Morgunblaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 24. des. 1955
Ólympíuleikir í 40 ár — 1896-1936
Augnabliksmyndir sýna oft skrýtnar stell'ngar prei ilaupara er
þeir slíta snúruna. En þetta mun þó einsfc í mj d, Tveir Banda-
ríkjamenn stökkva á snúruna á Olympíult ajunum 1924.
Marmaraleikvangurinn við Aþenuborg, þar sem andi hinna fornu olympsku leikja var endurvak-
inn 1896. Myndin á að sýna er Loues kom að marki í Maratonhlaupinu. 100 þús. manna sáu hlaupið.
ÞA R sem Kladeosfljótið sam-
ast Alfcios á Peleponnes í
Grikklandi stóð borgin Olympia.
Rústir hennar voru uppgrafnar
af frönskum mönnum árið 1829
og af þýzkum leiðangri farn-
fræðinga 1875—1881. Þær rústir
sýna, 30 byggð var á þessum stað
í grárri forncskju. Borgin var
aldrei stór, og þýðingu sína átti
hún að þakka hinum olympisku
leikjntn Borgin var auðug fag-
urra hefa og höggmynda. Þar
▼ar Hera-hofið sögufræga með
Hermeestyttunni. Þar var Zeus-
aHorið og Zcushofið, sem var
byggt 460 f. Kr. Skammt þar frá
var hinn mikli íþróttaleikvang-
■r, setn um aldaraðir var vett-
vangur hinna fornu olympisku
leikja.
Audinn, sem á leikvanginum
þeim ríkti, var endurvakinn 1896
— en leákvangurinn er og verð-
ur rústir einar innan um aðrar
rústir i hinni týndu og endur-
fundnu borg Olympiu.
1503 árum eftir að hinir fornu
OlympÍNleikar voru bannaðir i
Olympíu, hófst nýtt tímabil leikj-
anua. Þeir voru endurvaknir sem
æðsta og mesta hátíð íþróttanna,
en sniðnir þó að breyttum siðum
uýrra tíma. Nafn þeirra var enn
teagt Olympiu — en vettvangur-
Ina varð árið. 1896 marmaraleik-
vaugurúm í Hissosdalnum rétt
utau við borg Solons, Sofoklesar
og Platons — Aþenu.
1896
urðu Olympmleik
arnir stærsta
íþróttahátíð nýja
tímans fram til þess árs. Keppt
var í frjálsíþróttum, sundi, leik-
/imi, skylmingum, glímu, lyft-
ingum og hjólreiðum. Þetta varð
jrtórkostleg og ógleymanleg
hátíð, sem öll hin gríska þjóð
stóð einhuga að, og náði hámarki
er Grikkinn Loues vann sigur í
hinu fræga Maratonhlaupi. Sú
keppni er það sem lengst mun
lifa — og ætíð — í sögunum um
OJympíuleikana 1896.
Maratonhlaupið fór fram á
fimmta degi leikanna. Hlaupa-
leiðin var frá Maraton til Aþenu
— nákvæmlega mælt 42195 metr-
ar. Veður var hlítt og bjart og
allir Aþenubúar lifðu í vímu
hinnar miklu íþróttahátíðar. Yfir
100 þústmd manns lögðu krók á
leið sína til að sjá hlaupið, 60
þúsund sátu á marmaraleikvell-
inum, sem talið var að tæki ekki
nema 50 þús. manns!! Alls staðar
þar sem fæti mátti niður stíga
var staðið. Það lá við slysum á
fólkL Utan við leikvanginn stóðu
yfir 40 þús. manns og reyndu að
sjá þegar hlaupararnir komu. í
konungsstúlku vallarins sat
gríska konungsfjölskyldan ásamt
konungi Serbíu, Maríu Theresiu,
erkihertoganum af Austurríki og
Georg stórfursta af Rússlandi. ,j
Keppendumir voru Ástralíu-
maðurinn Flack, Bandaríkjamað-
ur, Frakki, Ungverji og 13 Grikk-
ir, þar af 6 bændur frá Attíku. \
Flack tók forystuna og fór geyst
og bilið milli hans og Bandaríkja
mannsins sem var annar, breikk-
aði stöðugt. Rétf á eftir Banda-
OLYMPTUT EIKAR hafa. ver-
ið, eru og
’nunu verða
ðalviðburð
urinn
iverju sinni
i sviði í-
þróttanna.
Ieð endur-
vakningu
'ieirra fomu
'eikja — að
vísu sniðn-
um að
Coubertin. breyttum
siðum nýrra
tíma — hefur hugsjón íþrótt-
anna náð hvað hæzt. Maðurinn
sem fylgdi því máli fram til
sigurs, var Frakkinn Pierre
de Coubertm barón.
^yíyrótta-
opnan
í þessu jólablaði fjallar um
atvik úr sögu Olympíuleik-
anna fyrstu 40 árin eða frá
1896 til Icikjanna 1936. Hverj-
ir Olympíuleikir fyrir sig
væru efni í stærri blaðagrein
en sú er hér fylgir — jafnvel
hver grein einstakra leikja
gæti verið greinarefni, svo lit-
skrúðugt að allir gætu notið.
