Morgunblaðið - 31.12.1955, Page 5

Laugardagur 31. des. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
21
IMAÐII
Rannsókn þessi, sem gert er
ráð fyrir að haldi áfram á næsta
ári er ætlað að gefa upplýsingar
um vaxtarskilyrði og grózku-
magn á ýmsum tímum sumarsins
og innihaldi grastegundanna á
Carotin og Klorofyl.
3. Byrjað var á rannsókn Varð-
andi votheysverkun og er sú rann
sókn unnin í samvinnu við Bún-
aðardeild Atvinnudeildar og til-
raunaráð búfjárræktar. Rann-
sókn þessi er á byrjunarstigi.
4. Jarðfræðingur Atvinnudeild-
arinnar vann að athugunum á
perlusteinssvæðinu í Presthnjúk
©g gerði ýmsar jarðfræðilegar at-
huganir á ýmsum stöðum á land-
inu.
Þá var lokið við athuganir
vegna fullkomis jarðfræðikorts
yfir Reykjavík og nærsveitir.
Starfsemi Iðnaðardeildarinnar
er í stöðugum vexti. Fjölmörg
verkefni sem þörf væri að taka
til athugunar blasa hvarvetna
við. Það er von þeirra sem að
þessum rannsóknum vinna, að
næsta ár verði enn giftudrýgra
í þessu efni en árið, sem nú er að
líða, og að aukin samvinna við
iðnaðinn í landinu og atvinnu-
vegina sem heild verði öllum
aðilum til hagsbóta.
ilæff og ritað um stóriðnað
Síðan höfundur þessarar grein- ’
ar tókst þann vanda á hendur að
rita yfirlitsgrein um iðnaðarmál
í Morgunblaðið um áramót, man
hann ekki til þess nokkurt ár að
Jafnmikið hafi verið ritað og rætt
opinberlega um stóriðnað á ís-
landi og árið 1955.
KLÓRVERKSMIÐJA
Sennilega er upphafið mikil
greinargerð um klórvinnslu á ís-
landi samin og gefin út að til-
hlutan Rannsóknarráðs ríkisins
og rnforkumálastjóra. Höfundar
ritsins eru efnaverkfræðingarnir
Baldur Líndal og Jóhann Jakobs-
eon.
Segir í skýrslunni að klórverk-
emiðja, er framleiði 100 tonn á
dag muni kosta um 182 millj. kr.
en ársafurðir slíkrar vérksmiðju
myndu nema að verðmæti 100
millj. króna. Af því væri innflutt
efni til viðhalds og vinnslu um
26 millj. króna á ári, en tæpur
helmingur þess er salt, og varðar
miklu, ef það er einnig framleitt
hérlendis.
Dagblöðin birtu útdrætti úr
ekýrslunni og vakti hún mikla
athygli.
PERIUSTEINSIÐN AÐUR
Tómas Tryggvason, jarðfræð-
ingur, reit grein í „IðnaðarmáT,
«m perlustein og perslusteins-
íðnað, en hann hefur gert ýmsar
merkilegar jarðfræðiathuganir
hérlendis um árabil.
M. a. sagði Tómas í þessari
grein, sem var endurprentuð að
einhverju leyti í flestum dag-
folöðum:
„Perlusteinsnámur þær, sem
foegar eru kunnar hér á landi, en
foó einkum í Prestahnúk, eru
rægilega stór forðabúr til þess
að fullnægja hráefnaþörf stór-
fellds perlusteinsiðnaðar beggja
vegna við norðanvert Atlantshaf
nm margra áratuga skeiðí'.
KJARNORKA
Tveir fslendingar, eðlisfræðing
ornij Þorbjöm Sigurgeirsson og
Magnús Magnússon, sóttu ráð-
stefnu, sem haldin var á miðju
sumri í Genf með þátttöku 73
þióða og fjallaði um kjamorku-
vísin di.
Báðir skrifuðu þeir um árang-
tLr ráðstefnunnar eftir heimkom-
una og líkurnar fyrir kjarnorku-
notkun á fslandi.
Þorbirni fórust orð á þessa leið
m. a. í „fslenzkum iðnaði“, ágúst-
folaðinu:
„Hér á landi Verður rafmagn
Varla framleitt með kjamörku,
að minnsta kosti næstu áratug-
ina, þar sem eflaust verður ódýr-
Sra að virkja vatnsaflið á meðan
foað endist. Búast má við að mjög
fotáðlega verði tekin hér upp notk
tín geislavirkra ísótópa til geisla-
lækninga og sjúkdómsgreininga.
