Morgunblaðið - 12.11.1955, Blaðsíða 9

Laugardagur 12. nóv. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
Fluftti 21 iyriflestur viðlO hdskðla
Einn kunnusti
heims Utrillo,
mðluri
lðtíun
Hann var forfaliinn drykkjwnaður og máíari
PARÍS, 8. nóv. — Einkaskeyti frá Reuter.
HINN heimskunni franski málari, Maurice Utrillo, andaðist
nýlega í þorpinu Dax í Suður Frakklandi. Hann var 71 árs
©g heimsfrægur fyrir landslagsmyndir sínar frá París og ná-
grenni. Hefur hann verið heilsuveill upp á síðkastið, en banamein
iiians var lungnabólga.
LAU SALEIK SBARN
Móðir Utrillos var gleðikona á
Montmartre, sem hafði náin
kynni af ýmsum helztu lista-
mönnunum.Enginn veit með vissu
liver var faðir hans, en móðir
hans hélt því frain að hugsanlegt
væri að hinir heimsfrægu mál-
arar Renoir eða Degas ættu kró-
ann, svo ekki er furða þótt hann
væri efnilegur málari.

hélt hann áfram að drekka en um
leið málaði hann eins og óður
væri. Árin 1908 til 1914 var hið
svokallaða „hvíta tímabil" í ævi
hans. Þá notaði hann mikið zink-
hvítu í málverk sín, sem gaf þeim
mjög sérkennilegan svip.
EKKJAN SEM VAKTI
YFIR HONUM
Árið 1935 giftist hann gerðar-
legri ekkju, sem eftir það vakti
yfir honum eins og lögreglumað-
ur. Hún skipulagði vinnustundir
hans og seldi myndirnar, sem
HEIMSÓTTI 10 HÁSKÓLA
— Hvernig var ferðaáætlun
yðar í stuttu máli?
— Við hjónin flugum til Kaup-
mannahafnar hinn 14. sept. s.l.
Þaðan fórum við án tafar til
Árósa, en þar flutti ég minn
fyrsta fyrirlestur, sökum þess að
háskólinn þar varð fyrstur til
þess að bjóða mér til sín. f Ár-
ósum hélt ég tvo fyrirlestra. Það-
an fór ég svo til Kaupmanna-
hafnar og dvaldist þar eina viku
og hélt þrjá fyrirlestra. Þá hélt
ég til Óslóar og Björgvinjar og
flutti 3 fyrirlestra við hvorn há-
skólanna, en auk þess tvo fyrir
félög í Björgvin. Síðan héldum
við austur yfir Kjölinn til Sví-
þjóðar og hélt ég fyrirlestra í
Stokkhólmi, Gautaborg, Uppsöl-
um og Lundi og í Finnlandi í
Abo og Helsingfors. Á öllum
þessum stöðum 1—2 fyrirlestra
við hvern háskóla.
FYRIRLE STRARNIR
Á DÖNSKU
— Fluttuð þér fyrirlestrana á
þjóðtungu hvers lands fyrir sig?
— Nei. Ég flutti þá alla á
dönsku. Alls hafði ég samið 8
fyrirlestra til fararinnar, en not-
aði ekki nema 6 þeirra.
— Fannst yður þetta ekki
nokkuð erfitt ferðalag?
— Jú. Það var erfitt nokkuð.
Fyrirlestrarnir tóku yfirleitt 3
stundarfjórðunga í flutningi.
FRÁBÆRAR MÓTTÖKUR
OG GESTRISNI MIKIL
Auk þessa var okkur hjónum
frábærlega tekið og okkur haldn-
ar veizlur og heimboð svo að
segja á hverju kvöldi, annað-
hvort hjá kunningjum eða á veg-
um háskólanna. Alls staðar voru
mikil ræðuhöld og varð ég að
sjálfsögðu að svara fyrir mig og
þakka móttökurnar. Var það því
álitleg viðbót við fyrirlestrana.
Mig hefði langað til þess að
skoða handritasöfn í ferðinni, en
þess var enginn kostur sökum
annríkis.
