Morgunblaðið - 11.12.1955, Blaðsíða 2
MORGL H ULAÐiif
Aiarp I. K. LdKiess
F’ramti aí &t«. .
íiíru dagsíns, sátu fjölmargir bofis-
gestir. Svíakonungur minntist
ÍNóbels, drukkið minni konungs-
Jhjónanna, og ávarpaði prófessor
iBergstrand því næst Nóbelsverð-
launahafana. íslenzka Nóbelsverð
.taunaskáldið hélt síðan ræðu og
íórust honum svo orð:
„Yðar hátignir. Herrar mínir
Og frúr.
Þann dag fyrir nokkrum viK-
<um er þar var komið, að mér bauð
í grun, að ákvörðun sænsku
Akademíunnar, sú er fyrir hönd-
«m var, kyrsni að var'ða mig, var
4g á ferðalagi í Suður-Svíþjóð.
jÞegar ég var orðinn einsamali í
gistiherbergi mínu um kvöidið,
var því ekki nema eðlilegt að hug
ur minn tefði við það hlutskipti,
sem kynni að bíða lítilmótslegs
ferðaiangs og skáldmennis, upp-
runnið af ókunnu og afskekktu
eylandi, við stofnun, sem hefur
rithöfundur, gagnrýnt mig eða
talið í mig kjark á víxl, en aldrei
skellt við mér skollaeyrum eins
og henni stæði á sama, heldur
tekið undir við mig eins og berg-
mál eða eins og viðkvæmt hljóð-
færi svarar áslætti.
■k VERK FORNRA SÖGU-
MANNA STANDA ÓRROT-
GJÖRN í AL'GSÝN
HEIMSINS
Það er skáldi mikið hamingju-
lán að yera borinn og barnfædd-
ur í landi, þar sem þjóðin héfur
verið gegnsýrð af anda skaklskap
ar um aidaraðir og ræður fyrir
miklum bókmenntaauði frá íernu
fari. Og þá Skýldi heldur engan
furða, þó hugur minn hafi séð
aftur fram i aldir til fornra sagn-
manna, þeirra, sem skópu sígiid-
ar bókmenntir íslenzkar, bessara
skálda, sem s.vo mjög voru sam-.
samaðir þjóðdjúpinu sjálfu að
A valdi sínu að ijá andlegum verk jafnvel nöfn þeirra hafa ekki varð
um viðurkenningu og frægð, i veitzt með verkum þeirra. Aðeins
Sunnudagur 11. des, 1955
mm
lommúnistor fili
spiilerrii stnrisineiRna liiri
skjddi nú kveðja til slíkan mann
að rísa úr sæti og stíga fram í
trarmann af leiksviðsljósum ver-
standa hin óbrotgjörnu verk
þeirra í augsýh heimsins með
jafnsjálfsögðum hætti og landið
aidarinnar. Það er ef til vill eigi sjálft. Um langar, myrkar aldir
undarlegt að fyrst af öllu Jxaíi sátu þessir ónafnkenndu menn
mér orðið og verði enn á þessari umhverfðir
hátíðisstund hugsað til vina heimsins, í
snauðasta landi
húsakynnum, sem
minna og ástvina og alveg sérstak höfðu svip steinaldar, og settu
lega til þeirra sem stóðu mér næst bækur saman án þess að þekkja
í æsku. Þeir menn eru nú horfn-
ir sjónum, en jafnvel meðan þeir
voru enn ofan moldu, þá náiguð-
hugmyndir slíkar sem laun, verð-
laun, frama, frægð. Ég hygg að
í margri kytru, þar sem þessir
ust þeir að vera af kynflokki menn sátu, hafi ekki einu sinni
huidumanna að því leyti sem nöfn brunnið eldur, svo að þeir gætu
þ irra voru fáum kunn, og -'-nn
færri muna þau nú. Þó hafa þeir
með návist sinmi í lífi mínu lagí
undirstöðuna að hugsun minni.
