Morgunblaðið - 18.12.1955, Blaðsíða 2

s
MOHGL N BLABIB
Sunnudagur 18. des. 1955 ]
RefcsfraífpM hækka minna
verkiegar framkvæmdir meira
Framhald af ræðu borgarstfóra Gunnars
Thoroddsen í bæ]arstiórn
HÆKKUN á rekstursútgjöldum
frá giidandi fjárhagsáætlun er
hér um bil 241%. Ef við hins veg-
nr miðum við fjárhagsáætlunina
eins og hún var afgreidd í des-
ember í fyrra. en ekki hina end-
urskoðuðu fjárhagsáætlun frá þvi
í júli, þá er hækkun á reksturs-
útgjöldum ca. 34%.
Fulltrúar minni hl. flokkanna
ráðast á bæjarstjómarmeirihlut-
ann fyrir hækkun á rekstursút-
gjöldum, sem ieiðir af þeim kaup
og vísitöluhækkunum, sem ég gat
um, og staðhæfa um leið, að
framlag til verklegra fram-
kvæmda sé skoriéj niður. Hver
er sannleikurinn? Hann er sá, að
framlög tii verklegra fram-
kvæmda á eignabreytingareikn-
ir.gi — og með þeim tel ég
áhaldakaup — hækka frá frv.
í desember i fyrra um hvorki
meira né minna en 55%.
★
Þegar talað er um 40% hækkun
ú heildarupphæð útsvara frá því
í desember í fyrra, þá er sú tala
röng, að því leyti, að sú útsvars-
upphæð, sem var á fjárhagsáætl-
uninni frá því í desember, kom
ekki til framkvæmda, það var
lagt á eftir endanlegu áætluninni.
Af hálfu andstæðinga bæjar-
ntjómarmeirihlutans er hvað
eftir annað reynt að blanda sam-
ah heildarupphæð útsvaranna og
upphæð útsvarsins á hvern ein
utakling. Fulltrúar og málgögn
m nnihiuta-flokkanna bera
ábyrgð á því, að sumir bæjarbú-
ar trúa því nú, að það sé ákveð-
ið að hækka útsvarið á hvern
éinstakling um 40%. En fulltrú-
arnir vita sjálfir að þetta er
blekking. Hv'að eftir annað hefur
það komið fyrir nokkur síðustu
árin, að þótt heildarupphæð út-
rívaranna hafi hækkað, hefur út-
evarsstiginn og þar með útsvarið
á hverjum einstakling lækkað.
Fnda þarf þetta tvennt alls ekki
oð fara saman. Það getur gengið
fiitt á hvað, eins og mörg eru
dæmi. Á þessu stigi er ekki hægt
að segja, hvort eða hvað mikið
útsvarsstiginn á næsta ári þarf
xó hækka. Það veit maður ekki
fyrr en framtöl liggja fyrir á
næsta ári. En óhætt er að full-
jrrða, að útsvarsstiginn þarf ekki
að hækka í neinu hlutfalli við
í>á, sem verður á heildarupphæð
úísvaranna.
ir
Ég minntist á það, að því hefur
Verið stöðugt haldið fram af
minni hluta fiokkunum, að kaup
verkamanna hafi hækkað aðeins
um 11%. Þessir góðu herrar
t.ieppa alveg þeim kjarabótum,
rtem fengust í sambandi við orlof
og framlag vegna atvinnuleysis-
trygginga, ennfremur greiðslum
vegna veikinda og hækkun verð-
i gsuppbóta. En allt þetta kem-
ur með fulium þunga á bæjar-
sjóðinn. Það hefur verið gerður
uamanburður á því, hvert sé
vikukaup Dagsbrúnarmanns nú
og fyrir ári, og þá miðað við þá
meðalvísitölu hvors árs, 1955 og
1956. sem fjárhagsáætlunin
byggir á. Útreikningurinn varð-
ár kaup verkamanns í desember
s I. miðað við vísitöluna 159, sem
fjárhagsáætlunin 1955 byggði á
Og kaup verkamanns nú, miðað
við vísitöluna 176 eins og fjár-
hagsáætlunin 1956 byggir á. Það
or miðað við 48 stunda vinnuviku
Og er þá kaup verkamanns ásamt
Orlofsfé 740.38 kr. Nú greiðir
bærinn 1% í atvinnuleysistrygg-
íngasjóð sem vinnuveitandi, og
verður þá kaupið kr. 928.41. Sú
kauphækkun verkamanna, scm
verður því að gera ráð fyrir í
f ; árhagsáætluninni, er 25F2%, en
okki 11 % eins og haldið er fram.
