Morgunblaðið - 28.10.1955, Síða 1

16 síður
42 árgangiw
246. tbl. — Föstudagur 28. október 1955
PrentsmlSja Morgunblaðsint
Halldón Laxness veitt bókmenntaverðlaun Nóbels
íslandi sómi sýndur
MORGUNBLAÐIÐ hefir srtúið sér til nokkurra manna
og spurt þá um álii þeirra á úthlutun Nóbelsverðlaun-
anna að þessu sinni. Svör þeirra fara hér á eftir:
GUNNAE GUNNARSSON: — Það var áreiðanlega tími til
kominn, að ísland yrði þessara heiðursverðlauna aðnjót-
andi, fyrir bókmenntir fornar og nýjar.
DAVÍÐ SXEFÁNSSON: — Það gleður okkur alla, að íslend-
ingur hlýíur slík sigurlaun.
TÓMAS GIJDMUNDSSON: — Það eru nú rösk þrjátíu ár
síðan ég spáði því, að Halldór Kiljan Laxness mundi fá
Nóbelsverðlaunin. Reyndar vissi ég ekki þá, hvað sænsku
Akademlunni er stundum ósýnt um að hugsa, en allt að
einu hljóta íslendingar að fagna af alhug þeim sóma, sem
þessum öndvegishöfundi þeirra hefur loks hlotnazt. Er
samt mest um það vert, að viðurkenningin getur engum
tvímælum sælt í þetta sinn, enda er hún komin frá þeirri
þjóð, sem er flestum ólíklegri til að gera hlut íslands meiri
en efni standa til.
DR. ÞORKELL JÓHANNESSON: — Ég er mjög ánægður,
enda var mál til komiö, að íslendingur fengi Nóbelsverð-
launin. Þao heíði fyrr mátt vera.
KRISTMANN GUÐMUNDSSON: — Mér þykir vænt um, að
íslendingur skuli hafa fengið Nóbelsverðlaunin. Það vekur
athygli á íslenzkum bókmenntum og er ánægjulegt fyrir
ísland. Ég álít, að Kiljan sé vel að þeim kominn.
GUÐMUNDUR G. HAGALÍN: — Ég gleðst mjög yfir þessu
fyrir hönd höfundar og þjóðarinnar. Ég hefi raunar búizt
við, að Kiljan fengi verðlaunin, en liefi hins vegar litið svo
á, að Gunnar Gunnarsson hafi skapað svo merkileg skáld-
verk, íslenzk og stórbrotin, að æskilegt hefði verið, að sú
leið hefði verið farin, að verðlaununum hefði verið skipt á
milli hans og Laxness.
ÞÓRIR BERGSSON (Þorsteinn Jónsson): — Það gleður
mig innilega, að Kiljan hefir fengið Nóbelsverðlaunin og er
Frh. á bls. 2
Halldór Kiljan Laxness (Ljósm. Kaldal).
„Afrek sem seint
verður fullbakkað"
MORGUNBLAÐIÐ hefir beð-
ið Kristján Albertsson að
skrifa nokkrar línur um
Nóbelsverðlaunaskáldið Hall-
dór Kiljan Laxness, vegna
þess að með ritdómi sínum
um Vefarann mikla frá Kas-
mír, í Vöku 1926, varð hann
fyrstur manna til að kveða
upp úr um það, að með þess-
ari bók hefði ísland eignazt
nýtt stórskáld.
Halldór kiljan laxness
hefur sótt Nobelsverðlaunin
til íslands — hinn mesta menn-
ingarlega heiður sem skáldi og
þjóð verður sýndur. Nafn skálds-
ins og nafn íslands eru á vörum
manna um heim allan í dag. Enn
bregður frægðarljóma á þessa
undarlegu, fámennu eyju norður
undir heimskautsbaug, þar sem
mörgum mun finnast að eftir öll-
um guðs og manna lögum ætti
fátt að geta gerzt, sem heimur-
inn þyrfti að láta sig varða.
Morgunblaðið hefur beðið mig
að samfagna skáldinu á þessum
degi. Við sem ekki erum sam-
herjar hans í stjórnmálum mynd-
um gera það af enn heilli hug
ef nokkurt viðlit væri að gleyma
því, að skáldið hefur um langt
skeið af miklu kappi notað penna
sinn tii framdráttar hinum versta
málstað í íslenzku þjóðlífi á síð-
ari tímum, og oft með þeim
hætti, að miklu skáldi var síst
sómi að því. Um leið og við sam-
fögnum skáldinu í dag skal það
skýrt tekið fram, að með því er
ekkert aftur tekið af fyrri áfellis-
dómum um sitthvað í ritstörfum
hans og framkomu í málefnum
þjóðar sinnar.
Sænska Akademían hefur vafa-
laust viljað heiðra elztu bók-
menntaþjóð norðursins um leið
og hún heiðraði Laxness. Því
miður mun mörgum þykja, sem
sá heiður hefði verið enn vafa-
lausari, ef skáldið hefði ekki
skrifað jafn-smekklausa og rang-
indafulla sögu um ísland nútím-
ans og Atómstöðina.
Laxness hefur fengið Nobels-
verðlaunin fyrir sínar miklu
skáldsögur, Sölku Völku, Sjálf-
stætt fólk, Ólaf Kárason Ljós-
víking, íslandsklukkuna. Hann
hefur öllum síðari tíma snill-
ingum fremur endur-yngt og
endur-magnað íslenzka tungu.
Þáttur hans í þróun tungunnar
einn er afrek sem seint verður
fullþakkað. Hann hefur verið
stórskáld sinnar þjóðar í lýs-
ingum á íslenzkri lífsbaráttu og
Frh. á bls. 2
Elzta hókmenntaþjóð
Norðursins heiðruð
SÆNSKA akademían tilkynnti í
gær, að hún hefði ákveðið að
veita íslendingnum Halldóri
Kiljan Laxness bókmenntaverð-
laun Nóbels fyrir árið 1955.
