Morgunblaðið - 11.11.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 11. nóv. 1955
-i:Yíða lomið m á fsrðalagiim: 'j
li i. ' j! i
akram tainn ísr
frá Vesfiifheimi í
C'UÐLAUGUR RÓSINKRANZ, þjóðleikhússtjóri, er nýkominn úr
' tveggja mánaða ferðalagi um Bandaríkin. Var honum boðið
af Bandaríkjastjórn til þess að kynnast leiklistar- og menningar-
starfsemi í Bandaríkjunum. — Ákveðið var að ferðalagið stæði
í 3 mánuði, en vegna tímaskorts gat Þjóðleikhússtjóri ekki staðið
lengur við en í tvo mánuði. — Ræddi hann við fréttamenn í gær
og skýrði þeim frá fjölmörgu, sem hann hafði kynnzt á ferðalfiginu.
Fffir 10 ára reynsiu af almannafryggingalögum
pykk sjálisagt að sjákrasam
lög starfi eins og verið hefur
Læknar faki 5 kr. fyrir viðkl og 19 kr. fyrir
vifjun fil að draga úr ásókninni.
Félagsmálaráðh. gerir grein fyrir frumvarpi.
F
ÉLAGSMÁLARÁÐHERRA Steingrímur Steinþórsson hefur lagt
fram á Alþingi frumvarp til nýrra laga um almannatryggingar.
Hefur nú farið fram endurskoðun á almannatryggingalögunum
frá 1946, sem líka var talsverð þörf á. Þau lög voru að miklu
íeyti nýmæli, sem nú hefur fengizt reynsla á.
í þessu nýja frumvarpi er stefnt að því að gera allt skipulag
Tryggingarstofnunar ríkisins einfaldara og augljósara. Sést þetta
»n. a. af því að frumvarpið er 89 greinar, þar sem núverandi al-
mannatryggingalög eru um 140 greinar.
Ein helzta brevtingin er sú að kafli almannatryggingalaga
um heilsugæzlu (þ. e. heiisuvernd og sjúkrahjálp) er felldur
niður. Ákvæðum þessa kafla hefur stöðugt verið frestað.
Sjúkrahjálpin hefur verið á vegum sjúkrasamlaga og aðeins
Reykjavík hefur reist fuilkomna heilsuverndarstöð. Hafa
lögin frá 1946 að þessu leyti verið sem dauður bókstafur.
mÚKRASAMLOG
EIGA Fl’LGI AÐ FAGNA
í frumvarpi því sem nú hefur
verið lagt fram, er gert ráð fyrir
að sjúkrasamlögin starfi áfram.
Nefndin, sem samdi frumvarpið
.-rétti ýtarlegar viðræður við ýmsa
aðila um þetta, t. d. við Lækna-
félög íslands og Reykjavíkur.
Jjæknarnir tjáðu sig eindregið
a’ndvíga því, að sjúkrahjálpin
yrði skipulögð á þann veg, sem
Jögin gera ráð fyrir og töldu
heppilegast að sjúkrasamlögin
ónnuðust hana með svipuðum
hætti og verið hefur.
Þá leitaði nefndin til sveita-
ntjórnanna um þetta. 30 sveita-
rtjórnir vildu láta framkvæma
ákvæði laganna, en 110 voru því
mótfallnar.
Er nefndin þeirrar skoðunar,
að mjög yrði torvelt að fram-
kyæma lagafyrirmæli, sem eiga
fivo litlu fylgi að fagna, og það
því fremur sem læknarnir, er
þessi ákvæði varða mest voru
þeim gersamlega andvígir.
HEILSUyERNDARSTÖÐ
AÐEINS f REYKJAVÍK
Um heilsuvernd er það að
t.egja að forsenda fyrir ákvæð-
um almannatryggingalaga um
hana er að læknastöðvum sé
komið upp í öllum kaupstöðun-
um. Þær hafa samt hvergi verið
reistar og fullkominni heilsu-
verndarstöð aðeins komið á fót
f Reykjavík. Án slíkra stöðva er
ckipan almannatryggingalaganna
um heilsuvernd óframkvæman-
leg.
ÝMSAR BREYTINGAR
Af öðrum breytingum á al-
mannatryggingalögunum má
helzt nefna þessar.
1) Að ellilífeyrir og örorku-
lífeyrir sé hækkaður til sam-
ræmis við launahækkanir opin-
berra starfsmanna sem kom-
ust í framkvæmd 1. júlí. Nem-
ur sú hækkun 5%.
