Morgunblaðið - 11.10.1955, Síða 9

[
Þriðjudagur 11. okt. 1955
MORGUNBLÁÐIB
9
Ivær íslenzkar konur sátu 50
ara afmælismót L.A.iV. á Ceyion
TVÆR íslenzkar konur sátu 50 ára afmælismót Alþjóðakven-
réttindafélagsins, International Alliance of Woman, sem hald-
ið var í borginni Colombo á Ceylon dagana 17. ágúst til l.sep. s. 1,.
íslenzku fulltrúarnir voru þær frú Sigríður J. Magnússon, form,.
Kvenréttindafélags íslands og frú Hólmfríður Jónsdóttir, cand.
mag. frá ísafirði. Eru þær nýkomnar til iandsins og áttu tal viíý
fréttamenn í gær.
FJOLMENNUR FUNDUR
Þetta 50 ára afmæli I.A.W. var
fjölsótt, en alls voru fundarfull-
Sendinefnd íslands á þingi S. þ. Xalið frá vinstri: Thor Thors, dr. Kristinn Guðmundsson, Hermann trúar 108 talsins frá 26 löndum,
Jónasson og Einar Ingimundarson.
íslenzku fulltrúarnir á Jbingi
S.Þ. fylgja sannfæringu sinni
hver sem í hlut á
RIKISUTVARPIÐ hefur óskað
þess, að ég skýrði hér nokk-
uð frá gangi mála á 10. alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna.
Á þinginu mættu, til að byrja
sneð, fyrir íslands hönd auk mín,
þeir Thor Thors, sendiherra í
Washington, Hermann Jónasson,
alþingismaður og Einar Ingi-
mundarson,' alþingismaður.
Þing þetta var í alla staði hið
ánægjulegasta, einkum var það
áberandi, hve hófsamlega var
tekið á öllum ágreiningsmálum
á milli Austur- og Vestur-þjóð-
anna. Andinn frá Genfar-ráð-
Etefnunni mótaði greinilega við-
horf fulltrúa þjóðanna til mála
jþeirra, sem til umræðu komu.
/
að samkomulag verði á milli
Austur- og Vesturblokkarinnar
um inntökubeiðnir hinna mörgu
ríkja, sem vilja gerast aðilar að
Sameinuðu þjóðunum. Öllum
þeim, sem vilja að gengi Sam-
einuðu þjóðanna vaxi, er það
ljóst, að því öflugri verða þær
sem þátttaka þjóðanna verður
almennari.
Að þessu sinni olli atkvæða-
greiðslan um sæti Kína hjá S. þ.
ekki neinum teljandi deilum, en
þó er það orðin föst venja á
þingum S. þ., að fulltrúar Rúss-
lands og Indlands ganga af fundi
þegar fulltrúi Þjóðernissinna-
stjórnarinnar í Kína heldur ræðu
í þinginu.
YFIRLITSRÆÐURNAR
Þegar atkvæðagreiðsla hafði
farið fram um Kína, hófust hin-
ar almennu umræður. Fluttu
fulltrúar samtals 45 ríkja af 60
yfirlitsræður í þinginu um ástand
ið í heimsmálunum. Einkenndust
Sameinuðu þjóðirnar vegna allar ræður þessar af bjartsýni
Kóreumálsins, og er ekki tilbú- °S trú á friðsamlega sambúð
ánn til þess að samþykkja inn- Þjóða. Flestir ræðumanna töluðu
göngu Peking-Kína í Sameinuðu um mikilvægi friðsamlegra notk-
þjóðirnar að svo komnu máli. unar kjarnorkunnar, og var yfir-
Mér virtist líka, að Austurblokk- \ leitt lokið miklu lofsorði á kjarn-
inni væri það ekki mikið kapps- orkuráðstefnuna í Genf, sem
mál að fá tillögu þessa afgreidda naönnum bar saman um, að hafi
að þessu sinni, enða sýndist mér verið einhver hin merkasta ráð-
málið sama og ekkert hafa verið stefna, sem haldin hafi verið að
KÍNA
í upphafi þingsins var rætt
nokkuð um sæti Kína á þingi
Sameinuðu þjóðana, en það mál
hefur verið deilumál á nokkrum
undanförnum þingum. Mál þetta
bar nú að í samhandi við af-
greiðslu kjörbréfa. Hin svokall-
aða Austurblokk vildi ekki við-
urkenna fulltrúa Þjóðernissinna-
stjórnarinnar, og lögðu þeir til,
að fulltrúar Pekingsstjórnarinn-
ar tækju sætið. Mikill meiri-
Muti Sameinuðu þjóðanna lítur
hinsvegar svo á, að Peking-Kina
standi enn í óbættri sök við
Frásögn dr. Kristins Guðmunds-
sonar, utanrikisráðherra, i út-
varpinu i gærkveldi
undirbúið á milli funda. Molotov
var mjög hógvær í ræðu sinni
og var augljóst, að Rússar vildu
ekki vekja deilur um málið á
þessu þingi. Afstaða íslenzku
sendinefndarinnar í Kinamálinu
er og hefur verið sú, að það sé
eðlilegt, að Pekingstjórnin fái
fulltrúa á þing Sameinuðu þjóð-
anna. Hinsvegar höfum við ekki
talið réttlætanlegt, að fórna jafn-
vel friði og samstarfsvilja þjóð-
anna fyrir þetta mál. Vitað er,
að ef Pekingstjórnin hefði nú
verið samþykkt í Sameinuðu
Iþjóðirnar, hefðu Bandaríkin og
fleiri lönd sagt sig úr S. þ. og
þar með hefðu dagar S. þ. verið
taidir. Við vildum ekki eiga hlut
að slíkum ófarnaði, og svo var
um flestar þjóðir aðrar. Tillaga
frá Bandaríkjunum um að fresta
að taka Peking-Kína inn i sam-
tökin var samþykkt með 42 atkv.