Það var ekki tekið fram í til-
kynningunni, að verðlaunin væru
veitt fyrir neina einstaka bók, en
þar segir að Laxness hlyti verð-
launin fyrir að endurnýja hina
miklu íslenzku frásagnarlist.
Rithöfundurinn var staddur í
Gautaborg í Svíþjóð, þegar til-
kynningin var birt.
Nóbelsverðlaunin eru mikil-
virtustu bókmenntaverðlaun
Heillaskeyti
tíl Kiljons
FORSETI ÍSLANDS sendi í
gær Halldóri Kiljan Laxness
samfagnaðarskeyti í tilefni af
því, að honum voru veitt bók-
menntaverðlaun Nóbels.
★
Menntamálaráðherra, Bjarni
Benediktsson, sendí Halldóri
Kiljan Laxness heillaskeyti í
gær í tilefni af því, að honum
voru veitt Nóbelsverðlaunin.
heims. Þau eru peningaverðlaun
og munu nú nema 190 þús. sænsk
um krónum, eða réttum 600 þús.
íslenzkum krónum. Þó skiptir
fjárhæðin litlu máli móti þeirri
alheimsvirðingu og frægð sem
fylgir þessum sigri.
Verðlaunin verða afhent af
Gústav Adolf Svíakonungi við
hátíðlega athöfn í sænsku aka-
demíunni 10. des. næstkomandi.
Er til þess ætlazt að sigurvegari
flytji ræðu eða ávarp við það
tækifæri.
Halldór Kiljan Laxness er
annar íslendingurinn, sem hlýtur
Nóbelsverðlaun (fyrstur var Nils
Finsen, læknisfr.).Hann er 53 ára
fæddur í Reykjavík 23. apríl 1902
kominn af góðum íslenzkum
bændaættum. Foreldrar hans
voru Guðjón Helgason bóndi í
Laxnesi í Mosfellssveit og Sig-
ríður Halldórsdóttir.
Ungur ákvað Halldór að gerast
rithöfundur og gaf hann út fyrstu
skáldsögu sína er hann var 17
ára.
Meginverk hans eru þessi:
Vefarinn mikli frá Kasmír
(1927), Alþýðubókin, fyrsta rit-
gerðasafn hans, (1929), Salka
Valka (1931—32), Sjálfstætt fólk
(1934—35), L j ósvíkingurinn
(1937—1940), íslandsklukkan
(1943—46) og Gerpla (1953).
HáHsteðna í GeníZ en
ólriðarblika í austri
GENF, 27. okt.
IDAG hófst hér ráðstefna utanríkisráðherra fjórveldanna. —
Eru þar saman komnir McMillan utanríkisráðherra Breta,
Dulles frá Bandaríkjunum, Pinay frá Frakklandi og Molotov frá
Rússlandi. Verkefni fundarins er að taka til þar sem æðstu menn
fjórveldanna hættu á ráðstefnunni í Genf í sumar, við að koma
á friðsamlegri sambúð þjóðanna.
Stærsta mál ráðstefnunnar verður sameining Þýzkalands. Þá
ber þess að geta að bliku hefur dregið á loft, þar sem er vopna-
sölur Rússa til Egypta. Er það eins og að bera eld að púðurtunnu.
FUNDUR SETTUR
Franski utanríkisráðherrann,
Antoine Pinay, setti ráðstefnuna
í dag í fundarsal gamla Þjóða-
bandalagsins. Á yfirborðinu virt-
ist þessi fyrsti fundur einkenn-
ast af sömu bjartsýninni eins og
Genfar-ráðstefnan í sumar.
ÞÝZKALANDSMÁL
En því miður er ekki víst að
úrlausnarmálin verði svo auð-
veld, þegar snúa þarf að tiltekn-
um vandamálum. Óttast menn að
Þýzkalandsmálin verði erfiður
Frh. á bls. 2.
á Islandi
Allsherjar
skömmtun í
matvæla-
Rauða-Kína
11OMMÚNISTAST JÓRNIN
IV
PEKING, 27. okt.
Kína hefur ákveðið að taka
upp korn- og grjónaskömmtun um allt landið. Áður
hefur verið víðtæk skömmtun á hrísgrjónum en nú er bætt
við skömmtun á hveiti og einnig á grænmeti. Samtímis er
hrísgrjónaskammturinn minnkaður.
Matvælaskömmtun hófst í nokkrum borgum Kína í nó-
vember 1953, vegna mikilla flóða, sem skemmdu stóran
hluta uppskerunnar. Þessi skömmtun hefur smámsaman
verið aukin, án þess þó að sama tjónið hafi orðið af náttúru-
völdum.
Sú skýring er gefin á þessu, að fimm ára áætlun Kínverja
sé nú orðin alllangt á eftir áætlun og verði þjóðin því að
spenna mittisólarnar fastara.
ÍSLENDINGAR geta verið
hreyknir af nútímabókmennt-
um sinum. Þeir áttu hvorki
meira né minna en tvo „Nó-
belsverðlauna-kandídata“. —
Sænska rithöfundafélagið
stakk upp á því, að Nóbels-
verðlaununum yrði skipt á
milli Gunnars Gunnarssonar
og Halldórs Kiljans, en Gunn-
ar‘Gunnarsson fengi þau að
öðrum kosti.
Þá má og geta þess, að einn
lielzti bókmenntaí^æðingur
sænsku Akademíunnar, próf.
Henri Olson, mælti með því,
að Gunnar Gunnarsson hlyti
verðlaunin, cn Kiljan varð
lilutskarpari, eins og kunnugt
er.