2) Felldar verði niður fjöl-
c.kylduhætur með öðru barni.
í>ær greiðast fyrst með þriðja
barni.
3) Skv. núgildandi lögum
greiðist barnalífeyrir aðeins í
þrjú ár eftir að ekkja giftir sig.
f frumvarpinu er gert ráð fyrir
íið gifting ekkjunnar hafi ekki
áhrif. Barnalífeyririnn sé greidd-
ur til 16 ára aldurs barna hennar
af fyrra hjónabandi.
4) Ákvæðunum um mæðralaun
<er breytt verulega. Þau hafa
verið söm og fjölskyldubætur,
en í frumvarpinu er lagt til að
þau verði miðuð við lífeyri og
greiðist fullur lífeyrir þegar
börnin eru fjögur.
Mun þessi breyting hafa í för
með sér 2 millj. kr. kostnaðar-
auka fyrir Tryggingarnar á ári.
5) Fæðingarstyrkur hækki úr
600 kr. í 900 kr. Hms vegar
hætti sjúkrasamlög að greiða
! styrk vegna heilbrigðra fæðinga.
Þessi hækkun eykur útgjöld
Trygginganna um 2,3 millj. kr.,
en hjá Sjúkrasamlögum sparast
við þetta 1,8 millj. kr.
6) Skerðingarmark einstak-
linga er hækkað um þriðjung.
Þetta orð „skerðingarmark" mun
vera mörgum lesendum fram-
andi, en það þýðir hvaða tekjur
maður megi hafa án þess að elli-
og örorkulífeyrir hans sé skertur.
Hefur verið miðað við það í lög-
unum, að byrja skuli stighækk-
andi að skerða lífeyri hans, þeg-
ar tekjurnar jafngilda lífeyri, en
í frumvarpinu er miðað við að
tekjur hans jafngildi 1V3 hluta
lífeyris.
Talið er að aukinn kostnaður
Trygginganna af þessu muni
nema 1,1 millj. kr. á ári.
7) í núgildandi lögum er
ákvæði sem heimilar greiðslu líf-
eyrisuppbótar til þeirra sem
þurfa sérstakrar umönnunar. En
þær takmarkanir hafa verið á
ákvæðinu, að hún greiðist að-
eins til þeirra sem dveljast á
sjúkrahúsum eða hælum og skuli
aldrei nema meir en 40% af líf-
eyri.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir
að allt hælisfólk geti notið þess-
arar uppbótar, hvort sem það
þarf sérstakrar umönnunar við
eða ekki og getur hún orðið allt
að 100% af lífeyri.
mmm
HÉRAÐS-SAMLÖG
Það er nokkur nýjung í frum-
varpinu, að þar er ákveðið, að í
hverju héraði skuli vera héraðs-
sjúkrasamlag. Skulu öll sjúkra-
samlög í hverri sýslu vera í hér-
aðssjúkrasamlagi. — Er þetta
ákvæði sett vegna þess að alltof
mikil óregla og ósamræmi hefur
-verið á reikningsskilum og skýrsl
um frá hinum einstöku sjúkra-
samlögum, svo erfitt hefur verið
að fá heildarmynd af starfsemi
þeirra. Þá er þess einnig að geta,
að hin smærri sjúkrasamlög hafa
stundum lent í greiðsluvandræð-
um þegar á þau hafa lagzt
greiðsla fyrir meiri háttar sjúkra
húsvistir. Er ætlazt til að sjúkra-
samlög einstakra hreppa leggist
ekki niður, heldur taki félögin
upp samstarf í héraðssamlögum.
TEKJUSTOFN FYRIR LÆKNA
— DREGIÐ ÚR ÓÞÖRFUM
VIÐTÖLUM
Samkvæmt reglum um
sjúkrasamlög nú á einstak-
lingur ekkert að greiða lækni
fyrir viðtal né vitjum. í frum-
varpinu er gert ráð fyrir að
5 kr. séu greiddar fyrir viðtal
og 10 kr. fyrir læknisvitjun.
Það er almenn kvörtun í
Reykjavík, að aðsókn sé svo
mikil, að ekki gefist kostur að
sinna þeim sjúklingum, sem þó
þurfa nauðsynlega á aðstoð
lækna að halda. Tilgangurinn
með ákvæðinu er að koma í veg
fyrir tilefnislaus viðtöl og vitj-
anir. Ætla verður að gjald þetta
þótt lágt sé að vísu dragi úr
ástæðulausri aðsókn til lækn-
anna. Hins vegar er gjaldinu svo
í hóf stillt, að það hindrar eng-
an í að vitja læknis ef þörf er.
