Morgunblaðið - 12.04.1956, Blaðsíða 8

24

Fimmtudagur 12. apríl 1956.
,v» -'i'l
Y&\
TÚtMSARö/Nt*/
r/riurs*> *~>"t //-A >
i-®<í<S<í<S<3>5<i<SK?5>S<W<S<a)
„%ú er nii meim en trúr cg tryggnr ■
Sagt trá tjárhundamóíum á Brettandi
Islenzki fjárhundurinn vanrœktur
ií
FÁIR munu þeir dýravinir hér
á landi, sem ekki kannast við
þessar ljóðlínur: „Milli manns og
hests og hunds, hangir leyniþráð-
ur.“ í>ær eru vissulega í fullW
gildi enn i dag, þótt hesturinn sé
nú að víkja, sem „þarfasti þjónn-
inn“ og góðir smalahundar sjald-
gæfari en áður á tímum fráfær-
anna. Það er eins og hraði nú-
tímans, vélamenning og aukin
tækni hafi að nokkru blindað
menn fyrir gildi þessara þörfu
húsdýra. Þó hafa verið færð
sterk rök að því að við mörg
verk, sem unnin eru í sveitum
þessa lands, er t.d. hesturinn enn-
þá hagkvæmari en vélamar. Má
þar til nefna mörg léttari störf
við heyvinnslu og einnig nokkur
störf er að jarðyrkju lúta.
fjárhundurinn
VANRÆKTUR
En við íslenzka f járhundinn
virðist alls engin rækt hafa
verið lögð allt frá því að smal-
arnir áttu hann einan að vini
og hjálparhellu á dögum frá-
færanna eða þegar staðið
var yfir fé á vetrum. Þetta er
þeim mun athyglisverðara
þegar þess er gætt að við ís-
lendingar eigum nú hátt
á sjöunda hundrað þúsund
fjár dreift víðs vegar um
byggðir og óbyggðir okkar
stóra lands. Það ætti öllum
að vera ljóst hve stórkostlegur
vinnusparnaður og hjálp er að
góðum fjárhundi, enda mun
það ljóst þeim, sem slíkan
kostagrip hafa átt. En þeim
mun nú fara stórum fjölgandi,
jafnvel í helztu sauðfjárrækt-
arhéruðum landsins, sem
aldrei á ævi sinni hafa kynnst
góðum fjárhundi og vita því
ekki hve ómetanlegur hann er.
Hundarækt virðist aldrei hafa
verið stunduð hér á landi. þótt
talsverð stund hafi verið iögð
á kynbætur og ræktun annara
húsdýra okkar. Mál þessi
munu oft hafa verið til um-
ræðu á fundum og þingum
bændastéttarinnar og það nú
síðast á nýloknu búnaðarþingi,
en þeim mun þó aldrei hafa
miðað lengra en svo að þau
hafa verlð rædd, en fram-
kvæmdir engar hafnar.
FJÁRHUNDAKEPPNIR
Á BRETLANDSEYJUM
Tii fróðleiks og skemmtunar
þeim, sem áhuga kynnu að hafa
á þessum málum verður birtur
hér stuttur útdráttur úr grein,
sem nýlega birtist í „The Shell
Magazine" og er eftir Capt P. S.
Robinson.
Robinson lýsir keppnum, sem
fjárhundar eru iátnir heyja á
Bretlandi. Nefnir hann keppn-
irnar héraðsmót, landsmót og
alþjóðamót, þótt þátttakendur
séu aðeins frá Skotlandi, Eng-
landi og Wales. Segir hann einnig
hvaða skilyrði hundarnir þurfa
að uppfylla til þess að geta tekið
þátt í þessum mótum. M. a. verða
þeir að vera starfandi fjár-
hundar, ef svo má segja, en ekki
emungis þjálfaðir keppnishund-
ar. Á mótunum verða hundamir
líka fyrir alls konar truflunum,
sem ekki hendir þá að jafnaði við
venjulega fjárgæzlu, svo sem af
alls konar armarlegum hljóðum
og skarkala sem slíkum mótum
fylgja. En þjálfun hundanna og
vit er frábært. Og það eru hinar
ótrúlegustu þrautir, sem þeim
tekst að leysa.
