Morgunblaðið - 15.10.1955, Blaðsíða 8

B
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 15. okt. 1955

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmáiaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Að sætta vinnu og fjármagn
w
An transtrar þekkingar verður
verzlun ekki rekin svo vel sé
i
DAG á Verzlunarskóli Is-
lands 50 ára afmæli. Á
þessum 50 árum hafa 1887
nemendur lokið prófi úr verzl-
unardeild skólans á þeim ár-
um sem hún hefur starfað, en
stúdentarnir allir hafa áður
lokið verzlunardeildarprófi
við skólann.
í dag
ÞYÐINGARMESTA viðfangs-
efnið í íslenzkum þjóðmálum
í dag er áreiðanlega það, að finna
leiðir til þess að tryggja heil-
brigðan rekstrargrundvöll fram-
leiðslunnar. í þeim efnum hefur
undanfarið sigið greinilega á ó-
gæfuhlið. Við erum að komast í
sama farið og haustið 1949 þegar
hallarekstur og styrkjastefna
knúðu fram gengisfellingu krón-
unnar. Þá var gerð ærleg tilraun
til þess að snúa við af þessari
braut og skapa jafnvægi í efna-
hagslífi landsmanna. Það tókst
einnig að verulegu leyti. En þjóð-
ina brast þroska og festu til þess
að halda áfram að framkvæma
jafnvægisstefnuna. Verkalýður-
inn í stærstu kaupstöðum lands-
ins stóðst ekki Lorelei-söng
kommúnista. Þessvegna missti
hann sjónar á kjarna málsins og
sigldi inn í brim og boða verð-
bólgustefnunnar með kommún-
ista við stýrið. Þessvegna er nú
komið sem komið er. Styrkja-
stefnan er í uppsiglingu að nýju.
Almenningur verður sjálfur að
standa undir þeim útgjöldum,
sem varið er til styrkja og upp-
bóta. Það er gjaldið fyrir hinar of
háu kröfur, sem gerðar hafa ver-
ið á hendur bjargræðisvegunum.
Framleiðslan er hyrn
ingarsteinninn
En í þessu skipulagi felst mikil
hætta frá mörgum sjónarmiðum
séð. Það er t. d. mikill misskiln-
ingur, sem verður vart vegna
framkvæmdar styrkjastefnunnar,
að í raun og veru sé framleiðslan
orðin nokkurskonar ómagi á al-
menningi, sem borga verði styrki
til einstakra greina hennar.
Þessu er ekki þannig varið,
Bátaútvegurinn, togaraútgerð-
in og landbúnaðurinn eru ekki
ómagar á þjóðinni. Þessar at-
vinnugreinar eru þvert á móti
hyrningarsteinn afkomu henn
ar og lífskjara. Það er þjóðin
sjálf, sem hefur heimtað of
mikið af þeim, miðað kröfur
sínar við meiri arð en þær
geta gefið við núverandi að-
stæður. Þessvegna hefir hún
orðið að fara krókaleiðir til
þess að bæta fyrir framkomu
sína gagnvart þeim.
Sá hugsunarháttur má aldrei
komast inn í íslendinga, að eigin-
lega sé framleiðsla þeirra algert
aukaatriði.
Hátíð
og vinnuveitenda annarsvegar,' Verzlunarskólanemar minnast
og launþeganna hinsvegar eru í dag þessara tímamóta í sögu
orðnir svo tíðir og kosta svo skólans. Skólasetning fer fram í
mikla sóun verðmæta, að efna- Þjóðleikhúsinu kl. 10 árdegis, þar
hagsgrundvöllur þjóðfélagsins er sem form. ýmissa verzlunarsam-
Að sætta vinnu
og f jármagn
Það skiptir þessvegna megin-
máli, að allur almenningur í
landinu hafi sem gleggsta
vitneskju um það, hver greiðslu-
geta atvinnuveganna sé á hverj-
um tíma, hve miklar kröfur sé
hægt að gera til arðsins af starfi
þjóðarheildarinnar. Meira getur
ekki komið til skiptanna en það,
sem aflað er. Það er staðreynd,
sem öllum ætti að vera Ijós. Og
vissulega ber að stefna að því, að
skipting þessa arðs sé sem rétt-
látust og jöfnust. Það er frum-
skilyrði þess að þjóðin fái unað
ánægð við þann skerf, sem kem-
ur í hlut hvers einstaks.
En í þessari skiptingu felst hið
mikla vandamál, að sætta vinnu
og fjármagn. Það er e.t.v. meira
aðkallandi í dag en nokkurt ann-
að í þjóðfélagi okkar. Árekstr-
arnir og átökin milli framleiðslu
tekinn að riða.