Rætí dr. Einar Öl. Sveinsson um Horðurlandaför
NÝ L E G A er kominn heim úr fyrirlestraför til Norðurlanda
dr. Einar Ólafur Sveinsson háskólaprófessor. Flutti hann alls
21 fyrirlestur við 10 háskóla á rúmum einum og hálfum mánuði.
Á einum stað, í Björgvin, flutti dr. Einar fyrirlestur á hverjum
degi, sem hann dvaldist þar, en það var í '5 daga. Það mun eins-
dæmi að íslendingur hafi unnið slikt afrek á þessu sviði, enda
talið af fróðum mönnum, að enginn fræðimaður hafi gert þetta
fyrr á Norðurlöndum.
Morgunblaðið hefur átt stutt viðtal við dr. Einar um förina.
einn fyrirlesturinn um handrita-
málið, fluttur á vegum félags
nokkurs.
AUKINN ÁHUGI
FRÆNDÞJÓÐANNA
— Hver fannst yður vera nið-
urstaða þessarar fyrirlestraferð-
ar yðar?
— Mér finnst þekking frænd-
þjóða okkar fara vaxandi á ís-
lenzkri tungu og íslenzkum bók-
menntum. Ég hef áður farið i
svipaðar ferðir sem þessa, þó að
í smærri stíl væru. Áður voru
aðeins nokkrir menn. sem kunnu
íslenzku og þá fyrst og fremst
forníslenzku af bókum, en hið
lifandi talmál ekki. Mér finnst
vera gleggri skilningur meðal
kennara og fræðimanna á þörf-
inni ’fyrir aukna þekkingu á ís-
lenzkum fræðum. Mér finnst að-
allega þrennt koma til í þessu
efni. í fyrsta lagi erlendir sendi-
kennarar, sem hér dveljast, dvöl
erlendra stúdenta hér á sumar-
námskeiðum og sem styrkþegar
við íslenzkunám hér við háskól-
ann á vetrum, og íslenzkir sendi-
kennarar erlendis. Útlendingarn-
ir, og þá fyrst og fremst sendi-
kennararnir, koma altalandi á ís-
lenzka tungu heim til sín og þai'
gerast þeir skeleggir áróðurs-
menn fyrir íslenzku, íslenzkar
íslenzkumælandi Svía. Þar eru bókmenntir og ísland.

ADSÓKNIN ALLS STAÐAR
GÓÐ OG EFTIRTEKT
HLUSTENDA FRÁBÆR
— Aðsóknin var nálega alls
staðar mjög góð. í Kaupmanna-
höfn var fremur lítið um stúd-
enta, en aftur á móti sóttu
menntamenn og fyrirmenn aðrir
höfðu nú hlotið geysivinsældir. fyrirlestrana. Sem dæmi má
.T.. . TT+ n u e nefna að þangað kom Bomholt
Nyiustu Utrillo-myndirnar hafa ,
* ’ rvvi vi ♦ o wi I 1 n VI o nrf
selzt á 20 þúsund krónur, en
menntamálaráðherra Dana og
prófessor Niels Bohr. í Stokk
Próf. Einar Ól. Sveinsson
NYLENDA
ÍSLENZKUMÆLANDI
ÚTLENDINGA
— Hvað viljið þér segja um
áhuga frændþjóða okkar á ís-
lenzkunni, íslenzkum bókmennt-
um og íslandi?
— Áhuginn á því sem íslenzkt
er virðist mér fara vaxandi. í
Uppsölum hitti ég stærstan hóp
íslenzkumælandi útlendinga. Má
segja, að þar sé nánast nýlenda
menn mjög fýsandi þess að fá
íslenzkan sendikennara. íslenzk-
ir sendikennarar eru í Noregi og
Kaupmannahöfn . í Stokkhólmi
kennir hinn ágæti íslenzkumaður
og orðabókarhöfundur Sven B. F.
