Morgunblaðið - 31.12.1955, Blaðsíða 2

18
MORGUmiLAÐltí
Laugardagur 31. des. 1955 ]
, LLAR líkur benda til þess, að
utanríkisverzlun Tandsmanna
verði meh’i á árinu, sem er að
>iða, en nokkru sinni fyrr. Verð-
mæti útflutningsins frá ársbyrj -
un til októberloka var að vísu
ialsverí minna en á sama tíma í
fyrra, en miklar birgðir útflutn-
ingsafurða söfnuðust fyrir, og í
njóvembermánuði várð meiri út-
flutningur en í nokkrum mánuði
áður, eða 121 millj. kr. Sé gert
«fáð fvrir srdpuðum útflutningi í
■desember og á sama tíma í fyrra,
verður útflutningsverðmæti árs-
iins rúmlega 850 millj. kr. á móti
846 millj. kr. 1954.
Innflutningurinn á árinu hefur
verið mun meiri en í fyrra, eink-
um síðari hluta ársins, og i nóv-
omberlok var hann orðinn 108
wnillj. kr. meiri en á sama tíma
Eftir Þorvarð J. JúSiusson framkvsfif,
Verzlunarráðs IsEands
í fyrra. Ef reiknað er rneð líku
innflutningsverðmæti- í desember
og í fyrra, en bað mun ekki vera
fjarri iági, veiður heíldarinn-
flutningur ár'sins um 1240 riiillj.
kr., en 1954 var hánn 1130 millj.
kr. —
Vöruskiptájöfnuðurínn, mis-
munurinn á verðmæti útfluttra
og innfluttra .vara, var, eins og
þessar töiur sýna. óhagstæður um
284 millj. kr. á árinu 1954, en hér
er áætiað, að hann verði óhag-
stæður um 390 miílj. kr. á þessu
ári.
Greiðslujöffiuðurinn
Nú er þess að gæta, að inn- og
útflutningur á vörum gefur ekki
fullkomna mynd af viðskiptun-
um við útlönd. Að vísu éru vöru-
viðskiptin lang-veigamesti þátt-
ur þeirra, en hér koma einnig til
greina ýmis önnur viðskipti, sem
>eiða af sér tekjur eða gjöld í er-
lendum gjaldeyri.
Þegar vörur eru fluttar út með
islenzkum skipum, verða farm-
gjöldin gjaldeyristekjur auk
verðmætis varanna í skipi í ís-
ienzkri útflutningshöfn (f.o.b.
verðmæti). í innflutningsskýrsl-
um er yfirleitt miðað við verð-
>næti varanna, er þær eru komn-
ar j íslenzka höfn (c.i.f.). Að svo
>niklu leyti sem vörur eru fluttar
til landsins á íslenzkum skipum,
er verðmæti þeirra því oftalið
fiem gjöld í erlendum gjaldeyri.
>?ess vegna er það venja, þegar
litið er á viðskiptin við útlönd í
heild að telja innfluttar vörur á
verði þeirra í erlendum höfnum
(f.o.b.) og reikna farmgjöld með
erlendum skipum sem gjaldeyr-
ieútgjöld.
Af öðram tekjum og gjöldum
i erlendum gjaldeyri, sem máli
tikipta, má nefna náms- og ferða-
kostnað, útgjöld íslenzkra skipa
orlendis og erlendra skipa hér á
)andi, tekjur og gjöld íslenzkra
Og erlendra flugvéla, tryggingar
og tjónabætur, vaxtagreiðslur og
tekjur af varnarliðsframkvæmd-
um.
Innfluttar vörur (f.o.b.)
Önnur gjöld til útlanda .
Það er athyglisvert, hve mik-
inn þátt önnur viðskipti en inn-
og útflutningsverzlun með vörur
eiga nú orðið í utanríkisviðskipt-
um landsins. Stafar það af auk-
inni þátttöku íslendinga í flutn-
ingi milli landa á vörum og far-
þegum, aðild að alþjóðasamstarfi
á ýmsum sviðum og þá ekki sízt
af framkvæmdum vegna varnar-
liðsins hér á landi.
Mismunurinn á framangreind.-
um tekjum og gjöldum í erlend-
unr gjaldeyri er ýmist kallaður
viðskiptajöfnuður eða greiðslu-
jöfnuður við útlönd. Til hans
svara hreyfingar k fjármagnl af
ýmsu tagi og í ýmsu íormi til eða
frá útlöndum. Ef úm viðskipta-
eða greiðsluhalla er að ræða, hef-
ur samsvarandi fjármagn borizt
inn í landið, þánnig að nettó-eign
landsins í erlendum gjaldeyri
hefur minnkað eða nettó-skuld
aukizt að sama skapi. Ef um hag-
stæðan viðskipta- eða greiðslu-
jöfnuð er að ræða, verður hið
gagnstæða vitanlega uppi á ten-
ingnum.