Viðurkenning
staðreynda
Fyrir skömmu hefur verið skip
uð samvinnunefnd atvinnurek-
enda og verkalýðssamtakanna til
þess að finna réttlátan grundvöll
í kaupgjaldsmálum. Hlutverk
nefndarinnar er að afla árlega
hverra þeirra upplýsinga, sem
nefndin telur sig þurfa, um af-
komu atvinnuvega landsins og
hag almennings, til þess að leita
megi rökstudds álits nefndarinn-
ar þegar ágreiningur verður um
kaup og kjör, eða ætla má að til
slíks ágreinings komi.
Það væri vissulega ómetanlega
mikils virði ef slík nefnd gæti
leyst það verkefni, sem henni
hefur verið fengið. Þjóðin þarf
umfram allt að vita, hvar hún er
á vegi stödd í efnahagsmálum
sínum. Og hún þarf að viður-
kenna þær staðreyndir, sem blasa
, þar við og miða eyðslu sína og
kröfur við þær. Ef hún ekki gerir
það er vonlaust, að framfarir og
uppbygging geti haldið áfram í
þessu landi.
Þjóð, sem hagar sér eins og
óviti getur aldrei tryggt sér
góð lífskjör og afkomuöryggi.
Þroski og ábyrgðartilfinning
hlýtur alltaf að vera frumskil- j
yrði þróunar og framfara. í
skjóli hennar verður þessi litla j
þjóð að freista þess að sætta
vinnu og fjármagn. Og ef
henni tekst það á hún vís góð
lífskjör og bjarta framtíð í
landi sínu.
Verzlunarskólinn
50 ára
VERZLUNARSKÓLI ÍSLANDS
minnist í dag 50 ára afmælis síns. j
Hann hefur átt ríkan þátt í þeirri
þróun, sem orðið hefur á þessu *
tímabili í verzlunarmálum lands-
manna. íslenzkt verzlunarfólk,
sem hefur hlotið þar menntun
hefur orðið færara um að gegna
því mikilsverða þjónustuhlut-
verki, sem verzlunin rækir.
Verzlunarskólinn hefur verið
heppinn með forystu þennan ald-
arhelming, sem hann hefur starf-
að. Hann hefur notið stjórnar
ágætra manna og verzlunarstétt
taka í landinu flytja ávörp, ein-
söngvarar syngja og skólastjór-
inn, dr. Jón Gíslason setur skól-
ann. Síðdegis koma nemendur
saman og ganga hátíðagöngu að
Vesturgötu 10, þar sem skólinn
var lengi til húsa. Þá minnast
þeir látinna skólastjóra méð því
Verslimarskólinn 50 ára
að leggja blómsveiga á leiði
þeirra. í kvöld verða svo hóf að
Hótel Borg og í Sjálfstæðishús-
inu. Dagskrá útvarpsins í kvöld
er helguð Verzlunarskólanum og
þar flytur ávarp m. a. Bjarni
Benediktsson dóms- og mennta-
málaráðherra.
Hér fer á eftír stutt ágrip af
50 ára sögu skólans.
* Fyrstu árin
Verzlunarskóli íslands var
stofnaður árið 1905, og stóðu að
stofnun hans Verzlunarmannafé-
lag Reykjavíkur og Kaupmanna-
félagið hér í bæ. Hér hafði að
vísu áður verið haldið uppi náms-
skeiðum fyrir verzlunarmenn, að
tilstuðlan Þorláks O. Johnson,
0 / fí I /. / f)
WeluahancU óhnfar:
Hvorki verri né betri
NÝLEGA hefir orðið uppvíst
um þjófnaðarhring ungra
drengja á aldrinum 9—14 ára.
Hafa þeir farið ránshendi um
verzlanir bæjarins og látið
greipar sópa um þær. Þeir hafa
farið í smáhópum í þessa leið-
angra sína, notað fullkomin inn-
brotstæki — og skipt þýfinu
bróðurlega á milli sín.
Eithvað á þessa leið hljóðuðu
fréttir dagblaðanna í gær og
z ,
1 ■
.
i 1
j
1 O ' \
1

menn hrukku í kút. Bófafélag
drengja. Allt getur svosem gerzt
í þessum blessuðum bæ okkar.
En við getum samt huggað okk-
ur við, að upp komst um þá fé-
laga, áður en það var orðið um
seinan. Það er ennþá hægt að
bjarga þeim og leiða þá af villu
síns vegar. Þessir ungu drengir
eru sennilega hvorki betri né
verri en aðrir unglingar þessa
bæjar. Maður gæti helzt hald-
ið, að foreldrar þeirra hafi ekki
alltaf haft hönd í bagga með
kvöldferðum þeirra, en hverjum
átti að geta dottið í hug, hver
áhugamál þeirra voru.
