Morgunblaðið - 08.12.1955, Side 9

Fimmtudagur 8. des. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
Sibelius nírœður
pcpiir hans dvelst í hijóm
i
DAG er tónskáidið mikla —
Messías finnskrar tónlistar —
Jean Julius Cbristian Sibelius
níræður. Hann ber aldurinn vel,
og er ekki annað áð sjá af mynd-
um en að mikill töggur sé í hon-
um enn. Andlitsdrættirnir eru
skarpir, og svipurinn ákveðinn,
augun skýr og hvöss, röddin
hljómmikil og styrk. Líkaminn
er samt sem áður orðinn nokkuð
veikburða — enda varla við öðru
að búast — og grannar, frekn-
óttar hendur hans titra. Hann
verður að leggja við eyrun til að
lylgjast með samtalinu, og er
hann hlustar á tónlist leggur
hanii eyrað fast að hátalaranum.
★ HEYRIR BETCR MEB
AUGUNUM
„Ég heyri betur með augun-
um‘‘, segir hann og bendir á
hlaða af nótum við hliðina á stól
sínum. Ung tónskáld senda hon-
um tónsmíðar sínar, og hann hef-
ur ánægju af því að „hlusta á“
þær með því að fletta nótna-
blöðunum.
Jean Sibelius er einn af þeim
fáu mönnum, sem býr yfir mikl-
um persónulegum töfrum. Hver
maður finnur til auðmýktar í
návist hans. Þ>ó að þeir viti, að
hann heyrir illa, verður mörgum
á að hvísla í návist hans.
★ ÚRALFARALEIB
Hann býr ekki í alfaraleið
heldur í friði og kyrrð skógar-
þykknis, um það bil mílu frá
þjóðbrautinni — klukkustundar-
ferð í járnbrautarlest frá Hels-
ingfors, í héraði, er nefnist
Javenpáá — Vatnsendi. Flestir
þeir, sem. heyra vilja hann og
sjá skrifa eða síma á undan sér,
fá það svar, að ekki megi trufla
prófessorinn, ,,hann er að hvíla
sig“.
,3ann vinnur ehnþá mikið og
leggur hart að sér, en hann vill
ekki, áð haft sé orð á því“, segir
kona hans Aina. „Hann vakir
fram á nætur í vinnustofu sinni;
— aleinn — og reykir vindla og
hripar athugasemdir sínar á
minnisblöð“.
★ VILLA AINOI.A
Enginn fær að fara inn í
vinnustofu hans. Ég sá aðeins út
undan mér gegnum hálfopnar
dyrnar skrifborð, þar sem ægði
saman alls konar verkefnum, á
hillum meðfram veggjunum var
staflað bókum og pappírshlöðum,
sem bundið hafði verið utan um
og voru flestir innsiglaðir „Sum-
ír hlaðarnir eru merktir „opnist
ekki fyrr en eftir lát mitt“, aðrir
með þessu eina orði „brennist","
sagði frú Sibelius við mig.
Við sitjum í rúmgóðu bóka-
safni, og þar logar eldur á arni.
Veggir og loft eru ómáluð. „Jean
hefur gaman af því að þreifa á
trjáviðnum í húsmu, sem hann
sjálfur vann að að byggja
yfir fjölskyldu sína“, segir þessi
smávaxna, veikbyggða kona og
leikasölunum6
Ung tónskáld senda honum
tónsm'röar s'rnar og hann hlustar
Jbær meó jbví að tletta nótnablöðum
— eftir Michael Salzer
SÍBELIUS
— tíes/iíos finnxkrar tónlUtar —
Hún er áðeins ári yngri en mað-
ur hennar, sem byggði þetta hús
handa hénni fyrir 50 árum síðan.
t hefur fyrr en misst hefur“.
Tónskáidið vill helzt tala
þýzku við erlenda menn. „Þýzk-
an var einu sinni mál tónlistar-
manna eins og franskan var mál
stjórnarerindreka og enskan mál
kaupsýsiumannanna — og sjáið
þér til, ég hfef alltaf verið lélegur
kaupsýslumaður".