auk þessa þarf bærinn að
greiða 100 þús. kr. á hverri viku
i atvinnuleysistryggingasjóð,
Þá er rétt að taka fram, að
kaupgreiðslur til ýmissa annarra
stafsmanna hafa hækkað meira
hlutfallslega. Við skulum taka
dæmi af 10. launafiokki, en þar
eru margir fölmennir starfs-
mannahópar. Sú upphæð, sem
reiknað^var með á fjárhagsáætl-
uninni í desember í fýrra, var
fyrir 10. launaflokk kr. 3.632.00
á mánuði. Kaup sama starfs-
manns erjiú miðað við vísitöluna
176 kr. 4.576.00. Hækkunin er því
26%. Auk þessa eru ýmsir, sem
fá nú 33% næturvinnuálag, sem
ekki var greitt í fyrra og verður
hækkunin þá 47%. Sumir fá bæði
flokkshækkun, — ef þeir hafa
unnið meira en 10 ár, — og auk
þess 25% næturvinnuálag. Kaup
þeirra reiknast því nú kr.
5.547.00. Og er það 53% hækkun
frá í fyrra.
★
Hér eru þrjú dæmi sem sýna,
að kaupgreiðslur til vissra starfs-
mannahópa hækka í þessu frv.
frá áætluninni í desember um
26%, 47% og 53%. Svo koma
] fulltrúar minnihl., sem sjálfir
hafa greitt atkvæði með öllum
þessum launahækkunum, og oft-
I ast hafa talið að hækkanimar
' væru of litlar, — og tala um
óhæfilegar hækkanir á útgjöld-
| um bæjarins.
Sumir bæjarfulltrúar hafa
minnzt á, að- vísa þyrfti frv. til
gagngerðrar endurskoðunar þæj-
arráðs. Þ. Bj. sagði, að bæjarráðs
menn minni hlutans kvörtuðu yf-
ir, hve lítinn tíma þeir fengju til
að vinna að undirbúningi fjár-
hagsáætlunarinnar. Óskar Hall-
grímsson sagði, að meiri hlutinn
hefði s.vnjað um alla athugun á
frv. Hver er þá sannleikurinn?
Meðferð frumvarpsins hefur ver-
ið sú, eins og undanfarin ár, að
fjórir af færustu starfsmönnum
bæjarins hafa undirbúið það
rækilega, borgarritari, hagfræð-
ingu.r, aðalendurskoðandi, skrif-
stofustjóri bæjarverkfræðings. —
Ég ætla, að það sé leitun á öðr-
um, sem hafa meiri þekkingu á
fjárhag bæjarins og bæjarfyrir- i
tækja, en þesir fjórir menn. í
undirbúningnum hafa þeir að
sjálfsögðu leitað sér upplýsinga
og gagna hjá öllum öðrum starfs-
mönnum bæjarins, svo sem for-
stjórum í öðrum starfsgreinum.
Þeir hafa lagt áherzlu á að leita
að leiðum til niðurfærslu og
sparnaðar og aukinnar hagsýni.
Þrír þessara manna hafa í nokk-
ur ár skipað sparnaðarnefnd bæj-
arins og undirbúið hverja fjár-
hagsáætlun efbir aðra. Þeir hafa
starfað að staðaldri, til að benda
á það, sem betur kann að fara
í bæjarrekstrinum, og gera tillög-
ur um umbætur. Þeir eiga frum-
kvæði að ýmsum sparnaðarráð-
stöfunum og mörgum málum er
vísað til þeirra til umsagnar. Frá
þessum mönnum hafa á undan-
förnum árum komið margar á-
gætar bendingar og tillögur, sem
framkvæmdar hafa verið til mik-
Þórarinn Björnsson, skóiameistari
FIMMTUGUR:
Þórarinn Björnsson
skóíameistari Akureyri
ils sparnaðar á mörgum sviðum
bæjarkerfisins. Meðal annars má
geta þess, að vegna aðgerða
sparnaðarnefndar hefur á undan-
förnum árum verið sparað stór-
fé í bifreiðakostnaði, með þvi að
fara inn á þá leið að hafa fasta
bifreiðastyrki. Starfsmenn, sem
þurfa bifreið vegna starfa sínp
eiga þó bifreiðina, en fá fastan
rekstrarstyrk á hana. Hér hefur
hærinn átt frumkvæði að sparn-
aðarleið, sem ríkisstjórnin er nú
farin inn á, til þess að draga úr
bifreiðakostnaði ríkisins.
★
Undirbúningur þessa frum-
varps hefur verið ítarlegur og
vel vandaður. Það eru ómerk orð,
þegar bæjarfulltrúi Framsóknar-
Framh, á bls. 12
ÞÓRARINN BJÖRNSSON, skóla-
meistari Menntaskólans á Akur-
eyri, er fimmtugur á morgun,
Fimmtugur maður er ungur
maður og hæfir því ekki að rita
neins konar eftirmæli um mann,
þótt hann nái þessum aldri. Sízt
af öllu á það við, þegar Þórarinn
skólameistari á hlut að máli, því
að hann er enn sami unglingur-
inn í hópi sinna nemenda og
hann var fyrir tuttugu árum,
er ég kynntist honum fyrst,
þá nýsveinn í hinni veglegu og
ágætu menntastofnun.
