Morgunblaðið - 15.11.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 15. nóv. 1955
msiMðfeifc
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 króna eintakið.
I ÚR DAGLEGA LÍFINU
'í 'VRt,
JJtiit Ut'H; lyjoitiitJ aJ> itiiia
tii fráar í Wt
?
Vel af sér vikið!
UM það ríkir sennilega enginn
ágreiningur, að á íslandi eins og
í öðrum londum gengur ekki
alltaf eins vel og skyldi. Auð-
velt er að benda á ýmiskonar
misfellur í starfi einstakling-
anna og þeirra, sem með völdin
fara á hinum ýmsu sviðum þjóð-
lífsins. Þetta er einfaldlega af-
leiðing þess, að hvorki einstakl-
ingarnir né þeir, sem falin hefur
verið forsjá opinberra mála eru
alvitrir eða alfullkomnir. Það er
eitt af lögmálum lífsins, að menn
stíga víxlspor og bresti fram-
sýni til að sjá allt fyrir.
Tíminn ræðir stjórnmála- og
efnahagsástandið í forystugrein
sinni s. 1. laugardag með nokkuð
sérstökum hætti. Kjarni hennar
var þessi: Hér á landi gengur
sumt vel um þessar mundir,
sumt illa. Það sem gengur vel
er allt Framsóknarflokknum að
þakka. Hitt, sem gengur illa er
hinsvegar allt Sjálfstæðisflokkn-
um að kenna. í ráðuneytum þeim
sem Framsóknarráðherrarnir
stýra er allt það unnið, sem gagn-
legt er gert af hálfu núverandi
ríkisstjórnar, í ráðuneytum
Sjálfstæðisráðherranna er hins-
vegar ekkert gert. Þau bera aftur
á móti ábyrgð á því að fjár-
festing er of mikil og dýrtíð fer
vaxandi í landinu. Ennfremur er
það þeirra sök, að lánsfjárskort-
ur ríkir og gjaldeyriseyðsla er
úr hófi íram.
Undir lok forystugreinar
sinnar þakkar Tíminn svo
fjármálaráðherranum það ein-
um og sér í lagi, að afkoma
ríkissjóðs sé góð. Það verður
að teljast vel af sér vikið hjá
samstarfsflokki Sjálfstæðís-
manna að hafa látið málgagn
sitt máia slíka mynd. Til þess
þarf mikil brjóstheilindi og
töluvert óvenjulega trú á dóm
greind almennings!
Allt stangast á
Athugum nú einstök atriði
þessara Timaraka. Blaðið þakkar
Framsóknarflokknum stuðning
ríkisstjórnarinnar við húsnæðis-
umbæturnar. En Sjálfstæðis-
flokkurinn má eiga lánsfjár-
skortinn. Þá hælir blaðið fjár-
málaráðherranum fyrir góða af-
komu ríkissjóðs. En hinn mikli
innflutningur og gjaldeyris-
eyðsla, sem skapar ríkissjóðnum
tollatekjurnar er Sjálfstæðis-
flokknum að kenna. Enda þótt
Framsókn eigi heiðurinn skilið
fyrir að mi-kið er byggt af íbúð-
arhúsum verður Sjálfstæðis-
flokkurinn þó endilega að bera
ábyrgðina á of mikilli fjárfest-
ingu.
Svona rekst allt á hvers ann-
ars horn í málflutningi Tímans.
Svo mikið er fyrirhyggjuleysið
og áhuginn fyrir að þakka Fram-
sókn allt það, sem fólkið er
ánægt með en kenna Sjálfstæðis-
flokknum allt það, sem miður er
vinsælt.
Sennilega er það einsdæmi í
stjómmálasögu heimsins, að
stjórnmálaflokkur skuli telja
sér sæmilegt að haga mál-
flutningi sinum þannig gagn-
vart samstarfsflokki í ríkis-
>1 stjórn En þetta eru engu að
síður sú baráttuaðferð, mann-
dómur og drengskapur, sem
ráðherrar Framsóknarflokks-
ins telja,, að málgagn þeirra
eigi að temja sér. Þessi mála-
fylgja haida þessir frómu
stjórnmálamenn að mæiist vel
fyrir meðal aimennings. Þess
vegna hefur þetta verið grunn
tónninn í skrifum Tímans
undanfarna mánuði.
