Morgunblaðið - 18.12.1955, Blaðsíða 8

6
IUORGUNBLAÐ1B
Sumiudagur 18. des. 1955
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Siglús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason írá Vigaf.
Lesbók: Árni Ola, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinason.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innsnlands.
1 iausasölu 1 króna eintakiO.
Rabbað við Kristmann é götu um
Kvæðakver hans og Bókmenntasögu
Samóð og góðvild í stað
tortryggni og haturs
— ÞÚ varst að gei'a út Ijóða-
bók? sagði ég við Kristmann
Guðmundsson rithöfund, er
ég hitti hann á götunni. Hann
hafði brugðið sér í bæinn
skamma stund, því að færðin
yfir heiðina var hin bezta.
KVÆDAKVER KRISTMANNS
| — Já, við Ragnar Jónsson gáf-
ÞAÐ hefur verið sagt að íslenzku
þjóðinni mætti líkja við eina
stóra fjölskyldu. Svo fámenn sé
hún og tengd innbyrðis.
E.t.v. sprettur það einmitt af
fámenni þjóðarinnar hve mikillar
tortryggni verður vart meðal ein-
staklinga hennar í garð hvers
annars. Hér þekkja allir alla.
Þess vegna mótast dægurbarátt-
an í félagsmálum og stjórnmálum
oft meira af persónulegum við-
sjám og deilum en tíðkast meðal
hinna stærri þjóða. íslendingar
eru einnig í eðli sínu miklir ein-
staklingshyggjumenn. Stafar það
m.a. af því að þeir hafa lengstum
búið í strjálbýli.
Að sjálfsögðu er ekkert eðli-
legra í lýðræðisþjóðfélagi, en
að einstaklingar þess greini á
um fjölmarga hluti. Það væri
vissulega ekki þroskavottur ef
heil þjóð, þótt fámenn sé,
væri ævinlega sammála um
allt. Ágreiningur og deilur
geta þess vegna verið vottur
um þróttmikið og gróandi
þjóðlíf.
Verðum að kunna að
setja deilum okkar
takmörk
En þessi litla þjóð verður þó
umfram allt að kunna að setja
deilum sínum takmörk. Þjóðfélag
okkar þolir ekki deilur og átök,
þar sem enginn vill vægja fyrir
öðrum. Einstaklingamir verða
þess vegna að rækta með sér
samúð og góðvild í garð samborg
ara sinna. Skefjalaus tortryggni
og rakalaus gagnrýni getur
aldrei leitt til farsældar. Til þess
er hún of neikvæð. Hún byggir
ekki upp heldur rífur niður.
Heilbrigð gagnrýni er hverju
þjóðfélagi nauðsynleg, ekki að-
eins á verk þeirra og störf, sem
falin hefur verið opinber for-
ysta í málefnum þjóðarinnar,
heldur einnig gagnrýni einstak!-
inganna á sjálfum sér.
Sjálfstæðisbaráttan og
afleiðingar hennar
Nauðsyn stéttarbaráttunnar er
ein meginkenning sósíalískra
stjórnmálaflokka. Þeir halda því
fram að hinar ýmsu stéttir þjóð-
félagsins geti ekki átt sameigin-
lega hagsmuni. Þess vegna hljóti
þær að eiga í stöðugum deilum.
— Hápunktur stéttarbaráttunnar
eigi síðan að v«-ða sigur og valda
taka einnar stéttar.
Þetta er ein af grundvallar-
kennisetningum kommúnismans.
.Til þess að örfa átökin milli
stéttanna, reyna kommúnistar
síðan að kynda elda óvildar og
haturs í þjóðfélögunum. — Þeir
telja samúð og góðvild versta ó-
vin byltingarinnar.
Sjálfstæðisflokkurinn heltí-
ur því hms vegar fram, að a!l-
ar stéttir þjóðfúagsins eigi
sameiginlegra irgsmuna að
gæta. Velferð þeirra byggist
á því að samvinna þeirra sé
sem nánust e; skilningur
þeir. ' sem víðtækastur á kjör
um og hörfum hverrá annarra.