Jansson og í Gautaborg Peter
Hallbferg, hinn kunni íslandsvin-
ur og Laxness-þýðari. Hallberg
er tvígiftur, í bæði skiptin ís-
lenzkum konum, og einn færasti
útlendingur, er ég hef kynnzt,
á íslenzka tungu.
FYRIRLESTRARNIR
UM MISMUNANDI EFNI
— Um hvað fjölluðu fyrirlestr-
ar yðar?
— Víðast flutti ég fyrirlestur
myndir frá hvíta tímabilinu selj- hólml> Gautaborg og Árósum um lestrarkunnáttu Íslendinga á
Maurice Utrillo
Það er um starfsferil Utrillos að
segja, að hann hefði sennilega
aldrei orðið málari, ef hann hefði
ekki í æsku verið ofdrykkjumað-
ur. Hann lagðist í ofdrykkju 13
ára að aldri og rann aldrei af hon-
um í 5 ár. Þá var hann 18 ára
svo lágt fallinn að honum var
komið fyrir á drykkjumannahæli.
HVÍTA TÍMABILIÐ
Á hælinu var honum bent á að
reyna að hafa sig upp úr vín-
nautninni með því að taka upp
frístundastörf svo sem listmál-
un og það gerði hann. Nú hófst
nýr þáttur í lífi hans. Að vísu
ast á allt að hálfa milljón kr.
Fyrir ágóðann keypti frúin ein-
býlishús í úthverfi Parísar og þar
hjó Utrillo eins og Ijón í búri.
LISTAVERK GERÐ í ÖLÆDI
Það hefir verið sagt að Utrillo
hafi verið forfallinn bæði í áfengi
listmálun. Það er staðreynd
að því meira sem hann drakk,
bví fleiri og betri voru málverk
hans. Það er vitað, að öll hin
mest ulistaverk hans voru gerð
: ölæði. Síðustu árin, er hann lifði
í hófsemi undir strangri gæzlu
konu sinnar, fór honum aftur.
sótti fyrirlestrana mikið af stúd
entum og háskólakennurum. í
Uppsölum var aðsóknin mest og
voru áheyrendur nokkuð að
jöfnu áhugamenn og stúdentar.
Alls staðar voru góðir áheyrend-
ur og áhugasamir. Oft var gest-
um gefinn kostur á að bera fram
þjóðveldistímanum. Studdist eg
þar að mestu við Sturlungu, þar
sem hún segir að leikmenn,
bændur, hafi kunnað að lesa.
Meðal íslendinga mun þetta hafa
verið miklu almennara en hjá
öðrum þjóðum á sama tíma. Er-
lendis voru það fyrst og fremst
fyrirspurnir, en ekki var mikið kirkjunnar menn, sem kunnu
um það, nema á einum fyrirlestr- að ,esa °Z «krifa a Þessum tima
anna í Uppsölum. Var það svo-
nefndur „seminar-fyrirlestur". •—
Var áheyrendahópurinn þar
minni og frumræðan lengri. Fyr-
irspurnir og umræður voru
miklar.
Með kristninni fluttist hingað
latneska letrið, en áður voru
nokkrir er kunnu rúnaletur.
Höfðingjar þeir, sem áður
höfðu verið goðar, byggðu
nú kirkju, létu syni sína læra
til prests, eða réðu til sín
i prestlærða menn. Þetta varð til
KVEDJA jþess að veraldlegir höfðingjar .... , ... , , _
FRÁ FORSETA ÍSLANDS tóku að skrá lög og skrifa bréf hofundarrett, svo og Þyðendur,
— í Uppsölum flutti ég kveðju sin í millum og þannig var
frá forseta fslands. Hann hafði lestrar- og skriftarkunnáttan
verið þar við nám á fyrri árum hagnýt í daglegu lífi. Öðrum
höfðingjum varð svo kappsmál
Ahuginn á okkur er að sjálf-.
sögðu mestur á Norðurlöndum.
Ég vil ekki gera upp á milli
þessara landa, hvað vinarþel til
okkar snertir, en við getum tek-
ið dæmi: í Noregi finnur íslend-
ingurinn að honum líður vel.
vig.
