Morgunblaðið - 14.10.1955, Side 8

e
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. okt. 1955
nttMðMfc
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmáiaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Um nýlendustefnuna og
ufsiöðu Bússo til hennur
Ákvæði um stofnun íþróttasjóðs
og aðrar breytingar í nýju frum-
varpi að íþróttalögum
BJARNI BENEDIKTSSON dómsmálaráðherra fylgdi
hlaði í Neðri deild Alþingis stjórnarfrumvarpi
í gær ur
til nýrra
íþróttalaga. Rakti hann nokkuð gang þessa máls og helztu breyt-
ingar, sem lagt er til að gerðar verði frá gildandi íþróttalögum.
Taldi hann að með frv. væri ákvæði íþróttalaga gerð einfaldari
og betri og tillit tekið til reynslu sem áunnizt hefur.
megi veita til 1) hverskonar
mannvirkja og tækja, sem miða
að bættum skilyrðum til íþrótta-
NÝLENDUSTEFNAN er á fall-
anda fæti, og er það vel. Það
er skoðun Mbl. að fslendingar
hljóti að fagna því, og að allar
þær þjóðir, sem berjast við þetta
úrelta skipulag eigi samúð okk-
ar.
Sem betur fer er þetta einnig
afstaða flestra menningarþjóða.
Það eru aðeins einstök ríki, sem
ennþá eiga hagsmuna að gæta í
varðveizlu hinna gömlu forrétt-
inda, sem reyna í lengstu lög að
sporna gegn þróuninni.
Það er athyglisvert, að Sovét-
ríkin, sem eins og kunnugt er, er
stjórnað af kommúnistum, hafa
undanfarið lagt mikið kapp á að
sýna nýlenduþjóðum, sem berj-
ast fyrir frelsi sínu, samúð og
velvild. Væri það að sjálfsögðu
ekki nema góðra gjalda vert, ef
því mætti treysta, að þessi fram-
koma væri byggð á einlægu og
falslausu hugarfari. En því er
ekki að heilsa. Reynslan sýnir að
Sovétríkin eru ekki verndarar
smáþjóðanna. Hinir kommúnísku
leiðtogar þeirra virða sjálfs-
ákvörðunarétt þjóðanna einskis,
ef hagsmunir Rússlands eru ein-
hversstaðar á öðru leitinu.
Öllum er t. d. kunn harmsaga
Eystrasaltslandanna. Fyrir síð-
ustu styrjöld voru þrjú sjálfstæð
smáríki við Eystrasalt, sem voru
í óða önn að byggja upp efnahag
sinn og pólitískt sjálfstæði. Það
voru Lettland, Lithaugaland og
Eistland. Þessi ríki áttu gamla
menningu, sem þau lögðu mikla
rækt við og höfðu góða aðstöðu
til þess að taka framförum á
komandi árum, ef þau hefðu not-
ið friðar til þess að berjast fyrir
tilveru sinni í kyrrlátu starfi.
En ógæfa þessara þjóða var
sú, að þær áttu sér voldugan
og landagráðugan nágranna.
Sovét-Rússland leit strand-
lengju Eystrasalts hýru auga.
Þegar nazistar slepptu herjum
sínum lausum á Pólland hugðu
kommúnistar sér einnig til
hreyfings. Rauðir og brúnir
herir tóku að leggja undir sig
hverja smáþjóðina á fætur
annari.
í þessari gerningahríð týndu
Eistland, Lettland og Lithauga-
land sjálfstæði sínu. Rússar her-
námu þau fyrst í stað „af öryggis-
ástæðum“. Þeir sögðu þjóðum
þeirra að þær myndu halda sjálf-
stæði sínu. En þau loforð voru
svikin. Og nú hafa þessi þrjú
smálönd öll verið formlega inn-
limuð í Sovétríkin. Þau eru hluti
af hinu stórrússneska heimsveldi.
á sama hátt og Ukraina og Hvíta-
Rússland.
Lettar, Litháar og Eistlending-
ar eru nú undirokaðar þjóðir.
Þær dreymir um fornt frelsi,
gamla og þjóðlega menningu sína,
biómaskeið uppbyggingar landa
þeirra, þegar þróunin gekk í rétta
áit, frelsið færði þeim stöðugt
betra og fegurra líf.
Nú er öldin önnur. Dvölin
undir járnhæl einræðisins er
ekkert sældarbrauð. Og Eist-
lendingar, Lettar og Litháar
eru engin eftirlætisbörn vald-
hafanna í Kreml. Á þá er
þvert á móti litið sem nýlendu
lýð, ófrjálst fólk, sem engan
rétt á, sízt af öllu til þess að
lifa sjálfstæðu menningarlífi.
