Morgunblaðið - 18.11.1955, Page 8

8
MORGUTSBLÁÐIÐ
Föstudagur 18. nóv. 1955
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigíús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Stjóramálaritstjóri: Sigurður Bjamason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
1 lausasölu 1 króna eintakið.
Vilborg Sigurðardóttir frá IVikhól
Vinstri glundroðinn uppmálaður
HINIR svokölluðu vinstri flokk
ar á íslandi hafa undanfarið
gefið almenningi í landinu gott
tækifæri til þess að kynnast sam-
búð sinni og möguleikum sínum
til þess að taka á þjóðmálunum
á ábyrgan hátt Og það er ófögur
mynd, sem þessir flokkar hafa
dregið upp af sjálfum sér.
Ef rifjuð er upp saga vinstri
stjórnar hugleiðinganna s.l. þrjú
ár kemur þetta í ljós:
Vorið 1953 lýsir Framsóknar-
flokkurinn því yfir á flokksþingi
sínu, að hann hafi ákveðið að slíta
samstarfinu við Sjálfstæðisflokk
inn eftir kosningarnar, sem fram
áttu að fara um sumarið, hver
sem úrslit þeirra verði. Jafnhliða
ákveða Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn kosninga-
samvinnu með sér í nokkrum
kjördæmum til þess að hindra
kosningu Sjálfstæðismanna. Var
ekkert farið dult með það í her-
búðum þessara flokka, að ætlun
þeirra væri að vinna meirihluta á
Alþingi og mynda svokallaða
„frjálslynda umbótastjórn“ hlið-
stæða þeirri, sem þessir flokkar
mynduðu árið 1934 og almennt
hefur síðan veríð kölluð „hallæris
stjórnin". Mun engin ríkisstjórn
hafa komizt jafn nærri því og sú,
að leiða ríkisgjaldþrot og algert
hallæri yfir íslendinga.
En kjósendur hindruðu það í
Kbsningunum sumaríð 1953, að
Framsókn og Aiþýðuflokkurinn
mynduðu slíka stjórn að nýju.
Báðir flokkamir biðu mikinn
ósigur.
Framsókn iðrast
og gugnar
Við þessi kosningaúrslit setti
sára iðran að Framsóknarflokkn-
um. Sáu foringjar hans nú beisk-
lega eftir flokksþingssamþykkt
sinni um að stjórn Steingríms
Steinþórssonar skyldi segja af
sér og stjómarsamstarfinu slitið.
Reyndu þeir nú á alla lund að
breiða hjúp gleymskunnar yfir
þetta frumhlaup sitt. Stjórn
Steingríms sat sem fastast og
hinn mikli veiðimaður, sem bygg-
ir stjómmálaafskipti sín á þeirri
skoðun, að „veiðimenn verði að
vera klæddir sem líkustum lit-
um landslaginu, sem þeir veiða í“
flutti bækistöðvar sínar í fússi
að fagurri laxá í því sveitahéraði
landsins, sem lengst hefir kosið
Sjálfstæðismann á þing.
Framsókn hafði gugnað á
vinstri stjómarhugsjón sinni í
bili. Engu að síður þótti Fram-
sóknarmönnum rétt að allir
veiðimöguleikar væru kannaðir.
Gloppaðist það upp úr hinum ný-
fallna formanni Alþýðuflokksins
nokkrum vikum síðar, að honum
hefði verið att á það forað, að
hefja víðræður við kommúnista
um möguleika á stjórnarsam-
starfi milli Alþýðuflokksins,
Framsóknar og kommúnista.
Urðu Alþýðuflokksmenn ókvæða
við er þeír fréttu um þessa sendi
för hins hvatvísa formanns síns.
Töldu þeir Framsókn hafa gert
sér mikla svívirðu með því að
ginna hann til þessarar sendi-
farar. Kommúnistar voru að vísu
gráðugir í hvers konar samstarf.
En bæði Framsóknarmenn og Al-
þýðuflokksmenn töldu það fjar-
stæðu. Niðurstaðan varð svo sú,
að stjórn Steingríms Steinþórs-
sonar sagði ekki af sér fyrr en
samkomulag hafði tekizt um
nýja stjórn undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins.