Með hliðsjón af niðurstöðum
undanfarins árs og þeim breyt-
ingum, sem helzt hafa átt sér
stað á þessu ári, ætti eftirfarandi
áætlun um greiðslujöfnuð 1955
ekki að vera mjög fjarri l'agi. Til
samanburðar eru tilfærðar end-
anlegar tölur Hagstofunnar um
greiðslujöfnuðinn 1954:
Creiðslujöfnuður Millj. kr.
1954 1955 áætl.
Samtals
tJtfluttar vörur (f.o.b.) ....
Aðrar tekjur frá útlöndum ..
Samtals
Halli ..
; Alls
Hér er gert ráð fyrir, að gjöld
til útlanda fyrir annað en inn-
fluttar vörur, hinar svonefndu
-duldu greiðslur, aukist um ná-
lega 40 millj. kr. frá 1954 til 1955.
Vegna aukins innflutnings og
htns langvinna verkfalls í vor,
hefur reynzt óhjákvæmilegt að
taka erlend skip á leigu í ríkari
inæli en áður. Leiga fyrir erlend
ukip nemur rúmlega 20 millj. kr.
hærri upphæð til nóvemberloka
f ár en í fyrra. Meiri brögð eru
að þvi en áður, að útlendingar
vinni hér á landi og fái mestan
hluta vinnulauna sinna greiddan
i erlendum gjaldeyri. Hér er að-
©llega um að ræða færeyska sjö-
*nenn, sem ráðnir hafa verið á ís-
lenzka togara. Vinnulaun í er-
lendum gjaldei'ri munu vera ná-
>ægt 10 millj. kr. meiri en í
fyrra. Auk þessa má gera rád
fyrir um 10 millj. kr. auknum
i»jöldum til útlanda vegna náms-
1007
321
1328
846
459
1305
23
1328
1100
360
1460
850
460
1310
150
1460
bankanna gagnvart útlöndum
versnað um 150 millj. kr. Erfitt
er að segja nokkuð fyrir um
breytingar á aðstöðu bankanna í
desember eða aðrar fjármagns-
hrevfingar á árinu, en rótt er að
hafa í huga, að umsamdar af-
borganir af föstum erlendum
lánum á árinu nema rúmlega 10
millj. kr., og munu aukast á
næsta ári, er afborganir af
Marshall-lánunum hefjast.
I lok þessarar greinar verða
rædd nokkuð vandamál þau, sem
standa í nánu samband.i við hinn
mikla greiðsluhalla og versnandi
gjaldeyrisaðstöðu gagnvart út-
löndum, en áður skal gerð grein
fyrir helztu breytingum, ssm
orðið hafa á árinu á helztu þátt-
um utanríkisverzlunarinnar eins
og hún greinist eftir löndum og
vöruflokkum.
Þorvarður J. Júlíusson
Gtfluttar vörti r
Eins og eftirfarandi tafla ber
með sér, hefur verðmæti útflutn-
íngsins til novemberloka í ár að-
eins aukizt um 5.5 millj. kr. mið-
að við sama tímabil í fyrra, en
samsetning útflutningsins hefur
tekið miklum breytingum. Út-1
hefur
millj.
flutningur sjávarafurða
minnkað um rúmiega 22
kr., enda hefur mikil birgðaaukn-
ing átt sér stað á úmræddu tíma-
bili, sennilega um 50 iriillj. kr.
að verðmæti.
Tafla 1
ÚTFLLTNINGUR EFTIR VÖfeUFLOKKUM
Jan.—nóv. 1954 Jan.— -nóv. 1955
Þús. tonn Millj. kr. Þús. tonn Millj. kr
Saltfiskur þurrkaður .. 7.8 56.5 9.5 70.8
Saltfiskur óverkáður .. 30.2 99.8 33.8 124.8
Skreið 12.3 116.8 6.0 55.1
ísfiskur 8.4 10.5 8.7 9.0
Freðfiskur * 48.5 277.9 43.6 249.3
Hrogn 4.1 13.2 5.0 17.1
Síld, söltuð og fryst .. 11.1 38.1 20.7 75.7
Þorskalýsi 9.5 38.2 9.3 36.7
Annað lýsi 9.7 28.8 6.1 20.0
Fiskmjöl alls konar . .. 28.4 66.9 25.5 63.5
Aðrar sjávarafurðir . .. 7.5 9.9
Landbúnaðarafurðir . .. 15.7 36.2
Ýmsar vörur 4.1 11.4
Samtals 774.0 779.5
og ferðakostnaðar og ýmissa við-
skipta, sem aukizt hafa frá árinu
á undan.
G jaldeyris tek j ur fyrír annað
en útíluttar vörur, „duldar“
gjaldeyristekjur, eru áætlaðar
svo til óbreyttar frá 1954. Varn-
arliðsframkvæmdirnar og Kefla-
víkurviðskiptin í heild munu að
líkindum gefa af sér nokkuð
minni tékjur en í fyrra, en aukn-
ar tekjur af öðrum viðskiptum
munu sennilega jafna þá tekju-
rýrnun.