Ég hugsaði einmitt til þeirra und-
ornað sér á loppnum fingrum i
andvökunni. Samt tókst þeiru að
skapa bókmenntamál svo ágæt-
legt, að sá listrænn miðill nxun
torfundinn í heiminum, sem gef-
u.-samlegu manna og kvenna ur rúm f leiri tilbreytingum, hvort
jp óðdjúpsins, sem veittu mér fóst. heldur er í því, sem kallað er út-
u.. Ég hugsaði til föður míns og smogið, ellegar hinu, sem kennt
móður minnar, og ég hugsaði sér er til tíguleika. Og þeim tókst aS
( lagi til hennar ömmu minnar semja á máli þessu bækur, sem
jgömlu, sem var búin að kenna teljast til sígildrá bókmennta
»i:ér ótal vísur úr fornöld áður en heimsins. Þó að þessum mönnum
ég lærði að lesa. Ég hugsaði og
Jxugsa enn á þessari stundu til
væri kannski stundum kalt á
fingrunum, þá lögðu þeir ekkí
Js úrra heilræða sem hún innrætti frá sér pennann, meðan þeim var
n.ér harni: að gera öngri skepnu heitt um hjartað.
mein, að lifa svo að jafnan skip-
uðu öndvegi í huga mér þeir ★
*rienn, sem eru kallaðir snauðir
og litlir fyrir sér, að gíeyma
IIVAÐ MA FRAMI OG
FRÆGD?
Ég spurði mig þetta umrædda
aldrei, að þe:r, sem hafa verið ’ kvöld: Hvað má frami og frægð?
beíttir órétti eða farið góðra hluta Hvað má frægð og frami veita
á mis, þeir sem hafa verið settir
hjá í tilverunni, einmitt þeir
væru mennirnir, sem ættu skilið
alúð, ást og virðingu fólksins
y.nfram aðra menn hér á íslandi.
★ MÉR VERDUR HUGSAÐ
TH, HINNAR BÓKELSKU
ÞJÓÐÁR, SEM HEFIR
TEKH) UNDIR VIÐ MIG
EINS OG VIDKVÆMT
HLJÓÐFÆRI
Ég lifði svo alla bernsku mína
á ísiandi, að miklir menn, sem
sv-o eru nefndir, og höfðingjar
voru aðeins ævintýramynd og
loftsýn, en umhyggja fyrir að-
hrengdu lífi var það siðferðisboð
orð, sem í heimahögum mínum
skáldi? Skemmtilega velsælu af
því tagi, sem fylgir hinum þétta
leir. En ef íslenzkt skáld gleymir
upphafi sínu, þjóðdjúpinu, þar
sem sagan býr, ef hann missir
samband sitt og skyldur við það
líf, sem er aðþrengt, það líf, sem
hún amma mín gamla kenndi mér
að búa öndvegi í huga mér, þá er
frægð næsta lítils virði og svo það
hamingjulán sem hlýzt af fé.
Yðar hátignir. Herrar mínir og
frúr.
RÖKSEMDIR SÆNSKU
AKADEM7UNNAR —
SJÁLFUM MÉR HVATN-
ING OG FAGNAÐAREFNI
HINNI ÍSL. ÞJÓÐ
Sá hlutur, sem mér þykir mest
LoflferðasamnifiQitr-
iim framiengdur
UNZ fyrir liggur árangur aí
.samningaumleitunum þeim, sera
nú fara fram, hafa ríkisstjórnir
íslands og Svíþjóðar orðið ásátt-
ar um að ákvæðum loftferða-
samningsins frá 1952 milli ís-
lands og Svíþjóðar skuli beitt til
loka septembermánaðar 1956 að
því er varðar flugsamgöngur
railli landanna beggja.
(Frá utanrikisráðuneytinu).
