Morgunblaðið - 06.12.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 6.' öes. 1955
MORGUNBLADl Ð
2)
„Mér finnst ég ekki ven gomoll
en þetto er konnske byrjunin
IDAG er sextugur dr.
phil. Þorkell Jóhannesson,
háskólarektor. f tilefni þess
fór ííðindamaður hlaðsins í
stutta heimsókn til hans og
barst taiið að stærstu áföng-
um og athöfnum í lífi há-
skólarektorsins, sem er alinn
upp við íslenzka sveitamenn-
ingu, en sem nú er ieiðandi,
maður í menntalifi þjóðar
innar.

ss|ir dr. pMl. Þorkgll
JskosBKSfB háskékrekter,
sem er sentugur í dug
'it NÁMSÁRIN
Dr. Þorkell Jóhannesson er
fæddur að Syðra-Fjalli í Aðal-
dal í Þmgeyjarsýsiu norður. Þar
bjuggu foreldrar hans, Jóhannes
bóndi Þorkelsson og Svafa Jón-
asdóttir. í foreldrahúsum var dr.
Þorkell til 1927, að visu lang-
dvölum að heiman við nám.
— Og hvernig var tilhögun
náms yðar?
— Ég var í Gagnfræðaskóla
Akureyrar og brautskráðist það-
an 1914. Stúdent varð ég 1922.
Hvað um menntaskólaárin?
— Þau átti ég engin. Ég las
utanskóla mest upp á eigin spýt-
ur, en fékk þó tíma í nokkrum
fögum. Þetta var algengt þá. Ég
held að utanskólastúdentarnir
þá hafí verið milli 10 og 20.
— En hvað varð þess vald-
andi. að þér völduð sögu sem
aðalnámsgrein í háskólanum?
Var það tilviljun eins og svo
margt í íífi manna? *
— Sú námsgrein hefur alla tíð
legið nærri mér. Ég var uppal-
inn í slíku andrúmslofti. Faðir
minn var mikill íslenzkumaður
og unni mjög íslenzkum fræðum.
Það eru því uppeldisáhrif, sem
vöktu áhuga minn á íslenzkri
sögu og urðu þess valdandi og
ég valdi einmitt þá grein sem
námsgrein í háskóla. Því námi
Jauk 1927.
if MARGVfSLEG STÖRF
Það sama ár um haustið
hefst starfsferill dr. Þorkels.
Hann tekur við skólastjórn Sam-
vinnuskólans og er skólastjóri
Skáksnillingarnir Friðrik Óiafsson og Hermann Pilnik (snýr bakl
við ljósmyndaranum) sitja við biðskákina á sunnuda'ginn.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
Pilnik og Friðrik:
Fjórða einvígisskákin
FJÓRÐA einvígisskákin var
tefld að Þórskaffi á sunnu-
daginn. Friðrik hafði hvítt og iék
c4 í fyrsta leik. Pilnik svaraði
með e5 og úr þessu varð öfugur
Sikileyjarleikur, drekaafbrigðið.
Pilnik hóf peðasókn kóngsmegin
þegar í byrjun, án þess að hafa
komið mönnum sínum neitt úti
á borðið, hvað þá á sóknarstöðu,
og meira að segja án þess að
hafa komið út kongsriddara, eða
eiga nokkur skilyrði til hrókun-
ar ef á þyrfti að halda. Ég
Dr. Þorkell Jóhannesson.
og hefur dr. Þorkell augastað á
því embætti. Hann fer utan árið
1931 og er um eins árs skeið í
Danmörku og Þýzkalandi við
undírbúning að doktorsritgerð.
Var hún varin við Kaupmanna-
hafnarháskóla 1933. Fjallar rit-
gerðin um Frjálst verkafólk á
Islandi fram til siðaskipta.
