Morgunblaðið - 31.12.1955, Page 8

24
MORGVN BLAÐtb
Lttugardagur 31. des. 1955
DAVÍÐ ÓLAFSSOM FBSKIIMÁLASTJÓRI:
SJÁVARÚTVEGLRIIMIM 1955
ILOJC yfirlitsgreinar um sjávar-
ótveginn, er ég skrifaði hér í
blaðið við síðustu áramót, gat ég
tem, a@ ef svo skyldi fara, að
firekari hækkanir yrðu á fram-
ieiðslukostnaði sjávarútvegsins á
því ári, sem þá var að hefja göngu
sáaa, wtundi skjótt liða að því, að
þær ráðstafanir, sem ætlað væri
að Seyta þessum atvinnuvegi
áfram miðað við það ástand, sem
þá var, yrSu ónógar.
Þróu* efnahagsmálanna í land-
mu á því ári, sem nú er að líða
keKr staðfest það, sem hér var
sagt.
Á míSri vetrarvertíðinni, beim
túota ársáns, sem ræður mestu um
þa»» þátt afkomumöguleika út-
gerðarinnar, sera aflafengurinn
ec, kom til kaupdeilu, er leiddi til
verkfalls, sem stóð um 6 vikna
skeið. Meginhluti togaraflotans
varð að hætta veiðum á þessu
támabili og sama gilti um báta-
flotann í Reykjavík og Hafnar-
fuði. Þessi hluti útgerðarinnar
varð því að sjálfsögðu fyrir mjög
miklu tjóni beint af völdum
verkfallsins. Lausn verkfallsins
Jeiddi af sér allverulega hækkrni
á haupgjaldi, sem smám saman
hefir komið til frawikvæmda um
land allt. Hafa kauphækkanirnar,
sera í upphafi voru, að meðtöld-
nm þeím fríðindum, sem þeim
fylgdu, 13%, aftur leitt til vísi-
tðluhækkana, sem enn hafá leitt
td hækkana á kaupi þannig, að
saraaalögð hækkun á kaupgjaldi
í lajidinu mun nú nema 19,5% frá
því verkfallinu lauk.
Þessar hækkanir á kaupgjaldi
hafa komið fram í hækkuðum
framleiðslukostnaði hjá sjávarút-
veginum ýmist sem vinnulauna-
hækkun eða sem hækkun á ýmis
konar þjónustu, sem útvegurinn
verður að greiða.
Mun ekki fjarri að ætla, að
þessar hækkanir á vinnulaunum
jafnpildi því, að lagðar hefðu
verið um 70 millj. kr. byrðar á
sjávarútveginn. Svo sem oftlega
hefir verið bent á, á sjávarút-
vegurinn þess ekki kost að velta
af sér slíkum byrðum yfir á
aðra aðila og er aðstaða hans þar
ólík þeirri aðstöðu, sem aðrir at-
vinnuvegir í þessu landi hafa.
Leiðir þetta af því, að sjávarút-
vegurinn selur því nær alla fram-
leiðslu sína á erlendum markaði
og verður þar að sæta því verð-
fagi, sem markaðsástandið skap-
ar. Br þar að sjálfsögðu ekki tek-
íð hið minnsta tillit til þess hvað
það kostar okkur að framleiða
vöruna, heldur verðum við þar
a® geta selt á verði, er sé sam-
kewonisfær-t við hað verð, sem
aðrar þjððir bjóða samskonar
vörur á sama markaði.
Aðrir atvinnuvef'ir í þessu
landi hverju nafni, sem þeir
nefnast, eiva þess kost að velta
ílíkum bvrðum af sér vfir á nevt-
enduma í hækkuðu vöruverði og
hefír bað einmitt komið greini-
lepa fram á bessu ári.
Til þess pð revna að bæta sjáv-
arútveginuro uon bækkandi fram
leiðs?ukos+*’'1® háfa verið farnar
í mevinn+ri^’vr tvær faiðir. Að
því er bátaútve'.inn snertir, hafa
innflutninesrét+mdi bátaútvegs-
ins verið sú Teið, sem hefir átt að
inna þetta hlutverk af höndum.