HF" 'XDSMÓT
Á héraðsmútum eru venjulega
notaðar aðeins þrjár kindur, sem
skildar eru eftir í um það bil
250 m. fjarlægð. Að safna saman
þessrnn kindum og koma með
þær til smalans er það, sem gefur
flest stig og skiptist verkið í þrjá
hluta, úthlaupið til kindanna,
smölunin og reksturinn.
Um úthlaupið fær hundurinn
fyrirskipanir frá smalanum áður
en hann fer af stað og á hann þá
að nálgast kindurnar í stórum
sveig frá hægri eða vinstri eftir
því sem fyrirskipunin er, þar tíl
hann hefir komizt fyrir kind-
urnar. Vel vaninn hundur á að
hjálparlaust að reka það að rétt-
inni þar sem smalinn bíður hans.
Þegar smalinn er búinn að opna
réttina verður hann að halda í
6 feta langan kaðalspotta og
ákvarðast þannig hve langt hann
getur farið til þess að aðstoða
hundinn við að rétta féð. Eftir að
búið er að rétta verður hundur-
inn aftur áð reka féð út í hring-
inn og þar á hann að ná
annarri merktu kindinni úr hópn
! um. Þegar hann hefir lokið því
i fjarlægir smalinn sig nokkra
j vegalengd frá hópnum og á nú
hundurinn að koma með þessa
Skozkur fjárhirðir, David Murray að nafni, með tvo sigurvegara
sína, „Vic“ og „Number".
geta gert þetta án frekari fyrir-
skipana frá smalanum.
Smölunin er dæmd eftir því
hvernig hundurinn nálgast kind-
urnar og smalar þeím saman, ei
styggð hefir komið að þeim.
Reksturinn er þannig að hundur-
inn á að koma með kindurnar
eins beint og hann getur eftir
ákveðinni leið, sem lögð er
með hindrunum (hlutar úr girð-
ingum hér og hvar). Hindrarnir
þessar eru aðallega til þess að
ákveða leiðina til hægðarauka
fyrir keppendur, dómara og áhorf
endur.
Eftir að vera búinn að smala
fénu saman og koma því gegnum
fyrstu hindrunina, hefst rekstur-
inn. Verður hundurinn þá að fara
með féð leið, sem er eins og þrí-
hyrningur afmarkaður með
hindrunum eða hliðum. Eftir að
þvi er lokíð á hundurinn að að-
stoða smalann við að reka féð
gegnum krosslaga hindrun, sem
þannig er að krossarmarnir víkka
til endanna en þrengjast við
miðju. Fyrst er féð rekið frá
norðri til suðurs gegnum kross-
inn, en síðan frá austri til vest-
urs. Eftir að þessu er lokið hjálp-
ast smali og hundur að því að
setja kindumar í rétt. Tíminn
sem gefinn er til þess að ljúka
allri þrautinni er 10 rhmútur.
LANDSMÓT
Landsmótinu svipar til héraðs-
mótsins, nema það er mun erfið-
ara. Nú eru notaðar 5 kindur, og
tvæi' þeirra auðkenndar með lit-
uðu hálsbandi. Féð er sett í 400
m. íjarlægð og hver hlið þríhyrn-
ingsleiðarinnar er um 150 m: á
lengd. Þegar rekstrinum er lokið
smalar hundurin fénu inn i
merktan hring á sléttri grund og
er hringurinn 20 metrar í þver-
mál og þangað kemur smalinn til
hans. Hér hjálpast þeir nú að að
skilja tvær ómerktar kindur frá
hinum og má engin kindanna j
fara út úr hringnum á meðan.