Slíkur er máttur íþróttanna.
Hér hefur hins vegar orðið
uppi á teningnum, að líta yfir
11 Olympsuleiki og staðnæm-
ast þá helzt við keppni í þeim
greinum er hvað sögulegust
hefur orðið — og er þó aðeins
fátt eitt tekið rúmsins vegna.
Íþróttasíðan óskar þess, að
allir nær og fjær, megi eiga
gleðileg jól og farsælt kom-
andi ár.
ríkjamanninum komu Grikkirn-
ir Loues og Vasilakos
Fréttimar um hina spennandi
keppni bárust til leikvangsins.
Svo drundi þar fallbyssuskot —
merki um það að Maratonhlaups-
sigurvegarinn væri að nálgast
völlinn. Grikkjakonungur gekk
fram að hliði leikvangsins og
áhorfenda þúsundirnar 60 á leik-
vanginum biðu kvíðafullir Þeg-
ar menn sáu konunginn lyfta
höfuðfati sínu skildist mönnum
að Grikki væri í fararbroddi. Og
það var reyndar Loues, sem sleit
snúruna. Grikkir skipuðu raun-
ar 2. og 3. sætið einnig.
Enginn íþróttamaðrr á vorum
dögum hefur verið jafn mjög
hylltur og þessi Maratonhlaups-
sigurvegari. Fólkið á áhorfenda-
pöllunum æpti og grét, er hann
hljóp ,,heiðurshringinn“. Margir
ruddust niður á leikvanginn til
að hylla sigurvegarann. Öll þjóð-
in dáði hann og margvíslegur
heiður var honum sýndur. Fjár-
söfnun var hafin honum til
handa. Hann var kjörinn heið-
og af þeim sigruöu Bandarikja-
menn í 376.
Maraþonhlaupið varð hvað
sögulegasta keppnin. Meðal
keppenda var Felix Carvajal frá
1900
ursborgari Maraton og var boðið
að búa þar til dauðadags, án
nokkurs kostnaðar fyrir hann.
Hann fékk aragrúa gjafa m. a.
bauðst skósmiður einn að sjá
honum fyrir hanctsaumuðum
skóm meðan hann lifði. 40 árurr
eftir hlaupið var honum boðif
til Berlínarleikanna sem heiðurs
gesti og þar var hann ákafi
hylltur.
Hann sagði í viðtali í Berlír
að hann gæti ekki lýst tilfinn
ingum sínum er hann þennar
heita sumardag hljóp inn á leik
völlinn í Aþenu. „Mér fanns-
sem líkami minn myndi springa
Umhverfis mig var hávaði sen
ætlaði mig að æra. Litskrúðið :
marglitum klæðum þúsundann;
á pöllunum rann saman fyri’
tárfullum augum mínum og ein;
og í leiðslu hljóp ég að markinu
Allt var eins og draumur, sem é{
oft síðan hef furðað mig á, hvon
sannur væri“.
Það var ákveðið
í upphafi, að
Olypmíuleikamir
hinir aðrir skyldu fram fara í
París, og átti það að vera til
heiðurs de Coubertin. Frakkar
voru sjálfir ekki áfjáðir í að
halda hátíðina. Og þeir notuðu
íþróttakeppnina sem lið í heim-
sýningunni, er þeir gengust fyr-
ir þetta sama ár. Þeir reyndust
heldur ekki hlutverkinu vaxnir
og lítt er hægt að hrósa fram-
kvæmdanefndinni. En hinn
íþróttalegi árangur varð meiri
en nokkurn óraði fyrir, aðallega
vegna hins sterka hóps Banda-
ríkjamanna.
Þeir voru nær einráðir á vett-
vangi frjálsíþróttanna — sigruðu
í 17 greinum. Englendingar sigr-
uðu í 4, Ungverji í kringlukasti
og Frakki í Maraþonhlaupinu. Á
þessum leikjum kom fram á al-
þjóðasviðið fyrsta ofurmennið á
sviði íþróttanna. Það var Banda-
ríkjamaðurinn Kraentzlein, sem
sigraði í 60 m hlaupi, 110 m
grindahlaupi (15,4 sek.), 200 m
Tindahlaupi (25,5 sek.) og lang-
tökki (7,18 m). Þessi maður er
•inn í hópi mestu íþróttamanna
r uppi hafa verið.
A Það var diörf
jf ^ £jf ákvörðun að á-
kveða 3. Olympíu-
^ika vorra tíma í Bandaríkjun-
im. En de Coubertin vildi sýna
ið Olympíuleikar væri ekkert
únkamál Evrópumanna — og
afnframt átti ákvörðunin að
/era þakklætisvottur íyrir áhuga
er Bandarikjamenn höfðu sýnt
við þátttöku í fyrri leikjum. En
andi hinna Olympísku leikja var
allverulega sniðgenginn með því
að teknar voru á keppnisskráaa
greinar, sem ekki áttu heima á
dagskránni. Keppnisgreinamar í
St Louis voru alls 300 talsins
Loues — griski bóndinn sem er
mest dáði iþróttamaður allra
tíma.
