Morgunblaðið - 19.10.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 19. okt. 1955

Útg.: H.Í. Árvakur, Reykjavík. ;
Framkv^ti.: Sigíús Jónssori.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 & mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.

Svipur fjárlagaumræðunnar
OHÆTT er að fullyrða, að út-
varpsumræðan um fjárlaga-
frumvarpið í fyrradag hafi gert
hlustendum glögga grein fyrir
stærstu dráttum íslenzkra efna-
hagsmála um þessar mundir. En
þeir eru í stuttu máli þessir:
Afkoma sjálfs ríkissjóðs er góð-
Innflutningur til landsins er mik-
ill og tollatekjur því mjög mikl-
ar. Atvinna er geysimikil í land-
inu og lífskjör og öll afkoma al-
mennings því betri en oftast áð-
ur.
En á þessar staðreyndir ber
uggvænlega skugga. Sjálf
framleiðsla þjóðarinnar berst
í bökkum. Togaraútgerð og
vélbáíaútvegur eiga við mikla
erfiðleika að etja. Hallarekst-
ur og styrkjastefna eru á ný
tekin að móta framleiðslu-
starfsemina. Nýrra tekna verð
ur að afla til þess að halda at-
vinnutækjunum ganganði.
Verðbólga og dýrtíð stefna
hinum miklu framkvæmdum,
sem landsmenn standa í í
mikla hættu.
Ræðumenn stjórnarflokkanna
í fjárlagaumræðunum lögðu
áherzlu á að segja þjóðinni sem
gleggst og hreinskilnislegast frá
þessum staðreyndum. Er það
vissulega rétt. íslendingar verða
umfram allt að líta raunsætt á
hag sinn, gera sér ljóst, hvert
stefnir hjá þeim á hverjum tíma.
Afleiðiiig verkfallanna.
Bæði Eysteinn Jónsson fjár-
málaráðherra og Magnús Jónsson
2. þ.m. Eyfirðinga, sem talaði af
hálfu Sjálfstæðisflokksins bentu
greinilega á það, að meginástæða
þess hættuástands, sem hefur
skapast í efnahagsmáium okkar
er verkfallið, sem kommúnistar
og bandamenn þeirra efndu til á
s.l. vetri og kauphækkanirnar,
sem urðu afleiðing þeirra. Við
samningu fjárlagafrumvarpsins
er nú reiknað með vísitölu, sem
er 14 stigum hærri en sú, sem
reiknað var með er fjárlög yfir-
standandi árs voru samin. Veldur
þessi vísitöluhækkun að sjálf-
sögðu gífurlegri hækkun á fjár-
lögum næsta árs.
Sannleikurinn er sá, að
verðbólgan, sem fylgt hefur í
kjölfar verkfallanna er smám
saman að rýra framlögin til
verklegra framkvæmda og um
bóta í landinu. Krónutalan til
þeirra hækkar yfirleitt ekki
svo neinu nemi. Hinsvegar
stórhækka framlögin til rekst
urs ríkisbáknsins.
í þessu felst mikil hætta fyrir
þjóð, sem stendur mitt í miklu
uppbyggingarstarfi. En þetta er
ein afleiðing þeirrar lánlausu
stefnu, sem kcmmúnistar höfðu
fergöngu um á s.l. vetri. Núver-
andi og fyrrverandi stjórn hafði
tekist að halda verðlagi nokkurn-
veginn stöðugu í landinu s.l. þrjú
ár, eða frá desember samkomu-
laginu 1952. Jafnvægi var að
skapast í þjóðarbúskapnum.
Sparifjárinnstæður jukust og
traustið á gildi peninganna.
Kommúnistar vildu umfram allt
stöðva þessa þróun. Þessvegna
hleyptu þeir verkfallsskriðunni á
stað á s.l. vetri.
Hin pólitíska hlið
umræðnanna
Þessar útvarpsumræður fóru
fram rétt eftir að kommúnistar í
stjórn Alþýðusambands íslands
höfðu boðið öllum vinstri flokk-
unum til gestaboðs um myndun
„vinstri stjórnar". í slíku tilboði
af hálfu heildarsamtaka launþeg-
anna í landinu fólst að sjálfsögðu
frekleg pólitísk misnotkun þeirra.
Útvarpsumræðurnar sýndu
ekki sérlega góðar undirtektir
undir þetta boðsbréf kommún-
ista. Formaður Alþýðuflokksins
taldi það hreina ósvinnu, að Al-
þýðusambandið skyldi notað til
forgöngu um stjórnarmyndun.
Hann kvað stjórnarsamvinnu við
kommúnista hvorki æskilega né
mögulega.