Það er þannig sannað, að Rúss-
ar reka nú einhverja kaldrifjuð-
NEFNDIN SEM ENDUR-
SKOÐAÐI ÍÞRÓTTALÖG
| Hinn 23. júlí 1951 skipaði þá-
verandi menntamálaráðherra iðkana, einkum' efniskaupa og
Björn Ólafsson þriggja manna aðstoðar iðnaðarmanna, — 2) til
ustu nýlendustefnu, sem tíðkast nefnd til þess að endurskoða íþróttakennslu og námskeiða og
á okkar tímum. Þeir hafa ekki íþróttalögin. Áttu sæti í nefnd-|3) til útbreiðslu íþrótta og auk-
hikað við að ráðast á sjálfstæðar inni Sigurður Bjarnason alþing- | innar íþróttamenntunar.
þjóðir, svipta þær frelsi ^þeirra ismaður, sem var formaður ]
og innlima þær síðan í sjálf nefndarinnar, Benedikt G.
Waage forseti ÍSÍ og Þorsteinn
Einarsson íþróttafulltrúi. Nefnd-
in lauk störfum í nóvember í
fyrra og skilaði þá drögum að
Sovétríkin.
Hvernig er hægt að treysta yf-
irlýsingum slíkra manna, um að
þeir séu andstæðingar nýlendu-
stefnunnar og vilji létta oki henn-
ar af frumstæðu fólki suður í
Afríku?
Nei, þeim getur sannarlega eng-
inn treyst. Orð þeirra eru innan-
tóm, byggð á hræsni og yfirdreps
SKOLAR FA EKKI
ÍÞRÓTTAFÉ
Þessir aðiljar eiga skv. frv. að
geta notið styrks úr íþróttasjóði:
ÍSÍ, UMFÍ, svo og félög og fé-
frumvarpi til nýrra íþróttalaga lagasambönd innan vébanda
ásamt greinargerð. Síðan var
málið tekið til athugunar í
menntamálaráðuneytinu og gerð-
ar nokkrar breytingar á frum-
varpinu með samþykki nefndar-
IÞROTTASJOÐUR
STOFNAÐUR
Meðal breytinga má nefna að
kveðið er á um stofnun íþrótta-
sjóðs og styrkveitingar úr hon-
um, til hvaða mannvirkja megi
veita styrki og hverra aðilja. Er
ákveðið í frumvarpinu að styrki
skap. Á meðan Rússar undiroka innar °S það lagt þannig fram.
þjóðir Eystrasaltslandanna þýðir
lítið fyrir þá, að lýsa yfir samúð
sinni með Aröbum í Algier og
Marokkó.
Sær þjóðir, sem í raun og sann
leika vilja berjast gegn hinni úr-
eltu nýlendustefnu geta því sann-
arlega ekki sett neitt traust á
Sovétríkin. Þau eru þrælahaldar-
ar hins nýja tíma. Hin vestrænu
nýlenduveldi, svo sem Bretar, I
Hollendingar og Frakkar, hafa !
flest skilið að nýlendustefnan j
hefur lifað sitt fegursta. Það er j
ekki hægt lengur að halda heilum
heimsálfum í járnklóm hennar.
Þessvegna hafa nýlenduveldin
smám saman verið að gefa eftir,
veita þjóðunum frelsi og hætta
arðráni þeirra.
En Rússar hafa ekki verið á
þeim buxunum. Þeir hafa ráð-
ist á sjálfstæðar menningar-
þjóðir og brotið þær undir sig,
svift þær frelsi sínu og inn- *
þeirra. Bæjar-, sveitar- og sýslu-
félög. Felld er niður heimild til
að greiða styrki til skóla af því
fé sem varið er til íþrótta. Enda
njóta þeir síns sérstaka bygg-
ingarstyrks úr ríkissjóði. Taldi
menntamálaráðherra þetta eðli-
legt, þar sem ekki nær neinni
átt að mannvirki njóti í senn
styrkja sem skóli og einnig sem
íþróttamannvirki.
FIMLEIKAHÚS VIÐ ALLA
HEIMAVISTARSKÓLA
Þá er ætlazt til þess skv. frv.
VJ 1 "
vL
eluahandi óhrifar:
K
ÆRI Velvakandi.
í mjólkursölum Reykjavík-
urbæjar er seldur hvítur ystingur
sem skyr kallast og það má telj-
ast viðburður ef þetta er ætt.
Oftast er það eldsúrt og svo illa
sigtað, að ómögulegt er að ná úr
því kekkjunum þó að það sé
hrært í hrærivél.
