Morgunblaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 13

Laugardagur 24. des. 1955
MORGUTSBLAÐIÐ
49
Ars longa vifa hrevis
n frá Castelfranco
Giorgione olli gerbyltingu i málara-
listinni, en leyndardómsfull hu!a
hvilir yfir ævi hans og listferli
CJJALDAN hafa gestir og gar.g-1 aat að þeirri niðuratöðu, að Gior-
J andi fjölmennt eins í Hertoga
hðllina í Feneyjum og í sumar. —
Ástæðan var sú, að mönnum gafat
kostur á að sjá þar sýningu á verk
um feneyska málarans Giorgione.
Dag eftir dag var sýningarsal-
urinn í Hertogahöllinni, troðfull-
ur af fólki frá ýmsum löndum, sem
velti vöngum yfir listaverkunum
og ekki að ástæðulausu. Faðir list-
fræðinganna — ítalinn Giorgio
Vasari — komst svo að orði um
verk samtímamanns síns, Gior-
gione, að yfir þeim hvíldi „leyudar-
dómur“.
★ ★ ★
Það er ekki nema eðlilegt, að
verk Giorgione séu leyndardóms-
gione hafi aldrei verið til“
Sé það heiður fyrir listamann,
að verk 'hans séu eftirlíkt, hefir
Giorg.ione sennilega verið sýndur
mt'iii sómi en nokkrum öðrum
starfsbróður hans. Mjög fá verk
hans hafa geymzt heil og óskemmd
— og- þau fáu, sem til eru og
eignuð hafa verið honum, eru
feykilega umdeild, enda hefir
mörgum málurum tekizt að eftir-
likja snilldarlega formmýkt og
litauðgi verka hans.
★ OLÍA Á ELDINlN
Forvígismenn þessarar miklu
sýningar, er stóð frá byrjun júní-
mánaðar fram til októberloka. sáu
★
listamanns
Bellini.
málarans Giovanni
Sé það heiður fyrir listamenn, að
verk hans séu eftirlikt, hefir
Giorgione verið mikill sómi sýndur
„Ung móðir“ er einnig hluti af málverkinu „Stormurinn." 1
blaðaskrifum um sýninguna í Feneyjum komust margir llstgagn-
rýnendur svo að orði, að full ástæða væri til að taka sér ferð
á hendur til Feneyja til þess eins að sjá þetta málverk, þar sem
Ustagáfa Giorgiones nái hámarki i „Storminum."
full, þvf að margir álfta, að sagan. | sér þvf ekki annað feert en kalla
um listamanninn Giorgione sé sýninguna „Gioi'gione og Giorgione
„goðsögn“
komast.
ef svo mætti að orði
★ SHAKESPEARE
MÁLARALK3TARINNAR
Hann skipar að bvf leyti svip-
aðan sess f sögu listarinnar og
Shakespeare í heimi bókmennt-
arma. Frá unnhafi 19. aldar hafa
listamenn, listfræðingar og list-
unnendur deilt um. hvort Gior-
gione hafi verið til, hvort hann
Ihafi skapað þau listaverk, sem eru
eignuð honum eða hvort margir
menn hafi skanað þau?
Menn stóðu því oy virtu fyrir
sér málverkin f svningarsalnum
og spurðu siáifa siv: „Er þetta
éftir Giorgione? Ja. það er mikið
vafamál, en hver annar gæti svo
sem hafa málað betta listaverk?“
— Eða — ,,,er þetta ekki of líkt
Giorgione til að vera eftir hann?“
★ SNILLDAR VEL GERÐAR
EFTIP.LlKINGAR
Italskur listgagnrýnandf, er
einna helzt líktist gömlum mynd-
um af landa sínum Machiavelli,
sagði skoðun sína i stuttu máli:
„Árangurinn af þessari dýrlegu
8kólinn“. — Á sýningunni voru
154 verk, enda voru Feneyingar
fljótir til að skíra sýningarskrána
„Draumabókina".