Ritgerðin er að stofni til sprott-
in af samkeppninni um prófess-
orsembættið. Hún er mikið rit
var einn af ritstjórum fyrsta hafi verið vel við hæfi. Það er
blaðs stúdenta, sem hér kom þýðingarmikið, að þjóðfélagið
út. Það blað er að stofni til hið geti notið starfskrafta hóskóla-
, , . , _ . , , : sama og stúdentar gefa enn út menntaðra manna.
k*1 %' ÞV\!l0rm^i É des- ár bvert- Þau ár sem hann Verkefnin verða æ fjöl-
að Pali Eggert Olason láti af var skólastjóri Samvinnuskólans brevttari. Það má t. d. ó það
professorsstorfum við Haskolann var hann jafnframt Htstjóri benda að verkefni eru óþrjót-
Samvinnunnar. Síðan 1935 hefur andi fyrir þá menn, sem hafa
hann verið ritstjóri Almanaks helgað sig náttúruvísindum
Þj óðvinafélagsins og Andvara. en starfskraftana vantar. Við
Um 6 mánaða skeið var hann okkar háskóla er enn ekki
og ritstjóri Nýja dagblaðsins, sem kennarastóll í slíkum fræðum.
gefið var út í Reykjavík. J Vera kann, að á því verði breyt-
' ing fyrr en síðar. Eyfirzkur mað-
ir STÚDENTAR FYRR OG NÚ ur, Aðalsteinn Kristjánsson, sem
— Finnst yður stúdentar í dag nýlátinn er í Winnipeg ánafnaði
í einhverju frábrugðnir sam- Háskóla íslands í erfðaskrá sinni
stúdentum yðar? I 45 þús. dali, með þeim ummæl-
— Þetta yar allt öðru vísi í um, að það fé skyldi notað til
hálft þriðja hundrað blaðsíður og , ,
er samið á þýzku. _ En pró- gamla daga' f daS er da« PohUk-
fessorsembættið
Pálsson.
hlaut Árni
in, sem allt mótar, stúdentarnir
eru markaðir stjórnmálaflokkun-
stofnunar kennarastóls í náttúru-
vísindum. Þessi höfðinglega gjöf
mun sennilega flýta fyrir því,
að hægt verði að nema náttúru-
vísindi við Háskóla íslands. Það
er erfitt og dýrt að veita fullnað-
munamálum stúdenta; félagsmál- armenntun í náttúruvísindum,
vörður!'Það starf hafði*há^m rneð in sátu í,fyrirrumi. Sjálfsagt hafa t. d. eðlisfræði en sjálfsagt fram-
höndum í eitt ár en kom þá að menn þa venð pohtiskir, en það | kvæmanlegt. Verkfræðikennsla
háskólanum er Árni Pálsson lét ^bar ekkl^ems_a.Þ^ daglegum j var upp tekm her a strifeárun-
af embætti.
Dr. Þorkell varð þá (1932)' um- .xAður uvar ekk, hugsað eins
fyrsti bókavörður við Lands- m.k.ð um þau efm. Starfið sner-
bókasafnið og gegndi því starfi _h^
til 1943, er hann varð landsbóka-
’ i störfum stúdenta þó og nú.
Ritverk hefur dr. Þorkell gert
mörg. Flest eða öll eru þau sögu-
REKTORSSTARFIÐ
legs eðlis og hin þrjú stærstu eru ' — Hvernig finnst yður
doktorsritgerðin, tvö bindi af vera háskólarektor?
um og fer fyrri hluti námsins
! síðan fram hér — 2 eða 3 árgang-
; ar luku að öllu leyti námi sínu
ag | hér heima. Þessi kennsla hefir
| borið mjög góðan árangur og
sögu íslendinga, hið fyrra um — Það má kannske segja, að;mun engm oska bess aö breyta
tímabilið 1750—1770 og hið síð- bað sé erilsamt en ég hef ekki, her tlJ aftur-
ara um tímabilið 1770—1830. Nú nema gott af því að segja. Ég i
er nýútkomið fyrsta bindið í hef notið góðrar samvinnu við; ★
aevisögu Tryggva Gunnarssonar. menntamálaráðherra, kennara og,
Það rit verður í þremur bind- stúdenta og á því veltur mest J
um og vinnur dr. Þorkell að í starfi háskólarektors.
síðari bindunum nú. Þessi ævi-
ÞAB SEM HASKOLINN
ÞARFNAST HELZT
— Hvers mundið þér helzt
óska háskólanum nú?
