöl-
menninu, og þó hrjúft kunni að
vera á yfirborðinu, þá er samhug-
urinn ríkur undir niðri, og lwöt-
in sterk til að skapa göfugt og
glæsilegt þ.jóðlíf í landinu.
Að svo mæltu árna ég Alþingi
allra heilla í störfum sínum og bið
alþingismenn að minnast ættjarð-
arinnar með því að rísa úr sæt-
um.
Samkvæmt 1. gr. þingskapa ber
nú aldursforseta að st.jórna fundi,
þar til er kosning forseta samein-
aðs þings hefir farið fram.
skó!a Akraness
AKRANESI, 8. okt: — Barna-
skóli Akraness var settur laugar-
daginn 1. okt. í kirk.junni. — Njáll
Guðmundsson, skólastjóri, setti
skólann með ræðu.
460 börn eru nú í skólanum og
er þeim skipt niður í 19 deildir.
Allir aldursflokkar eru þrískiptir
nema 7 ára aldursflokkur, sem er
fjórskiptur. 12 fastir kennarar
starfa við skólann auk skólastjóra.
I haust voru þrír nýir kennarar
settir við skólann, Ólína Jónsdótt-
ir, Rósa Guðmundsdóttir og Sig-
rún Eiðsdóttir. Bauð skólastjóri
ný.ju kennarana velkomna.
Nýi barnaskólinn á Akranesi er
fagurt og rúmgott hús, búið nýj-
ustu kennslutækjum. Hann á tvær
háfjallasólir, ljóslækningatæki, er
Kvenfélag Akraness gaf. — Oddur
Mikil smokkfiskaveiði
er nú á Arnarfirði
Bíldudal 8. okt. '
KOLKRABBAVEIÐI er nú mjög góð á Arnarfirði. Hefur húií
þegar staðið í hálfan mánuð og eru yfirleitt allir bátar á sjð
frá Vestfjörðum til að veiða smokkfisk, þessa ágætu tálbeitu á
þorskveiðum.
-----------------------®BÁTAK KOMA LANGT AÐ 1
Til smokkfiskaveiða á Arnar<
firði hafa róið bátar af Bíldudal,
Súgandafirði, Bolungarvík og ísai
firði og frá fjölda annarra staða,
Hefur jafnvel komið einn bátur úr
Grindavíkinni. Þegar þeir hafai
verið flestir, hafa 40—50 bátar
stundað smokkfiskaveiðarnar. i
m
MIKIL VEIÐI
Héðan frá Bíldudal eru allir S
sjó, sem geta. Hafa bæði karlar
og konur róið til veiða. Og mun
vera búið að frysta um 40 tonU
af smokkfiski hér á Bíldudal.
17 irumvörp
Á FYRSTA samkomudegi Alþing
is í gær var útbýtt 17 frumvörp-
um. Eitt þeirra er fjárlagafrum-
varj’ið og nokkur eru framlenging
á ýmsum dýrtíðarráðstöfunum. -—
En á listanum sjáum við m. a. eft
irfarandi frumvörp:
Frumvarp til laga um prent-
rétt. Fjallar um ábyrgðarreglur
prentaðs máls. Komi í staðinn fyr
ir hina gömlu tilskipun um prent
frelsi frá 1856.
Frumvarp til iþróttalaga. — Er
þetta endurskoðun á íþróttalögun-
um frá 1940. Felur í sér ýmsar
nýjungar.
Frumvarp um breytingu á
fræðslumálalöggjöf. Þar er gert
ráð fyrir að til stofnunar einka-
skóla þurfi meðmæli fræðsluráðs
og að fastir kennarar við einka-
skólana fái greidd laun úr ríkis-
sjóði.
IFrumvar-p til laga um heimild
fyrir rikisstjórnina til að sel.ja
Reyk.javíkurbæ eignina Laugar-
nes.
Frumvarp til laga um ríkisút-
gáfu námsbóka. Með þessu er ætl-
unin að koma fjárhagsgrundvelli
námsbókaútgáfunnar í traust horf.
Frumvarp um sálfræðiþjónustu
í barnaskólum o. fl.
Nýr rilsljóri
Kristján Karlsson, rithöfundur,
hefur nú tekið við ritstjórn Ár-
bókar skáida i stað Magnúsar
heitins Ásgeirssonar. Yæntanlegt
er fyrir jól safn smásagna og
þátta eftir ungu skáldin. Útgef-
andi Árbókar skálda er Helga-
fell.
LÖMB f GÓÐUM HOLDUM
Slátrun ev hafin hér á staðnum,
Er hún miklu meiri en venjulega,
sem m. a. stafar af því að engin
fjárskipti eru nú. Lömbin eru S
góðu meðallagi.