Þegar þessu er lokið á hundur-
inn að smala fénu saman á ný og j
einu kind til hans án þess að hún
nái nokkru sinni að sameinast
hópnum aftur. Þegar dómararnir
sjá að hundurinn hefir fulla
stjórn á þessari einu kind er
prófrauninni lokíð. Tíminn er í
þessari keppni ákveðinn mest 15
ALÞJOÐAMOT
Og þá er komið að erfiðasta
mótinu, alþjóðamótinu. Til þess
að geta tekið þátt í því þarf
hundurin að hafa unnið tvisvar á
héraðsmóti og verið einn af 12
beztu á landsmóti Nú eru ]0
kindur setta í 800 m fjarlægð frá
smalanum og þar sem hundurinn
hringinn. Að þessu sinni eru
ímm kindur með hálsband. Nú
á að skilja þær merktu úr hópn-
um og má engin þeirra fara út úr
hringnum á meðan. Ef ein hinna
merktu kinda fer út fyrir hring-
inn á meðan aðskilnaðurinn fer
fram verður að sameina allan
nokkinn á ný og sagan að endur-
taka sig. Þegar þessu er lokið
þannig að dómarar eru ánægðir
eru þessar 5 kindur réttaðar. Að
nýju verður smalinn að yfirgefa
hundinn og láta hann einan um
að reka kindurnar að réttinni, en
sjálfur verður smalinn að standa
og halda í hinn sex feta langa
kaðal. Ef hundurinn missir eina
af hinum merktu kindum i hóp
hinna verður aðskilnaður í hring
að fara fram á ný. Þegar búið er
að rétta er þrautinni lokið og má
hún þá hafa tekið mest 30 mín-
útur.
DÓMAR
Eins og áður er sagt, er hund-
unum veitt stig fyrir hvern lið
þrautarinnar. Stig tapast fyrir
skekkjur og mistök. Hinn stiga-
hæsti verður síðan sigurvegari.
Þegar dæmt er, er ekki litið svo
á að tíminn, sem það tekur hund-
inn að leisa þrautina, sé aðal-
atriðið, fari hann ekki yfir hinn
gefna tíma — hundur getur t. d.
tapað stigum á því að reka féð
of hratt. Beztu hundamir leysa
verkið með jöfnum hraða (nál. 4
mílur á klst.), halda fénu vel
saman og fara með það jafnt og
þétt í þá átt, sem smalamir segja
j þeim. Hundur getur jafnvel farið
| fram hjá hindrunum og þó tapað
færri stigum heldur en sá sem
fer gagnum allar hindranir en
rekur féð að öðru leyti í krókum,
styggir það og lætur það dreifa
s%r um of. Hundur tapar stigum
ef hann framkvæmir ekki skip-
anir nákvæmlega, einnig ef hann
glefsar eða bítur féð, jafnvel þó
að maður geti haft fulla samúð
með honum þegar hann fæst við
mjög óþægar kindur. Hundi get-
ur líka verið hegnt fyrir að
hiaupa fram fyrir kindurnar og
snúa sér frá þeim á meðan hann
er að reka þær.
Smali að rétta í einni af alþjóðakeppnunum.
sér þær ekki. Þegar byrjunar-
merkið er gefið hefur hundurinn'
úthlaupið frá vinstri. Hann smal-
aT nú þeSsum W kindum sáman
og rekur þær gegnum fyrstu
hindrunina. sem er 400 m. frá
smalanum, yfirgefur það þar og
kemur til smalans aftur og byrj-
ar nýtt úthlaup frá hægri og sæk-
ir nú 10 kindur í viðbót pg, sam-
einar þær hinum fyrri og rekur
síðan allan hópinn til smalans.
Nú eru allar 20 kindurnar rgkn-
ar þríhyrningsleiðina þar sem
hver hlið er 200 m. og loks er
farið með allan hópinn inn í
Hér hefur verið skýrt frá
hvernig hundamót eru fram-
kvæmd á BretlandL. Sýna þau
glöggt hve frábærlega fjárhund-
ar þar eru þjálfaðir. Hér gæti
þetta verið mjög ánægjulegur
þáttur í starfsíþróttamótum, sem
hafin ’.'oru hér á landi. fyrir fáum
árutn.
