Morgunblaðið - 29.12.1955, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 29. des. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
Meins eitt orssakar ávöl varnarlilsiis á tslanði m
það er órásarhættan frá hinu austræna stórveldi
Strax og hún væri úr sogunni myndu bandariskir skatt-
borgarar ekki lioa skattabyrðarnar af herstoð
sem þá væri oröin þartlaus
Samtal við John W, White yfirmann
varnarliðsins á Kefiavíkurflugvelli
ÞAB Þ A RF enginn að imynda sér, að bandarísku her-
mennirnir, sem nú dvelja á KeilavíkurflugveJli, séu neitt
sérlega ákafir í að vera þar. Þeir vildu sannarlega fremur
dveljast heima i sínu föðurlandi hjá s'ínu fólki, heldur en að
fara til þessa norðlæga lands. Það er svo fjarri því, að við
Itandarikjamenn séum að sækjast eftir að vera hér, né ásælast
nokkurn skapaðan hlut á íslandi.
Aðeins eitt hefnr orsakað dvöl okkar hér á Jandi, en það
er styrjaldarhættan, sem stafar af árásarsinnuðu stórvelði í
austri. Hemaðar og styrjaldarógnanir þess hafa valdið því,
að vestrænar þjóðir hafa talið óhjákvæmilegt að leggja á sig
þungar byrðar öflugra landvarna, Þessar byrðar eru með
ýmsum hætti, svo sem fjárhagsútgjöld og herskyldukvaðning
ungra manna. Það er hættan úr austri, sem veldur því að
ungir bandariskir inenn hafa orðið að leggja á sig þær byrðar,
að dveljast hér á fslandi fjarri ættstöðvum sínum. Það er
hættan úr austri, sem veldur því, að íslendingar hafa tekið
á sig þá þungbæru byrði, að hafa erlent vamarlið í landi sínu.
Eitthvað á þessa leið mælti
John W. White hershöfðingi, yfir-
tnaður varnarliðsins á Keflavíkur
velli, þegar fréttamaður Mbl. átti
eamtal við hann fyrir nokkru í
herstjómarskálum vamarliðsins,
en það eru lágkúrulegir og gráir
braggar sem standa skammt fyrir
eunnan gistihúsið. En White hefir
gegnt þeirri stöðu síðan í ágúst
6.1. Og hann hélt áfram að ræða
nokkuð um tilgang og hlutverk
Atlantshafsbandalagsins:
KJARNI ATLANTSHAFS-
BANDALAGSINS
Það ætti að vera öllum lýðum
Ijóst, að hlutverk Atlantshafs-
bandalagsins er einvörðungu, að
6tyrkja varnir vestrænna Iýðræð-
isþjóð gegn yfirvofandi árás. Þeg
ar Vestur Evrópuþjóðunum varð
það ljóst, að engin ein þeirra gæti
Varizt árás hins vaxandi rúss-
neska herveldis, sáu þær að eina
leiðin til að tryggja öryggi og
vemda frelsi sitt væri að sam-
eina kraftana og bindast styrkum
gagnkvæmum vamarsamtökum.
-Þá var Varnarbandalag Atlants-
hafsríkjanna stofnað.
Kjarni bandalagsins felst í
fimmtu grein bandalags-sáttmál-
ans, þar sem svo er mælt, að litið
skuli á árás á eitt aðildarríkjanna,
sem árás á þau öll og skuli þau þá
öll beita sameiginlegum aðgerð-
um, þar á meðal vopnavaldi til að
koma aftur á friði.
En til þess að hindra fyrirfram
að árás verði nokkurn tíma gerð
hafa þessi ríki einbeitt sér að því
að treysta svo varnir sínar að það
verði ekki árennilegt að ráðast
á þau.
HLUTVERK BÆKISTÖÐVAR-
INNAR VIÐ KEFLAVÍK
Þá tók ég að spvrja hershöfð-
[ i ■ pp i
ingjann, hvaða hlutverki þessi
herstöð á íslandi gegndi í hinum
sameiginlegu vörnum Atlantshafs
þjóðanna.
•— Hún gegnir nú þegar á frið-
artímum því hlutverki að vera
til öryggis flugi yfir Atlantshafið.
Um alllangt skeið hefir nú verið
lögð megináherzlan á það að efla
flugher Vestur-Evrópuríkjanna.
Hefur það verið talið mest aðkall-
| andi vegna þess hve rússneski
I flugherinn hefir eflzt síðan heims
styrjöldinni lauk.
FLUGVÉLAR FERJAÐAR
OG BJÖRGUNARLIÐ
Þess vegna hefir miklum fjölda
bandarískra orustuflugvéla verið
flogið yfir Atlantshafið og er það
málvenja, að segja að þær séu
ferjaðar yfir. Flugþol þeirra er
tiltölulega lítið. Koma þær allar
við hér í Keflavík. Á flugvellin-
um hér hafa aðstoðarflugvélar
bækistöðvar, sem fljúga til móts
við orustuflugvélahópana og
fylgja þeim inn til Keflavíkur og
síðan hálfa leið út til Englands.