Það er til háborinnar skamm-
limað þær í hið stórrússneska ar> einn mesti öndvegisréttur
heimsveldi. þjóðarinnar skuli almenningi
Þetta verða menn að hafa í Þannig á borð borinn svo tími
huga þegar þeir sjá eða heyra mun til kominn að bæta úr þessu.
hinar fjálglegu yfirlýsingar Það eru ár og dagar síðan maður
kommúnista um andúð þeirra hefur bragðað skyr, sem líkist því
á nýlendustefnunni. Staðreynd skyri, sem var á boðstólum
irnar segja allt aðra sögu.
Glæpaaldan
gamla daga, margir munu t.d.
minnast skyrsins, sem framreitt
var á Kolviðarhóli hér áður fyrr,
þegar ekki þótti tilhlýðilegt að
fara þar framhjá án þess að fá
DAGBLÖÐIN hafa undanfarið sér skyrsleikju með rjóma.
skýrt frá hverri fólskuárásinni I
af annari á saklausa vegfarend- ] Ráðleggingar
ur í Reykjavík. Þá hafa fregnir j j PISTLI, sem gefinn hefur ver-
blaðanna og skýrt frá hverjum I ig út af landlækni um með-
stórþj ófnaðinum á fætur öðrum.! ferð ungbarna, er mæðrum ráð-
Hafa þar bæði fullorðnir menn'iagt að gefa nýfæddum börnum
verið að verki og fjöldi ungra skyr) fyrst allrar fæðu. Það skyr,
drengja. | sem hér er á boðstólum, er aftur
Þessar fregnir eru fallnar til
þess að ugg setji að öllum hugs-
andi mönnum. Það virðist, sem
það sé að verða svo í höfuð-
borg vorri, sem í erlendum stór-
borgum, að menn séu ekki leng-
ur óhultir um líf sitt að kvöldi
og næturþeli. Ekki er annað að
sjá en hér sé að vaxa upp ný
kynslóð afbrotamanna, sem einSk
is svífist séu fjárhagsmunir fyr-
ir, eða breyti jafnvel oft af ein-
skæru grimmdaræði.
En hvað er þá til ráða?
Hið fyrsta er, að lögreglyeftir-
litið í höfuðborginni verði stór-
lega hert. En hér eiga bæði
heimili og skóli hlutverki að
gegna. Uppeldinu hlýtur hér
nokkuð að vera um að kenna,
og áhrif skólanna hafa ekki verið
svo mikil né góð sem skyldi á á móti óhæfur barnamatur og
unglingana. Og síðast en ekki fullorðnum er það vart boðlegt
sízt ber löggjafanum skilyrðis- sakir sýru. Vér viljum því ein-
laust að banna glæparit þau, sem dregið beina þeim tilmælum til
inn í landið eru flutt í stórum skyrframleiðenda og heilbrigðis-
stíl og útgáfa þeirra jafnframt yfirvaldanna, að ef ekki er hægt
innanlands. * að bæta skyrið almennt, verði
Raunhæfra aðgerða er sannar- hafin framleiðsla á sérstöku ung-
lega þörf og það þegar í stað. barnaskyri, sem afgreitt verði
Rjóminn
OG svo þetta. Það mun hvergi
þekkjast nema hér á landi,
að rjómi sá, sem seldur er, er svo
fitulítill, að ómögulegt er að
þeyta hann. Undan þessu kvartar
hver einasta húsmóðir. Rjóminn
sem nú fæst er aðeins 30% enda
verður hann jafnskjótt að smjör-
gutli og þeytari kemur nálægt
honum. Hér ætti að fást eins og
í öðrum löndum sérstakur þeyti-
1 rjómi. Húsmæður gætu þá valið
um tegundirnar eftir því til
hvers brúks rjóminn væri ætlað-
ur og enginn mundi sakast um
þó hin þykkari tegund yrði nokkr
um aurum dýrari, ef vissa væri
fyrir, að hægt væri að þeyta
hana. Vér biðjum þig nú liðsinnis
is, Velvakandi góður, og vonum
að þú verðir málflutningi vorum
til styrktar. — Húsmóður.
gegn sérstöku skírteini útgefnu
af Ijósmóður, svo sem 100 gr.
hvert^ barn daglega.
H
Gagnrýni
ÓGVÆR gagnrýni er nauð-
synleg. Margir, sem dag-
blöðin lesa, fagna því, er þeir
sjá, að til eru menn, sem nenna
og þora að víta það sem vítavert
er og segja sannleikann einarð-
lega.
Nýskeð stóðu eftirfarandi orð
í einu dagblaðanna:
.....Einkum þykir mönnum
þó skörin færast upp á bekkinn,
þegar sjálft ríkisútvarpið lætur
lesa glæpasögur, sem fátt virð-
ast hafa sér til ágætis annað en
manndrápinn.... “
Mjög varhugavert er að halda
því á lofti, sem glæpsamlegast er
og hefur verið í fari þjóðanna.