Einnig verða þeir notaðir hér eins
o'g annars staðar við rannsóknir
í þágu iðnaðar og landbúnaðar,
Svo sem til þess að finna, hve vel
áfourður haguýtist við ýms skil-
yrði. Einnig getur hin nýja þróun
kjarnorkumálanna orðið happa-
gæl fyrir atvinnuvegi vorg á ann-
an hátt. Eins og allir vi>a eigum
við ónotaðar miklar auðlindir,
þar sém er allt heita vatnið, sem
rennur ónotað upp úr jörðinni.
Enn hefur jarðhitinn ekki verið
hagnýttur að ráði nema til upp-
hitunar íbúðarhúsa og gróður-
húsa, en hér er af nógu að taka
og mikið undir því komið að
finna hentugan iðnað, sem notað
geti jarðhitann til stórfram-
leiðslu. Eitt af því, sem bent hef-
ur verið á að vel gæti hentað ís-
lenzkum staðháttum, er fram-
leiðsla á þungu vatni.
Fi'amleiðslan krefst mikils
varma og kemur þar jarðhitinn að
fullum notum. Hráefnisvandræði
eru engin og flutningskostnaður eftir Jakob
er hverfandl, þar sem hér er um i málastjóra.
mjög verðmætt efni að ræða.
Fyrirfram virðist því ástæða til
|§g
Reykjavík, efndi í febrúarmánuði
til umræðna um iðnvæðingu á
íslandi á almennum fundi og
höfðu þar framsögu: Tómas
Tryggvason. jarðfræðingur, um
hagnýt jarðefni á íslandi, Jón E.
Vestdal, verkfræðingur, um
sementsverksmiðjuna og Eirikur
Briem, rafveitumálastjóri, um
orkunotkun til íðnaðar á íslandi.
Fleiri stjórnmálafélög fylgdu
fordæmi Varðar og fengu kunn-
áttumenn til þess að flytja fram-
söguerindi um stóriðnað á íslandi,
á almennum umræðufundum.
ERLENT FJÁRMAGN
TIL STÓRIBNABAR
Stúdentafélag Reykjavikur
efndi til almenns umræðufundar
í marzmánuði og var fundarefnið:
.Innflutningur á erlendu fjár-
magni til stóriðiu á íslandi“.
Framsögiimenn voru hagfræðing-
arnir Ólafur Björnsson, prófessor
og Torfí Ásgeirsson, og birtist út-
dráttur úr framsöguræðunum í
dagblöðum.
í fyrsta hefti Tímarits Verk-
fræðirigafélags íslands 1955 birt-
ust tvær ritgerðir um þessi efni.
Önnur nefndist „Stóriðnaður á
íslandi með aðstoð erlends fjár-
magns“, eftir Steingrim Her-
mannsson, verkfræðing, og hin
bar heitið „Vatnsafl íslands, út-
flutningur á raforku og stóriðja",
Gíslason, raforku-
Vörusýningar
í niðurlagsorðum ritgerðar
sinnar seeir raforkumálastjóri:
SÝNING í MÍÍNCHEN
Svo sem skýrt var frá í siðustu
áramótagrein, skipaði Ingólfur
Jónsson, iðnaðarmálaráðherra, 7
manna nefnd um s.l. áramót til
þess að gera tilraun tii þess að
koma á skipulögðu samstarfi á
milli framleiðenda um sýningar-
þátttöku erlendis og að gera til-
lögur til ríkisstjórnarinnar á
hvern hátt samstarfi ríkisins og
samtaka framleiðenda um þetta
mál, yrði sem bezt hagað. í nefnd-
inni eiga sæti Gunnar J. Friðriks-
son, formaður, Pétur Sænutndsen,
Kristján Einarsson, Ólafur Þórð-
arson, Harry Frederiksen og
SVeinn Tryggvason.
Nefndin átti frumkvæði að því
að ísland tók í fyrsta sinn þátt
í hinni árlégu listiðnaðarsýningu
í Mtinchen í Þýzkalandi, þar sem
Sýnd voru veggteppi, silfurmunir,
keramik, prjónavörur o. fl.
Var einróma álit sérfróðra
manna að munir í sýningardeild-
um Norðurlandanna hafi í heild
verið með því bezta á sýningunni,
og stjórn sýningarinnar veitti
íslandi sérstaka, skjallega viður-
kenningu fj'rir vandaða sýningar-
muni.
Listiðnað a r sýningar nokkrav
voru haldnar hér heima að til..
hlutan einstaklinga, er sýndw
framleiðsluvörur sinar.
Þannig m. a. sýndu Barbara
Arnason og Asdís Sveinsdóttiv
veggteppi og silfursmíði í Þjóð
minjasafninu í maímánuði.