Verður að taka
í taumana
JARNI málsins er þó sá, hvers
vegna drengirnir leiðast út á
þessa braut og hvað er hægt að
gera þeim til hjálpar. Ég ætla
mér ekki þá dul að svara þessum
spurningum, en hálf er ég nú
in sjálf hefur sýnt honum rækt- hræddur um, að glæpamyndirnar
KJ
arsemi og hlýhug. Og það er
verzlunarstéttin, sem stofnaði
hann og rak hann. Nú er hann
orðinn menntaskóli, sem braut-
skráir stúdenta.
íslenzkum verzlunarmönnum
varð það snemma ljóst, að aukin
menntun var eitt af frumskilyrð-
um þess, að þeim tækist að gegna
skyldu sinni. Þessvegna stofnuðu
þeir sinn eigin skóla. Þessi skóli
hefur útskrifað mikinn fjölda af
ungu fólki, sem síðan hefur lagt
leið sína út á hin ýmsu svið við-
skiptalífsins.
Þetta fólk minnist í dag skóla
síns og þakkar honum drjúgt efnum.
og gott veganesti og undir-1
búning undir lífsstarf sitt. Öll
þjóðin sendir Verzlunarskól-
anum heillaóskir á hálfrar ald
ar afmæli hans.
eigi hér einhverja sök á. Þær
örva æfintýraþrá drengja á
þessu reki og þeir hafa ekki þá
dómgreind sem nauðsynleg er til
að geta skorið úr því, hvort það
sé gott eða vont að stela. For-
eldarnir eiga hér einnig sök
á og svo auðvitað þjóðfélagið,
að svo miklu leyti sem hægt er
að kenna þjóðfélagi um syndir
borgaranna. — En nú er komið
að hlutverki þess. Það verður að
taka í taumana og gera heil-
brigða þjóðfélagsþegna úr þess-
um litlu „pattormum". — En það
er annarra að benda á leiðir í
Svar.
HINN 8. þ. m. birtist í pistlum
Velvakanda þáttur úr bréfi
sem undirritað er „ein, sem fylg-
ir tímanum“. Hún gagnrýnir þar
Húsmæðraskólann á þeim for-
sendum, að þar skorti kennslu í
notkun og meðferð heimilisvéla.
Einnig minnist hún á óþarfa
vafstur í skólanum, en óljóst er
við hvað hún á með því. Er hér
átt við Húsmæðraskóla Reykja-
vikur, eða einhvern annan
skóla? Sé svo, að bréfritarinn
eigi við Húsmæðraskóla Reykja-
víkur, vil ég taka fram eftirfar-
andi: Skólinn á flest nýtízku raf-
magnsáhöld og fjölda saumavéla,
bæði handsnúnar, fótknúðar og
rafmagnsvélar. Nemendum er
kennd meðferð og notkun þess-
ara heimilistækja. Hins vegar
eru auðvitað kennd vinnubrögð
án véla, t.d. að hræra með sleif
í skál í stað hrærivélar o.s frv.,
og er byrjað á þeirri kennslu. En
kennslunni verður að haga
þannig, að hún komi öllum hús-
mæðraefnum að notum, hvort
sem þær búa í nýtízku bæ með
öllum þægindum, eða útum
byggðir landsins, þar sem ekki
er rafmagn, og lítið um þægindi,
því að skólann sækja fjöldi
stúlkna hvaðanæfa að af landinu.
Á fætur kl. 7.30
FYRSTA kennslan í línsaumi er
meðferð saumavélanna. í
heimavist skólans er átta vikna
kennsla í vélsaum, svo að nem-
endurnir fá góða æfingu í með-
ferð saumavéla. Um „óþarfa
vafstur" er ekki að ræða í Hús-
mæðraskóla Reykjavíkur. Hver
dagur er þar skipulagður og
skiptist í bóklegt og verklegt
nám, útivist, stundum leik, og
hvild. Flestir nemendur sem
sækja skólann, skilja sitt hlut-
verk þar, og verður ekki um þá
annað sagt, yfirleitt, en að þeir
skilji þá nauðsyn að nota tím-
ann vel, svo þeir hafi sem mest
gagn af skólavistinni.
Ef „ein, sem fylgir tímanum"
á við Húsmæðraskóla Reykjavík-
ur, virðist hún ekki vera nægi-
lega kunnug reglum og starfs-
háttum skólans, vélakosti o. fl.,
til þess að geta dæmt um slíkt.