Verður sfofnað nýtf
rithöhmdafélag?
BOÐAÐUR hefir verið fundur á
morgun til þess að undirbúa
stofnun nýs rithöfundafélags,
og hefir blaðið átt tal við for-
mann Rithöfundafélags íslands,
Helga Hjörvar, um þetta.
Hann sagði, að hér væri ein-
ungis um að ræða stofnun félags
á hreinum lagagrundvelli, ein-
göngu til lögverndar rithöfundar-
rétti, og þá einkum flutni'igsrétti.
Rithöfundafélögin séu tvö, og þó
alls engin óvild með þeim,
síður en svo. En þó hefir ekki
tekizt að sameina þau. Hins veg-
ar valdi þessi skipting erfiðleik-
um, lagalega. Auk þess eiga
fjöldamargir höfundarrétt aðrir
en þeir, sem inngöngu geta feng-
ið í þessi félög, þar sem það er
yfirleitt gert að skilyrði, að við-
komandi hafi gefið út bók, sem
telst hafa listgildi. Kennslubóka-
höfundar t.d. eiga mikilsverðan
og auk þess í opinberri heimsókn
þar í fyrra, enda var kveðjunni
mjög vel tekið. Rektor háskólans
tók á móti kveðjunni. Síðasta
kvöldið, er við dvöldumst í Upp-
sölum, sátum við kvöldfund í
íslenzka félaginu þar. Var það
mikil samkoma og stór veizla.
Þar flutti prófessor Ivar Modeer
frásöguþátt um veru sína í
Skaftafelli í Öræfum og ferð í
Bæjarstaðaskóg. Var þáttur þessi
að vera ekki minni en hinir og
lærðu þetta einnig. Um aðra, er
lærðu lestur og skrift, gilti fróð-
leiksfýsnin svo sem við þekkj-
um á síðari tímum. Um alda-
mótin 1200 eru höfðingjar al-
mennt læsir og skrifandi hér á
landi. Þetta skýrir hinar ver-
aldlegu bókmenntir okkar frá
þessum tíma.
ennfremur þeir sem erft hafa
réttinn. Þessir aðilar fá ekki mn-
göngu í höfundafélögin, sem telja
sig byggð á listrænum grundvelli
fyrst og fremst, en ekki lagaleg-
um. Sé lagarétti rithöfunda skip-
að út af fyrir sig, skiptir í sjálfu
sér engu, hvort hin listrænu
félög eru tvö eða fleiri, og getur
það auk heldur haft sína kosti.
I!
AKUREYRI, 8. nóv.: — í gær
tefldi Júlíus Bogason frá Akur-
eyri, sem nú er skákmeistari
Norðlendinga, fjöltefli við 16
menn úr Taflfélagi Húsavíkur.
Leikar fóru þannig, að Júlíus
vann 12 skákir, tapaði þremur
og gerði eitt jafntefli.
Taflfélag Húsavíkur hefir nú
verið endurvakið, en það hefir
ekki starfað mörg undanfarin ár.
Virðist áhugi manna nú vera að mjög skemmtilegur. Þegar menn vildu menn heyra um Njálu. í brotsþjófnaður í Sendibílastöð-
aukast hér fyrir skákíþróttinni. sátu undir borðum voru ræðu- Gautaborg um Jónas Hallgiíms- ina við Ingólfsstræti. Þar var 800
Formaður félagsins er Halldór höld mikil. Frá Uppsölum fór ég son. í Uppsölum m. a. um hand- kr. í peningum stolið svo og
Davíð Benediktsson bakári. svo að Lundi og flutti þar minn rit Njálu og var það „seminar- j nokkrum lengjum af sígarettum.
— Fréttaritari. síðasta fyrirlestur í ferðinni. fyrirlestur" og í Björgvin var Mál þetta er í rannsókn.
þjófnaður
í Kaupmannahöfn og Noregi í FYRRINÓTT var framinn inn-