— Unga háskólastofnun, sem
saga, mun að ævisögu Jóns Sig- ★ ÞARFIR MENN Háskóla íslands, vanhagar skilj-
urðssonar forseta undanskilinni,! — Hvað finnst yður um þá; anlega um margt. f sumum grein-
vera stærsta ævisögurit, sem hér „menntunaröldu“, sem sumir j um vantar kennslukrafta — en
á landi hefur verið skráð. Af segja að íslenzka þjóðin sé í — úr því er smám saman verið að
öðrum verkum dr. Þorkels má þ. e. að allir vilji verða stúdent-j bæta. Húsnæði háskólans, sem
jriefna aldarminningu Búnaðar- ar og háskólagengnir? | þó var byggt af mikilli rausn,
félags íslands — en önnur verk .— Ég hef ekki nema goti eittjer tiú að veJrða of lítið. Við
hans og ritgerðir skipta tugum. um það að segja. Háskólamenn j þurfum að byggja yfir lækna-
í viðtali okkar við dr. Þorkel hafa nóg að starfa. Það er ekk- deildina. Nóg er að gera við
komst hann svo að orði, að hann ert nýtt, að talað sé um, að það húsrými, sem fæst þegar hún
hefði um þriggja áratuga skeið stúdentar séu of margir. Sá flytúr í nýtt hús.
eða frá 1924 starfað í sambandi söngur hefur alltaf heyrzt. Ég Þá þyrfti og að bæta áðstöð-
yið útgáfu rita og blaða. Hann get ekki séð annað ,en að þetta una við háskólabókasafnið. Bezt
yrði það gert með því að byggja
nýtt hús yfir Landsbókasafnið.
Landsbókasafnið gæti tekið við
hlutverki háskólabókasafnsins.
Háskólinn hefur sjálfur staðið
undir bókasafni sínu. Ríkisfé hef-
ur aðeins verið varið til að
greiða laun bókavarðar (eins).
Þetta fyrirkomulag er ófært. Há-
skólinn hefur ekki ráð á að kosta
mjög stórt bókasafn; fé er ekki
nægjanlegt til bókakaupa, né til
að greiða þá vinnu, sem nauð-
synleg er. Það er og augljóst,
að ófært er að ríkið haldi uppi
2 bókasöfnum. Háskólinn þarf
stórt bókasafn í öllum greinum
og þarfir skólans krefjast þess
að safnið verði nú stækkað. Auð-
veldast yrði að ná þessu marki
með því að sameina söfn-
in. Það er bezta lausn málsins
og tel ég víst að það verði gert
fyrr eða síðar.
★
V I Ð snúum nú talinu aftur að
þjóðlegri menningu, og spyrj-
um háskólarektorinn: — Teljið
þér hina íslenzku bændamenn-
ingu varanlega með oss? j
— Öll okkar menning fyrr var
bændamenning. Ég er bóndi að
uppeldi og svo er um flesta ís- i
lendinga. Æskuárunum er varið
í sveitinni, þar sem er kjölfesta
íslenzkrar menningar. Það er
mikilsvert fyrir okkar þjóðfélag,
að unga fólkið kynnist sem flest-
um störfum. Hingað til hefir j
það tíðkazt, að skólafólk stund-
aði sumarlangt vinnu við öll
algeng störf til sjávar og sveita.