★ SÁRSAUKAFULL ÞÖGN
Bæði hjónin spjalia hispurs-
laust um allt milli himins og
jarðar. En þégar samtalið bein-
ist að tónlist hans — verður
sársaukafull þögn. Einu sinni —
þessa stuttu stund, sem ég dvald-
Lst á heimiii Sibeliusar — drap ég
á þau verkefpi, sem hann fengist
nú við. Hann stóð þá á fætur og
gekk út úr herberginu,. settist
við' slaghörpuna í næsta herbergi
og horfði á nótnaborðið. Því næst
lokaði hann augunum og virtist
hlusta á fjarlæga tónlist.
Það hefði mátt heyra saumnál
falla í herberginu. En sá ljómi,
sem hvildi yfir skörpum andlits-
dráttum hans sýndi, að hann var
heillaður af tónum hljómsveit-
anna, sem hvergi voru sjáanleg-
ar....
Guðbjartur Ólafsson, forseti SVFÍ, þakkar Hallgr. Fr. HalLgriro',
syni, forstjóra Shell, fyrir gjöfina,
Shell gefur SVFI tæki til
umferðarkennslu í skólimii
Slyiavarnafét., lögreglan og skóiarnir viljii
gera alll til að auka umferðamenningu.
IGÆR boðaði forstjóri h.f. Shell á íslandi forráðamenn Slysa •
varnarfélagsins á sinn fund og afhenti félaginu að gjöf ými,;
tæki, sém ætlazt er til að verði notuð við umferðakennslu í skó‘ •
um, Tæki þeSsi eru: t> reiðhjól, 6 litlir bílar (stignir), umferðá-
ljós og umférðamerki.
★ í BLIBU OG STRÍÐU
..Lífið var ekki alltaf leikur
— með fimm dætur, sem sjá
þurfti fyrir og litlar tekjuf“,
and’. arpar hún. „En nú lifum við
rólegu lífi, börnin efu flogin úr
hréiðfinú. Nú þarf ég ékki að
hugsa um neir.n nema Jean.... .
.... .. ., , ,.. ,_ „Tonarmr hljoma ailtaf fvrir
Sibelius situr \ djupum hæg-! . „
★ HUGUR HANS DVELST
í HL.TÓMLEIKASÖLUNUM
„Hugur hans dvelst í hljóm-
ieikasöiunum", hvíslaði Aina.
indasíól beint á mótj henni og
virðist hafa lesið orðin af vörum
hennai'. „Ég er eina barnið, sem
eftir er í húsihu“, segir hann
brosandi og horfir blíðlega á
konu sína. Sjálfur segir hann, að C^’Baí “*«■ °' ^ i'c'‘111 a'’a'
. . . , b , að okkur verði aldrei auðið að
Aina se eina konan, sem hann
eyrum hans'
Það eru þeir tónar, sem harrn
reynir að festa á pappírinn með
skjálfandi höndum í kyrrð næt-
urinnar, þegar hanh er einn með
þögn skógarins. Svo kann að fara,
strýkur þykkt, snjóhvítt hárið
frá enninu. Húsið heitir Villa i hið sama um frelsið
Ainoia í höfuðið á Ainu Sibelius. heilsu — enginn veit
hafi elskað. Hann kynntist henni
eftir að hann hafði ferðazt um
þvera og éndilanga Evrópu með
engan. farangur meðferöis nema
tannbursta í skyrtuvasanum. —
Hún tók þátt í baráttu hans fyrir
viðurkenningu, meðan hann var
ungur og óþekktur, gladdist með
honum yfir sigrum hans meðan
hann stóð á hátindi frægðarinnar
og hlúðir nú að honum i rólegu
og viðburðalausu iifi þessara
síðustu ára.
