Morgunblaðið - 04.12.1955, Side 1

Morgunblaðið - 04.12.1955, Side 1
JfHotBttttMaítft Sunnudagur 4. des. 1955 Ýtarlegar rannsóknir eru gerðar á Vesturlöndum um þróun réttarskipunar í sósíalisku ríkjunum IJÚNÍ s.l. var haldin í Aþenu allmerkilcg ráðstefna, sem ■ „alþjóðasamiÖK frjálsra lög- fræðinga efndu til. Samtök þessi, sem hal'a bækistöð í Ifaag undir forustu hoilenrka lögmannsins A. J. M. van Dal hai'a það hluiverk fyrst og fremst að fyígjast nákvæm- lega með réttarþróun i ríkium kommúnismans. Ætti sú starf . semi að njóta skilnings lög- fræðinga hvar í flokki scm þeiv standa. Þv; að í auguvn I þeirra, sem bcða stjórnmála- ! kenningar marxismans ætli | þáð að vera allþýðingarmi ið, | hversbá+far réft'"',rer‘i beir! vilja leiða yfir þjóð sína. Og 1 augum hinna sem viíja myniia varnarvegg, ætti það að vera mikilvægt að kynna sér i reynd í hverju réttarkerfi Marxismans er frábrugðið þvt sem vestrænar þjóðir eiga að venjast. „Samtök frjálsra lögfræðinga“ vilja stefna að því að rannsaka í'éttarfar hinna sósialisku ríkja algerlega á hlutlægum grund- velli. Þau safna upplýsingum beint úr lagasöfnum og úr opin- benrm birtum dómsúrskurðum Austur-Evrópu-ríkjanna. Einnig hgfa þau skipulagt með ríkis- styrk frá vestur-þýzku stjórninni j yfirheyrzlur á flóttafólki frá' Austur-Þýzkalandi og öðrum ríkjum sósíalismans. FJÖI.DI LÖGFRÆÐINGA SEM j FLÚIÐ HAFA LAND í samtökunum eru, auk vest-' rænna lögfræðinga, fjöldi lög- fræðinga, sem flúið hafa Austur- Evrópulöndin. Þeir eru að vísu bitrir eftir þungbæra reynslu svo upp gæti e. t. v. komið sú spurn- ing hvort hægt sé að treysta sann leiksgildi frásagna þeirra En bæði er, að þessir austur- evrópsku flóttamenn eru margir hinir frábærustu lögfræðingar þjóða sinna, margir þeirra fyrr- verandi prófessorar og háttsettir dómarar og svo hitt, að starfs- bræður þeirra af Vesturlöndum gangá ríkt eftir hlutlægum skýrsl um um málin, svo að samstarf þ?irra við þessar rannsóknir virð- ast lítt varhugaverðar, heldur þvert á móti mikilvægt að njóta hinnar staðgóðu þekkingar þeirra á réttarfari Austur-Evrópuríkj- anna. Á ráðstefnu þessari i Aþenu voru mættir um 120 lögfræðing- ar frá 50 ríkjum. Þar að auki sátu um 200 grískir lögfræðingar ráð- stefnuna, sem var haldin í Há- skóla Aþenu borgar. ! MIVKII KG SIUALASÖFN I Þátttakendunum gafst mjög gott tækifæri til að kynna sér flest svið réttarfarsins í löndum sósíalismans. Voru þar við hend- ina ákaflega stór og merkileg skjalasöfn, vandlega niðurraðað, þannig að þau voru aðgengileg öllum þátttakendum. Þessi skjala söfn voru fyrst og fremst lög oe reglugerðir sem settar hafa verið í Austur Evrópulöndum eftir að kommúnistar tóku við völdum þar og þá fyrst og fremst þau sem enn eru í gildi, þótt nokkur lög sem numin hafa verið úr gildi væru þar einnig, sem réttarsögu- le? he.imild. Þá var þar einnig fjöldi dóma, sem kveðnir hafa verið upp í ríkjunum austan jgrn tjalds, þeir sem birtir hafa verið í dómasöfnum, en einnig gevsi- mikið safn af frásögnum austur- e.vrópskra blaða, af dómum. Hafa þær frásagnir sérstakt gildi, þar sem nú er ljóst orðið, að ekki Skjolasöíit alþjóðasamtaka frjólsra lögfræðinga sýna mikil sérkenni stjérnarskipunar Sovétríkj- onna þétt deilt sé um raunhæia einohagsbreytingor nema lítill hluti dóma er birtur í opinberum dómasöfnum þar Þá tylgdu i skjalasafni þessu athygl- isverðar greinar úr austur- evrópskum lögfræðit'maritum, úrdrættir úr kennslubókum og að lokum voru þar ýmsar vísinda- 1-par ritgerðir sérfræðinga, er á Vesturlöndum búa, um þróun sovézks réttar. RANNSÓKNIR Á SOVKZKKI ’FTTARSKIPUN Það er staðreynd, að réttarfar sosialisku ríkjanna hefir verið