Með bví hefir sú atvinnugrein
fengið aftur f sinn hlut allveruleg
an hluta þess, sem af henni hefir
verið tekið i of háum kostnaði
hverj* nafni. sem hann nefrist.
Auk þess hefir viss hluti síld-
veiðanna þ. e reknetiaveiðin við
S’Jfvesdu land verið styrktur
beint úr ríkissjóði.
Að því er tnvarana snertir hef-
ir þp-im verið veittur rekstrar-
styrkur að upnhæð kr. 2000 á
hvem úthaldsdag, allt frá 1.
ágí ú 1954.
Af ýmsum ástæðum og þá fyrst
og fremst vegna aukins afla báta-
flotans á vetrarvertíð ákvað
ríkisstjómin í ársbyrjun 1955 að
skerða þann hluta gjaldeyrisins,
sem bátaútvegurinn fengi til ráð-
stöfunar um 10% þannig að í stað
50% af gjaldeyrinum skyldi báta-
útvegurinn fá 45% til ráðstöfun-
ar vegna þess, sem framleitt yrði
á tímabilinu 1. jan. — 15. maí en
óskert úr því það, sem eftir væri
ársins. Um 85% af afla bátaflot-
ans koma á land á hinu fyrr-
greinda tímabili.
Enda þótt afli í hverri sjóferð
á vetrarvertíðinni við Faxaflóa
yrði nokkru minni á þessari ver-
tíð en næst á undan voru gæftir
með eindæmuna góðar og sjó-
ferðaf jöldi því óvenju mikilL Afli
í heild var því meiri en áður.
Hefði því mátt vænta þess, að
afkoma bátaútvegsins hefði verið
sæmileg. En hér komu kauphækk
anirnar og hinn hækkaði fram-
leiðslukostnaður, sem af þeirn
leiddi og gerbreyttu ástandinu
bátaútveginum í óhag. Bátaút-
vegsmenn áttu þó einn möguleika
til að bæta sér að nokkru þessar
hækkanir. Hafa þeir ráðið hvert
álag þeir legðu á þann gjaldeyri,
sem þeir fá til ráðstöfunar en það
hefir verið að mestu óbreytt frá
upphafi. f byrjun nóvember s.L
ákváðu þeir að hækka álagið
Afli bátaflotans
þar af síld
Afli togarafl.
þar af sild
Jan./nóv.,
1954 1955
220.627 230.854
46.336 50.867
166.900 160.675
2.193 1.425
Hefir því afli bátaflotans i
heild aukizt nokkuð, og mun
verða svipað um heildarafla togar
anna, sem kemur að sjálfsögðu
aðallega fram í aukningu karfa-
aflans, sem áður getur.
Þorskveiðarnar
Davíð Ólafsson
framleiðslu um meira en helm-
ing.
Togaraútgerðin hefir hins veg-
ar setið hér við skarðan hlut. þar
sem rekstrarstyrkurinn hefír ver-
ið óbreyttur allt árið þrátt fyrir
hækkanir á rekstrarkostnaðinum,
sem nemur verulegum upphæð-
nokkuð til þess á þann hátt að um.
vega upp á móti kostnaðarhækk-
ununum. Ekki nægir þó þessi
álagshækkun ein til þess að bæta
tjónið upp að fullu. Hækkun
framleiðslukostnaðarins kom
með fullum þunga á reknetja-
veiðarnar suðvestan lands í haust
og varð þess vegna að auka fram-
lög úr ríkissjóði vegna þeirrar
Það hefir því farið svo sem fyr-
irsjáanlegt var, að dýrtíðaraldan,
sem reis sem afleiðing kauphækk
ananna á s. 1. vori hefir enn
aukið á erfiðleika sjávarútvegs-
ins og kallar nú óhjákvæmilega á
nýjar ráðstafanir til þess að
tryggja framhaldandi rekstur
hans.