Milli skoðana Sjálfstæðis-
manna og kommúnista er þess
vegna mikið djúp staðfest.
Blindur hatursáróður
Um það ættu a.m.k. allir lýð-
ræðissinnaðir menn að geta ver-
ið sammála að sú viðleitni, sem
miðar að því að byggja upp sam-
úð og góðvild milli þjóðfélags-
stéttanna er þroskavænlegri
heldur en hinn blindi hatursáróð-
ur. Af honum getur aldrei leitt
frjálslyndi eða víðsýni. Þvert á
móti leiðir hann til þröngsýni og
skilningsskorts.
Við íslendingar verðum að
gera okkur þetta ljóst, ef við vilj-
um geta haldið áfram að byggja
þjóðfélag okkar upp. — Mikill
meirihluti þjóðarinnar telur
stjórnmálabaráttu hennar eiga
að miða að því að skapa hér rúm-
gott, frjálslynt og umburðarlynt
þjóðfélag, á grundvelli lýðræðis-
skipulagsins. Aðeins kommúnist-
arnir og bandamenn þeirra vilja
koma hér á einræði. í þágu
þeirrar hugsjónar sinnar beita
þeir hatursáróðrinum, sem þeir
vilja að skapi óbrúanlegt hyl-
dýpi milli stéttanna í landinu.
Við skulum ekki láta hin-
um fjarstýrða flokki takast
þetta. Allir lýðræðissinnaðir
menn verða að byggja þjóð-
málabaráttu sína og afstöðuna
til einstaklinganna á samúð
og góðvild, sem sameinar fólk
ið en sundrar því ekki. Við
skulum gera okkur það ljóst
að um aðalatriði þjóf\Mags-
starfseminnar og tilganginn
með henni eru allir lýðræðis-
sinnaðir menn sammála. Það,
sem okkur greinir á um eru
aukaatriðin. Við skulum ekki
láta ósamkomulagið um þau
fjarlægja okkur um of hvert
öðru, enda þótt hinir lýð-
ræðissinnuðu stjórnmálaflokk
ar heyi oft harða baráttu sín
i milli.
um þetta kvæðakver út að gamni
’ okkar. Það er í örlitlu upplagi,
’ svo að það var eiginlega ekki
hægt fyrir okkur að dreifa því
um bókamarkaðinn, heldur er
það aðeins selt hjá Lárusi
Blöndal.
— Ég yrki alltaf ljóð að gamni
mínu, mikið af ferskeytlum og
ýmis tækifæriskvæði bæði rím-
uð og órímuð og eins hef ég
stundum gaman að þvi að fást
við að þýða vandþýdd kvæði, eins
og Úber allen Gipfeln, eftir
Goethe. En það er svona í minni
þýðingu:
Allt til efstu hnjúka,
er kyrrð;
nemur nótt mjúka
nátt og firð;
vart brá er bærð;
öll söngvabörn sofa í náðum,
bíð í ró, bráðum
veitist þér værð.
Kristmann Guðmundsson
FYRIR FOLKID SEM
VILL VITA
— En svo við víkjurn þá
að
Fyrstu vísuna setti ég saman
fimm ára. Hún er svona:
Ég held einnig mikið upp á
Hölderlin og Lenau, og hef mikla Þeir komu heim með kindafans, öðru efni. Ertu ekki byrjaður
ánægju af ljóðlist íslenzkri sem kölluðu á frænkur mínar. 1 u
erlendri. Af bókmenntagagnrýn- Léttan stigu lombin dans,
inni hef ég mest yndi af að skrifa listir kunnu fínar.
um ljóðabækur.