undir hlutlæeri og fullkomlega fræðilegri smásjá vestrænna fvæðimanna í fjölda ára Fyrst réttarþróunin í Sovét Rússlandi og hin síðustu árin réttarþróunin í öllum smáríkjum Austur Evrópu. Til eru nú hin fullkomn- ustu vísindarit um þessi málefni og t. d. mun það vera sérgrein! prófessora við nokkra háskóla á ! Vesturlöndum. | Ekkert ætti því að vera í veg- inum fyrir að þessi mál væru útskýrð að nokkru við kennslu í lagadeild háskólans hér. Er það rauna-r algengt við kennslu i ýmsum greinum, að skýrt sé frá séreinkennum í rétti ýmissa þjóða. En ein undantekning er frá þvb Prófessorar lagadeildarinnar skýra aldrei frá sérkennum iAtt- arfarsins í Sovétríkjunum Af því j leiðir, að alltof mikil fáfræði rík- ir um það meðal laganema og ís- lenzkra lögfræðinga. í okkar þjóð félaei er stjórnmálamönnum og I dilettöntum eftirlátið að útskýra hvaða breytingar á réttarkerfinu marxisminn mvndi færa þióðun- um. í þeim frásögnum er oft mál- ’im blandað. ÚVTct TJM FFNAHAGS- nn»?vT,NGAE Svo við förum nú dálítinn póli- tískan útúrdúr, þá vita menn að saet hefir verið, að sós;a)isminn, eða marxisminn sé stjórnmála- stefna, sem aðallega innleiði nvtt efnahagskerfi, nýja stéttaskipan og yfirleitt jafnræði allra í laun- um og lífskjörum. Það er mjög vafasamt hversu þetta hefir til tekizt í verki í ríkjum kommúnismans. Tals- mönnum þessarar stjórnmála- stefnu tekst ekki að sannfæra menn um að meira jafnræði sé Forseti ráðstefnunnar í Aþenu og formenn nefnda. — Forseti ráðstefnunnar var Vestur-lslendingurinn Joseph Thorson hæsta- réttardóniari í Kanada. manna á meðal í sósíalisku ríkj- unum, heldur en í vestrænu lýð- ræðisríkjunum, hvorki hvað völd og viiðingu né helö.ur hvað efna- hag eða laun snertir. Þvert á móti hafa verið fram færðar ýms- ar líkur fyrir því að t.d. launa- munur sé þar meiri heldur en þekkist nokkurs staðar á Vestur- löndum. Það er því ekki ugglaust að þessar breytingar, sem sosíal- j isminn boðar hafi komizt á í raun. EN RÉTTARSKIPUN BREYTIST MJÖG Hins vegar liggur nú fyrir svo mikil vitneskja, að ugglaust má telja að í löndum sósíalismans hafa hvarvetna orðið stórfelldar breytingar á réttarskipun allri. Á ég þar við að réttarskipun þeirra er mjög frábrugðin því sem Hðk- ast á Vesturlöndum. Það er að vísu rétt að vestrænt lýðræði hafði ekki náð að blómg- ast í löndum þeim sem komm- únistar náðu á sitt vald. Þó virð- ist allt benda til að svo hefði orð- ið eftir lok síðustu heimsstyrj- aldar, ef kommúnistaflokkarnir hefðu ekki tekið völdin með of- beldi í flestum þessum löndum og með tiihlutun rússneska her- námsjjðsins. Það er ekki fyrr en eftir valdarán kommúnista t. d. í Ungverjalandi, Tékkóslóvakíu og Póllandi, sem réttarskipunin Á ráðstefnu lögfræðinganna voru mættir fulltrúar frá flestuin þjóðlöndum og af öllum kynþáttum. Myndin er tekin á nefndar- . fundi um atvinnulöggjöí. tekur algerlega nýja stefnu og fær á sig blæ hinnar rússnesku réttarskipunar. Aðalatriði hennar er stór- kostleg eiling nkisvaldsins á öiluin sviðum, verndun þess og um leið það sérkenni að fram^ kvæmdavaldið er að ýmsu leyti haiið upp yfir hin skráðu lóg og dómstólana. Réttindi borgaranna verða í mjög rík- um mæli að víkja fyrir þörf- um rikisvaldsins. Hvergi er ehn sýnilegt minnsta merki þess að framkvæmdar séu kenningar Marx og Engels um afnám ríkisvaldsins, heldur þvert á móti stórfelld efling þess og um leið að það tryggir sér með ölium mögulegum ráðum að almenningur geti ekki myndað samsæri gegn rikinu eða steypt þvi valda- kerfi sem þegar hefir verið byggtupp. Skipti á valdamönnum hafa verið tið í Ausíur-Evrópu- löndunum, en þær breytingar hafa ekki orðið fyrir