Veiðimaðurinn kemur
til sögunnar á ný
Vinstri stjórnarhugsjónin hafði
nú verið skrínlögð um skeið. Hin
nýja rikisstjórn undir forystu
Ólafs Thors markaði sér stór- j
huga og frjálslynda stefnuskrá.
Tvö af helztu baráttumálum Sjálf
stæðismanna urðu aðal stefnumál
hennar, framkvæmd rafvæðingar
hugsjónar Jóns Þorlákssonar og
Jóns á Reynistað og mjög auk-
inn stuðningur við umbætur í
húsnæðismálum þjóðarinnar. !
Hinir sósíalísku flokkar undu
nú hlut sínum hið versta. Þótt-
ust þeir sjá fram á stóraukið
fylgi Sjálfstæðismanna ef svo
færi fram, að þeir gætu fram-
kvæmt stefnumál stjórnarinnar
og málefnasamnings hennar. Verð
lag hélst auk þess nokkurn veg-
inn stöðugt í landinu, atvinna var
mikil og velmegun almenn. |
Kommúnistar vildu hindra
þessa þróun og nokkur hluti Al-
þýðuflokksins slóst í för með
þeim. Var verkalýðssamtökunum
nú beitt af alefli gegn jafnvægis-
og framkvæmdastefnu ríkis-
stjórnarinnar. Jafnhliða tóku
kommúnistar að krefjast vinstri
stjórnar hástöfum. Með því að
kljúfa Alþýðuflokkinn enn einu
sinni tókst þeim að koma slíkri
stjórn á í Alþýðusambandi ís-
lands, sem lýðræðissinnar höfðu
stjórnað frá árinu 1948.
Þegar hér var komið tók hinn
mikli veiðimaður að kanna lands-
lagið að nýju. Klæddist hann nú
nýjum klæðum, sem mjög voru
í samræmí við liti þess landslags,
sem kommúnistar höfðu dregið
upp mynd af. Um síðustu áramót
birti hann ræður og ávörp, þar
sem vinstri stjórnar hugsjónin
var holdi klædd að nýju. Hvatti
hann mjög til samstarfs vinstri
flokkanna. Lét hann þá skoðun
í ljós að „hálfur Sósíalistaflokk-
urinn“ ætti vissulega heima í
þeirri samvinnu. |
Kommúnistar töldu sig nú
hafa fengið nýjan byr í segl
sín. Skelltu þeir á stórverk-
föllum og létu vinstri stjórn
Alþýðusambandsins jafnframt
bjóðast til að taka að sér
myndun nýrrar rikisstjórnar.
Tókst með þessu að kreppa
enn að útflutningsframleiðsl-
unni. En tilboðinu um mynd-
un vinstri stjórnar var illa
tekið. Rann það út í sandinn
og höfðu kommúnistar og
bandamenn þeirra skömm
eina af tiltæki sinu.
Brimlending
kommúnista
Myndin, sem blasir við ís-
lenzkum kjósendum af væntan-
legri vinstri stjórn er því þannig:
Alger glundroði og óeining rík-
ir meðal vinstri flokkanna. Þeir
geta ekki komið sér saman um
neitt — nema hatrið á Sjálfstæðis
flokknum og óttann við vöxt
hans. Þeir eiga enga sameigin-
lega stefnu eða úrræði gagnvart
viðfangsefnum íslenzkra stjórn-
mála í dag eða á morgun.
Vinstri stjórnar róður
kommúnista hefur endað í
misheppnaðri brimlendingu.
Hinni hriplegu Moskvuskútu
hefur slegið flairi.
HÚN andaðist á heimili sínu og
dóttur sinnar hér í bænum 10.
þessa mánaðar og verður jarð-
sungin í dag frá Dómkirkjunni.