Annars eru í bókinni eitt eða
tvö kvæði, eða vísa frá hverju
ári. Ég hef valið þær úr mikl-
um fjölda vísna, sem safnazt hef
er þá j ur saman hjá mér, eftir því sem
árin hafa liðið. Þetta verður það
FYRSTA VÍSAN ORKT
FIMM ÝRA
— Kristmannskverið
heildarsafn Ijóða þinna?
— Ég hef sett í bókina vísur sem ég birti af Ijóðum og víst
og kvæði frá ýmsum tímum. ekki meira
uu andi ihrifíar:
Staurvika eða augnvika lega meðvitandi, enda reyndu
NÚ er aðeins vika til stefnu til þeir að bæta nokkuð úr þessu
að gera allt það, sem gera með því að hygla fólkinu í mat
þarf, fyrir jólin. í þessari viku í vökulokin. Var sá aukabiti
hefur löngum verið vakað lengst kallaður staurbiti, og var þar1 jg mikið af hinum sígildu er
og unnið mest á íslandi. Fyrrum venjulega um að ræða einhvem iendu bókmenntum. En auk þess
var vakan miðuð við sjöstjörn- sjaldfenginn mat.
að vihna að seinna bindi Heims-
bókmenntasögunnar?
— Er að leggja drögin að
því og verð að byrja af full-
um krafti upp úr áramótun-
um. Það var aldrei ætlunin að
gefa heimsbókmenntasöguna
út nema i einu bindi, en svo
var afráðið er fyrri hluti henn
ar fór að mótast að hafa bind-
in tvö. Þetta verða allt um
600 síður og það er jafnvel of
lítið.
Bókmenntasagan er skrifuð
fyrir almenning. Ætlun min hef-
ur verið að gefa venjulegu al-
þýðufólki skýringar á þróun
bókmenntanna. Fólki sem vill
vita, „hvað ég á að lesa, hvert
ég á að snúa mér, hvað af bók-
menntunum er lifandi“.
Og þá hvernig bókin er til orð-
I in. í fyrsta lagi hef ég ætíð les-
una — og sátu menn þá við vinnu
sína, „þangað til stjai-nan var
komin í nónstað eða miðaftan".
Þessi síðasta vika fyrir jól var
E
Grjótagatan er illfær
“ SKRIFAR:
,Á hverjum degi fara
kölluð augnvika eða staurvika. hundruð fótgangandi manna og
ÞÆR fregnir bárust í gær, að
ríkisstjórnir Bretlands og Banda-
ríkjanna hefðu í samráði við
Alþjóðabankann í Bandaríkjun-
um, boðizt til að veita Egyptum
efnahagsaðstoð til byggingar
stærsta mannvirkis veraldarsög-
unnar.
Þetta erú miklar fréttir. Ash-
wan-stíflan hefur verið í áætlun
í áratug, stórfelld áætlun, en sem
virzt hefur nær óframkvæman-
leg vegna þess, hve geysistór hún
hefur verið. Munu það aðallega
hafa verið brezkir verkfræðingar
sem hafa gert uppdrætti að henni.
Tiíboð Vesturveldanna til Eg-
ypta er sannarlega höfðinglegt
og blæs vindurinn öðru vísi,
heldur en í afskiptum Rússa af
egypzkum málefnum, sem hafa
haft það eitt til málanna að
leggja að selja þeim morðtól.
Tilboð Vesturveldanna er ekki
gert í fjárhagslegu eiginhags-
munaskyni. — Bandaríkjamenn
hafa nú um langt árabil veitt öðr-
um þjóðum efnahagsaðstoð, sem
hefur bætt kjör manna víða um
veröld. Bandaríkjamenn hafa enn
einu sinni sýnt það í verki, að
þeir vilja nota auðlegð sína til að
bæta hag hinna fatæku þjóða.
Fyrra nafnið var dregið af því,
að þá „vöktu menn öll augu úr
höfði sér“, og menn þreyttust
mjög af því að rýna í vinnu sína,
er leið á kvöldið.
Vökustaurar
eða augnateprur
STAURVIKA er hins vegar
dregið af orðinu vökustaurar,
af því að húsbændurnir létu
vökustaura á augu fólksins, er
það tók að draga ýsur á kvöldin.