Er ætlazt til að tekjur lækna
af þessum greiðsíum verði tekn-
ar með í reikninginn þegar
sjúkrasamlög semja við þá.
HVERJIR
BERA KOSTNAÐINN?
Um tekjur Trygginganna er
það að segja, að útgjöld líf-
eyristrygginganna skulu eftir-
taldir aðilar bera: Ríkissjóður
að Va, hinir tryggðu að
sveitasjóðir 10% og atvinnu-
rekendur 15%.
Útgjöld slysatrygginga skulu
atvinnurekendur bera.
Iðgjöld sjúkrasamlaga greiða
einstaklingar, en ríkissjóður
og sveitarsjóður greiða hvor
um sig til sjúkrasamlaganna
þriðjung greiddra iðgjalda. Og
lífeyrisdeild Tryggingastofn-
unarinnar skal greiða sjúkra-
samlögum framlag er nemur
4% af samanlögðum bóta-
greiðslum deildarinnar næsta
ár á undan.
Félagsmálaráðherra Steingrím-
ur Steinþórsson hefur þegar gert
ýtarlega grein fyrir frumvarpinu
í Neðri deild Alþingis, og var
því vísað til félags- og heilbrigð-
ismálanefndar.
MERK TÍMAMÓT
30 ár eru nú liðin síðan Guð-
mundur frá Miðdal hélt hér
fyrstu opinberu sýningu sína, en
40 ár síðan hann fór að fást
við list heima á íslandi. Eru
þetta því merk tímamót í sögu
listar hans. Sýning þessi er hin
15. í röðinni, sem hann heldur
hérlendis, en síðasta sýning hans
var 1950. Guðmundur frá Mið-
dal hefur haldið fjölmargar sýn-
ingar erlendis, má nefna m. a.,
að rétt fyrir síðustu heimsstyrj-
öld var hann búinn að halda
sýningar í 17 borgum í Mið-Ev-
rópu. — Einnig hélt hann tvær
sýningar í Finnlandi 1952.
86 LISTAVERK
Á sýningunni eru 86 listaverk,
67 vatnslitamálverk, 12 olíumál-
verk og 7 höggmyndir. Eru högg-
’myndirnar allar stærri en lík-
amsstærð. — Kveðst Guðmund-
ur aldrei hafa sýnt eins margar
vatnslitamyndir. Hefur Guð-
mundur málað þær flestar á
ferðalögum um ísland og eru
þær flestar landslags- og þjóð-
lífsmyndir. Einnig eru landslags-
myndir frá Lapplandi og Græn-
landi, en þar ferðaðist Guð-
mundur 1951—1952.
HINN EILÍFI
ÓLYMPÍUELDUR
Meðal höggmynda á sýning-
NÁKVÆ.VI FERBAÁÆTLUN
— Fyfst var haldið til Wash-
ington, sagði Rósinkranz. — Var
þar staðið við í 10 daga, skoðuð
söfn og hlustað á fyrirlestra. Ekki
Guðlaugur Rósinkranz
var hægt að heimsækja leikhús
þar í borg, því að þar er ekki
neitt leikhús starfandi utan
hringleikahúss, sem nýlega er
tekið til starfa, en var nú loka'ð
vegna breytinga.
í Washington var Þjóðleikhús-
unni er höggmyndin ,,Hinn eilífi
Olympíueldur11, sem valin var úr
öðrum listaverkum til þess að
standa í Konsthallen, hinum op-
inbera sýningarsal Olympíuleikj-
anna i Helsingfors 1952.
Síðastliðin 5 ár, hefur Guð-
mundur frá Miðdal skapað mörg
listaverk, sem ekki eru á þess-
ari sýningu. Má þar til nefna:
Sjómannaminnismerki, sem reist
var í Vestmannaeyjum, Skúli
fógeti, Gosbrunnamynd, fyrir
Skallagrímsgarðinn í Borgarnesi,
Jón biskup Arason fyrir Eyfirð-
inga. — Verður sú höggmynd
reist á næsta sumri.
Öll málverkin, sem á sýning-
unni eru, verða til sölu og einn-
ig tvær höggmyndirnar.
NÝJU DELHI — Indverski for-
sætisráðherrann Nehru hefur í
Éyggju að senda ísraelsmönnum
vopn. Hann vill gjaiTia bæta sam-
komulagið milli ísraéls og Ind-
lands, sem ekki hefur verið upp
á það bezta, síðan Bandung-ráð-
stefnunni lauk, en á þeirri ráð-
stefnu reyndist Nehru mjög hlið-
hollur Arabalöndunum. í tilraun-
um þeirra til að einangra ísrael.
stjóra fengin ferðaáætlun, sem
hann síðan fylgdi nákvæmlega.