SÖGUR AF GÓDIJM
ÍSLENZKUM SMALAHUNBUM
Þótt skemmtilegt sé að hevra
um hve hinir ensku og skozku
j hundar eru snjallir fjárhundar
i væri fróðlegt að heyra frásagnir
af vænum íslenzkum fjárhund-
j um. Vitað er að margar slíkar-
sögur eru til bæði um góða smala
hirnda og hunda, sem grafið ’hafa
fé úr fönn og bjargað á annán
i hátt bæði mönnum og dýrum.
; Heyrt hef ég frá því sagt að
Ólafur Sigurðsson bóndi á Hellu-
landi hafi átt mjög væna tík, sem
Skotta hét og var af skozku kyni.
Gat Ólafur látið hana reka fé
, sitt án þess að skipta sér nokkuð
| af. T.d. er hann rak fé sitt til
j sláti unar til Sauðárkróks, reið
| hann sjálfur á undan, en Skotta
kom með fjárhópinn á eftir.
Einnig hef ég heyrt að í fjár-
ræktarhéraði einu á Austurlandi
hafi bóndi átt svo vænan fjár-
hund að hann gat smalað einn á
móti átta manns, sem þó höfðu-
hunda. Var þessu þannig hagað
að þegar dalur einn var smalaður
voru 8 menn öðru megin í daln-
um en bóndi einn hinu megin
með sinn væna fjárhund.
EFLING HUNDA-
RÆKTARINNAR
Hér á landi er fjárhunda-
rækt enginn gaumur gefinn.
En þetta þarf að breytast. Það
þarf að kanna hvort hér eru
ekki til vænir fjárhundar, sem
hefja mætti með hundarækt
og útbreiða þannig gott fjár-
hundakyn. Það er einnig vel
til athugunar að flytja inn
útlenda fjárhunda t.d. skozka.
En þetta eitt er ekki nóg. Það
þarf að kenna mönnum hér að
venja og fara með slíka gripi.
Góður fjárhundur þarf góða
meðferð. Sú meðferð er hund-
ar fá víða hér á landi mundi
ekki duga við t. d. skozku
hundana. Þeir eiga það gjarna
til að verða grimmir og það
þarf að hafa þá í sérstökum
húsum, bundna og vel varð-
veitta, en ekki að láta þá
liggja á flækingi, eins og sið-
ur er hér á landi.
Hér er á ferðinni mál. sem
fyllilega er þess virði að því
sé gaumur gefinn að ráða-
mönnum íslenzkra búnaðar-
mála.
BindindSsmálðiýn-
ing í Firðinum
HAFNARFIRÐI — Nú hefir ver-
ið opnuð hér í bænum bindindis-
málasýning og er hún í Góð-
templarahúsinu. Er hér um sömu -
sýningu að ræða, sem sýnd var
í Reykjavík og víðar við- -góða '
aðsókn. Fyrir henni 'standa -
hér áfengisvarnarnefnd Hafnar- *
fjarðar og þingstúka Hafnar-;
fjarðar.
Var sýningiii opnuð kl. 5- síðd.:
s.l. föstudag Bduð forinaðurt
áfengisvarn-dimefndar, Pállj V.'
Danlelssoir'ritátjÓEÍ,." gesfí-' vel-I
komna og' lýsti dilhögún sýning-.*
arinnar og tilgangi. Einnig tóku
til máls Ólafur Þ. Kristjánsson,
skólastjóri og Guðmundur Giss-
urarson bæjarfulltrúi.
Sýningin er í marga staði hin
fróðiegasta Sýnir hún á- marg-
víslegan hátt- rkaðeemi áfengis-
neyzlunnar —- og einnig hvr.ð gert
hefir verið til þess að hjólpa of-
drykkjumönnum til sjálfsbjarg-
ar. Sömuleifhs eru á sýningunni
línuril og myndir, sem sýna slys
og afbrot, af völdum' áfengis-
neyztu og hvernig vmnuþol og
úthptd 'mannæminnkar við áfeng
isneyzlu.
Hún \ærður opin -fram eftir
ýikunni og er aðgangur ókeypis.
—G.É.