Á árinu 1954 námu erlendar
lántökur hærri upphæð en
greiðsluhallinn, og innstæður
bankanna erlendis jukust lítið
eitt. Á þessu ári hafa ekki verið
tekin lán erlendis og kemur
greiðsluhallinn aðallega fram í
því, að hinar erlendu innstæður
hverfa og miklar skuldir safnast
fyrir. Frá ársbyrjún til loka nóv-
embermánaðar hefur a^staða
Saltfiskur til Suðurlanda,
(Ljósm. MbL Ól. K. M.)
195
Útflutningur landbúnaðaraf-
urða hefur meira en tvöfaldazt.
Kindakjöt er aftur orðið útflutn-
ingsvara. Flutt var til Bretlands
fryst kindakjöt fyrir 4.4 miilj.
kr., og var það verðbætt úr ríkis-
sjóði, þannig að bændur fengu
sama verð og á innlendum mark-
aði. Úíflutningur á ull jókst úr
9.1 í 14.4 millj. kr., og fór hún
nálega öll á bandarískan mark-
að. Saltaðar gærur voru fluttar
út fyrir 12.7 millj. kr., en 3.8
millj. kr. í fyrra og fóru þær að
mestu til Finnlands í ár.
Verkun sjávaraflans hefuí
breytzt mikið í samræmi við
markaðsaðstæður og. verð í sölu-
löndunum, og kemur breytingin
skrt í ljós í útflutningstölunum.
Útflutningurinn hefur aukizt til—
tölulega jafn-mikið á þurrkuðutn
og óverkuðum saltfiski. Þurrkaði
saltfiskurinn er sem fyrr aðal-
lega seldur í vöruskiptum til
Spánar og Brasilíu, einkum til
Brasilíu. Helztu markaðslöndin
fyrir óverkaðan saltfisk eru
Ítalía og Partúgal. Útflutningur-
inn hefur aukizt mjög til Ítalíú,
eða úr 32.4 í 56.6 millj. kr. Tii
Portúgals var útflutningurinn
32.8 millj. kr. á móti 22.5 millj.
kr. í fyrra, en þangað er ekki
flutt annað en óverkaður salt-
fiskur.
Útflutningur á skreið hefur
lækkað stórkostlega bæði til
Afríkulandanna (aðaTlega um
Bretland) og til Ítalíu. Sölu-
tregða- hefur verið mikil og
birgðir aukizt mjög. Skreiðarút-
flutningur til ftalíu lækkaði um
16.5 millj. kr., en vegna mikila
útflutnings á óverkuðum salt-
fiski er verzlunarjöfnuðurinn við
Ítalíu mjög hagstæður í ár. Þad
hefur orðið til þess, að ríkis-
stjórnir landanna hafa samið um
að greiða fyrir auknum innflutn-
ingi frá Ítalíu til íslands.
Heildarútflutningur á freð-
fiski lækkar um 28.6 millj. kr.,
en breytingin er mjög mismun-
andi eftir löndum. Sala hefur
gengið stirðlega í Bandaríkjun-
um og lækkar útflutningur þang-
að úr 121.5 í 69.1 millj. kr. Þetta
gefur skýringu á hinni gífurlegu
lækkun á útflutningi til dollara-
landanna, samanber töfiu 2. Á
hinn bóginn eykst útflutningur
til Sovétríkjanna úr 92.2 í 119.1
millj. kr. og tU Austur-Þýzka-
lands úr 7.1 í 15.9 millj. kr. Tii
Tékkóslóvakíu lækkar útflutning
urinn úr 43.7 í 32.4 millj. kr. —
Þessar breytingar koma skýrt
fram í töflu 2. sem sýnir útflutn-
inginn eftir löndum.
Útflutningsverðmæti saltsíldaf
hefur nálega tvöfaldazt, enda var
tiltöluléga miklu meira saltað af
söld og minna brætt en í fyrra.
Útflutningur saltsíldar evkst til
allra sölulandanna, hlutfallslega
meftt til Svíþjóðar úr 4.5 í 19.5
millj. kr.
Útflutningur á síldarlýsi hefuf
minnkað úr 14.4 í 5.0 millj. kr.
Megnið af því hefur farið til
Noregs í ár, en í fyrra var flutt
út fyrir 8.1 millj. kr. til Bretlanda
og Þýzkalands, og hefur útflutn-
ingur til þessara landa alveg fall-
ið niður í ár.
Nær allur útflutningur karfa-
lýsis hefur einnig farið til Norega
bæði í fvrra og í ár. Útflutningu*
karfalvsis hefur aukizt úr 7.0 f
11.3 millj. kr.
Fiskmjölsútflutningurinn et
svipaður að magni og verðmætt
og í fyrra og dreifist hann til
margra landa.
Gtanrí&ísvarzltssi
in eftir lonoluni
Tafla 2 sýnir greinilega, að út-
flutningur til þeirra landa, sem
við höfum gert vöruskiptasamn-
inga við, hefur aukizt, en út-
flutningur til landa Greiðslu-
bandalags Evrópu (E.P.U.) o£L
dollara-landanna minnkað. a