Kom hann víða við m. a, til
Cleveland, Chicago, Minneapolis,
Grand Forks, Salt Lake City, fs-
lendingabyggðarinnar í Spanish
Forks, San Fransico, Los Angeles
og Hollywood og að lokum til
New York.
HÁSKÓLALEIKIIÚSIN
Með því athyglisverðasta sem
Guðlaugur Rósinkranz sá og
kynntist í ferðalaginu voru hinir
fjöimörgu háskóla-leikskólar,
Heimsótíi hann nokkra, m. a. í
Cleveland og Los Angeles, Eru
það ýmist 2ja eða 4 ára skólar,
þar sem kennt er m. a. framsögn,
sviðseíning, ljósatækni, leiktjalda
og búningateikningar, dans, leik-
ritun og haldnir eru margir fyr-
irlcstrar.
Háskólarnir hafa einnig
mörg leikhús, þar sem nem-
endur leika sjálfir leikrií, eftir
sígilda höfunda, t. d. Ibsen og
Moliére, og einnig leika nern-
endur leikrit er þeir hafa
sjálfir skrifað. Sum þeirra „slá
í gegn“ og eru sýnd í stærrl
leikhúsunum.
Flestir skólarnir telja 200—300
nemendur, en ekki komast allir
að sem leikarar að loknu námi.
Flestir eru þeir í Los Angeles,
eða um 50%, en t. d. í Cleveland
eru það ekki nema 5%.
Leikhúsmennt vestra á í miklu
stríði við kvikmyndirnar en þær
aftur í stríði við sjónvarpið. Þjóð-
leikhússtjóri gat þess sérstaklega
að fólk er hann hefði hitt að máli
væri óánægt með sjónvarpsdag-
skrárnar, nema hjá einstökum
stöðvum í New York.
JL!
BROADWAY — GATA
LEIKHÚSANNA
— Það er athyglisvert, sagði
Þjóðleikhússtjóri ennfremur, að
svo virðist sem engin leikhús-
starfsemi geti þrifizt nema á
Broadway, en þar eru líka um
60 leikhús, hvert við hliðina á
öðru.
Sá hann um 20 leiksýningar í
ferðinni, þar af 3 óperur í San
Fransisco og Los Angeles, en þar
sungu aðalsöngvarar Metropolit-
an óperunnar, sem opnar nú
bráðlega í New York.
— Leiksýningarnar voru sum-"
ar góðar, en þó fleiri frekar lé-
legar. Gagnrýnendurnir hika ekki
við að rífa niður leikritin og eru
þau þá dauðadæmd.
£ ;
WILLIAMS OG MILLER
VINSÆLASTIR
Öll Broadway leikritin eru eft-
ir bandaríska höfunda, en
Comedie de France sýndi þar
Moliere við mjög góða aðsókn.
Mest aðsóknin var að leikriti
Tennesee Williams „Cat on the
hot tin roof“, og tveim leikritum
eftir Arthur Miller, sem sýnd
voru saman „View from the
bridge“ og „Memory of two mon-
days“. Þá var einnig mjög góð
aðsókn að leikriti eftir Francis
Goodrich og Albert Hackett,
„The diary of Ann Frank“. —
Hefur Þjóðleikhússtjóri fengið
sýningarrétt á þessum leikritum
öllum, nema „Memory of two
mondays“, og verða þau sýnd hér
í Þjóðleikhúsinu.
Þá athugaði Þjóðleikhússtjóri
möguleika á því að fá hingað
flokk bandarísks leikfólks. Kom
honum þá einna helzt til hugar
Frh. á bl*. 12.
Ouðmundur frá Miðdal cpnar
l Lisfamannaskðlanum
30 ár llðin frá íyrstu opinberu sýningu hans
á Islandi
IDAG opnar Guðmundur frá Miðdal sýningu í Listamannaskál-
anum. Er það vatnslita-, oliumálverka- og höggmyndasýning.
Verður hún opin í 10 daga frá kl. 11 f. h. til kl. 10 e. h. daglega.
Öll verkin, sem á sýningunni eru, hefur Guðmundur frá Miðdal
unnið síðastl. 5 ár. Gafst fréttamönnum kostur á að skoða sýn-
inguna og ræða við Guðmund í gær.