Morgunblaðið - 15.12.1955, Blaðsíða 6

22
MORGUNBLAÐI&
Fimmtudaður 15. les. 1955
Sverrir Júliusson formaður L.Í.Ú.:
m .. ''' V '■' ; ' .. .. ' ifvöruve ðíð
IALÞÝÐUBLAÐINU 6. þ. m.
er smágrein, þar sem skýrt er
frá því, að utanbæjarmaður hafi
borið sig upp við blaðið vegna
þess, að kjólaefni hafi hækkað
frá því fyrir hálfum mánuði úr
kr. 45.00 í kr. 55.00, eða um
22,2%. Blaðið segir orðrétt: „mun
hér vera um að ræða áhrifin af
einhliða ákvörðun útegsvmanna
um hækkun á háíagjaldeyri."
Hér kveður við sama tón og
áður hjá Alþýðublaðinu, það ger-
ir sig bert að því að gefa les-
endum sínum rangar upplýsingar
í máli, sem þetta blað hefur
mikið rætt um, og reynt að þyrla
upp um miklu moldviðri, til þess
að reyna að ná sér niðri á nú-
verandi ríkisstjórn. í stað þess
ætti það að vera hlutverk blað-
anna að upplýsa lesendur sína
um hið sanna í hverju máli og
fræða þá um hvaða áhrif slíkar
hækkanir sem bátagjaldeyris-
hækkunin, sem kom til fram-
kvæmda 4. nóv. s. 1. hafi á vöru-
verðið.
Þjónusta blaðanna við almenn-
ing hefur birzt í því að reynt
hefur verið að koma þeirri skoð-
un inn hjá lesendum, að breyt-
ing álagsins orraki allt að 20%
hækkun á vörum frá sterlings
og dollaralöndum, og allt að 40%
á vörum frá jafnvirðiskaupa-
löndum.
Þetta er þeim mun meiri bjam-
argreiði við almenning, þegar
verðlagseftirlitið á þessum vör-
um er algjörlega í höndum neyt-
enda sjálfra, sem er að mínum
dómi það áhrifamesta, þegar
fólkið treystir á sjálft sig í því
efni sem öðru, en er hætt að
kasta öllum áhyggjum um vöru-
verðlagseftirlit á ríkisskipaðar
nefndir, sem hafa ekki nema
takmarkaða mcguleika til þess
að fylgjast með verðlagi.
Það eru reyndar fleiri blöð en
Alþýðublaðið, sem hafa staðið að
þes^im blekkingum. Þjóðviljinn
og Frjáls þjóð eiga hér einnig
hlut að máli.
Stjóm L.Í.Ú. sendi tilkynningu
til blaðanna hinn 24. nóv. s. 1.,
þar sem sýnt var frá á, að báta-
gjaldeyrishækkun um 10 stig
næmi frá 4% til 5% hækkun á
flestar þær vörur, sem fluttar
eru inn á svokallaðan bátagjald-
eyri.
Bg hefi til frekari skýringa
reiknað út hækkunina á nokkr-
um vöruflokkurn, og er hér stuðst
við kostnað farmgjalda og vá-
trygginga frá árinu 1954, sam-
kværat því er Hagstofan gaf
upp.
að bera á því, að nokkrar verzl- 1
anir beittu óheilbrigðum verzl-
unaráróðri í auglýsingum sínum,
þótt engin verzlun gengi opin-
berlega eins langt og Rafveitu-
búðin í Hafnarfirði, þá vom það
fleiri verzlanir, sem tóku undir
með Alþýðublaðinu og Þjóðvilj-
anum í blekkingaráróðri þeirra.
En opinberlega hefur það ekki
komið fram hvað verzlunarfólk,
bæði fyrr og síðar, síðan báta-
gjaldeyrisfyrirkomulagið var upp
tekið, hefur reynt að réítlæta
hátt verðlag á vörurn með því
að flokka það undir bátagjald-
eyriskerfið. Ég er ekki dagleguí
gestur í verzlunum, en hefi þó
orðið til þess oftar en einu sinni,
að leiðrétta verzlunarfólkið, um
að hið háa verðlag gæti ekki
stafað af bátagjaldeyrisálaginu,
þar sem varan væri ekki á báta-
gjaldeyri.