vilja al- mennings í landinu, eins og tíðkast á Vesturlöndum, held- ur hafa þær allar verið ákveðn ar ofan að. Hér er ekki tóm til að rekja sérkenni réttarskipunar sósíal- isku ríkjanna skipulega. í frá- sögn minni hér á eftir vildi ég aðeins greina frá nokkrum atrið- um, sem mér hafa þótt athyglis- verð og lýsa nokkuð þeim nýju viðhorfum laga og réttar, sem kornmúnisminn býður hverri þeirri þjóð upp á, sem þiggur handleiðslu hans. PRENTFRELSI í stjórnarskrám allra hinna sósíalisku ríkja er yfirlýsing um prentfrelsi. En eigum við að athuga t. d. búlgörsk lög um prentun frá 25. febrúar 1949. Þar segir í 1. gr.: „Prentun í víðtækustu merk- ingu þess orðs (þar a meðal ljós- prentun, steinprentun, kopar- stunga og prentmyndagerð) er bundin algerum einkarétti ríkis- ins“. Síðar í þessum lögum er kveðið á um það að allar pnent- smiðjur, prentvélar og annað er prentun viðvíkur og er í höndum einstaklinga, skuli gert upptækt, þ. e. a. s. engar baúur greiddar éins og við eignarnam. Eða tökum annað dæmi frá Rúmeníu. Þar segir í reglugerð nr. 583 frá 1950, sem sögð er ein- mitt byggð á prentfrelsisákvæð- inu: „Allar stofnanir, fyrirtæki, verzlanir ríkisins og einstakl- inga, félög opinbar og einstakl inga, skrifstofur, sem taka af- rit af skjölum og allir einstakl- ingar, sem eiga eða hafa undir höndum ritvélar og fjölritun- arvélar, svo sem gestettner, mimeografiskar vélar, prent- myndavélar eða handpressur, svo og efni sem þarf til fjöl- ritunar svo sem stensla, prent- svertu og önnur slík efni, eru skyldugir að láta skrá þau hjá lögreglunni innan 30 daga. Vtð skráningu fá þeir sérstök leyfi til að hafa þessa hluti undir höndum." Síðar í þessum sömu lögum er lögð skylda á hendur mönnum að láta lögregluna skrásetja kaup og sölur á slíkum hlutum og sagt er að Innanríkisráðuneytið setji reglur um það hverjir skuli fá leyfi til að eiga þessa hluti. Að lokum eru svo ströng refsiákvæði um brot á lögunum. Þessi ákvæði um prentun og fjölritun munu vera lík í öllum Austur-Evrópuríkjunum. Þó ber þess að geta að það viðgengst að verkalýðsfélög og flokksdeildir kommúnistaflokksins hafi sínar prentsmiðjur, enda eru þau liður í valdakerfinu. STJORNMALAFRELSI f stjórnarskrám sósíalisku ríkj- anna eru yfirlýsingar um stjórn- málafrelsi, fundafrelsi og félaga- frelsi. En 31. júlí 1947 gaf búlgarska kommúnistastjórnin út eftirfar- andi tilskipun: Ráðuneytið hefir gefið út yfir- lýsingu um upplausn „Þjóðlega bændaflokksins". (Það var stærsti flokkur landsins) 1) Þjóðlegi bændaflokkurinn skal uppleystur. 2) Bækistöðvum hans og öðrum fundarstöðvum skal lokað. Skjala söfn hans og bréfasöfn skulu gerð upptæk. 3) Allar fasteignir og lausafé sem flokkurinn á skulu gerð upp- tæk. 4) Innanríkisráðherra og dóms málaráðherra er feiið að fram- kvæma tilskipun þessa. „FORUSTUHLUTVERKIÐ" Hvað þá um aðra flokka, sem ekki eru bannaðir? Um það er greinargóð upplýs- ing í riti prófessors Pavel Peska, sem nú kennir ríkisi étt við Karls- háskólann í Prag. Hann segir í kennslubók sinni: „Forustuhlutverk kommún- istaflokkanna er almennt við- urkennt, jafnvel þótt nokkur „alþýðuríkjanna" láti nokkra aðra flokka viðgangast, aðeins gegn því að þessír flokkar við- urkenni algerl“ga forustu kommiínistafloklcsins". Og það getur hatt eftirköst ef einstaklingar hafa persónulega skððun, andstæða skoðun komm- únistaflokksins. Fyrir því skal ég tilfæra svolítinn dóm héraðs- dómsins í Brodnica-héraði í Pól- landi, 9. janúar 1954. „Ákærður er bóndinn Piotr Kobylski, seni hefir af illum og ráðnum hug dregizt aftur úr með að skila ríkinu sam- Frh. á bls. 18.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.