Fjármálaráðherra, sem taiaði
fyrir hönd Framsóknarflokksins
lýsti án undandráttar skemmdar-
starfsemi kommúnista gagnvart
efnahagslífinu undanfarna mán-
uði. Varð þess hvergi vart í ræðu
hans, að hann teldi nauðsyn bera
til samvinnu við hinn fjarstýrða
flokk.
Það verður því ekki sagt að
byrlega horfi fyrir „vinstri
stjórnar" hugsjón kommún-
ista. Við þá vill enginn semja
nema gistivinur þeirra í for-
sæti Alþýðusambandsstjórnar.
En hlutskipti hans er engu
betra en Trölla-Láfa þjóðsagn
anna. Kommúnistar teygja
hann og toga, nota hann til
hverskonar flugumennsku inn
an hans eigin flokks og til þess
að rita fáránleg bréf og tilboð
um stjórnarmyndun.
Vinstri stjórnar hugsjón f jar
stýrða flokksins virðist því
í bili vera andvana fædd.
Ástæða þess er fyrst og fremst
sú, að þjóðin telur slíka stjórn
hreint tilræði við hagsmuni
sína. Þessvegna vilja engir
nema kommúnistar ganga í
hana.
Braufryðjendur
E L Z T A togaraútgerðarfélag
landsins, Alliance, átti í gær
fimmtugsafmæli. Svo ung er tog-
araútgerðin í landinu.
Þetta hálfrar aldar afmæli eins
merkasta útgerðarfyrirtækis
landsins leiðir hugann að því
risaátaki, sem togaraútgerðin
lyfti á sínum tíma á Islandi. —
Þegar íslendingar byrjuðu tog-
araútgerð tóku þeir tæknina fyr-
ir alvöru í þjónustu sjávarút-
vegs síns. Þeir horfðu ekki leng-
ur upp á erlend togskip róta upp
fiski á miðunum við strendur
landsins. íslenzkir togarar létu
úr höfn og framleiðsla þjóðar-
innar tók stórt stökk fram á við.
Það þurfti vissulega stórhug til
þess að hefja útgerð togara hér
á landi fyrir aldarhelmingi Fjár-
magn lá ekki á lausum kili til
þess að kaupa fyrir skip og gera
þau út. En stofnendur Alliance
og fleiri togarafyrirtækja, sem
síðar voru stofnuð, trúðu á fram-
tíðina og hikuðu ekki við að ríða
á vaðið. Sem betur fer farnaðist
mörgum brautryðjendanna vel.
Togaraútgerðin varð íslendingum
stórkostleg lyftistöng. Hún á sinn
ríka þátt í hinum efnalegu fram-
förum íslenzku þjóðarinnar á
þessari öld.
Þáttur togaraútgerðarinnar
í þjóðarbúskapnum er ennþá
mikill. En hún á nú við erfið-
leika að etja. Þeim vand-
kvæðum yerður að ryðja úr
vegi, ef íslendingar vilja
tryggja afkömuöryggi sitt á
komandi árum.
ALMAR skrifar:
Um daginn ag veginn.
HELGI HALLGRÍMSSON, full-
trúi, ræddi mánudaginn 10. þ.m.
um daginn og veginn. Meðal ann-
ars sagði hann frá ungum íslend-
ingi, Einari R. Kvaran, verkfræð-
ingi, sem undanfarin þrjú ár hef-
ur dvalist austur á Ceylon á veg-
um Sameinuðu þjóðanna. Hefur
Einar haft á höndum það starf
austur þar, að kenna Ceylonbúum
meðferð og viðhald véla, einkum
bátavéla. Jafnframt hefur starf-
að þarna annar íslendingur, Jón
Sæmundsson, skipstjóri og leið-
beint landsmönnum um fiskiveið-
ar. — Fleiri íslendingar munu
vera starfandi á vegum Samein-
uðu þjóðanna í öðrum löndum og
hafa þar á hendi ýms leiðbeining-
arstörf. Er þetta hlutdeild vor ís-
lendinga í margþættu starfi
þeirrar deildar Sameinuðu þjóð-
anna, er vinnur að því að auka
matvælaframleiðsluna í heimin-
um og skipuleggja og bæta fram-
leiðsluhættina, einkum meðal
þeirra þjóða, sem skemmst eru
komnar í því efni. — Megum vér
íslendingar vissulega fagna því,
að vera þess umkomnir að leggja
vorn skerf til þessara veigamiklu
og aðkallandi mála, þó að ekki
^rá útuar
''pmu
C^lAótlA ui Iwi
í óí
sé það með beinum fjárframlög-
um gert.