Vökustaurarnir gengu einnig
undir nafninu augnateprur. Voru
vökustaurarnir gerðiiO* úr smá-
spýtum — lítið eitt gildari en
eldspýtur — úr baulubeini eða
gelgjubeini úr þorskhöfði.
Spýtan eða beinið var brotið
til hálfs, „svo að það gapti öðru
megin, en var heilt hinum megin
með dálítilli brotalöm á“.
Staurbitinn
AUGNALOKIÐ var látið upp í
brestinn á spýtunni. Spýtan
tolldi vel á augnalokinu, þar sem
angarnir gengu á víxl inn í lokið,
svo að ekki var hægt að láta
augnalokin síga niður yfir augun.
Áttu þeir, sem ekki gátu vakað
öðruvísi, ekki annars úrkosta en
„sitja bísperrtir með vökustaur-
ana“.
Vökustaurarnir hafa vafalaust
verið mörgum vinnuhjúum mik-
ill þyrnir í augum, og hafa hús-
bændurnir verið sér þess fylli-
sægur bíla um Grjótagötuna. —
Þegar hálka er á og snjór, er ill-
fært um holur og mishæðir göt-
unnar, svo að menn eiga erfitt
með að komast þar leiðar sinnar.
Og ekki er það betra, þegar gerir
hláku, þá rennur allt út í vatni
og aur.
Mikill aurpollur myndast við
vestari gangstétt Aðalstrætis —
þar sem Aðalstræti og Grjóta-
gata mætast. Mönnum verður því
oft á að taka krók út á akbraut-
ina til að komast leiðar sinnar oe
er ekki hægt að neita því, að með.
þessu er hættunni boðið heim.
við
Þörf er útbóta
ÞESS má einnig geta, að
bessi sömu gatnamót —
Aðalstrætis og Grjótagötu —
hefur stór sendibílastöð bækistöð
sína, og þar er einnig bilastæði,
sem tugir bíla aka um á hverj-
um degi og stórauka slysahætt-
una á þessum litla bletti. Ráð-
legra væri að kippa einhverju af
bessum áaöllum í lag, áður en
verra hlýzt af. Getur Slvsavarna-
félagið ekki látið þetta mál til
sín taka?“
Er þessari þörfu gagnrýni frá
„E“ hér með komið á framfæri.
MerfcW,
Mæfflr
fevséíK
/
hlýtur hver sá maður, serr> ætl-
ar að semja bókmenntasögu. að
kynna sér ýtarlega, hvað um
heimsbókmenntirnar hefur verið
skrifað á ýmsum tímum og ýms-
um löndum. Það eru milli 30 og
40 heildarrit, sem ég hef stuðst
við og verður að sjálfsögðu skrá
yfir þau í síðara bindinu. eins
og venja er að telja heimildar-
rit.
VIDAMIKIÐ VERK
— Ég hef haft mikla ánægju
af þessu verki, samnmgu
heimsbókmenntasögunnar, eu
verkið hefur verið miklu viða-
meira, heldur en ég gat
ímyndað mér í byrjun. En ég
vil taka sérstaklega fram, því
sumir menn eru að þykjast
misskilja það, að þetta er ein-
göngu bókmenntasaga fyrir
almenning, sem vill lesa slíkt
rit sér til fróðleiks og skemt-
unar. Engum myndi detta í
hug, að fara að rita neina
fræðilega alheims-bókmennta-
sögu á 600 bls. —Þ. Th
Hý skáldsaga sfftr
UNGUR höfundur, Vigfús Guð-
mundsson að nafni, sendir frá sér,
nú fyrir jólin, fyrstu skáldsögu
oína. Nefnist hún „Ógnir aldarinn
ar“. —
iSagan gerist í mörgum Evrópu-
löndum og Norður-Afríku, að
mestu á. stríðsárunum síðustu.