Það er gott að hafa strákinn
með í ferðinni.
VÖRUR Á BÁTALISTA
UM 15% AF INNFLUTN-
INGNUM
Þær vömr, sem háðar eru inn-
flutningsréttindum bátaútvegs-
manna, hafa að undanfömu num-
ið um fimmtán af hundraði af
heildarinnflutningi landsmanna.
Það sjá því allir, að verðlag á
þeim vörum er ekki afgerandi
á vöruverð almennt, og vörur
þessar fæstar, sem teljast til
brýnustu nauðsynja, heldur
keyptar þegar fólk getur veitt
sér nokkum munað. Auk þess
eru margar vörategundirnar seld
ar í samkeppni við iðnaðarvörur,
sem unnar eru í landinu.
Til fróðleiks fer hér á eftir
listi, er sýnir í stórum dráttum
hvaða vörur em á bátalista:
Nýir ávextir
Niðursoðnir ávextir
Ávaxtasulta og saft
Krydd og kryddvörur
Tilb. ytri fatnaður
Nærfatnaður tilb. og sokkar
karla og kvenna
Gólfteppi, dreglar, teppafilt
Hattar, húfur, efni til hatta-
gerðar
Handlaugar, baðker o. þ. h.
hreinlætistæki
Saumur, skrúfur, boltar
Fræ og plöntur
Barnavagnar og kerrur
Smíðavélar til tré- og járn-
smíða
Efni til bökunar, ger o. fl.
Þvottaduft og sápuspænir
Snyrtivörur
Toiletpappír
Skó-og gólfáburður
Hækkun kostnaðarverðs eftirtalinna vöruflokka vegna hækkaðs
bátagjaldeyrisálags úr 61% í 71% og 26% í 36%.
Sterling- og Jafnvirðis-
dollaralönd kaupalönd
Nýir ávext.ir ........................... 4.24%
Þurrkaðir ávextir ...................... 4.08%
Krydd og kryddvömr ...................... 3.99%
Fatnaður ytri ........................... 3.83% 4.43%
Álnavara úr ull og gerviefnum ........... 4.40% 5.20%
Sokkar karla og kvenna úr ull og gervi-
þráðum ............................. 5.27%
Gólfteppi, dreglar, mottur .............. 3.78% 4.07%
Handlaugar baðker o. þ. h................ 4.02% 4.68%
Bifhjól og hlutar til þeirra .......... 3.97%
Bifreiðavarahlutir ...................... 5.04%
Ljósakrónur og stofulampar .............. 4.08%
Þvottavélar, kæliskápar, strauvélar,
hrærivélar .......................... 4.97%
Ljósmyndatæki og efni til þeirra ........ 3.85%
Sápa, sápuduft og sápuspænir ............ 4.14% 4.84%
Af þessu má sjá, að bátagjald-
eyrishækkunin á „kjólaefni" Al-
þýðublaðsins nemur ekki 10
krónum pr. meter, heldur tæp-
um tveim krónum, sé gengið út
frá því, að full verzlunarálagning
sé á hækkunina.
ÓHEILBRIGÐUR
V ERZLUNARÁRÓÐUR
Eftir að bátagjaldeyrisálagið
var hækkað um 10 stig, fór strax
Aðrar pappírsvörur
Hljóðfæri
Vatnsþéttir lampar og vinnu-
ljós
Þvottavélar, kæliskápar,
strauvélar, hrærivélar
Ýmsar rafmagnsvörur
Silfur til smíða
Eldspýtur
Frostlögur
Speglar og rcimmalistar
Þurrkaðir ávextir
Sverrir Júlíusson.