Fiskiaflinn
Til loka nóvembermánaðar
1955 var heildaraflinn orðinn 392
þús. smáL, allar tegundir fisks
meðtaldar. Var þetta um 21 þús.
smál. meira en á sama tíma á
fyrra ári og 4 þús. smál. meira en
allt árið 1954 svo sem eftirfarandi
yfirlit sýnir.
Fiskaflinn og helztn fisktegundir
(smál.)
jan./nóv.
1954 1955
239.970 235.969
59.483 71.048
48.529 52.592
12.514 10.907
13.269 8.623
1.961 3.475
4.808 3 412
2.589 3.232
998 635
3.408 1.936
stundað en ella. Sömuleiðis var
ýsuveiði minna stunduð yfirleitt
vegna lækkaðs verðs á ýsunni
síðari helming ársins. Síldarafl-
inn varð heldur meiri nú en á
fyrra ári en lítill verður hann að
teljast miðað við það, sem vera
ætti að öllu eðlilegu.
Ef aflanum er skipt milli báta-
flotans og togaraflotans verður
það eins og hér er sýnt (smál):
Þess var áður getið hversu
aflabrögðum var hagað á vetrar-
vertíð bátaflotans. Enda þótt
aflamagn í hverri sjóferð línu-
báta við Faxaflóa yrði heldur
minna nú en árið áður er ekki
ástæða til að ætla, að um minnk-
andi fiskgengd hafi verið að
ræða. Er það reynsla manna, að
vart megi búast við eins miklum
afla í hverri sjóferð ef þær eru
mjög þéttar. Enn var það svo, að
aflabrögð í önnur veiðarfæri þ.
e. þorskanetin vorii ekki eins góð
og á línuna á sömu slóðum.
Sama var að segja um ýms
önnur veiðisvæði en við Suðvest-
urlandið, að þar voru aflabrógð
hvergi nærri góð. Hefir svo verið
nú um árabil, að aflaleysi hefir
mjög hrjáð flest veiðisvæði fyrir
Vestur-, Norður- og Austurlandi.
Hefir það verið von manna, að
friðunarráðstafanirnar hlytu
feinnig á þessum svæðum að leiða
tii batnandi aflabragða og verður
að gera ráð fyrir, að svo verði.
En það bætir hins vegar ekki úr
þeim miklu erfiðleikum, sem
aflaleysið hefir þegar bakað
mörgum veiðistöðvum á fyrr-
greindum svæðum.
Allmikið skorti á það, að afla-
brögð togaraflotans væru viðun-
anleg á árinu. Réði þar að sjálf-
sögðu nokkuð um, að mörg skip-
anna stöðvuðust vegna verkfalls-
ins einmitt á þeim tíma, sem
mest er aflavon á vertíðinni.
Um sumarið snemma hófu
margir togarar karfaveiðar fyrir
frystihúsin. Varð um tíma að
sækja á miðin undan vesturströnd
Grænlands en þar var afli mjög
góður. Sá mikli ókostur fylgir þó
veiðum á þeim miðum, að mjög
er langt að sækja þangað og fer
því óhæfilega mikill tími í sigl-
ingar. Ekki varð nú vart karfa
á Jónsmiðum við austurströnd
Grænlands, sem árið áður höfðu
gefið svo mikinn afla. Hins veg-
ar fundu Þjóðverjar karfamið
nær Vestfjörðum sunnarlega og
var afli þar með eindæmum góð-
ur og stutt að fara á miðin. Hóf-
ust veiðar á þeim miðum seint í
september og var veiðin mest í
október og fram í fyrrihluta
nóvember. Fóru þá margir tog-
aranna á saltfiskveiðar enda var
afli þá sæmilegur um tíma.
Hin nýju karfamið, sem hafa
verið að finnast á undanförnum
árum hafa aukið vonir rnanna
um, að enn væri margt óþekkt í
þessu efni. Voru því á þessu árí
gerðir út togarar til leita að
karfamiðum bæði fyrir vestan og
norðan og austan land. Ekki varð
þó neinn teljandi árangur af
þessari leit en árangursleysi
hennar sannar raunar ekkert uro
það, að ekki geti verið að finna
fiskimið umhverfis landið, sem
bíða eftir því að verða hagnýtt.