Látum svo vera. En mikið má
vera ef hin gamla maddama hef-
ur ekki misreiknað sig í þessu.
Almenningur á íslandi er ekki
eins heimskur og dómgreindar-
laus og hún og Tíminn halda.
Fólkið veit, að það hefur ekki
síður komið til kasta Sjálf-
stæðismanna að framkvæma fyr-
irheit stjórnarsamningsins um
fjáröflun til raforkuframkvæmda
húsnæðisbóta og annárra fram-
kvæmda, sem núverandi ríkis-
stjórn vinnur að.
Yfirleitt má segja, að góð sam-
vinna hafi ríkt innan ríkisstjórn-
arinnar um framkvæmd málefna
samnings hennar. Báðir stjórn-
arflokkarnir hafa einnig staðið
vel saman um að gera ríkisbú-
skapinn greiðsluhallalausan. Er
það meira en sagt verður um
Framsóknarflokkinn þegar fjár-
málaráðherrann var úr hópi
Sj álfstæðismanna.
Bílar og gjaldeyris-
eyðsla
Það er fáheyrð ósvífni þeg-
ar blað Framsóknarflokksins
heldur þvi fram, að Sjálf-
stæðisílokkurinn bcri ábyrgð
á þeirri gjaldeyriseyðslu, sem
sprettur af hinum mikla inn-
flutningi bifreiða til landsins
á þessu ári. Hver einasti mað-
ur veit, að innan ríkisstjórn-
arinnar ríkti enginn ágrein-
ingur um það, að afia tekna
til stuðnings togaraútgerð-
inni með þvi að hatolla bíla-
innflutninginn og auka hann
verulega. Jafnvel kommúnist-
ar og Alþýðuflokksmenn voru
þeirri ráðstöfun samþykkir.
En nú reynir Tíminn að
kenna Sjálfstæðismönnum, að
til þessa úrræðis var gripið.
Það er sannarlega engin
furða þótt sú skoðun verði
stöðgt almennari, að í raun
og veru sé Framsóknarflokk-
urinn naumast samstarfshæf-
ur. Þá skoðun keppist blað
hans sí og æ við að útbreiða.
Demokratar vinna á
í héraðsstjórna kosningum, sem
fram fóru í Bandaríkjunum fyrir
skömmu unnu Demokratar veru-
lega á. Eykur það enn sigur-
horfur þeirra í forsetakosning-
unum, sem fram eiga að fara á
næsta ári.
Veikindi Eisenhowers forseta
hafa orðið mikið áfall fyrir
Republikana. Engum blandast
hugur um að hann er langsam-
lega vinsælasti maður flokks
síns. En útilokað er nú talið að
hann bjóði sig fram að nýju. Þeir
Nixon varaforseti og Warren
forseti hæstaréttar komast hvergi
nærri honum í vinsældum enda
þótt helzt sé rætt um þá, sem
hugsanlega frambjóðendur.
í Demokrataflokknum stend
ur baráttan nú aðallega um
þá Averill Harrimann og
Adlai Stevenson. En ýmsir
aðrir koma þar einnig til
greina. Margt virðist benda
til þess að völdum Republik-
ana ljúki með næstu kosning-
um.
SVO sem kunnugt er af nýjustu
fréttum, fer hinn nýskipaði
soldán í Maroccó, Ben Youssef,
frá París á morgun áleiðis til
Rabat, höfúðborgar Maroccós —
Mikill viðbúnaður er við komu
hans, og hefur flokkur þjóðernis-
sinna, Istiqlal-flokkurinn, skipu-
lagt fjölmennar varðsveitir, sem
ætlað er ásamt lögreglu og her,
að halda uppi röð og reglu við
komu Ben Youssefs.