Grænmeti: nýtt, þurrkað nið-
ursoðið
Síróp
Matvæli úr komvörum, pakka
vörur
Dúkar í heilu lagi og ströng-
um úr ull, gervisilki og
öðrum gerviefnum
Nokkur hluti húsgagnaáklæðis
Laufaborðar, kipplingar og
önnur þ. h. netofin efni
Olíukyndingartæki
Hurða- og gluggajárn o. þ. h.
Reiðhjól, bifhjól, reiðhjólahl.
Skrifstofu- og bókhaldsvélar
Til bifreiða: varahl., mótorar
Þvottasódi
Sápur, þ. á m. tannkrem
Greiður, kambar, hárspennur
Ýmsar hreinlætisvörur
Heftarar, stimplar og önnur
ritföng
Skjala- og peningaskápar
Nótur og aðrar músíkvömr
Leðurvörur tilbúnar og alls
konar veski og töskur
Ljósakrónur og stofulampar
Rafmagnseldavélar og ofnar
Rafmagnsbúsáhöld, ót. a.
Úr, klukkur, úrsmíðaefni
Viðtæki og varahlutir
Ljósmyndavélar og efni til
ljósmyndunar
íþróttavörur.
HÆKKUNIN TÍL
FRAMLEIÐENDANNA
Þær umræður, sem staðið hafa
um hækkun bátagjaldeyrisálags-
ins, gefa tilefni til þess að gera
sér dálítið frekari grein fyrir
þeirri breytingu, sem verður á
tekjum framleiðendanna vegna
hækkunar álagsins.
Frá því kerfi þetta var upp
tekið 1951 og til ársloka 1954,
fengu framleiðendur 50% af fob-
andvirði afurða bátaflotans, að
undanskildu þorskalýsi, síid og
síldarafurðum, til ráðstöfunar. Á
heildarandvirði þeirra útflutn-
ingsafurða framleiðslunnar, er
útvegsmenn hafa fengið til ráð-
stöfunar þessi ár, hefur verið
lagt sem svarar 30,5% á útflutn-
ing til sterling- og dollaralanda,
en 13% á útflutning til jafn-
virðiskaupalanda.
í byrjun ársins 1955 ákvað
ríkisstjórnin að skerða þann
hluta, sem bátaútvegsmenn höfðu
haft, um 10% eða 5 stig, það er
að segja á tímabilinu 1. jan.
til 15. maí, en á þeim tíma aflast
um 80% af heildaraflanum yfir
árið, en hinn hluta ársins skyldi
það vera óbreytt frá því sem
áður var.
Lækkun þessi mætti mikilli
mótspyrnu hjá útvegsmönnum,
en síðar sættu þeir sig við hana,
sérstaklega ef þessi skerðing yrði
hemill á, að ný kaupgjalds- og
dýrtíðarskrúfa myndaðist í land-
inu. Það er ekki þörf á að rekja
það hversu þaer vonir brugðust
gjörsamlega, þar sem ráðsmenn
verkalýðssamtakanna skeyta
engu um kostnað við útflutnings
afurðirnar, heldur virðast fyrst
og fremst hafa það sjónarmið að
ná sér niðri á pólitískum and-
stæðingum, þótt það skaði þeirra
umbjóðendur og alla landsmenn
stórkostlega.
Útvegsmenn hafa margsinnis
bent á, að aukinn kostnaður við
framleiðsluna verði að koma til
baka frá þjóðinni, þegar ekki er
hægt að fá kaupandann, hinn er-
lenda neytanda, til þess að greiða
hærra verð fyrir fiskinn. Við
skulum líta í eigin barm. Við
rnundum áreiðanlega í sporum
erlendra kaupenda, kaupa norska
fiskinn, heldur en gera það fyrir
Hannibal að kaupa íslenzkan fisk
fyrir mun hærra verð en sam-
bærilega vöm er hægt að fá frá
öðru landi.