_________________t
Guðjón Einarston !
varaiorseti ÍSÍ 1
HIN nýkjölna framkvæmdastjórnl
fSf hefir skipt með sér verkum,
Guðjón Einarsson er varaforseti,
Stefán Runólfsson ritari, Gísli ÓL
afsson gjaldkeri og Hannes Þ. Sig
urðsson fundarritari. — Forseti
íþróttasambandsins er Benedikt
G. Waage, kjörinn af iþrðttaþingi,
Frá Hausfméfi Tafl- \
félags Reyfcjaríkur
f DAG (sunnudag) verður ekki
teflt ,en Pilnik teflir fjöltefli f
Hafnarfirði. í
Mótið heldur áfram á mánudagð
kvöld kl. 7,30 og eigast þá við Bald
ur Möller og Pilnik. Biðskákií
verða tefldar á þrið.j udagskvöldið
og þá teflt til úrslita milli Guð«
mundar Pálmasonar og Pilniks. i
Ferðamenn
flykkjasi !i!
Svaibarða
OSLO—NTB: — Mikið hefur veí
ið um ferðamenn á Svalbarða f
sumar. Skip það er fer þangað frá
Tromsö hefur í öllum ferðum sín«
um í sumar, verið fullskipað og
skipið Meteor sem fer frá Beigen
hefur og flutt marga ferðamemi
þangað — einkum ameríska.
Til Svalbarða sækja menn mjög
til veiða.
Sýning Nínu Sœmundsson
í SALARKYNNUM Þjóðminja-
safnsins hefur myndhöggvarinn
Nína Sæmunclsson opnað _§ýn-
ingu á málverkum og nokkrum
höggmyndum. Nína hefur verið
búsett vestanhafs um fjölmörg ár
og hefur unnið þar að list sinni.
Hún er nú nýkomin til landsins,
og er þessi sýning hennar önnur
í röðinni hér heima, en hún hélt
sýningu fyrir nokkrum árum í
Listamannaskálanum.
Mjög þröngt er um þessa sýn-
ingu Nínu, og virðist hinn litli
salur í Þjóðminjasafninu ofhlað-
inn. Málverkin eru tvíhengd á
veggina, en höggmyndirnar
standa þétt á miðju gólfi og fá
ekki notið þeirrar birtu, sem
hoggmyndum er svo nauðsynleg.
Eitt af verkum Nínu Sæmunds-
son, „Móðurást", hefur prýtt
Reykjavík í mörg ár, og þeir,
sem upp eru aldir hér í bæ, hafa
unnað þessu verki og dáð.
Ég verð að játa, að þessi sýn-
ing Nínu hreif mik ekki. Högg-
myndirnar eru veigalitlar, en
sumar hverjar gerðar í skemmti-
leg efni. Óneitanlega saknar mað
ur þeirrar orku, sem auðkennir
verk sumra núlifandi, íslenzkra
myndhöggvara, t.d. Ásmundar
Sveinssonar og Sigurjóns Ólafs-
sonar.
Málverkið virðist vera lista-
konunni fremur dægrastytting en
alvara. Mólverk Nínu eru ekki
þess eðlis, að maður taki þau há-
tíðleg eða falli í stafi af hrifn-
ingu. Fúslega viðurkennir úndir-
ritaður að slík málaralist verkar
á hann neikvætt og þar er s,aknað
flests er gó.ð myndlist inniheLdur.
Vaítýr Pétursson,
SíáSiuí&kÍBM SSM’&iB
Fluiningar á slálurfjárafurðum *
ganga vel yfir Múlakvfs! !
Kirkjubæj arklaustri 8. okt.
TÍÐARFARIÐ á þessu hausti ætlar nokkuð að bæta upp kalsa og
votviðri sumarsins. Sláttulokin urðu góð, því að margir blíðií
og bjartir þurrkdagar komu í síðari hluta september. Luku menis
þá almennt heyskap sínum. Er heyfengur með minna móti bæði aíj
vöxtum og gæðum.
FJÁHFLESTA RÉTTIN
I Fjárleitir byrjuðu 25. sept. —
Heiðarrétt, sem er fjárflesta rétt-
j in í sýslunni var 27. f.m. Daginn
eftir hófst svo slátrun hér á
Kirkjuhæjarklaustri og hefur hún
gengið vel, það sem af er.
j Hér er að jafnaði slátrað 500—
600 á dag. Áætluð sláturfjártala
mun vera 12—13 þusiindir. Kr það
fleira en nókkrn - slppiá §ður og
helmingi fleira en s.l. haust, enda
var þá mikið um lambaásetning
' og nokkuð selt í fjárskiptum. —
Yfirleitt héfur fériu fjölgað hér
all ört síðustu árin samfara auk<
inni ræktun.
i
FLUTNINGAR GANGA YEL '
Flutningar á sláturf járafurðunj
hafa gengið hindrunarlaust, þótt
oft hafi verið allmikið vatn í Múlai
kvísl. Sláturhússtjóri er Siggeit
Lárusson oddviti í Kirkjuhæ.
Tvö nýbýli er verið að byggjei
hér á Síðunni, sem stendur. — E?
annað á Fossi, en hitt á Skaftár«
dal. Eru bæði íbúðarhúsin orðiri
fokheld. Mun verða unnið að inn«
anhússsmíði í vetur.’ -Á Fréttar, J