Góð aðsókii að
heimilistækja-
sýningunni
GÓÐ aðsókn er að heimilisvéla-
sýningu Heildversl. Heklu í Lista
mannaskálanum, sem opnuð var
á fimmtudaginn. í gærkvöldi
höfðu rúmlega 3000 manns komið
á sýninguna, þar sem til sýnis eru
hrærivélar, strauvélar, stórir og
minni ísskápar og fjöldi raf-
lampa. Þátttaka í happdrættinu
hefurverið almenn meðal sýning
argesta, sem séð hafa heimilis-
vélarnar í gangi, við þvott, straun
ingar og fleira.
Friðrik Ófafsson
vann
HRAÐSKÁKMÓTI Taflfélags
Reykjavíkur, sem haldíð var í
sambandi við haustmótið, lauk í
fyrrinótt. Friðrik Ólafsson bar
þar sigur úr býtum. V ann hann
allar skákir sínar og hlaut 19
vinninga. Herman Pilnik varð
annar með 1614 vinring, Guð-
mundur Pálmason 3. með 16
vinninga og Ingi R. Johannsson
fjórði með 14 vinninga.
Víðfaok leitað raann-
Eru nú farnir að viðurkenna
að verkfailshækkanlr varu
óraunhæfar
EG TEfc að laun opinberra starfsmanna séu of lág þegar
borið er saman við laun annarra þjóðfélagsborgara. —
Þannig mæiti Jóhann Hafstein er hann fluíti ræðu i sambandi
við umræður á Alþingi í gær um launalagafrumvarpið. Svar-
aði hann með nokkrum orðum andstöðu kommúnista við launa-
lagafrumvarpið, en í þessum lögum er gcrt ráð fyrir 9—10%
launahækkun til samræmis við hækkanír þær, sem urðu eftir
verkfallið s. 1. vetur. Vekur það allmikla furðu, hvilíkan fjand-
skap kommúnistar sýna opinberum starfsmönnum, er þeir snú-
ast gegn þessum samræmishækkunum. Er nú svo komið, að
jafnvel kommúnistar viðurkenna að kauphækkanirnar eftir
verkfallið s. I. vetur hafi verið innantómar krónutöluhækk-
anir og vita ailir að það stafar af ábyrgðarlausum aðgerðum
kommúnista í verkalýðsfélögunum.
eitt bar í sér veruleikann. Ég um vert þeirra, sem mér hafa að
minnist vina minna ónafnkunnra, höndum borið- um þessar mundir,
Jjeirra, sem í æsku minni og löngu
eítir að ég var orðinn fulltíða
það er að sænska akademian
skuli af hinu mikla áhrifavaldi,
voru í ráðum með mér um þær sem henni er léð, hafa nefnt nafn
bækur, sem ég réðst í að skrifa. j mitt í sambandi við hina ókunnu
bar á meðal voru nokkrir menn,
þótt eigi væru atvinnurithöfund-
ar, gæddir bókmenntalegri dóm-
greind, sem aldrei brást, og gerðu
mér Ijós ýmis þau höfuðatriði
akáldskapar, sem stundum exru
jafnvel snillingum hulin. Nokkr-
ii þessara gáfuðu vina minna
halda áfrarn að lifa í mér, þó þeir
fíéu horfnir af sjónarsviðinu, sum-
ir þeirra jafnvel með svo raun-
vérulegum hætti, að fyrir getur
komið að ég spyrji sjálfan mig,
hvað sé þeirra hugur og hvað
minn. í somu andránni verður
mér hugsað til þeirrar fjölskyldu,
citthvað kringum 150 þúsund
ir.anna stórrar, hinnar bókelsku
þjóðar fslands, sem hefur haft á
»j ér vakandi auga frá því ég fór
fyxst að standa í fæturna sem
meistara fornsagnanna íslenzku.
Þær röksemdir, sem sænska Aka-
demían hefur látið liggja að veit-
ingu hins mikla sóma mér til
handa, mun ævílangt verða mér
sjálfum hvatning um leið og þær
munu verða fagnaðarefni þeirri
þjóð, sem stendur að baki alls,
sem einhvers kann að vera vert
í verkum mínum“.