Það er því síður en svo, að ég
hyggist rita nein kveðjuorð til
míns ágæta vinar og læriföður,
Þórarins Björnssonar, heldur
langar mig aðeins til að biðja
Morgúnblaðið að flytja honum
hugheilar árnaðaróskir á þessum
tímamótum ævi hans og þakka
honum dýrmætar leiðbeiningar
og vináttu fyrr og síðar.
Þórarinn Björnsson er fæddur
að Víkingavatni í Kelduhverfi
19. des. 1905, sonur hjónanna Guð
rúnar Hallgrímsdóttur og Björns
Þórarinssonar, bónda þar. Þórar-
inn varð stúdent árið 1927 og
lauk prófi í frönsku, latínu og
uppeldisfræði frá Sorbonne-há-
skóla í París árið 1932.
Þórarinn og bekkjarbræður
hans, sem stúdentspx'ófi luku,
hafa nokkra sérstöðu í annálum
M.A, Þeir voru fyrsti árgangur-
inn, sem lauk öllum undirbún-
ingi til stúdentsprófs við skól-
ann, en ux'ðu að taka prófið sjálft
við Menntaskóiann í Reykjavík,
því að skólrnn nyrðra var þá að-
eins gagnfræðaskóli-. Skólinn var
um þetta leyti að berjast fyrir
því að fá réttindi til að braut-
skrá stúdenta, og var því mikils
virði fyrir skólann, hversu þeim
félögum tækist þessi. raun. Sönn-
uðu þeir rækiiega, að víðar væri
hægt að kenna undir stúdents-
þróf en i Reykjavík og hæsta
vor gátu sjöttubekkíngar skól-
ans lokið sinu stúdentsprófi við
Menntaskólann á Akureyri.
Þórarinn Björnssorr var þyí að
þessu leyti í hópi brautryðjenda
í baráttunni fyrir mgnntaskóla á
Norðurlandi. Hann tengdist líka
skólanum traustum. böndum og
hvarf að M.A. sem kennari árið
1933. Varð hann náinn samstarfs-
maður hins ágæta skólaieiðtoga,
Sigurðar Guðmundssonar, og
gegndi oft störfum skólameistara
í forföllum hans.
Þann 1. jan. 1948 varð Þórar-
inn Björnsson skólameistari
Menntaskólans á Akureyri. Var
sannarlega ekki auðvelt að feta
í fótspor Sigurðar skólameistara,
en Þórarinn hefur reynzt þeim
vanda vaxmn og staðfest ræki-
lega, að hann verðskuldaði það
miteta traust, sem fyrirrennari
hans og- lærimeistari bar til hans,
Þórarinn Björnsson tók við mik-
illi aríleifð og hann hefur ávaxt-
að vel sitt pund.
Það væri margs að minnast í
sambandi við kyxmi okkar Þór-
arins Björnssonar, en þess er
enginn kostur í þetta sinn.
Þórarinn Björnsson á þann
góða eiginleika að geta í senn
verið kennart og félagi nemenda
sinna. Gltkúr nemendunum
fannst hann vera einn úr okkar |
hópi, en það rýrði í engu virð-
ingu okkar fyrir honum.
Þórarinn skólameistari er gáf-
aður maður og sannmenntaður.
Hann er miki.ll unnandi bók-
mennta og fagurra lista, tilfinn-
inganæmur og skilur vel ungt
fólk. Hann er manna hreinlynd-
astur og á auðvelt með að finna
leiðína að hjarta nemenda sinna. I
Þess vegna er hann vel hæfur til
að vera forstöðumaður þeirrar
menntastofnunar, sem hann nú
stjórnar með prýði, og nýtur
þeirrar miklu gæfu að vera elsk-
aður og virtur af öllum þeim
mörgu hundruðum æskumanna, ,
sem notið hafa kennslu hans og
leiðsagaar.
Þórarinn Björnsson er kvænt-
ur Margréti Eiríksdóttur, hinni
ágætustu konu, sem styður hann 1
af ráðum og dáð í vandasömu /
starfi..
Þórarinn Björnsson er nú á J
bezta aldri og á vonandi eftir um 1
langt áraþít að stjórna þeirri!
menntastofnun, sem er stolt
Norðlendinga,
Ég veit, að-ég mæli fyrir munn
allía hinna fjöhnörgu unnenda
Þórarins Björnssonar, fyrr og síð-
ar, er ég á þessum tímamótum
ævi hans bið honum og fjöl-
skyldu hans blessunar, og ég á
ekki aðra ósk betri mínum gamla
og góða skóla til handa, en að
hann megi sem lengst njóta starfs
krafta Þórarins skólameistara.