Hún ætti að gera okkur þá
ánægju, að koma fram í dagsljós-
ið og heimsækja skólann og
fylgjast með störfum þar ein-
hvern daginn. Bréfritarinn þarf
ekki að gera boð á undan sér
frekar en honum þóknast.
Fótaferðartími í skólanum er
kl. 7,30 að morgni. Veri bréfritari
hjartanlega velkominn.
Katrín Helgadóttir.
MerklB,
sem
klæðir
landil
kaupmanns, en hann gekkst fyrir
stofnun Menntunarfélags verzl-
unarmanna 11. marz 1890, og
sama haust tók til starfa skóli
fyrir verzlunarmenn. Lagði Þor-
lákur skólanum til ókeypis hús-
næði. Er heilsu Þorláks þraut, er
varð skömmu síðar, lagðist skóla-
haldið niður. Fast form komst
ekki á þessi mál, fyrr en reyk-
vískir kaupsýslumenn bundust
samtökum um stofnun Verzlunar-
skóla íslands, fyrir forgöngu Jóns
Ólafssonar og fleiri góðra manna.
Kusu þessi fyrrnefndu félög
fyrstu stjórnarnefnd skólans, og
varð Dithlev Thomsén, kaup-
maður, formaður fyrstu skóla-
nefndarinnar.
Skólastjóri var ráðinn Ólafur
G. Eyjólfsson, maður prýðilega
menntaður, bæði almennt og í
verzlunarfræðum sérstaklega.
Veitti hann skólanum forstöðu
tíu fyrstu árin, Sem hann starf-
aði. Þótt við mikla fjárhagsörðug
leika væri að etja, dafnaði skól-
inn furðanlega. Starfaði hann
lengst af í þremur deildum: und-
irbúningsdeild, miðdeild og efstu
deild.
* Verzlunarráð íslands
tekur við rekstrinum
Ólafur G. Eyjólfsson lét af
skólastjórn árið 1915, og var þá
Jón Sívertsen ráðinn forstöðu-
maður skólans í hans stað. Gegndi
Jón skólastjórastörfum til ársins
1931.
Aðsókn að skólanum fór stöð-
ugt vaxandi, en fjárhagurinn var
jafnan mjög erfiður og húsa-
kynnin óhentug. — Tvennt má
merkast telja í sögu skólans á
þessu tímabili: Fyrst það, er
Verzlunarráð íslands tók að sér
rekstur skólans. Var frá þeim
málum að fullu gengið í júlí árið
1922. Skipaði Verzlunarráðið þá
sérstaka skólanefnd til að hafa
á hendi málefni skólans. Hinn
merkisatburðurinn var sá, er
stofnaður var 3. bekkur árið 1926.
Lengdist námið þá um eitt ár.
Var skólinn þannig þriggja ára
skóli, auk undirbúningsdeildar.
* Flutt á Grundar-
stíginn
Árið 1931 urðu mikil þáttaskil
í sögu skólans. Ráðizt var í að
kaupa húseignina Grundarstíg
24, þar sem skólinn hefur starfað
síðan. Hlutafélag var stofnað til
að annast þessi húsakaup. Sköp-
uðust með kaupum þessum stór-
um betri starfsskilyrði en verið
höfðu í gamla húsinu við Vestur-
götu 10. Um leið og skóiinn flutti
í hin nýju húsakynni, tók Vil-
hjálmur Þ. Gíslason við stiórn
hans. Efldist skólinn nú brátt að
nemendafjölda og fjölbreytilegri
möguleikum til náms. Árið 1935
var skólanum breytt úr þriggja
ára skóla í fjögurra ára skóla.
Framhaldsdeild var starfrækt um
tíma fyrir þá, er lokið höfðu
verzlunarprófi. Sum árin var og
efnt til ýmissa sérnámskeiða.
Loks var merkilegum áfanga náð
með stofnun lærdómsdeildar við
skólann árið 1942. Tók hún til
starfa haustið 1943. Lærdóms-
deildarbekkirnir eru tveir, 5. og
6. bekkur. Fyrstu stúdentarnir
frá Verzlunarskólanum braut-
skráðust vorið 1945. Áttu þeir því
nú á síðastliðnu vori tíu ára
stúdentsafmæli.
Lengi stóð það Verzlunarskól-
anum mjög fyrir þrifum, að allir
kennarar við hann voru stunda-
kennarar. Árið 1941 var fyrst ráð-
inn einn fastur kennari við skól-
ann, en 1944 voru ráðnir fjórir
fastir kennarar til viðbótar. Nú
Framh. á bla. 12.