„Ég er stoltur af því að vera
Finni“, segir hann og draum-
lynd augu hans leiftra. „Við eig-
um að baki 600 ára sögu, sem
fjallar um baráttu fyrir fullu
frelsi. Frelsi er kynleg guðsgjöf
og mjög misnotuð. Það má segja
og góða
hvað átt
Aina og Jean Sibelius í bókasafninu í Vilia Ainola
heyra þessa samhljóma.
★ ★ ★
„Það er ekki auðvelt að vera
tónskáld í landi Sibeliusar", sagði
einn af starfsbræðrum hans af
yngri kynslóðinni nýlega í ræðu.
í tónlistarheiminum gnæfir hann
svo hátt, að samlandar hans
verða að vera miklir snillingar
til að þeir standi ekki algjörlega
í skugga hans.
★ TONLIST HANS
ER SPROTTIN UPP ÚR
FINNSKRI ÞJÓÐARSÁL
Árið 1892 markar tímamót á
tónlistarferli Sibeliusar sjálfs og
jafnframt í sögu finnskrar tón-
listar. Þá voru í fvrsta skipti
haldnir hljómleikar þar, sem
spiluð voru eingöngu verk eftir
Sibelius. Og því er ekki hægt að
neita, að Sibelius hefur síðan
skapað varanlegustu tónverk
Finna. Þar til Sibelius kom fram
á sjónarsviðið höfðu tónskáld
Finna verið mjög undir áhrifum
þýzkra tónsmíða. En Sibelius
braut af sér erlend áhrif á sama
hátt og Edvard Grieg í Noregi —
tónlist hans er sprottin upp úr
finnskri náttúru og finnskri
þjóðarsál.
Þó hafa tónlistargagnrýnendur
oft og tíðum lagt of mikla áherziu
á þjóðleg einkenni i tóniist
Sibeliusar. í tónlist hans hafa
menn séð bjartar sumarnætur,
snæviþakta jörð, mikilfengiega
skóga og blá vötn Finnlands, þó
að í verkunum hafi raunverulega
falizt miklu djúpstæðari og flókn
ari rannsóknarefni sálfræðilegs
og heimspekilegs efnis.
Komu forráðamenn Slysavarna
félagsins, fræðslufulltrúi Reykja-
víkur og fleiri gestir. Forstjóri
Shell, HaMgrímur Fr. Hailgríms-
son kvað ýmsár ástæður liggja til
þess að félagið hefði útvegað
þessi tæki og gæfi þau nú Siysa-'!
varnarféiaginu — en ekki orðið
Slysavarnarfélaginu að liði á ein-
hvern annan hátt. „Það, sem
mestu máli skiptir" sagði Hall-
grímur, „er málefnið sjálft, hið
mikla og síváxandi viðfangsefni,
sem er að komast í fremstu röð
vandamála okkar íslendinga, um-
ferðarvandamálið. Hefir tilhugs-
unin um að geta, þótt í smáum stíl
★ FINLANDL4
Vitanlega hefði enginn getað
samið sum tónverk Sibeliusar
nema Finni, og er þá skerrimst að
minnast þess verks sem * allir
þekkja, Fihlandia. Þar nær ætt-
jarðarástin hámarki og i henni
kveður við bergmál ótía og ang-
istar þeirrar þjóðar, sem óttast
ósókn erlends harðstjóra — verk-
ið er samið árið 1899, þegár rúss-
neski czarinn stefndi áð því að
gera Finnland rússneskt. — en
jafnframt endurómar i verkihu
trúin á sigur að lokum.
Sé Sibelius borinn saman við
finnsk tónskáld síns tíma, verða
þau heldur bragðdauf og and-
stutt. Hann gnæfir yfir þau
einkum vegna víðfeðms ímvnd-
unarafls og túlkandi lífsfjörs,
sem finna má svo að segja á
hverju nótnablaði, sem hann hef-
ur lótið frá sér fara.
★ ★ ★
Sibelius er fæddur 8. des.