Þá fór Helgi réttilega viður-
kenningarorðum um þá ný-
breytni, að nokkrir listamenn
vorir hafa nú í haust, á vegum
Ríkisútvarpsins, efnt til hljóm-
leika víða um landið. En í því
sambandi tilfærði Helgi þessi orð
úr blaðagrein eftir „tónskáld og
organista" á Vestfjörðum: „Það
er búið að gera fólk hrætt við
allt, sem nefnist „klassisk"
músik. Hún er búin að klingja í
óþroskuðum hlustum íslenzkrar
þjóðar síðan útvarpið tók til
starfa, og fólkið er fyrir löngu
orðið leitt á henni“. — Ég efast
ekki um, að Helgi hafi tilfært
þessi orð rétt, en furðuleg þótti
mér þau, og koma úr hörðustu
átt. Er auðheyrt að sá, sem þau
ritaði fyllir flokk þeirra manna,
sem vilja að útvarpið miði starf-
semi sína við kröfur lágkúrunn-
ar. En sem betur fer hafa ekki
allir þetta sjónarmið. Þeir eru
margir, og vonandi fleiri, sem
uu andi ókri^ar.
7 á fermetra — og
„nikkarinn“ hengdur
uppí loft.
HELGI Hjörvar lét að sér kveða
í útvarpinu í fyrrakvöld.
Hann talaði um daginn og veg-
inn. Var fjör í karli og skemmtu
menn sér vafalaust vel, enda
hafði eitt heilvitamikið plagg
| rekið á hans andlegu fjörur og
notaði hann sér óspart af. Plagg
þetta var skýrsla ein mikil, skrif-
uð af lögregluþjónum er sendir
höfðu verið á skrall í sveitum
1 austur. Þótti Helga engin ástæða
að draga það á græði, enda var
[ víða feitt í stykkinu og efnið girni
legt til flutnings í deginum og
veginum. Mun það og mála sann-
ast, að sjaldan hafi „áhrifameiri"
lýsing heyrzt í því sem háfleygir
menn kalla „öldur ljósvakans“,
enda mundu íslenzk sveitaböll
ekki þykja hvernsdagsviðburður
í löndum suður.
Það bar m.a. til tíðinda á skralli
þessu, að gestir urðu fleiri en
700 og svarar það til þess, að 7
menn hafi dansað á fermetra
hverjum. Höfum við þá slegið
eitt heimsmetið í viðbót, ef satt
er, og hafa sennilega aldrei dans-
að fleiri á fermetra, jafnvel þótt
ekki sé miðað við fólksfjölda. En
Helgi verður að afsaka, þótt við
drögum þetta í efa: — er það
til fdæminu, að 7 menn geti dans-
að á fermetra, jafnvel þótt
harmóníkuleikarinn sé hengdur
uppí loftið?
Hlé þrjá daga vikunnar.
GAMLA BÍÓ hefir beðið Vel-
vakanda fyrir eftirfarandi:
Sú ákvörðun hefir verið tekin af
forráðamönnum Gamla bíós að
hafa hlé á kvöldsýningum þrjá
daga vikunnar, þ. e. fimmtudaga,
íöstudaga og laugardaga. — Aðra
daga vikunnar verða engin hlé,
en þar sem fleiri greiddu atkvæði
með hléum í Gamla bíói en móti,
þykir rétt að taka tillit til þeirra
og afnema því ekki hléin með
öllu.
Bara ágætt skyr.
FYRIR skömmu var einhver
nöldurgrein í dálkum Vel-
vakanda um skyrið og rjómann
sem hér er selt. Velvakandi ætl-
aði að koma með athugasemd við
þessa athugasemd, en gleymdi að
skrifa hana. (Það kemur nefni-
lega stundum fyrir, að blaða-
menn gleymi að skrifa það sem
þeir ætla að skrifa og getur það
stundum komið þeim illa, ekki
síður en að skrifa, ja hvað eigum
við að segja — það sem þeim
dettur í hug). En vegna þessarar
gleymsku, hafa sumar ágætar
húsfreyjur þessa bæjar gagnrýnt
Velvakanda. Þær halda því nefni
lega fram, að skyrið sem hér er
selt sé oftast ágætt, og tek ég
undir það. Aftur á móti er rjóm-
inn heldur þunnur. Hví ekki að
selja sérstakan rjóma sem má
þeyta og svo aðra tegund sem að-
eins er ætluð í kaffi. En sem sagt:
Velvakanda finnst reykvíska
skyrið bara ágætt.
Af og by.
GLÁMIJR skrifar mér bréf og
gagnrýnir mjög ofnotkun orðs
ins af. Hann bendir á, að nýlega
hafi verið skrifað undir frétta-
mynd, að hún hafi verið tekin af
skipverja á Tröllafossi. Sann-
leikurinn var nefnilega sá, að
skipverji á Tröllafossi tók mynd-
ina, og getur fyrr nefnt orðalag
því auðveldlega valdið misskiln-
ingi. — „Þessi leiðinlega notkun
orðsins af“, segir Glámur enn-
fremur, „er orðin mjög algeng.