Er því sjálfsagður hlutur, að
haldið verði áfram skipulagðri'
leit nýrra fiskimiða af fremsta
megni.
Hagnýting aflans
Breytingar á hagnýtingu aflans
á þorskveiðunum verða að jafn-
aði nokkrar frá ári til árs. Ræð-
ur þar að sjálfsögðu mestu um
hversu mikið aflamagnið er og
hvernig markaðshorfur eru á
Þorskur
Karfi
Síld
Ýsa
Ufsi
Keila
Steinbífur
Langa
Flatfiskur
Ofiundurliðað
, . . ' . ..... •/ C 'Je.' ■ . .. > . , ;
y , ■ . •' ' ■; jáfy ■ - . .
Alls: 387.525
391.629
Þrátt fyrir litilsháttar aukningu
heildaraflans, sem nemur 5.7%
miðað rið nóvemberlok, hefir
þorskaflinn ekki aukizt á árinu.
Hins vegar hefir orðið aukning
á ýmsum öðrum fisktegundum og
þó einkum karfanum, sem hefir )
aukizt um 20% frá fyrra ári
Keppir karfinn nú við þorskinn
um fyrsta sætið í aflamagni tog-
aranna. Var þorskurinn um 50%
af toffaraaflanum á árinu 1955 en
karfinn um 44%. Keila og langa
voru ennfremur nokkuð meira
veiddar nú en á fyrra ári þó það
skipti raunar litlu í heildarafl-
anum. Hins vegar voru ýsa, ufsi
og steinbítur minna veidd nú en
árið áður. Hefir ufsaaflinn farið
minnkandi undanfarin ár og sama
er að segja uin steinbítinn. Hins
vegar hefir ýsuaflinn verið vax-
andi undanfarið þar til á þessu
ári, að ýsumagnið varð minna en
á fyrra ári. Stafar það að nokkru
leyti af því, að afli var lélegur í
Faxaflóa í haust og var þvl minna
hverjum tíma. Miklar breyt-
ingar á markaðshorfum á
undanförnum árum hafa stundum
knúið framleiðendur til snöggra
og stórstígra breytinga á hag-
nýtingu aflans en svo var ekki á
þessu ári, sem nú er að líða, þó
breytingar yrðu nokkrar svo sem
tafla efst á næstu bls. sýnir.
Taflan sýnir, að megin breyt-
ingarnar hafa orðið á þá leið, að
hlutfallslega minna af fiskinum
hefir farið til frystingar, en árið
áður og á það við bæði um báta-
fisk og togarafisk. Hefur þó lækk
unin orðið hlutfallslega meiri, að
því er snertir bátafiskinn. Þrátt
fyrir þetta fór þó nær helmingur
alls aflans til frystingar.
Á móti hinu minnkandi magni,
sem farið hefir til frystingar
hefir það magn, sem fór til
herzlu og söltunar aukizt hlut-
fallslega. Bátafiskurinn hefir sér-
staklega farið meira til herzlu að
þessu sinni en árið áður eða
16.8% á móti 10.8% og það, sem
fór til söltunar jókst úr 319%
í 34.6%.
Hjá togurunum lítur myndin
dálítið öðruvísi út. Vegna verk-
fallsins á vertíðinni varð því ekki
komið við að hengja upp til
herzlu eins mikið af togarafiski
og annars hefði orðið og fór því
hlutfallslega minna af togarafiski
til herzlu nú en árið áður. Hins
vegar jókst hlutur þess, sem fór
til söltunar af togarafiski úr
18.5% í 25.1%.
Sé litið á skíptingu heilc
ans kemur í ljós nokkur hlutía
leg aukning bæði á fiski
herzlu og söltunar og þó einkum
hinum síðarnefnda.
Þessar breytinj ’rá! gnýtii’gu
aflans stafa af \ > að narkaðs-
horfur fyrir saltfi k voru góðar á
fl-
fs-
til