Það ætti mönnum að geta
komið saman um, að hanpasælast
er að lesa þjóðinni fræðandi efni,
fagurt, siðbætandi og skemmti-
legt. — H. J.
Merkið,
sem
klæfflr
landW.
að þegar heimavistarskólar eru
byggðir skuli sjá fyrir íþrótta- .
húsi hjá hverjum þeirra. Skal
skólinn eigi teljast fullbúinn fyrr
en* byggt er við hann fimleika-
hús. Þetta mun hafa tíðkazt hjá
héraðsskólum og skólum gagn-
fræðastigsins, en nokkur vöntun
hefur verið á þessu hjá heima-
vistar-barnaskólum.
SUNDPRÓF 12 ÁRA
Um sundkennslu eru ýtar-
leg ákvæði í hinu nýja frum-
varpi. Breyting er það að
börn skuli ljúka tilskildu
sundprófi eigi síðar en þau
ljúka prófi úr barnaskóla. —
Hingað til hefur sundpróf ver-
ið tekið við 14 ára aldur en
breyting þessi er gerð til
samræmingar við núverandi
skóíalöggjöf, þar sem loka-
próf í barnaskóla er tekið við
12 ára aldur. Enda er talið
heppilegra að börn læri sund
10—12 ára, heldur en þegar
þau eru eldri. Þá er lagt til
að sundnámskeið verði lengd
úr tveimur vikum í þrjár, og
nýmæli er það einnig, að ef
börn þurfa að sækja langt til
sundnáms, þá taki ríkissjóður
þátt í ferðakostnaði.
STEFNUYFIRLÝSINGAR
í frumvarpinu er tekið fram
sem einskonar stefnuyfirlýsing,
að leggja skuli áherzlu á það,
að nemendur fái tækifæri tií
þess að stunda íþróttir úti, eftir
því sem staðhættir leyfa. Þá skal
einnig stuðla að því að nem-
endur iðki íþróttir í tómstundum
sínum. Nefndin lagði einnig til,
að sú stefnuyfirlýsing væri í
frumvarpinu, að miða bæri að
því að líkamsíþróttir tækju a.
m. k. einn tíma daglega í skól-
unum. Ráðuneytið felldi þann lið
þó niður, enda kvaðst ráðherra
heldur telja að þetta bæri að á-
kveða í námsskrá.
SKÓLI OG ÍÞRÓTTAFÉLAG
Ágreiningur varð innan nefnd-
arinnar um ákvæði það sem ver-
ið hefur í lögum um bann við
að skólanemendur séu í íþrótta-
félögum.
Meirihluti nefndarinnar
(Sigurður Bjarnason og Bene-
dikt G. Waage) leggur til, að
bannið sé fellt niður. Telja
þeir að það standi frjálsri fé-
lagsstarfsemi íþróttafélaganna
fyrir þrifum. Nemendur hafi
fullt frelsi til að iðka alla aðra
tómstundaiðju utan skólans,
og hví þá að takmarka íþrótta
iðkunina. Hóflegar íþrótta-
iðkanir séu einmitt líklegasta
leiðin til þess að halda skóla-
æskunni frá óhollum lífsvenj-
um.
Minnihluti nefndarinnar, Þor-
steinn Einarsson, vildi hinsvegar
viðhalda banninu, vegna þess, að
ella kepptust iþróttafélögin við
að ná barnaskólabörnum til sín.
Telur Þorsteinn að æfingar
íþróttafélaganna séu ekki sniðn-
ar fyrir óþroskaðan barnslíkama
og hætta sé á ofþjálfun. Einnig
minnir hann á að áður en þetta
bann var sett hafi oft komið
fyrir að íþróttakennarar voru
kærðir vegna misnotkunar á að-
stöðu til að draga nemendur inn
í sérstök félög.
Menntamálaráðherra kvaðst
enga ástæðu hafa séð til að gera
breytingu á vilja meirihlutans,
en þingnefnd myndi athuga þetta
mál.
Þá eru í frumvarpinu ákvæði
um að við íþróttakennaraskóla
íslánds skuli starfrækja leið-
beinendadeild, sem veiti mönn-
um takmörkuð réttindi til leið-
beininga um iðkun og þjálfun í
einni eða fleiri íþróttagreinum
hjá félögum, stofnunum eða ein-
staklingum.
Og að lokum er nýtt ákvæði
varðandi sölu á mannvirkjum,
sem fengið hafa styrk úr íþrótta-
sjóði. Hafa ekki verið ákvæði um
Frh. á bls. 12.