Ólöf Vilborg (svo hét hún fullu
nafni) var fædd 19. maí 1861 og
vantaði því ekki mikið upp á
hálfan tíunda tug aldurs, er liún
lézt. Foreldrar hennar voru Sig-
urður Eyjólfsson hreppstjóri í
Pétursey í Mýrdal og kona hans
Þórunn Þorsteinsdóttir frá Úthlið
í Biskupstungum, og er það
merkisætt á báða bóga. Eftir því,
sem þá var títt á myndarheimil-
um hlaut Vilborg í föður- og
móðurhúsum hið bezta uppeldi og
þótti fullvaxta hinn bezti kven-
kostur þar um slóðir, enda full-
reyndist það siðar í hennar langa
og farsæla búskap og hjúskap.
Hún var fríð kona og höfðing-
leg, eins og eigi var ótítt í því
kyni, og alla ævi var hún eftir-
takanleg fyrir snyrtileik og fág-
aða framkomu.
Vilborg giftist 22 ára, þ. 27. okt.
1883, einum af efnilegustu bónda
sonum sveitarinnar, Grími Sig-
urðssyni frá Skeiðflöt, þá 24 ára,
en hann hafði að nokkru alizt
upp hjá hinum nafnkunna presti
og skáldi síra Gísla Thorarensen
á Felli, þar höfðu foreldrar hans
búið í túnfætinum, að Högna-
velli, er hann fæddist 25. apríl
1859, þau Sigurður Ólafsson og
EHn Sveinsdóttir. Bar Grímur þá
að ýmsu leyti af ungum mönnum
í Mýrdai, bæði í sjón og reynd,
enda hélt hann að segja mátti
fullri reisn alla ævi, en hann
andaðist 23. okt. 1949 liðlega
níræður að aldri.
Þegar eftir giftinguna reistu
þau hjónin, Grímur og Vilborg,
bú að Nikhól við Pétursey og þar
bjuggu þau hartnær hálfa öld við
orðlagða rausn og prýði, þar til
þau fluttu sig þaðan árið 1930
til Reykjavíkur, en þangað höfðu
þá flest barna þeirra flutzt. Þá
var Nikhóllinn orðinn þjóðkunn-
Minningarorð
ur í þeirra höndum húsbændanna
og þau síðan við hann kennd. —
Börnum þeirri kippti brátt í kyn-
ið um atorku og snyrtimennsku,
sem og hefir haldizt síðan. Það
var mikill hópur, 13 að tölu voru
börnin alls, en af þeim eru nú 7
á lífi, og eru þau þessi: Skúli, á
heima í Hafnarfirði; Sigurður
verkstjóri hjá Sláturfélagi Suð-
urlands í Reykjavík; Vilhjálmur,
í Vesturheimi; Sigurlín sömuleið-
is, ekkja Sveinbjarnar Kjartans-
sonar prófasts í Holti Einarsson-
ar; Þóra (Steinþóra) í Reykja-
vik, ekkja Guðjón skipstjóra Guð
mundssonar; Anna í Reykjavik,
ekkja Guðmundar rafstöðvarstj.
í Vík í Mýrdal; Sigurlynn, búsett
i Reykjavík. En síðastur var lát-
inn af bömum þeirra Gríms Þor-
steinn, búsettur í Hafnarfirði. Nú
er fjölskylda þessi, afkomendur
Vilborgar í Nikhól og manns
hennar, orðin næsta fjölmenn,
barnabörn, barnabarnabörn o. s.
frv.
Þegar þau Vilborg og Grímur
fluttust til Reykjavíkur í skjól
ræktarsamra barna þeirra, gátu
þau í ró og næði litið yfir langan
farinn veg í búskaparönnum og
margvíslegu sýsli við einn aðal-
bjargræðisveg íslenzku þjóðar-
innar um allar aldir, landbúnað-
inn. Og eftir þeirrar tíðar hætti,
sem þau Grímur lifðu og störf-
uðu, var vart hægt að hugsa sér
álitlegri frammistöðu í þeim efn-
um, hvað sem á bjátaði, en á hinu
höfðinglega setri þeirra í Nikhól,
meðan allt var í góðum gangi.