Auk þess eru þetta áhrif frá
ensku og bætir það ekki úr (sbr.
by)“.
Hygg ég, að Glámur hafi ýmis-
legt til síns máls og skýt þessu
því til þeirra sem aldrei ætla að
þreytast á þessari notkun á af.
Vona ég, að þeir verði ekki af-
undnir vegna gagnrýninnar.
líta á útvarpið sem menningar-
stofnun, er beri skylda til þess
að gefa mönnum kost á að heyra
það bezta, sem völ er á, hvort sem
um er að ræða tónverk eða talað
orð, og styðja þannig að auknum
þroska og menningu þjóðarinnar.
En það fæst ekki með tómri und-
anlátssemi og þjónkun við þá,
sem lægstu kröfurnar gera. —
Það verður sjálfsagt erfitt mál,
að kenna mönnum að „skiija"
hina svokölluðu æðri tónlist, en
það er áreiðanlega hægt að kenna
mönnum að njóta hennar, með
því að láta menn heyra hana
nógu nógu oft, og er þá mikið
, unnið, því að góð tónlist er bæði
menntandi og göfgandi.
Ný útvarpssaga.
GUÐMUNDUR DANIELSSON,
rithöfundur, hefur nú hafið lest-
ur skáldsögu sinnar „Á bökkum
Bolofljóts". Guðmundur er mikil
virkur rithöfundur og margar
bækur hans hinar athyglisverð-
ustu. Er fyrstu skáldsögur hans,
Bræðurnir í Grashaga (1935) og
framhaldið, Ilmur daganna
(1936) komu út vöktu þær at-
hygli og hlutu góða dóma. „Á
bökkum Bolafljóts" kom út 1940
og þykir það skáldrit með veiga
mestu verkum Guðmundar. Munu
margir hafa ánægju af að hlýða
á þessa sögu, enda les Guðmund
ur vel og greinilega, og tilgerðar-
laust.
Góði dátinn Svejk.
FIMMTUDAGINN 13. þ. m. flutti
J séra Kári Valsson erindi um
j tékkneska rithöfundinn Jaroslav
Hasek, höfund hinnar snjöllu og
j bráðskemmtilegu skáldsögu um
I „Góða dátann Svejk“, sem marg-
ir munu kannast við af þýðingu
Karls ísfelds, en leikrit um Svejk
er nú sýnt í Þjóðleikhúsinu. —
Kári Valsson, sem sjálfur er
tékkneskur að þjóðerni, kann frá
mörgu að segja af þessum sér-
kennilega og brokkganga landa
sínum, sem ekki hefur látið sér
allt fyrr brjósti brenna og lifað
ævintýri, er standa sízt að baki
ævintýrum „góða dátans", enda
mun margt í bókinni um dátann
tekið úr lífi hans sjálfs.
Erindi séra Kára Valssonar var
vel samið og einkar skemmtilegt,
j en mjög gætti þess í framburði
hans, að hann hefur ekki fylli-
lega vald á málinu.
Úr ýmsum áttum.
ÆVAR KVARAN flutti s.l. föstu-
dag i þessum þætti frásögn Chap-
mans Andrews, forstjóra náttúru-
gripasafns Bandaríkjanna, um
ferðalag hans og dvöl í Austur-
löndum á árunum eftir heims-
styrjöldina fyrri. Kynntist Chap-
man þá mongólskum prins er
taldi sig beinan afkomanda hins
víðfræga keisara og heimsdrottn-
ara Djengis-Kahn. Tókst með
þeim góð vinátta og leysti prins-
inn Chapman út með góðum
gjöfum. Var frásögn þessi fróð-
leg og lýsti nokkuð hugsunar-
hætti og lifnaðarháttum manna
austur þar.
Var þetta síðasta erindi Ævars
í þessum þáttum. Hafa erindi
fagna meðal hlustenda, enda hef-
hans átt miklum vinsældum að
ur jafnan verið vel til þeirra
vandað og þau vel flutt.
„Gestakoma og grænmeti",
LEIKRITIÐ, sem flutt var s.l.
laugardag, var prýðileg hugvekja
þeim mönnum, sem gert hafa það
að einskonar trúaratriði að éta
grænmeti og þurfa sí og æ að
vera að troða þessum fagnaðar-
boðskap sínum upp á náungann.
Leikritið var smellið og ágætlega
leikið undir stjórn Arndísar
Björnsdóttur.