í ógústmánuði hélt leirmuna--
verkstæðið Listvinahús <Guð •
mundur Einarsson frá Miödal)
sýningu í tilefni af því að þá vorw
liðin 25 ár frá því að f.yrirtækið
hélt fyrstu opinberu sýninguna t
Reykjavík á listmunum sínum, og
30 ár voru liðin frá því að undir-
búningur að leirbrennslu á ís.
iandi hófst.
Iðnstefna samvinntunanna, aO
tilhlutan Iðnaðardeiidar SÍS a&
KEA. hófst á Akureyri í byrjun
september. Var í því tilefni efnt
til vörusýníngar á Akureyri um
það leyti og þar sýndar fram-
leiðsluvörur samvinnuverk-
smiðja.
Málning h.f. í Reykjavík sýndá
framleiðsluvörur sínar óg ný-
tízku íbúð, sem máiuð var að ölli*
leyti með þeim. Sýning þessi va>.*
í aprílmánuði.
að ætla að aðstæður séu hér öllu
hagstæðari en annars staðar, þaT
sem þungt vatn er framleitt.1'
ALUMINÍUMVINNSLA
Steingrímur Hermannsson,
verkfræðmgur, reit grein í 2. hefti
„Iðnaðarmála" 1955 um alúminí-
umvinnslu. Segir hann i greinar-
lok, að þessi iðnaður geti átt
mikla framtíð á íslandi. Eki bygg-
ing og rekstur slíkrar verksmiðju
sé tæknilegt stórvirki og við þurí
um að hafa samstarf við erlend
stóriðnaðarfyrirtæki um slíkar
framkvæmdir. „Allar líkur benda
til, að okkur muni reynast slikt
samstarf jafn giftusamlegt og
hinum mörgu þjóðum öðrum, sem
það hafa reynt og eru líkt á vegi
staddar og við menningariega".
HRAUNTEX
í júlímánuði tilkynnti núver-
andi forstjóri Sambands íslenzkra
samvinnufélaga blaðamönnum að
fráfarandi forstjóri hefði skýrt
frá því á aðalfundi SÍS 1955 að
fengin væri formleg staðfesting á
því að SÍS væri einkarétthafi á
íslandi að sænskri framleiðslu-
aðferð á byggingarþilplötum úr
málmgjalli, og hfefðu tilraunir
gefið góðar vonir um að nota
megi aðferðina tii framleiðslu á
slíkum plötum úr íslenzku hraun-
grýti. Rætt var nm í þessu sam-
bandi að tilvonandi verksmiðja á
íslandi, ef í yrði ráðist, myndi
kosta um 60 millj. króna, miðað
við þáverandi verð og gengi.
UMRÆÐUR í STJÖRNMÁLA-
FÉLÖGUM
Stærsta stjórnmálafélag lands-
ins, Landsmálafélagið Vörður í
Glersteypan nýja.
„Vatnsafl landsins er svo mik-
ið, að það tekur oss sjálfa óhjá-
kvæmilega langan tíma að koma
upp iðnaði til hagnýtingar þess.
Við nánari athugun kann það þá
að reynast hagkvæmt og skyn-
samlegt að ráðstafa um tima
nokkru af því til stóriðjuvera,
sem erlend félög fá leyfi til að
koma upp, eða til útflutnings.
Vér megum þó ekki gleyma
því, að verðmæti þeirra afurða,
sem verksmiðjur knúðar rafork-
unni framleiða, er margfalt á við
verð raforkunnar sjálfrar. Nokkr
ar smáar verksmiðjur, sem vér
kæmum sjálfir upp og notnðum
aðeins lítíð brot af vatnsaflinu
öllu, gætu gefið oss eins mikið
og meira í aðra hönd en sala raf-
orkunnar allrar.
Mcr virðist því að vér verðum
alveg sérstaklega að varast að
vanrækja þá hlið þessara rann-
sókna, sem lítur að skilyrðum til
þess að vér komum sjálfir upp
iðju eða iðnaði til hagnýtingar
vatnsaflsins, þótt i smáum stíl
væri“.
F.R STÓRIBNAÐUR HUGSAN-
LEGUR Á ISLANDI?