Kúbu. Hann var víðþekktur
hlaupari •— náttúrubarn. Hann
hafði heyrt um Maraþonhlaupið
og safnaði sér ferðapeningum til
St. Louis með því að hlaupa fyr-
ir fólk gegn gjaldi í Vestur-
Indíum. Á leiðinni til St. Louis
kom hann við í New Orleans og
ætlaði að reyna að auka fjár-
muni sína í pokerspili. En hann
tapaði öllu og komst við illan
leik til St. Louis. Þar mætti hann
til keppninnar í síðbuxum og
grófum, þungum skóm. Góð-
hjartaður íþróttamaður lét hann
hafa bexur viðeigandi klæðnað og
gaf honum brauðsneið. Svo var
„startað“. Carvajal hafði aldrei
keppt áður og hann gaf sér tíma
til að stanza til að tala við fólk-
ið, sem var að horfa á, og ná sér
í ávexti á trjám. Og þegar hann
kom í mark voru tveir komnir á
undan — fyrst Fred Lorz og síð-
an Hicks, sem náði þangað nær
dauða en lífi. En Fred Lorz hafði
leikið á fólkið. Hann hafði feng-
ið krampa í fæturna er hann
hafði hlaupið 15 kílómetra,
farið upp í bifreið, og látið
aka sér hér um bil að leik-
vanginum en hlaupið síðan inn
á völlinn við fágnaðarlæti og sleit
snúruna. En svikin komust upp
og Fred Lorz Var útilokaður frá
keppni á Olympíuleikum alla
sína æfi.
fékk Grikkland leyfi
til að halda „millibils"
IJVv Olympíuléika í tileíni
af því að 10 ár voru liðin frá
endurvakningu leikanna. Al-
þjóðaolympíunefndin hefir aldrei
viðurkennt þessa afmælisleikL
En Grikkirnir stóðu samah sem
fyrr og leikirnir urðu „hátíð
hátíðanna", — lýsandi kafli í
sögu íþróttanna.
Spjótkastskeppnin á sinn sér-
staka kafla í sögu hinna spaugi-
'egra atvika á þessum leikjum.
>ú grein hafði þá ekki mótast
ð fullu. Menn köstuðu spjótinu
neð „frjálsri aðferð“, þ. e. a. s.
nenn máttu halda um spjótið
xvar sem var. Sumir héldu um
ddinn aðrir aftast um spjótið og
nn aðrir einhvers staðar þar á
nilli. Þegar röðin kom að Sví-
xm heyrðist undrunarkliðxrr
neðal áhorfenda — því þeir köst-
iðu lengra en aðrir. Starfsmenn-
irnir urðu að forða sér Og þá
iom röðin að Erik Lemming
Svíþjóð). Kaststefnan var í átt-
na að konungsstúkunni .— en
hún þó í öruggri fjarlægð að
lómi manna. Lemming var galsa-
ullur ungur maður og var til
neð að gera brellur. Hann kom
xuga á þetta og gerði allt til þess
að hans fyrsta kast yrði langt.
Spjótið klauf loftið með hvin
miklum yfir höfðum starfsmann-
anna, sem dreifðust eins og
hænsni í allar áttir. Og í kon-
ungsstúkunni þustu allir á fæt-
ur og brugðu á flótta, þvi svo
leit út sem spjótið myndi þar
til jarðar koma. En spjót fellur
skjótt til jarðar eftir að það tap-
ar ferð sinni, og það kom í jörð
10 m frá stúkunni. En þetta var
heimsmet þeirra tíma (53.90).
ítalir höfðu sótt
fast að fá að halda
leikana 1908 og
var ákveðið, að þeir skyldu verða
í Rómaborg. En erfiðleikarnir
sögðu fljótt til sín og 1906 kváð-
ust ítalir ekki geta staðið fyrir
leikunum. Voru góð ráð nú dýr
að fá eitthvert land til að hlaupa
í skarðið og undirbúa leiki á 2
árum — en Bretar hlupu undir
bagga eins og englar af himni
sendir. Þeir buðust til að halda
leikana í sambandi við fransk-
enska sýningu. Og 1908 ríkti
hinn sanni olympski andi yfir
íþróttahátíðinni, því hún varð
ekkert aukaatriði á sýningunni,
heldur aðalþáttur hennar. Var i
skyndingu byggður íþróttaleik-
vangur White City“ sem rúm-
aði 100 þúsund manns. Má m. a
geta þess að innan hlaupahrings-
ins var sundlaug 100 m að lengd
og 15 m breið með dýpi frá 1,20
m til 3,70 m. — Allt var glæsi-
lega undirbúið og fór glæsilega
fram en áhugi ensks almennings
var fremur ’í.till. Það raska eng-
ir Olympíuleikar ró hinna brezku
þegna.
Þessir leikir urðu til að lyfta
Olympíuhugsjóhinni nærra, svo
vel fóru þeir fram, og svo glæsi-
leg varð íþrótfahátíðin. Aðeins
eitt atvik skyggð þar á, þettaí