En það átti einnig fyrir þeim að
liggja að endast betur en ætla
mætti þreyttu fólki öldruðu, þau
náðu bæði hinum hæsta aldri
(yfir nírætt) með ágætri heilsu,
óskertum sólarkröftum og raunar
likamlegum einnig, að þvi er
kalla má. Vilborg — nær hólf-
uu andi óhri^ar:
í mjólkurbúðunum
situr við það sama
IGÆRMORGUN hitti ég eina
af húsfreyjum Reykjavikur-
bæjar á förnum vegi. Hún var
ekki sérlega hýr á svipinn, og
inntí ég hana eftir, hverju það
sætti. Það kom þá á daginn, að
hún hafði verið að sækja mjólk
og brauð, og henni hafði alveg
ofboðið, hvernig afgreiðslustúlk-
urnar handfjölluðu brauðin.
Brauðin eru flutt í „mina“ mjólk
urbúð í trékössum, sem ekkert er
breitt yfir, sagði hún. Afgreiðslu-
stúlkurnar víla ekki fyrir sér að
þrifa fangið fullt af óinnpökkuð-
um brauðunum, þó að þær hafi
rétt sleppt hendinni af þvældum
og skítugum peningaseðlum. Við-
skiptavinirnir geta ekki varizt
þeirri hugsun, að hvorki hendur
afgreiðslustúlknanna né sloppar
þeirra séu svo tandurhreinir, að
hægt sé að bjóða fólki upp á
brauðin eftir slíka meðferð.
Það er hreint ekki geðslegt að
verða að bera slíkan mat á borð
fyrir fjölskyldu sína — það jaðr-
ar við, að konurnar vilji leggja
á sig það erfiði að baka brauðin
heima, segir húsfreyja um leið og
við slítum talinu.
— en brauðsölubúðirnar
hafa bætt þjónustu sína.
UNDANFARIÐ hefir mikið ver-
ið rætt og deilt um það í
blöðum, að það sé með öllu óverj-
andi að fara svo óhreinlega með
brauðin. Smithættan er mikil,
þar sem hér er um að ræða mat,
sem ekki er hægt að sjóða. Þær
deilur urðu til þess, að brauð-
sölubúðirnar — sem ráðizt var
hvað harðast á — hafa margar
hverjar tekið sig mjög á og bætt
úr þessu. Víðast hvar nota stúlk-
urnar nú brauðtengur við af-
greiðsluna.
Hins vegar er svo að sjá af frá-
sögn húsmóður, að mjólkurbúð-
irnar hafi ekki tekið umvandan-
irnar til sín og álíti því ekki þörf
á að taka þær til greina. Það er
varla von, að kattþrifin húsmóðir,
sem vill hvergi vamm sitt vita í
þrifalegri meðferð hvers konar
matar, vilji möglunarlaust láta
bjóða sér upp á slíka þjónustu í
mjólkurbúðunum.
M
Of stórir lyfjaskammtar.
ARGRA barna móðir ritar
um hækkunina á Sjúkra-
samlagsgjöldunum:
„Mér hefir oft flogið það í hug,
hvort ekki myndi hægt að draga
nokkuð úr kostnaðinum við
Sjúkrasamlagið með því að
minnka þann lyfjaskammt, sem
fólk fær yfirleitt hjá læknum.
Uppi á hillu hjá mér standa í
löngum röðum stór -lyfjaglös,
hálffull af penicillini og ýmsum
lyfjum. Þegar börnin hafa veikzt,
hefir þeim venjulega nægt miklu
minni skammtur af lyfinu en lyf-
seðillinn hefir hljóðð upp á. Þetta
er einkum óhagkvæmt þegar um
er að ræða lyf eins ög penicillin,.
sem ekki mega geymast — að því,
er mér er sagt. Það er einnig
mjög hæpið að láta fólk hafa
undir höndum ýmiss konar lyf,
sem það kann að grípa til í tíma
og ótíma. Yrði það ekki kostnað-
arminna og í alla staði hagkvæm
ara að hafa lyfjaskammtana
smærri?“
Er þessari hugmynd hér með
skotið til umsagnar viðkomandi
aðila.