Búizt er við, að innfæddir
menn munu fjölmenna í Rabat,
því að Ben Youssef nýtur mik-
illar virðingar meðal þeirra. —
„Enginn, sem séð hefur soldán-
inn, verður blindur", segir í
arocco :
gömlum trúarbókum Maroccó-
búa. Og það er ekki sízt þess
vegna, sem óttast er, að þröngt
verði á þingi við endurkomu Ben
Youssefs.
★ ★ ★
UNDANFARNA daga hefur Ben
Youssef sefið á rökstólum með
frönskum stjórnarvöldum — um
framtíðarstöðu Maroccós. Þjóð-
ernissinnaflokkurinn, en það er
sá flokkur, sem hefur veitt Ben
Youssef öflugastan stuðning, hef-
ur haft algeran skilnað Frakk-
lands og Maroccós á stefnuskrá
sinni. Á síðustu mánuðum hefur
orðið um mikla stefnubreytingu
að ræða — því að nú þykjast
þjóðernissinnar sjá fram á það,
að eins og málum er nú háttað —
þá séu Maroccóbúar ekki færir
um að taka einir að sér stjórn
landsins.
Nú krefjast þeir samninga við
Frakka á þá lund, að hin nánu
VeU andi óLri^ar :
Kjarval —
YFIRLITSSYNINGIN á verk-
um Kjarvals í Þjóðminja-
safinu verður framlengd um
viku, og gefst mönnum því færi
á að leggja leið sína þangað i
annað eða þriðja sinn, og vonandi
verða þeir örfáir, sem láta tæki-
færið ganga sér alveg úr greip-
um. Málverkin eru langflest í
einkaeign, og því óvíst, hvenær
mögulegt verður að sjá svo mörg
málverk Kjarvals samankomin
aftur. Fátt er eins þroskandi og
að virða fyrir sér listaverk, sem
þrungin eru lífi, auðugu ímynd-
unarafli og innsýn og lyfta grárri
blæju hversdagsleikans af örðug-
leikum daglegs lífs. í málverk-
um Kjarvals sjáum við mann,
sem hrist hefur af sér hlekki
vanans og sótt frjálsa list sína
í skaut náttúrunnar og lifað þar
lífi sínu.
Sennilega þráir hver maður að
geta lyft af sér hlekkjum van-
ans og fá útrás þess sköpunar-
máttar, sem í honum býr. En
móðir náttúra mismunar börn-
um sínum nokkuð og gefur þeim
mismunandi mikið í vöggugjöf.
— Þeir, sem fleygja af sér bönd-
um vanans, en hafa ekki til að
bera þær gáfur og þann skap-
gerðarþrótt, sem til þarf, verða
aðeins reköld á lífsins sjó. Það
þarf mikið andlegt atgervi tií að
lifa frjálsu lífi — í listinni, sem
í öðru.
— og óháð lund hans
IMYNDUM Kjarvals lýsir sér
slíkur sköpunarkraftur og
litagleði, að trúin á getu manns-
andans vex með hverjum, sem
nýtur listar hans. Lífsgleði lista-
mannsins, sterkur persónuleiki
og óháð lund ráða mestu í list
hans, enda segja listamenn og
listagagnrýnendur, Kjarval eitt
bezta dæmi þess, að hægt sé að
læra að þekkja til botns og til-
einka sér nýjar stefnur í listinni,
en láta þær aldrei skyggja á per- j
sónuleik.ann.
Kjarval hefur aldrei farið
troðnar götur. Hann hefur verið
eins konar „enfant terrible" ís-
lenzkrar málaralistar, sérstæður '
og sjálfstæður, barn náttúrunnar
— íslenzkrar náttúru, sem okkur
finnst fegurst í heiminum.
Yfirlitssýning?