Það er líka eitt hlutverk varn-
arliðsins hér, að starfrækja öfl-
ugt flugbjörgunarlið. Norðurhluti
Atlantshafsins er mikil samgöngu
æð, en veður oft válynd, svo að
hvergi er eins mikil þörf að hafa
sterkt björgunarlið, og þá fyrst
og fremst björgunarflugvélar.
VARNIR GEGN ÓVÆNTRI
ÁRÁS
En meginhlutverk Keflavíkur-
vallar er að sjálfsögðu varnir ís-
lands og nágrannalanda gegn ó-
væntri árás. Til þess er verið að
koma upp miklu radar-kerfi og
hér hafa bækistöðvar sínar hinar
öflugustu sveitir orustuflugvéla,
sem myndu hvenær sem er geta
boðið byrginn árásarflugsveitum,
John W. White
hershöfðingi
og einnig flugsveitir hraðfleygra
sprengjuflugvéla, sem sérstaklega
eru til þess fallnar að sökkva
árásarflota í hafi.
— Hvernig miðar radarkerfinu
áfram?
— Tvær radarstöðvar eru
þegar teknar í notkun. hér á
Reykjanesi og við Hornafjörð.
En hinar tvær, í Aðalvík og á
Langanesi, verða væntanlega
tilbúnar seinni hluta næsta
árs. Það er nú álitið veiga-
mesta atriðið í vörnum Atlants
hafsbandalagsins áð koma upp
traustu radar-kerfi, sem vöku
er hatdið á allar stundir sól-
arhringsins. Þetta er eitt greini
legasta einkenni varnareðlis
Atlantshafsbandalagsins, þvi
að radarinn hefir fyrst og
fremst þá þýðingu, að gefa að-
vörun um skyndiárás, svo að
hægt sé að snúast tafarlausf
gegn henni og bægja henni frá.
I sama tilgangi er skipulögð
hér á vellinum skyndiútrás or-
ustuflugvéla, svo að þær eru
komnar á loft þremur til fjór-
um mínútum eftir að aðvörun
er gefin.
SAMFELLT RADAR-KERFI
Það er talið mjög þýðingarmik-
ið og stefnt að því að allar radar-
stöðvar Atlantshafsbandalagsins
myndi eitt samfellt aðvörunar-
kerfi. Ef vart verður við eitthvað
óeðlilegt á radarskermi í Noregi,
er aðvörun þegar send þaðan til
Islands. Hvergi má vera nein eyða
í radarkerfið, því að árásaraðil-
inn myndi komast að, hvar sú
eyða er og að sjálfsögðu notfæra
sér það.
ÁKVÖRÐUNARVALD
í HÖNDUM ÍSLENDINGA
— Hvað segið þér mér af fyrir
ætlunum um að byggja höfn í
Njarðvík fyrir bækistöðina hér.
— Herstjórn Atlantshafsbanda
lagsins hefir talið það mikilvægt
fyrir styrkleika bækistöðvarinnar
hér, að fullkomin höfn sé hér í
nágrenninu, en ekki þurfi að
sækja mikinn hluta flutninganna
50 km. leíð til Reykjavíkur.
Þetta er skoðun herstjórnar-
innar. Hiít er svo annað mál hvort
það verði framkvæmt. Það verður
að ákveða í ráðherranefnd At-
lantshafsbandalagsins og að sjálf-
sögðu verða íslendingar að gefa
samþykki sitt til þess.
Það hefði verið æskilegt að
gera e. t. v. fleiri framkvæmd-
ir hér til þess að styrkja her-
fræðilega aðstöðu varnarliðs-
ins. En hér verður að sjálf-
sögðu ekkert gert nema ís-
lenzka ríkisstjórnin ieggi sam-
þykki sitt á það. Og við skiij-
um það mæta vel að ekki má
ofþyngja íslenzku atvinnulífi
með aiitof miklum hervarnar-
framkvæmdum.
VARNARFRAMKVÆMDIRN.4R
HAFA VERH) KOSTNAÐAR-
SAMAR
— Hvað hafa hervarnarfram-
kvæmdirnar kostað mikið fram
til þessa?
— Það er mjög kostnaðarsamt
að byggja góða hervarnarstöð.
Kostnaður 'við byggingu bennar
i fram til þessa er um 2,5 milljarð-
ar krónur. Af þessu hafa siðan
1951 715 milljónir króna farið í
vinnulaun og greiðslur til bvgg-
ingarfyrirtækja.
I Á þessu ári einu munu vinnu-
VANÐAMAL SEM EKKI ERU
ÓÞEKKT f BANDARÍKJUNUM.
— HERMENN OG BORGARAR
— Hvað viljið þér segja um
dvöl hinna bandarísku hermanna
hér? Hafið þér ekki rekið yður a
ýmis vandamál i þessari sambúö
þjóðanna?
— Svarið vildi ég byrja meö
því að geta þess, að þetta 0’
vandamál, sem ekki er með öllu
óþekkt í Bandaríkjunum sjálfum.