▼
MerkJt,
klæðlr
t’Væð, eins og getið var .— iðkaði
lestur sér til ánægju fram til
þess síðasta og féll henni heldur
ekki verk úr hendi að öðru leyti,
undi hag sínum og trúði á Guð
og góð málefni, en þeim yildi hún
lengst leggja lið.
Orð fór af þvi, að það hafi þótt
myndar kvenhópur á sinni tíð
þær fjórar dætur Sigurðar hrepp-
stjóra i Pétursey, og var Vilborg
ekki sízt þeirra, en systur henn-
ar voru Þórunn, er varð kona
Árna bónda í Pétursey Jónssonar,
föður Sigurjóns nú bónda þar og
þeirra systkina; Ragnhildur gift,
Högna á Eystri-Sólheimum Jóns-
syni, en þau voru foreldrar síra
Sveinbjarnar prófasts á Breiða-
bólsstað og hans bræðra; og
Steinunn kona Odds á Bakka í
Landeyjum. Var þetta fólk allt
héraðskunnugt fyrir myndarskap
í hvívetna.
Þannig var hið bezta áskipað í
ætt kringum Vilborgu í Nikhól.
Og það er óhætt að segja, að hún
gerðist enginn eftirbátur síns
fólks, heldur skipaði sinn sess í
lífi og starfi með fullum glæsi-
leik, þótt eigi væri alltaf við lamb
að leika á þeim tímum.
Eins og að líkum lætur þynnist
nú óðum fyrir augum okkar hin
forna fylking gegndarmanna í
Mýrdal. En gott og gagnlegt er að
minnast þeirra, því að þeir gerðu
sitt til þess að halda uppi veg og
gengi fólksins í sveitum landsins
og því verður ekki þeim að
kenna, hinum mætu húsfrevjum
og húsbændum, þótt eitthvað
misfarist í þeim efnum hjá
, hinum, sem á eftir koma í land-
I inu.
' í Nikhól var búskapur rekinn
með orðlögðum dugnaði í hinni
löngu vinnutíð þeirra Vilborgar
og Gríms og hinna ötulu barna
þeirra. En það var enginn búra-
skapur, er menn svo nefna, neid-
ur miklu fremur höfðingsskapur,
er ávallt blasti þar við, á hvaoa
j árstíma sem var, og reyndar hvort
j sem að garði bar á póttu eða
degi. Var og ánægjulegt þar að
koma og njóta hins glaða viðmóts
og myndárlegu risnu, er eigi
skorti á, enda lá leið margra þar
um hlað á þeim árum. Þar reis og
furðu-fljótt álitlegt íbúðarhús,
sem þá bar af öðrum byggingum
■ i nánd og sæmdi vel metnaði hús-
bændanna, og jörðin nytjáðist
framar öllum vonum. Þó var ekki *
yfir þessu legið, svo að eigi yrði í
litið til lofts, er gesti bar að garði; -
þá var eins og allt væri í lófa
lagið þeim til þjónustu, innan i
húss í höndum Vilborgar og utan
heimilis til fylgdar ög meðreiðar
Gríms bónda. Þurfti og óspart á ;
því að halda um langa hríð, er i
/fjálfsagt þótti, að Grímur í Nik-
,hól léði leiðsögu • sina um langan
veg til þess að koma ferðamönn- :
um heilu og höldnu yfir eitt
mesta forað og manndrápsvatn á
Suðurlandi, Jökulsá á Sólheima-
sandi, er loks var brúuð, er tveir
tugir voru af þessari öld og
þannig gerð óskaðvæn allrí um-
ferð. Var þá sannarlega af sem
áður var, þótt röskleiki Gríms í
fangbrögðum við þá forynju
lifði lengi eftir það í þakklétri
minhingu margra. En óneitanlaga
var oft glatt á hjalla með Grimi
og eigi víluð fyrir sér smáræðin,
enda hann hraustleika maður
með afbrigðum. Mátti vel segja,
að það héldist í hendur við
Frh. á bls. 12