gegn 12, en 6 ríki sátu hjá við
atkvæðagreiðsluna.
í sambandi við þetta mál er
rétt að geta þess, að nú sem
stendur liggja fyrir S. þ. inntöku-
beiðnir frá samtals 21 riki, sem
ékki hafa fengizt afgreiddar
vegna ósamkomulags. Fjöldínn
af þessum ríkjum á samt fyllsta
rétt á því að ganga í samtökin.
Ég er sannfærður um, að þess
verður ekki langt að bíða, að
skriður komist á þessi mál, og
undanförnu. Þá gáfu flestir ræðu
manna viljayfirlýsingar um sam
komulag í afvopnunarmálunum,
og var tekið vel í tillögu Eisen-
howers um gagnkvæmt eftirlit
með afvopnun. Samningar um
afvopnunarmálin standa stöðugt
yfir. Eru það flókin mál og erfið
svo sem kunnugt er. Mun ég þvi
ekki fara inn á þau hér, en menn
gera sér vonir um jákvæðan
árangur af þessu starfi.
Eina undantekningin frá hin-
um friðsamlega tón i ræðum
manna, voru ræður Arabaríkj-
anna, einkum Egypta. Gremja
þeirra beindist einkum að ísrael
og afstöðu S. þ. til arabisku
flóttamannana þaðan, svo og að
réttarstöðu Araba i Norður-
Afríku. Var utanrikisráðherra
Egypta svo hvassyrtur í ræðu
sinni, að forseti þingsins veitti
honum áminningu vegna óheppi-
legs orðavals.
ALGIER
Algiermálið vakti sérstaka at-
hygli á þinginu, eins og kunn-
ugt er af fréttum, og hefur mikið
verið talað um afstöðu okkar ís-*
lendinga í því máli.
Svo sem kunnugt er lögðu
Frakkar Algier undir sig árið
1830, og er landið hluti af Frakk-
landi, eða fylki í því. í landinu
eru nú um 10 milljónir manna,
* en i félagsskapnum eru samtals
36 lönd. — Alþjóðasamtökin voru
stofnuð í Berlín árið 1904, en sök-
um þess að fundir eru aðeins
haldnir þriðja hvert ár, var af-
mælismótið haldið nú i sumar.
1 — Stofnandi félagsins var banda
rísk kona, frú Carry Chatham
Catt og var hún formaður þess
í 20 ár samfleytt. Þá tók við for-
| mannsembættinu frú Corbett
j Ashby frá Englandi og gengdi
| hún embættinu einnig í 20 ár.
j Hanna Rhyd, sem er fornleifa-
1 fræðingur frá Svíþjóð, var for-
maður í 6 ár, en núverandi for-
maður er dönsk kona, frú Esther
Graff.
AÐALLEGA RÆTT UM
HAGSMUNAMÁL
AUSTURLANDAKONUNNAR
Á þessum fundi var aðallega
þar af um 1 milljón Frakka, en
9 milljónir Araba og Berba, sem
eru arabiskumælandi og múha- ræU um hagsmuná- og réttindl-
me s ruai. mál Austurlandakonunnar og
Sambúð Frakka og Araba í
Algier hefur verið sæmilega góð,
en Arabar hafa verið óánægðir
með það að njóta minni réttar
en Frakkar í stjórnarfarslegum
efnum. T. d. fá hinar 9 milljónir
Araba í Algier ekki að kjósa
fleiri fulltrúa á löggjafarþingið
heldur en 1 milljón Frakka, sem
þar búa. Það er því greinilega
ekki hægt að tala um fullkomið
jafnrétti á milli þessara tveggja
kynþátta i Algier.