1 september, er sýningin atóð
sem hæst, héldu alþióða samtök
listfi'æðinga þing í Feneyjum, og
á dagskrá þingsins voru feneyskar
listir, uppruni þeirra, þróun og
áhrif. En gárungamir sögðu, að
umræðuefnið væri raunverulega:
„Hvernig er hægt að þekkja, með
vissu, málverk eftir Giorgione?"
Sýningin hafði engan veginn orð-
ið til þess að draga úr deilunum
um verk Giorgiones — öllu frem
ur orðið olía á eldinn.
★ ÓMERKT OG ÓFULLGERÐ
VERK
Reyndar er það mjög skiljanlegt
að menn deili um verk Giorgiones
Hann hefir ekki merkt eitt einasta
verk með nafni sínu, og hann lét
mjög mörg verk eftir sig ófullgerð
■Sumir listfræðingar þykjaet ekki
geta bent á nema þrjú málverk
sem hægt sé að tileinka honum
með vissu.
Þar að auki hvílir einnig leynd-
ardómsfull hula yfir einkalifi
hans og listferli — einkwm fyrrí
hluta ævi hans, meðan hann var
Menn hafa leitt alls konar get-
um að því, hver Giorgione hafi
verið. Vitanlega varð sú gjörnýtta
saga til um hann sem aðra, að
hann hefði verið laungetinn sonur
aðalsmanns, og settu menn það i
samband við, að hann gerði goð-
sögnina um París svo oft að við-
fangsefni sínu á léreftinu.
★ GIORGIONE — GEORG
MIKLI
Fullu nafni hét hann Giorgio
Barbarelli — á feneyskri mállýzku
var hann kallaður „Zorzo“. — Vit-
að er nokkurn veginn með vissu, að
hann er fæddur í Castelfranco, f
grennd við Feneyiar -— sennilega
á árinu 1477 eða 1478.
Vasari segir hann hafa verið
fríðan, alúðlegan, skemmtilegan
með afbrigðum og svo ágætan tón-
listarmann, að hann hafi oft verið
fenginn til að snila á lútu í veizl-
um aðalsins. Giorgione merkir —
Georg mikli —- og mun það nafn
ekki sízt hafa festst við hann
vegna þess, hve hann var hávax-
inn og tígulegur í allri fram-
göngu.
★ ARS LONGA VITA BREVI8
Hann dó mjög ungur að aldri —
13 ára. Og sannar það hið forn-
kveðna — ars longa vita brevis
Enn lifa verk þessa skammlifa
snillings. Giorgione virðist hafa
verið mjög athafnamikill, því að
Ainn af vinum hans skrifar um
'át hans, að hann hafi fremur dá-
:ð r þreytu en úr plágunni". —
Jkæð landfarasótt gekk í Feneyj-
íra árið 1510, og Giorgione var
únn af þeim, sem féllu í valinn.
★ ★ ★
En hvað sem líður einkalifi
Giorgiones og hvort sem málverk-
n eru tileinkuð honum með réttu
■ður ei, þá er það víst, að höf-
mdur þessara málverka ger-
Sreytti málaralfstinni, bæði hvað
rnerti val viðfangsefna og alla
‘ækni. Þessi nýja stefna hans
komst þegar í tizku — „il Giorgion
ismo“ — réð og ríkti um skeið í
málaralist Feneyjaborgar.
I byrjun Endurreisnartímabils-
ins var kirkjan í vissum skilningi
driff jöðrin í ítalskri málaralist, og
viðfangefnin voru valin samkvæmt
því. Síðar urðu „skólarnir" svo-
kölluðu eins konar listasöfn f
sambandi við kirkjurnar. Feneysk
málaralist þróaðist snemma á End
urreisnartímabilinu, í þá átt, að
málararnir þar tóku að skreyta
salj Hertogahallarinnar. Þessi list
hafði ekki annað og hærra mark-
mið en að sýna þær vellystingar,
sem aðallinn lifði í.