Það er illa farið, ef þetta sam-
band skólaæskunnar við höfuð-
atvinnuvegi þjóðarinnar rofnar,
en hætta er á því að svo geti
íarið. Á þetta ekki sízt við um
landbúnaðarstörfin. Með breytt-
um atvinnuháttum í sveitunum
verður æ minni þörf fyrir kaupa-
l'ólk, enda fjölgar ört fólki í bæj-
um og þorpum og þ%h örðugra
verður að taka þar við öllum þeim
bæjargestum, sem vilja og þyrftu
að kynnast sveitinni, segir dr.
Þorkell, sem eins og fyrr segir,
er barn sveitarinnar en er nú
lorystumaður í menntamálum
þjóðarinnar.
Er við göngum til dyra, spyr
ég prófessorinn, hvernig honum
finhist áð vera orðinn sextugur?
; — Mér finnst ég ekki verá
gair.MI, segir hann, - - en bætir
siðá:: við — en ksnnske er þetta
byrjunin, • A. St.
hafði ekki buizt við að Pilnik
færi óneyddur að tefla upp náms
stöðu, eftir þá reynslu, sem hann
hafði fengið af því, en þó skyldi
þetta reynt þar sem hlutverkum
væri snúið við, Friðrik yrði í
vörn.
Og þetta fór samkvæmt áætl-
un. Friðrik átti að vísu alltaf
góða stöðu, en engan veginn ótta
lausa. Kongsstaðan var ótrygg og
jafnvel hætta ó kæfingarmáti.
Pilnik varð þó ekkert ágengt.
í 15. leik fórnaði hann peði, að
því er virtist til þess að flýta
fvrir sókninni, en Friðrik kom
honum þá á óvart, bauð upp á
drottningarfórn, sem hann þáði
ekki, en við það tapaðist annað
peð. Loks fór svo þriðja peðið
og með því náði Friðrik drottn -
ingakaupum, svo nú var öll mát ■
hætta úr sögunni.
En staðan var tímafrek. Báðir
höfðu eytt miklum tíma fyrir
sig fram. Þegar leikafjöldinn var
hálfnaður, eða rösklega það, vav
aðeins 1/20 eftir af umhugsun
artímanum. Aðstaða til að fylgj-
ast með skákinni varð nú erfið,
Ógerningur reyndist að koma
leikunum jafnharðan á sýningar-
borðin. Menn kviðu samt engu.
Friðrik hafði áður reynt sig í
hraðskák við Pilnik og náð ótrú
lega góðum árangri. En nú skeði
það óvænta. í 34. leik lék Frið
rik af sér. Og það skipti engum
togum, Öll peðin þrjú, sem hann
átti yfir, sópuðust af honum og
skákin endaði á jafntefli.
Fimmta skákin verður tefld í
kvöld að Þórskaffi og hefst
kl. 7y2. K. Á.
Jólðhmdur Anglía
FÉLAG enskumælandi manna,
Anglia, heldur skemmtifund í
Sjálfstæðishúsinu n.k. fimmtu-
dagskvöld kl. 8.45, en nóvember
fundur félagsins féll niður vegna
vinnustöðvunar hljómsveita
manna.
Að venju hefur verið mjög til
skemmtiatriða vandað og hefjast
þau með sýningu kvikmynda,
sem nýverið hafa borizt frá Bret-
landi. en meðal þeirra er mynd
frá brezka leiðangrinum til Græn
lands. Þá mun Bragi Hlíðberg
leika jólalög á harmóníku. Háö
verður tvenns konar danskeppni,
' sadans og „Musical Chairs",
sem mjög hefur orðið vinsælt á
jólafundum félagsins. Veitt verða
verðlaun fyrir hvoru tveggja.
Dans verður stiginn til kl. 1
um nóttina og á miðnætti verður
skemmtiatriði, sem ekki er aug-
lýst nánar.
Félagsskírteini og gestakort
verða afhent við innganginn.
MIKIL aðsókn hefir verið að mál
verkasýningu Örlygs Sigurðison
ar, sem haldin er í bogásal jþjóð -
minjasafnsins og hafa 17 mýndir
selzt.