1865. Hann er sonur læknis í
Hámeenlinna í Suður-Finn-
landi. Er hann hafði lokið
stúdentsprófi, varð hann \ið
þeirri ósk foreldra sinna, að
innrita sig í lagadeildina við
háskólann i Helsingfors. En
lagaskruddurnar urðu brátt
að víkja fyrir tónlistinni, og
hann ásetti sér að verða fiðlu-
snillingur. Hann lék opinber-
lega á fiðlu á hijómleikum i
Helsingí'ors-háskóla. En með-
fæöd sköpunargáfa han» á
tónlistarsviðimt kom brátt í
ljós. Martin Wegelíns. einrt
helzti brautryðjandi tónfræð-
innar í Finnlandi, tók Sibelius
undír vernarvæng sínn og
kenndi bonum. Síðar stundaði
hann nám í Berlín og Vínar-
berg. og er hann sneri heim
frá því námi, var hann reiðu-
búinn til að hefja feril sinn
sem sjálfstæður listamaður.
væri, lagt hönd á plógmn t.R
íausnar þess, þegar íært okkur
ánægju sém við einnig vonaih að
aðrir verði aðnjótahdi. Engurp
dylst að hætta af völdum um-
ferðarslysa hér á lardi og sér-
staklega í Rvík, fer sívaxandi.
Veldur þar um fólksfjölgun og
fjölgun ökutækja, en hvort
tveggja er óhjákvæmilegt að horf
ast í augu \úð sem staðreyndir,
sem ekki verður breytt. Rátii'ð
hlýtur því að vera að finna leiðiii
til þess að forða slysum með bv»
að brýna árvekni fyrir éinstakl-
ingum, kénná þeihi að fara eftir
settúm reglum og taka till'it tií
annarra. Börnin eru í mestrí
hættu — því bera tölur um slyj
gleggst vitni. Það er því eðlilegt,
að viðleitni þein-a er að slysa-
vörnum vinna, beinist til þeirra
Það var Shell félagið í Þýzka ■
landi, sem kom fram með þá hug -
mynd að kénna börnum um-
ferðarreglur og umferðarmenn-
ingu með því að láta þeim í té
tæki, bíla, hjól o. fl. sem gerðu
mögulegt að sameina skemmti-
legan leik alvöru hins daglega
lífs. Þetta hlaut fádæma vinsæld-
ir. Hafa Shell félög víða tékið
þetta upp. útvegað tækin og feng
ið þau íélögum er að slysavörn-
um vinna, til ráðstöfunar.
Afhenti Hallgrimur síðan tæk-
in og lét í ljós þá von, að þau
mættu stuðla að auknu umferðar ,
öryggi meðal barna.
Guðbjartur Ólafsson forseti
Slysavarnafélagsins veitti gjöf-
inni móttöku og þakkaði hana.
Kvað hann þetta í annað sinn senv
Shell gæfi SVFÍ stórgjöf. Sagði
hann þetta hina þörfustu gjöf
fyrir þó deild innan Slysavarna-
félagsins, sem nefndist „Slvsa-
\arnir á landi“. Hún hefði nú*
starfað í um það bil 20 ár og
starfsemi hennar væri nauðsyn,
því umferðarslysin nú væru jafn
tíð og sjóslysin áður en slysa-
varnir á sjó komu til.
Jón Oddgeir Jónsson lýsti
nokkuð hvernig tæki væru notuð
við umferðarkennsluna. Börn-
um væru sýndar kvikmyndir og
þeim fengnir bæklingar. En
vngstu börnin 7—8 ára og þaðan
af yngri ny.tu slíks ekki. Því yrði
að komal þeirn í „umferðarleik".
Slík tæki og Shell gefur nú væru
notuð til slíks. Það eru búin til
gatnamót með umferðarljósum
o. fl. Börnin sjólf annast lög-
gæzlu og eru þau klædd lögreglu-
búhingum — og þannig festast-
umferðarreglurnar í huga þeiria.
Frú Guðrún Jónasson, Ólafúr
Framh. á bls. 12