★ ★ ★
Stúdentar hylltu þá Nóbels-
verðlaunahafana með söng og
ræðu, og voru þeir kynntir kon-
ungskjónunum af sendiherrurn
ríkja þeirra í Stokkhólmi. Á
morgun munu Nóbelsverðlauna-
hafarnir ásamt fleiri gestum sitja
kvöldverðarboð konungshjón-
anna í konungshöllinni.
imm sem i
ÁKVEÐIÐ hefir verið að í dag
verði hafin víðtæk leit að Jóni
Ásgeirssyni, vélstjóra, er hvarf
héðan úr bænum s.l. mánudag.
Lögregla og skátar hafa und~
anfarna daga grenslast eftir
manninum, en það hefur engan
árangur borið. í dag mun enn
gerð tilraun til þess að finna
manninn, og mun hjálparsveit
skáta fjölmenna í þá leit, en
einnig er þess vænzt að aðrir
sjálfboðaliðar gefi síg fram, og
eru þeir beðnir að mæta á lög-
reglustöðinni kl. 1,30 í dag.
1 -X- 2
ÚRSLIT leikjanna á getrauna-
seðli vikunnar urðu nokkuð ný-
stárleg. Öllum leikjunúm lauk
með sigri þess liðs er lék á heima
velli — þannig að hin rétta röð
er með 1 alveg niður — það er
ekkert x eða 2.
ísl. getraunir töldu að margir
væru með 12 réttar, því algengt
er að þeir sem eiga „fastaraða-
seðla“ geti nokkuð ólíklega til um
hvernig röðin verður, þannig
munu allmargir vera með 1 við
alla leikina.
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•
♦ ♦
♦ D ♦
♦ Dezt að auglýsa I ♦
♦ ♦
♦ Morgunblaðinu ♦
♦ ♦
•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•
BREVTTUR TÓNN
OG ÓSAMRÆMI
Jóhann Hafstein benti á það,
hve. tónninn hefði nú hreytzt í
komtnúnistum. Eftir að verkfall-
inu lauk s.l. vetur hefðu þeir lýst
samnitxgunum, sem stórsigri. Nú
segir þeir hins vegar, að raunhæf-
ar lauixahækkamr hafi engar
orðið.
Sannleikurinn er sá, að kaup-
hækkanir eftir verkfallið voru
litils virði, af því að þær voru
svo almennar, sagði Júhann. —
1 JÉg tel, að þá hefði verið rétt og
sanngjarnt að hækka kaup lág-
launamanna einna. Þá hefði það
komið þeim að liði. En kommún-
is.tar fór aðra leið og fyrir það
gjalda nú Dagsbrúnarmenn og
aðrir hinir lægstlaunuðu.
VIÐHORFIB TIL OPINBERRA
STARFSMANNA
Alveg sama ósamræmið kemur
fram í viðhorfí kommúnista til
opinberra starfsmarma. Eftir verk
fallið hefðu kommúnistar lýst því
yfir að það væri ekki nema sjálf-
sagt að opinberir starfsmenn
fengju kauphækkanir til sam-
ræmis. En nú snerust kommúnist-
ar gegn slíkum kjarataótum og
bera fram hótanir um ný verkföll
ef laun opinberra starfsmanna
verða samræmd,
REYNA A» VARPA AF
SÉR SÖK
Einíir Olgeirsson og Lúðvik
Jósefsson þingmenn kommúnista
fluttu langar ræður og andaði í
þeim najög köldu til launahækk-
ana opinberra starfsmanna. Slík
var afstaða þeirra, enda þótt það
hafi verið almennt viðurkennt,
að nú um sinn hafi opinberir
starfsmenn verið lakar launaðir
ea aðrar stéttir,
Kommúnistar virtust vita upp
á sig sök, að það hefðu verið þeir,
sem ýttu af stað verðtaólguöld-
unnL Voru þeir að reyna að varpa
sökinni af sér og sögðu, að það
hefðu verið verkfræðingarnir í
þjónustu ríkisins, sem í fyrra-
sumar hefðu hrundið af ístað
kauphækkunaröldunni.