HÉR er talað um yfirlitssýn-
ingu, og hafa vafalaust þeir,
sem að henni standa, gert sitt
bezta til að gera hana slíka. Samt
eru þar aðeins um 200 málverk
— brot af þeim gífurlega fjölda
málverka, sem listamaðurinn hefr
ur gert. - j v:;
Tæplega mun nokkur íslenzkuri
listamaður, sem íslenzka þjóðin á
og hefur átt, hafa afkastað eins
miklu og Kjarval — og honum
hafa líka vafalaust verið mis-
lagðar hendur eins og öðrum
mannlegum verum. Kunnugir
menn segja, að Kjarval hafi full-
gert allt að sjö málverkum á dag
— og ekki gott að segja, hvað
listamaðurinn sjálfur segði við
slíkri staðhæfingu — og að hann
hafi stundum átt það til að vinna
að þrem málverkum í einu. Við
sjáum í anda hamhleypuna
standa fyrir framan þrjár mál-
aratrönur í mosagrónu hrauninu
á Þingvöllum til að geta málað
öll litbrigði frá sólaruppkomu til
sólarlags. J
„Listin er vinna“
ÞETTA er enginn barnaleikur
jafnvel fyrir frábæran lista-
mann, enda heitir eitt málverk
hans á sýningunni „Listin er
vinna“. Sé það rétt, að Kjarval
hafi málverk sín fullsköpuð í
huganum, áður en hann festir
þau á léreftið — byrji efst í
vinstra horninu og haldi áfram
niður eftir léreftinu — gefur
auga leið, að þetta er gífurleg
áreynsla. Verk hans eru svo sam-
felld listaverk, og sú lifsgleði og
þróttur, er stafar af málverkum
hans og eigin persónu, verður
þess valdandi, að oft finnst okk-
ur, að listin hljóti að vera honum
leikur einn.
En það er enginn vafi á því, að
braut listarinnar hefur stundum
verið þungfær. Þjóðin hefur ekki
alltaf skilið óskabarn sitt, og kom
það jafnvel fyrir hér fyrr á ár-
um, að málverk hans lentu í
öskutunnunni
Vlerkl*
«em
klæSlr
•lutt'
Mun Ben Youssef reynast fær um
að stilla til friðar?
tengsl Frakklands og Maroccós
verði rofin — að Maroccó hljóti
fullt sjálfstæði, en verði þó háð
Frakklandi á svipaðan hátt og
samveldislöndin Bretlandi. Þjóð-
ernissinnar kröfðust þess, að Ben
Foussef ræddi þessi mál við
frönsku stjórnina — og jafnvel,
að hún gengist inn á breytingar
þessa átt — áður en hann tæki
/ið soldánsembætti að nýju.
★ ★ ★
HN ÞAÐ er einnig annar maður,
;em kemur mikið við sögu í þessu
máli. Það er E1 Glaoui Pasha —
naðurinn, sem stóð að baki þess,
ið Ben Youssef var rekinn frá
'öldum.
Ef svo fer, að Frakkar ganga
ið samningaborðinu um framtíð
Vlaroccós, óttast þjóðernissinnar,
að Frakkar krefjist þess, að
fylgifiskar E1 Glaoui taki þátt í
samningaumleitunum af hálfu
Maroccós — og allir samningar
fari þar af leiðandi út um þúfur.
Þjóðernissinnar óttast að
E1 Glaoui verði þrándur í götu.
Vegna hins hverfula ástands í
frönskum stjórnmálum —■ er ekki
að vita hvort Frakkar munu
treysta sér, til þess að taka ein-
hverja fullnaðar ákvörðun — eða
hvort kvatt verður til alþjóðaráð-
stefnu um málið — en slíku má
búast við, þar sem mál þetta hef-
ur þegar verið rætt hjá Samein-
uðu þjóðunum.
Rússarnir sigruðu
LONDON, 14. nóv. •— Rússneska
knattspyrnuliðið Dinamo lék í
dag við enska knattspyrnuliðið
Sunderland •— og unnu Rússarn-
ir með 1:0. Markið var sett fjór-
Um minútum fyrir leikslok.
•—NTB.