Ástand þetta hefur valdið
gremju á meðal arabisku þjóð-
anna og fóru þær fram á, að mál-
ið yrði rætt á þingi S.Þ.
Mál þetta bar þannig að þing-
inu, að dagskrárnefndin sam-
þykkti að málið skyldi ekki rætt
að þessu sinni, en Arabaríkin
höfðu óskað að málið væri tekið
upp. Synjun nefndarinnar kom
því til umræðu og atkvæða-
greiðslu i þinginu og fór svo við
nafnakall, að fundargerð nefnd-
gerðar margar samþykktir þar
að lútandi, en eins og kunnugt er
eiga konur í Austurlöndum erfið
lífskjör á marga lund. — Voru
fluttir margir fyrirlestrar um
hin ýmsu málefni, sem varðar
réttindi kvenna og uppeldismál.
Meðal þeirra sem fluttu erindi
voru James B. Orrick, en hann
veitir upplýsingaþjónustu Sam-
einuðu þjóðanna í Asíu forstöðu,
dr. Spencer frá UNESCO, frú
Menon frá Indlandi, og Frieda S.
Miller frá S.Þ.
KVENFÉLÖG HAFA
VÍTT VERKSVIÐ
Um það bil þriðji hluti af
Ceylonbúum eru hvorki læsir né
skrifandi og fleiri konur ólæsar
en karlmenn.
Kvenfélögin hafa það m.a. á
stefnuskrá sinni að kenna lands-
mönnum að lesa og skrifa. Kon-
urnar mæta í kennslustundirnar
með börnin sín, — almúgakonan
armnarvarfeHdþ. eæ s. bingið vergur að hafa börnin sín með
felldi tillogu dagskrárnefndar
um að neita að taka málið upp.
Islenzka sendinefndin hefur á
öllum þingum tekið mjög frjáls- ,
lega á því að leyfa umræður um
mál, sem varða mannréttindi eða
kærur yfir að mannréttindi fái
ekki að njóta sin í einstökum
löndum eða landshlutum. — Það
hefði því verið í fullu samræmi
við fyrri afstöðu íslenzku sendi-
nefndarinnar að segja nei við
dagskrártillögunni og st.uðla
þannig beinlínis að því, að málið
yrði tekið til umræðu. Hinsvegar
ákváðum við með tilliti til ým-
issa aðstæðna, sem hér verða
ekki raktar, að sitja hjá við þessa
atkvæðagreiðslu, sem fór þannig,
að 28 gréiddu atkvæði gegn því
að ræða ekki málið, en 27 með.
5 sátu hjá, þar á meðal íslenzka
nefndin, Af þessari atkvæða-
greiðslu er augljóst, að enda þótt
íslenzka sendinefndin hefði sagt
já við tillögu dagskrárnefndar og
greitt þar með atkvæði á móti
því, að málið yrði tekið á dagskrá
þá hefði tillagan um að vísa mál-
inu frá, eigi að síður fallið með
jöfnum atkvæðum.
Um mál þetta er það annars að
segja, að Frakkar halda því fram,
að hér sé um innanríkismál
þeirra að ræða, og komi það því
Sameinuðu þjóðunum ekkert við.
Um hitt munu þó flestir sam-
mála, að ef mál snertir brot á
mannréttindum, þá eigi S.Þ. að vinna þeir báðir á vegum FAO
láta það til sín taka, samanber [ við að kenha Ceylonbúum að
t.d. kynþáttavandmálin í Suður- nota nýtízku aðferðir við fisk-
Frh. á bls. 12. veiðar.
sér hvert sem hún fer, ef þau eru
ekki það stálpuð að hægt sé að
skilja þau eftir.
Fyrsta skilyrðið að hægt sé að
bæta kjör almúgans í þessum
löndum er að veita fólkinu
menntun og kenna því að not-
færa sér þá menntun sem völ er
á. Þá er enn eitt, sem veldur því
að kjor fólksins eru svo rýr og
það er barnamergðin á hverri
fjölskyldu og þótt skólaskylda sé
eru ekki nægilega margir skólar
til þess að taka við öllum fjöld-
anum.