Víða um þau eru bækistöðvay
herliðs, æfingastöðvar, varðstöðv
ar o. m. fl. Sumar af þessum
stöðvum eru í náiid við stórborg-
ir. þar sem hermennirnir hverfa
í íjöldann og engin vandamál
koma upp.
En fjölmargar slíkar stööva’
eru í dreifbýlinu, oft rétt hja
litlum bæjum. Það gæti þa
mjög raskað bæjarlífinu þar
ef ekki væru gerðar þar ein:-
og hér sérstakar ráðstafanir tll
að takmarka útgönguleyfi hes
manna o. s. frv.
Reglur hinna einstöku bækt
stöðva um þetta eru mismunandi
og fara oftast eftir samkomulagi
milli yfirmanns bækistöðvarinn
ar og svo viðkomandi bæjarstjórn
ar, því að sitt hvað hæfir hverj-
um stað. Hér hafa þessar reglur
verið ákveðnar með samkomu-
lagi við íslenzku ríkisstjórnina.
SUMIR HERMENN KOMA ,
ALDREI TIL REYKJAVÍKUR
Fjöldi útgönguleyfa hermanna

Stórar flugsveitir tveggja hreyfla orustuflugvéla af þessari gerö
eru viðbúnar í varðstöðu á Keflavíkurflugvelli.
laun og greiðslur til verktaka ’ hér er mjög takmarkaður. Margir
■ Ét" "

• .
......•_ . - -y ;
t þessum lágkúrulegu brÖggum á Keflavíkurflugvelli situr herstjórmn.
nema 151 milljón króna og vörur
keyptar af íslendingum munu
nema 70 milljón krónum.
STARF ISLENDINGA I VARN-
ARFRAMKVÆMDUM
Margir íslendingar hafa unnið
við framkvæmdirnar og einnig
við daglegan rekstur bækistöðv-
arinnar. Við erum mjög ánægðir
með þau störf sem þeir hafa innt
af hendi. Að vísu seinkaði dálítið
ýmsum byggingarframkvæmdum,
sem ísléndingar unnu að. en það
er skiljanlegt, því að verkin hafa
að ýmsu leyti verið nýnæmi fyrir
þá. En þeir hafa verið tiltöluiega
fljótir að komazt upp á lagið og
eftir það fer allt að ganga bet.ur.
Vildi ég nefna sem dæmi smíði
híns mikla stálgrindverks í stóra
flugskýlinu. Það var starf, sem
íslendingar þekktu ekki, en hafa
nú kvnnzt vel. Vildi ég benda á
það um leið, að við þetta hafa
íslendingar fengið meiri og minni
tæknilegar leiðbeiningár sem ég
vona að komi þeim að góðu gagni. i { gv olitla hringferð um fegurstu
— Þér hafið heyrt rætt um það, byggðir landsins. Eftir slíka
að hin mikla vinna á Keflavíkur- |*fer3 kveður við annan tón hjá
velli geti haft slæm áhrif á fram- 1
leiðsluatvinnuvegi fslendinga?
— Það er reynt eins og hægt
er að takmarka framkvæmd-
irnar og miða þær við starfs-
getu íslendinga. Sett er ákveð
ín hámarkstala íslendinga,
sem má starfa á flugvellínum
hverju Sinni, eftir því sem at-
vinnúhorfúr eru. Á þeim tím-
um ársins, sem þörf er meira
vinnuafls við framleiðslustörf
er fækkað verulegá starísliði á
Keflavíkurvelli.
una hag sinum ekki sérlega vel,
af því að þeim finnst lítið við að
vera hér samanborið við t. d. her
stöðvar í sjálfum Bandaríkjun-
um, þar sem þeir eiga auðvelt
með að ferðast langar leiðir með
járnbrautum í stuttúm fríum. Þvi
eru dæmi þess að sumir hermenn
hér sjá jafnvel aldrei Reyk javík.
þann tíma sem þeir dveljast hér
Einnig eru dæmi þess, að her-
menn, sem einu sinni heimsækja
borgina brot úr degi hafa engan
sérstakan áhuga á að koma þang-
að aftur. Ef menn fá einnar til
tveggja vikna frí, kjósa þeir held
ur að íara heim til Ameríku eða
til Evrópu, en að ferðast um ís-
land.
Okkur hefir fundizt það leitt.
að hermenn, sem dveljast hér e
t. v. heilt ár, fái ekki tækifæri tii
að sjá neitt annað af íslandi en
þennan eyðilega skaga. Það hefir
gefið mörgum þeirra algerlega
ranga hugmynd um landið, . g hei’
ir herstjórnin á undaniörnum
sumrum beitt sér fyrir, að þeiv
komist að minpsta kosti einn dag
flestum þeirra og þeir munu bera
íslandi söguna öðruvisi en ella
-vD
BÆTTUR ADBÚNADUR
Á VELLIFUM
Þá höfupr við íekið á stef >.
að i-eyna að búa sem b zt að hc-r-
mönnunnm þér á ■ úellinum. ís-
lenzkií \erktakar þaia verið aö
byggja léð- íbúðarhús iyrir þá að
undanforu Hermönnunum er
heimila.’: -aö ta.ka fjöiskyldu sína
Framh. á bl*. 10