En hver var svo hækkunin til
framleiðendanna eftir að báta-
gjaldeyrishækkunin kom til
framkvæmda? Ef miðað er við
vetrarvertíðaraflann, sem er eins
og áður segir 80% af heildarafl-
anum, er breytingin á afurðum
til sterling- og dollaralanda, í
stað 30,5% á árunum 1951—1954,
nú 31,95%, eða mismunur 1,45%,
hækkun 4,75%. Á afurðum til
jafnvirðiskaupalanda 1951—1954
13%, nú 16,2%, mismunur 3,2%,
hækkun 24,6%. Vegin hækkun
mun því nema um 8,72%.
HVERT RENNA TEKJURNAR
AF BÁTAGJALDEYRINUM?
Blöð hinna vinstri flokka hafa
mjög rætt um það, hvert tekjur
af bátagjaldeyrinum renni. Þjóð-
viljinn skrifaði t. d. á s. 1. vetri
þráfaldlega um það, að það væru
„gjaldeyrisbraskarar“ við Faxa-
flóa, sem hirtu mestar eða allar
tekur af kerfi þessu. Það var lát-
ið liggja að því, að braskarar
þessir væm óþarfa milliliðir,
sem enga samstöðu ættu með
sjómönnum eða hinum smærri
útvegsmönnum.
Sannleikurinn er hins vegar
sá, að kerfi þetta var tekið upp
til hækkunar á fiskverði, því
án þessara fríðinda, miðað við
núverandi gengisskráningu, hefðu
sjómenn og útvegsmenn fengið
aðeins 75 til 85 aura fyrir sl.
þorsk með haus á undanförnum
árum, í stað 96 aura og upp í
1,22 kr., sem fiskverðið hefur
verið. En vegna þess hve tekjur
þessar koma seint, hefur verið
farið inn á það með samningum
við fiskkaupendur, að afsala
hluta réttindanna til þeirra, er
þeir greiða í hækkuðu fiskverði.
Nú fyrir nokkrum vikum bar
Gylfi Þ. Gíslason fram fyrir-
spurnir á Alþingi varðandi báta-
gjaldeyrinn, og meðal annars
hvernig skifting væri á milli sjó-
manna og útvegsmanna.
Forsætisráðherra Ólafur Thors
upplýsti, að tiltölulega nákvæma
skýrslu væri ekki hægt að gefa,
en hann taldi það láta "ærri, a®
46—48% af andvirði mnflutn-
' ingsréttindanna rynni til skip-
verja á bátaflotanum, en til út-
vegsmanna 52—54% til greiðslu
á öðrum kostnaðarliðum útgerð-
arinnar.
Stefáns Jóhanns Stefánssonar
samþykkti á sínum tíma, en að
mínum dómi voru ýmsir van-
kantar sem á því kerfi voru,
sniðnir af þegar núverandi báta-
gjaldeyriskerfi var tekið upp.
Með hinum svokallaða „hrogna
gjaldeyri“ var álag á innflutn-
ingsvörurnar mismunandi eftir
því hvað hin útflutta vara þyrfti
mikið til þess að kostnaðarverð
hennar væri uppborið að dómi
verðlagsyfirvaldanna. Ef ég man
rétt, var álagið 38% til 112% á
hinar innfluttu vörur.
BÁTAGJALDEYRIR —
FISKÁBYRGÐ —
GENGISFELLING
Ég tel að sú leið, er farin var
1951, við að veita útvegsmönn-
um heimild til þess að leggja
sérstakt álag á nokkrar innflutt-
ar vörur, hafi verið frá sjónar-
miði heildarinnar heppilegri en
aðrar þær ráðstafanir, sem til
greina gátu komið. Það voru
fyrst og fremst valdar vörur, sem
efnaminna fólk kaupir ekki fyrr
en eftir að séð hefur verið fyrir
brýnustu nauðsynjum. Bátagjald
, eyrisálagið er ekki tekið með við
* útreikning tolla á vörur þessar,
en þær eru flestar mjög hátt toll-
aðar.