STÉTTASKIPTINGIN
GÍFURLEG
Stéttaskiptingin er, sem kunn-
ugt er, gifurleg í Asíu. Þar eru
mestu ríkidæmi veraldar og þar
er einnig að finna mestu eymd
og fátækt heimsins. Hefðarkona
á Ceylon má ekki undir nokkr-
um kringumstæðum gera nokk-
urn skapaðan hlut af heimilis-
verkum sínum og hún hefur oft-
ast nær um 8 þjóna. Hver þeirra
hefur sitt vissa hlutverk og má
enginn annar fara inn á hans
verksvið.
ÍSLENDINGAR KENNA
CEYLONBÚUM
Á Ceylon eru tveir íslendingar
búsettir, þeir Einar Kvaran véla-
verkfræðingur og Jón Sæmunds-
son skipstjóri úr Hafnarfirði og
Þær Sigriður og Hólmfríður
fóru með Jóni til fiskiþorps og
sýndi hann þeim báta þeirra inn-
fæddu og þótti þeim báðum þa<I
merkilegt og fróðlegt. — Fiskur
er þarna mikill og góður og stutt
að fara á miðin. En bæði er þa<£
að þeir innfæddu eru feikilega
latir til vinnu og svo það skil-
yrði til þess að geyma fiskinrv
eru lítil sem engin, að frekar lít-
ið er um fiskveiði, en fiskur ejr
í mjög góðu verði.
Þegar bátarnir koma að landi
koma konurnar niður í fjöru og
bera fiskinn í körfum á höfðinu
á fiskimarkaðinn. Þær sjá ui»
allan fjárhag fjölskyldunnar og
skammta eiginmanninum pen-
inga til kaupa á arrati, sem er
brennivín, unnið úr blómum
kókóstrjánna. Sérstætt dæmi ura
hve karlmaðurinn hefur meiri
réttindi en konan var þeim sagt,
að ef lítið veiðist og konan fær
ekki nema fáa aura fyrir fiskinn,
sinn, verður hún að láta karlinn
hafa aura fyrir brennivíni og svo
verður hún sjálf einhvern veg-
inn að fá peninga til kaupa á mat
handa sjálfri sér, karlinum og
allri krakkamergðinni!
MARGT ATHYGLISVERT
Að fundinum loknum þáði frú
Hólmfríður boð enskra te-ekru-
eiganda og dvaldi á tebúgarði
þeirra nokkra daga. Þótti henni
teekrurnanar eitt með því merki-
legasta, sem hún sá á ferðalag-
inu. Fór Hólmfríður heim sjó-
leiðis frá Colombo til London,
með eins dags viðstöðu í Kairo.
Frú Sigríði fannst aftur á móti
tilvalið að fara til Indlands, þar
sem hún á annað borð var komin
svona langt.
Fór hún þvi til Nýju Delhi og
Akra til þess að skoða hið fræga
grafhýsi Tai Mahal, sem er ein af
fegurstu byggingum veraldar-
innar. — Kom frú Sigríður sjó-
leiðis til London frá Bombay.
En það sem henni var einna
minnisstæðast úr Ceylon-förinni
voru hin miklu Hera-Hera-há-
tiðahöld, sem eru trúarhátið
Ceylonbúa. Gengu þá silfur-
skreyttir fílar, um 270 talsins, um
götur borgarinnar, Kandy-dans-
arar dönsuðu þjóðdansa og bumb
ur voru barðar. — Skrautið var
gífurlegt og stakk óþægilega í
stúf við tötrum klætt fólkið. —
Mannfjöldinn var ótrúlegur en
ekki heyrðist stuna né hósti frá
öllu mannhafinu.
Margt fleira ævintýralegt bar
fyrir þær stöllurnar á ferðalag-
inu, en frá því öllu er ekki hægt
að skýra i stuttri blaðagrein. En
að lokum tóku þær fram að
hvergi í heiminum hefðu þær
hitt brosmildara og indælla fólk
en á Ceylon og hafa þó báðar
ferðast víða og hitt margar þjóðir
heim.
1 - X - 2
ÚRSLIT getraunaleikjanna í gær
urðu þessi:
Birfningh. 1—Sunderland 2 2
Burnley 2—Huddersfield 0 1
Charlton 1—Chelsea 2 2
Everton 1 -Arsenal 1 x
Luton 3- Blackpool 1 1
Manch. Utd 4—Wolves 3 1
Newcastle 2—Portsmouth 1 1
Preston 1—Cardiff 2 2
Sheff. Utd 1—Manch. City 1 x
Tottenham 0—Bolton 3 2
West Bromwich 1—Aston V 0 1
Bury 3—Blackburn 4 2