Maí-blað „íslenzks iðnaðar"
sýndi fram á, að þó að öll skil-
yrði værU frá náttúrunnar hendi
til þess að hefja stóriðnað á ís-
landi með útfluthing að mark-
miði, og þó að nóg fjármagn værv
til reiðu að leggja í suíka fram-
leiðslu, þá væri eins vant og það
er: Stóriðnaður er ekki hUgsan-
legur sem frjáls atvinnuvegur á
íslandi undir núverandi skatta-
löggjöf.
l>jóðhagslegt gildl
neyzluvöruiðnaðar
Deilt var um þetta atriði opin-1 1 ræðu sinni á aðalíundi Lands -
I sambands ísl. útvegsmanna hinrv
19. nóv., en ræða þessi birtist I
Morgunblaðinu hinn 4. des.>
komst formaður verðlagsráðs
LÍÚ þannig að orði:
„Það Iítur því út fyrir, aff
neyzluvöruiðnaðurinn uppfyll*
ekki þær vonir, sem við hanri
eru tengdar um gjaldeyrissparn-
að, að minnsta kosti ekki í nefnw
hlutfalli við þann mikia fólks
fjölda, sem við hann er bundinnJ’
Af þessu tilefni reit stjóm F.í I,
viðskiptamálaráðherra hinn 14-
des. og mæltist til þess að sann-
leiksgildi þessarar fullyrðingar
verði rannsakað niður í kjölinft
að opinberri tilhlutan, t. d. með
því að fela það sérstakri stjórn •
skipaðri nefnd, með aðstoð ópin-
berlega og var fyrsta tilefnið
hugleiðingar í blaðagrein frá
kunnum útgerðarmanni í marz-
mánuði.
„íslenzkur iðnaður", málgagn
Félags íslenzkra iðnrekenda, var
mjög á öðru máli en greinarhöf-
undur, eins og eftirfarandi klausa,
birt í marzblaðinu, gefur hug-
mynd um:
„Meginhlutinn af starfsfólki í
íslenzkum verksmiðjum við
„neyzluvöruiðnaðinn", sem Finn-
boga vini vorum í Gerðum er svo
tamt að tala um, er kvenfólk, og
margt runnið af léttasta skeiði.
Fiskútgerðin getur ekki tekið við
því vinnuafli, svo að ef þessar
konur ynnu ekki við iðnað myndi
framleiðslan í landinu lítt fá not-
ið starfskrafta þeirra. Margir af
karlmönnum þeim, er hjá „neyzlu
yöruiðnaðinum" starfa, hafa far-
ið þahgað vegna þess að þeir
treystu sér ekki til að vinna erfið-
ari störf, þó að betur væru laun-
uð, og því myndi það sáralítið
bæta úr vínnuaflsþörf vélbát-
anna, þó að allnr innlendí neyzlu-
vöruiðnaðurinn væri lagðnr nlð-
ur.
Útgerðinni verður ekki bjarg-
að, með því að leggja neyzlu-
vöruiðnaðinn niður, fremur en
sjúku fólki var bjargað á galdra-
tfmanum. með því að brenna ein-
hvern nábúanna á báli. En ef það
er nokkuð, sem gæti bjargað
ýmsum bágstöddum útgerðar-
stöðvum víðsvegar um landið,
þá er það neyzluvöruiðnaður á
þessum stöðum, til þess að skapa
sjómönnum atvinnU á milli ver-
tiða og veita verkefm árið um
kring hahda öllum hinum, sem
ekki geta á sjó farið."
berra stofnana, svo sem Hag ■
stofunnar og Iðnaðarmálastofn,
unar íslands.
Ráðherra tók tilmælum þessum
vel og hefur nú skipað þriggja
manna nefnd til þess að rannsakh
þessi mál.
Formaður nefndarinnar er Jó-
hannes Nordal, hagfræðingux*
Landsbankans, en hinir nefndar-
mennirnir eru Guðlaugur Þor -
valdsson, skrifstofustjóri Hag-
stofunnar og Yngvi Ólafsson, futt
trúi í viðskiptamálaráðuneytinu.
Fjárfestiiig
í iðnaði
Féiag íslenzkra iðnrekenda
samþykkti á aðalfundi í febrúar
og síðar á almennum fundi í haust
áskorun til fjárfestingaryfirvalda
um rýmri levfisveitingar fvrir
fjárfestingarleyfum til iðnaðar-
húsabygginga.
Eftirfarandi tölur gefa nokkrar
hugmyndir um veitt fjárfesting-
örleyfi fvrir iðnaðarhúsum í ár,
samanborið við tvö undanfarancH
ár, og eru allar tölurnar þó lágar,
miðað við fjárfestingu i anna.va
konar byggingum bessi ár.
Einnig er gefið yfirlit um
innflutning véla til iðnaðar síð-
ustu 5 ár.
Ffárfestingarleyfi fyrir iðnaffar
húsum 1953—1955:
1953 13.9 millj. kr.
1954 15.4 — —
1955 8.6 — —
Frh. á bls. 23