ÁDUR VORU ÞAB „SANN-
GJARNAR KROFUR“
Eysteinn Jónsson fjármála-
ráðherra svaraðt þessu. Hann
sagði að ríkisstjérnin hcfði
verið neydd til að semja við
verkfræðingana, vegna þess,
að ella hefðu allar opinberar
framkvæmdir stöðvazt. Minnti
hann á að þegar verk-
fall verkfræðinganna hefði
staðið yfir, hefðu það einmitt
verið kommúnistarnir, sem
hefðu krafizt þess, að gengið
væri tafariaust að hinum
>(sanngjömu“ kröfum verk-
fræðingannau
Etnar Olgeirsson réðist með
harkalegum orðum að Banda-
lagi starfsmann ríkis og bæja og
sagði að það væri sð berjast gegn
alþýðunni. Þetta verður ekki skil-
ið öðru vísi en svo að kommún-
istar skilji það nú loks, að þegar
opinberir starfsmenn hafa feng-
ið samræmishækkun sína, er
kauphækkunin, sem verkfallið
kom af stað orðin svo almenn, að
engin raunhæf hækkun hefur
orðið af brölti kommúnista. Til
að hindra það, vilja kommúnistar
ganga á rétt hinna opmberu
starfsmanna,
]
ÞÖRF FYRIR HÆKKUNINA
Þvert á móti kommúnistum,
lýsti Þjóðvarnarþingmaðurinn
Bergur Sigurbjörnsson yfir, að
það væri greinilegt að opinberir
starfsmenn hefðu dregizt aftur úr
og hafi því sannarlega verið þörf
fyrir þessa samræmishækkun,
Honum fannst þó jafnvel að ekki
hefði verið gengið nógu langt,
Taka yrði tillit til hins langa
námsferils og kostnaðar margi a
opinberra starfsmann og gerat
launamismuninn meiri .
1
DYLGJUR KOMMUNISTA
HRAKTAR
Eysteinn Jónsson sagði að
honum blöskraði málflutning-
ur kommúnista. Hann hraktB
dylgjur þeirra um að launa-
hækkun í frumvarpinu nænil
30—40%. Slíkt væri byggt á
algerlega röngum forsendanu
Það er nú sýnt, sagði Eysteinnp
að kommúnistar berjast fyrir
því að halda opinberum starfs-
mönnum niðri, svo að þeir haf3
hlutfallslega lægri laun en
skv. launaiögunum frá 1945.
SÉRSTAÐA JÓNS ]
PÁLMASONAR
Jón Pálmason kvaðst ekkl
sammála tillögum meirihluta fjár
hagsnefndar í þessu máli. Stafar
það af þvi, að hann áiítur allar
launahækknir hættulegar, eins og
nú er ástatt í atvinnu- og fjár-
málum okkar. Ber hann fram
breytingartillögu um lægri launa
stiga en í frumvarpinu er og
kveðst muni greiða atkvæði gegn
öllu frumvarpinu ef breyting
hans nær ekki samþykki.
Ljóðabók eftir
Þorgeir Svein-
arnarsoii
K O MIN er út ljóðabók eftir
Þorgeir Sveinbjamarson, sund-
hallarforstjóra, og er það fyi’sla
bókin, sem höfundur sendir frá
sér. Nefnist hún „Vísur Bcrg-
þóru“.
Kunnugir vissu að Þorgeir
fékkst við Ijóðagerð, en ekkl
mun það hafa verið á almanna
vitorði fyrr en hann hlaut önn-
ur verðlaun í samkeppninni utn
ljóð til flutnings á Skálholts-
hátíðinni næsta ár.
Þeirgeir hefir til þessa veri?3
kunnari fyrir afskipti sín af mál-
efnum, er snerta líkamsmennt
þjóðarinnar. En nú hefir hanu
kvatt sér hljóðs á skáldaþingi.