★ HUGMYNDIN AÐ MÁL-
VERKUM TIL SKRAUTS í
HÝBÝLUM
En einmitt í þessu átti sú hug-
mynd upptök sín að skreyta hý-
býli manna með málverkum. Og
hinir forríku Feneyjabúar, er
græddu á tá og fingri á Austur-
landaverzluninni, sættu sig ekki
lengur við að þurfa að fara til Her
togahallarinnar til að virða fyrir
sér falleg málverk. Það hlýtur að
hafa verið jafn erfitt þá og það
væri fyrir menn nú að geta aldrei
hlustað á tóniist nema á opinber-
um tónleikum.
★ ★ ★
Kröfur Feneyjabúa til málara-
listarinnar voru að breytast. Þeir
eðlis, en alla tíð málaði hann fynrt
og fremst menn og konur, sens
minna mann á góða vini. — Antl-
litsdrættir þeirra eru ávalir, klsefH
þeirra virðast mjúk -viðkomu og
umhverfið er fagurt landslag.
Það hefir oft verið sagt, að
Giorgione hafi tekið skarið af og
gerbreytt svip feneyskrar málara-
listar á einni nóttu. Vitanlega e*
þetta orðum aukið, og lítill vafi
er á því, að er snillingurinn Leon-
ardo da Vinci var á ferð í Feneyj-
um um áramótin 1500, varð Gior-
gione fyrir miklum áhrifum a£
honum.
Þessi áhrif hafa tvímælalaast
ráðið úrslitum um, að hann snerí
baki við trúarlegum viðfangsefs-
„Tilbeiðsla fjárhirðanna“. — Flestir listfræðingar eru sammála
að þetta málverk sé áreiðanlega eftir Giorgione. Þarna notaor
Giorgione fagurt landslag sem baksýn þess atburðar, er
festir á léreftið.
ætluðust ekki til
ekki lengur um
þeim trúarlegan boðskap — heldur
vildu þeir horfa á málverk, er
minntu þá á ánægjulegar stundir
— mannfagnaði og samkvæmi eða
indæla drauma æskunnar.
Það má því segja, að fyrsti þátt
ur nútímalistar hafi orðið til í
Feneyjum — í þeim skilningi, að
nútímalist er meðal annars ætluð
til þess að skreyta hýbýli manna
og vera þeim til ánægju. Gior-
gione átti hvað mestan þátt í þess
ari byltingu í feneyskri málara-
list, enda hefir hann stundum ver-
ið kallaður „fyrsti nútímamálar-
inn“.
★ ÁHRIF FRÁ
MEISTARANUM MIKLA
Framan af listaferli sínum valdi
Giorgione viðfangsefni trúarlegs
og kærðu sig um. Fegurð þessa heims nær tök-
að hún færði um á honum, og gáskafull, næstuaa
heiðin ánægja lýsir sér í verkum
Giorgiones — að sinna veraldlegri
fegurð er einmitt í anda Leonar-
dos. — Málverk Giorgiones bem
keim af sveitasælu, draumheim f
indælu landslagi, sem er uppljóm-
að innan frá af því, sem samtíma
menn hans kölluðu fuoco di
Giorgione — uppljómað af innra
eldi Giorgiones.
Síðari vex-k lærimeistara Gior-
giones voru að vísu, sum hver, f
áttina við þessa nýju stefnu, ea
þau eru samt fox-mströng og lita-
val Giovanni Bellinis var ekkJ
nógu djarft. Tizian stundaði einn-
ig nám hjá Bellini. Enda var stíll
þeirra svo líkur, að Tizian lauk
Frh. á bls. 46
sýningu verður sá, að menn kom- lærlingur í vinnustofu hina mikla I Hér sést hluti af málverkinu „Stormurinn“. Eldingin leiftrar og lýsir upp veggi húsanna.