Magnús Jónsson.
BÆJARBÚAR voru heppnir með
veður í gær; við jólainnkaup sín,
enda var gífurleg umíerð urn
allan bæ og búðir opnar til
kl. 1Q,
Þrátt fyrir hina miklu og
þungu umferð, gangandi og ak-
andi, var hún furðu greið, enda
fjölmennt Iögreglulið á götum
bæjarins.
Lögreglan skýrði blaðinu svo
frá í gærkvöldi, að ekki hefðu j
orðið nein: meiri háttar óhöppj
Slöðvim ísfvegsins
í LEIÐARA Moi'gunblaðsins I
gær er því meðal annars haldið
fram, að óþarfi sé fyrir útvegs-
menn að stöðva fiskiskip sín um
áramót, meðan verið sé að undir-
búa ráðstafanir, sem ætla megi
að geti tryggt rekstur þeirra. Út
af þessum ummfælum og öðrum
í sama leiðara, vil ég leyfa mér
að gera eftirfarandi athuga-
semd:
Fulltrúaráðsfundur LÍÚ, sem
haldinn var í febrúar s.l. lýsti
því yfir, að yrði samið um kaup-
hækkanir án þess að bæta út-
gerðinni jafnhliða útgjaldaaukn-
inguna, sem af þeim stafaði, verði
henni íþyngt svo, að ekki væri
kleyft að halda starfseminni á-
fram. Þetta var tilkynnt deilu-
aðilum í kaupdeilunni, og enn-
fremur Alþingi og ríkisstjórn.
Þrátt fyrir þessa og fleiri að-
varanir frá útflutningsframleiðsl-
unni, var grunnkaup stórhækk-
að, og í kjölfar þess landbúnað-
arafurðir og öll þjónusta í einu
eða öðru formi. — Af þessum
ástæðum hefur visitalan síðan
hækkað og er nú svo komið að
framleiðslukostnaður útflutningg
framleiðslunnar hefur hækkað
um 20—25% frá því um siðustu
áramót.
Alþingi og ríkisstjórn, svo og
þjóðinni allri ætti því að hafa
verið ljóst um margra mánaða
skeið, að óhugsanlegt er að út-
flutningsframleiðslan geti starí'-
að áfram nema stórfelldar ráð-
stafanir verði gerðar henni til
hagsbóta.
íbúðahúsabyggingar hafa verið
meiri hér í Reykjavík en nokkru
sinni fyrr. Byggingarkostnaður-
inn er orðinn mjög hár vegna
þess hve kaupgjaldið er orðið
hátt í byggingariðnaðinum. —■
Samt sem áður eru íbúðir hér
yfirleitt seljanlegar, mun hærra
verði en byggingarkostnaðurinn,
Kaupsýslumenn og SÍS kepp-
ast um að koma sér upp verzlun-
um hér í Reykjavík, og spretta
þær hér upp hver af annari. —.
Neyzluvöruiðnaðurinn eykst stöð
ugt í skjóli hárra verndartolla
og hafta. SÍS, Eimskip og fleiri
sækjast eftir gjaldeyrisleyfum
til kaupa á flutningaskipum og
hafa nú fengið nokkra úrlausn,
Ég get ekki séð að hægt sé að
lifa viðunandi lífi hér í Reykja-
vík án þess að erlendur gjald-
eyrir fáist. Þessi dýru og fínu hús
eru því verðlaus ef gjaldeyris-
öflunin stöðyast. —- Verzlanir,
neyzluvöruiðnaður og flutningar
verða ekki eftirsóknarvert, oí
gjaldeyrisöflunin stöðvazt.
Framh. á bls. 12
Kertasníkir j
skemmtir Akur- j
eyrarbörnnm
IDAG ætlar jólax
sveinn Flugfé-
lags íslands, Kerta-
sníkir, að heimsækja
Akureyri, og verður
þar mikið um dýrð-
ir, meðal barnanna„
að sjálfsögðu. Kertasníkir mua
akar í skrautsleða frá flugvell-
inum og inn á Ráðhústorg, en
þar verður sungið og jólasveinn-
inn segir börnunum einhver æv-
intýri, gefur börnunum jóla-
glaðning og fleira. Kveikt verðuE
á stóru jólatré, sem er jóla- -'Ég*
kveðja frá Odense í Dan-
mörku, vinabæ Akureyrar. --
eða slys á fólki.
— Úlvarpiö 25 ára
Frh. af bls. 1
fréttir frá fyrsta starfsdegi út
varpsins.
Þá verður flutt syrpa úr göml
um skemmtiþáttum og danslö;
verða leikin. Ennfremur verðu
útvarpað frá síðasta fundi út
varpsráðs.