Önnur leiðin, beinn styrkur úr
ríkissjóði í formi fiskábyrgðar,
hefði komið við alla þegna þjóð-
félagsins, enda það kerfi verið
reynt í mörg ár og ýmsir van-
kantar á því, sem þeir er bezt
þekkja til, óska ekki eftir að
komi aftur.
Breyting á gjaldeyrisskrán-
ingunni var sú leið, sem vissu-
lega hefði átt að koma til greina,
en vegna þess að aðrar grein-
ar útflutningsframleiðslunnar
voru taldar geta, án sérstakrar
íhlutunar ríkisvaldsins, starfað
áfram að óbreyttu, ar sú leið
ekki farin, þótt rétt skráning
gjaldmiðilsins sé það lögmál, sem
sízt má brjóta.
ÓKOSTUR BÁTAGJALDEYRIS-
KERFISINS FYRIR
ÚTVEGSMENN
Fyrir þá aðila, er eiga að njóta
tekna af báta&jaldeyriskerfinu,
þá er það eitt megin atriðið, að
tekjur af því koma inn sem fyrst,
en það var í upphafi ljóst, að
kerfi þetta var þannig uppbyggt,
að nokkurn tíma þurfti til þess
að ná þessum tekjum inn.
í fyrsta lagi eru svokölluð A-
skirteini, er heimila útgáfu B-
skírteina, gefin út á tilskilinn
hluta útflutningsverðmætanna,
nokkm eftir að útflutningur af-
urðanna hefur átt sér stað og
gjaldeyrisskil hafa farið fram við
bankana fyrir vörur þær, sem
um er að ræða. Liggja þá fyrir
vottorð frá Fiskifélagi íslands
um, að hér sé um bátafisk að
ræða, en Fiskifélagið verður, í
gegnum sina trúnaðarmenn og
Fiskmat ríkisins, að sannreyna
þá hlið málsins.
VIÐHORFIÐ 1951
í byrjun ársins 1951 var það
sem ríkisstjórn Steingríms Stein- ’
þórssonar ákvað að veita útvegs- I
mönnum innflutningsréttindi |
þau, sem rædd hafa verið. Var1
þetta gert af einskærum vel-1
vilja og þægð við útvegsmenn! I
Nei, þetta var gert til þess að
bátaflotinn gæti haldið áfram að
vinna sitt þýðingarmikla verk í
þjóðfélaginu, vinna að öflun
gjaldeyrisverðmæta, en bátaflot-;
inn skilar 60—65% af gjaldeyris-j
verðmætum þjóðarinnar, og eins
og segir í bréfi frá ríkisstjórn-
inni um þetta efni, „og í því
skyni og að því tilskyldu, að við-
unandi verð myndist á aflanum",
og til þess að halda atvinnulíf-
inu við sjávarsíðuna í fullum
gangi.
Það má svona rétt til fróðleiks
benda á, að kerfi þetta var end-
urskipulagning á svokölluðum
„hrognagjaldeyri", sem stjóm
Það er augljóst að allt þetta
tekur langan tíma, en þá fyrst,
þegar A-skírteinin liggja fyrir,
er hægt að fara að koma þeim
í verð við innflytjendur, eða gera
ráðstafanir um innflutning.
Annað atriðið, sem hefur meg-
in áhrif á gang þessara mála er
það, að eftirspurn eftir B-skir-
teinunum sé í samræmi við fram-
boðið, en það er háð tvennu:
kaupgetu almennings og því, að
innflutningslisti sá, er heimilar
innflutning vara gegn B-skír-
teinunum sé það rúmur að skír-
teinin seljist jafn óðum.
Það verður ekki annað sagt,
en að kaupgeta almennings sé
mikil, en það hefur vantað á að
samræmi væri milli framboðs og
eftirspumar, sérstaklega nú á
þessu ári. Það veldur því, að
tekjurnar koma seint inn og
veldur það framleiðendum mikl-
um erfiðleikum. Á þeirri hlið
Frh. á bls. 3L