Morgunblaðið - 14.06.1956, Blaðsíða 8

8
MORCUNHLAÐIÐ
Fimmtudagur 14. júnl 195§
Áttrœður í dag:
Garðar Gíslason stórkaupmaður
GARÐAH GÍSLASON stórkaup-
maSur er áttræður í dag. í
hálfa öld hefur hann komið mjög
mikið við íslenzka verzlunarsögu.
Hann hefur verið brautryðjandi á
ýmsum sviðum í íslenzku við-
skiptalífi. Hann hófst af sjálfum
sér og kom með framsýni og
hagsýnifótum undii umfangs-
mikil og öflug fyrirtæki. Hann
rak bæði innflutnings- og útflutn-
ingsverzlun og fekkst ekki sízt
við sölu íslenzkra afurða og aflaði
þeim markaða víða um lönd og
lagði mikla áherzlu á vöruvönd-
un. Heildverzlun hans hér í
Reykjavík er löngu þjóðkunnugt
fyrirtæki og traust. Á seinni ár-
um rak Garðar einnig aðra sjálf-
stæða verzlun í New York og
rekur enn, um skeið með útibúi
í Suður-Ameríku og rak viðskipti
víða um lönd, m. a. talsvert við
Austurlönd. Hafði hann þá um-
fangsmiklar skrifstofur og margt
fólk í þjónustu sinni vestra.
Garðar Gíslason stofnaði um-
boðsverzlun í Leith 1901 og seldi
ýmsar íslenzkar afurðir í Bret-
landi. Hann setti upp útibú í
Reykjavík 1903 og fluttist sjálfur
heim hingað 1909. Hér í Reykja-
vík bjó hann og starfaði lengi.
Átti hann og fyrri kona hans,
frú Þóra, hér hið fegursta heimili,
þar sem vinir þeirra mættust við
rausn og mannfagnað. Frú Þóra
var hin ágætasta kona og hug-
'úfi þeirra, sem þekktu hana.
Af íslenzkri verzlun er mikil
uga og merk frá því hófst ís-
jnzkt verzlunarfrelsi og mikil
aunasaga og hetjusaga í senn af
jaráttunni, sem á undan hafði
arið fyrir því að öðlast þá
Jrjálsu, íslenzku verzlun. Verzl-
unarfrelsið er ekki nema aldar-
gamalt og lengi framan af þeim
tíma var enn þröngt um íslenzka
verzlun. Um seinustu aldamót og
upp úr þeim hefst fyrir alvöru
sá uppgangstími, sem síðan hefur
staðið, með ýmsum sveiflum að
vísu, en allt um það skapað nýtt
líf, nýja velmegun og nýja, þrótt-
mikla trú á landið og möguleika
þess og framtíð. íslendingar tóku
sjálfir í sínar hendur verzlunina
á undra skömmum tíma, um-
steyptu hana og endurbættu,
gerðu hana þjóðlega og trausta
og felldu hana að kröfum og
þörfum þjóðarinnar sjálfrar, og
allur arður verzlunarinnar lenti
nú í landinu sjálfu. Þetta er af-
rek þeirra, sem gerðu heildverzl-
unina íslenzka. í þeirra hóp var
Garðar Gíslason brautryðjandi,
einn af þeim, sem mest lagði af
mörkum ,kom með margar nýj-
ungar og hlífði sér hvergi.
Ég kann ekki sögu fyrirtækja
iians í einstökum atriðum. Sjálfur
ætti hann að skrifa minningar
sínar, því að saga hans er mikill
þáttur í allri verzlunarsögu þjóð-
arinnar á starfstíma hans. Bræð-
ur hans tveir, sem fallnir eru frá,
skrifuðu, hvor á sína vísu, fork-
unnar góðar og fróðlegar minn-
ingabækur, þeir Ingólfur læknir
og séra Ásmundur, og Garðar
kann líka vel að segja frá.
Auk verzlunarinnar sjálfrar
hefur Garðar Gíslason látið til sin
taka ýmis önnur mál, einkum
þau, sem skyld eru viðskiptum.
Er þar fyrst að nefna samgöngu-
mál. Hann átti hlut að stofnun
Eimskipafélagsins og var í fyrstu
stjórn þess. Hann var líka einn af
þeim fyrstu, sem létu flugmálin
til sín taka. Skólamál verzlunar-
stéttarinnar hafa einnig verið
áhugamái hans og var hann lengi
í stjórn Verzlunarskólans og
beitti sér á sínum tíma fyrir
kaupum á nýju skólahúsi.
Hér er þess enginn kostur að
skrifa ítarlega ævi Garðars Gísla-
sonar. Hann cr nú staddur hér
heima á áttræðisafmæli sínu, en
hefur seinni árin verið búsettur
í New York. Haía margir landar
notið þar gestrisni hans og konu
bónda, sem hans, og langar mig
í því sambandi sérstaklega að
minnast Garðars, sem húsbónda
hinna ungu og óreyndu. Frábær
prúðmennska hans og skilningur
einkennir hann í því efni eins
og öðru, flestum eða öllum öðr-
um betur. Ég minnist hans líka
sem athafnamannsins. Dugnaður
hans og elja eru óþrjótandi og
óhemju starfsmaður er hann að
hverju, sem hann gengur, hvort
heldur það er fyrir sjálfan hann
eða verk, sem honum hafa verið
falin innan séttarinnar.
Garðar Gíslason hefur alla tíð
verið farsæll kaupsýslumaður og
notið mikils álits innan stéttar-
innar, sem utan. Ég hefi, sem
starfsmaður hans í öll þessi ár,
hlotið að fylgjast með starfshátt-
um hans, sem og gangi verzlunar-
innar jafnt á velgengnisárum,
sem þeim erfiðari og ávallt fund-
ið inn á sama hugarfarið, —
hvernig sem annars áraði í verzl-
un hans, — skyldurækni og heið-
arleik í öllum viðskiptum, jafnt
gagnvart útlendum, sem innlend-
um viðskiptamönnum. En slík-
um mönnum, sem honum verður
þá líka stundum það á, að vænta
þess sama af öðrum.
Flestir þekkja þá hlið við-
skiptalífsins að á löngum og oft
ströngum starfsferli athaina-
mannsins vilja á stundum koma
fyrir óhöpp, sem ekki er mögu-
legt að sjá fyrir, er þá allmisjafnt
hvernig við slíku er brugðizt. —
Þekki ég engan, sem hann ■— að
öðrum ólöstuðum — sem betur
hefir tekizt að ráða fram úr þeim
vanda að gera alla ánægða.
Á þeim 55 árum, sem liðin eru
síðan Garðar Gíslason byrjaði
verzlun sína, er óhætt að fullyrða
að oft hafi verið á brattann að
sækja og við margvíslega erfið-
leika að stríða, og um Garðar
Gíslason má segja, að hann hafi
verið einn af vormönnum okkar í
hinni íslenzku verzlunarstétt.
Hvað, sem segja má annað um
þann stóra hóp, sem hin frjálsa
islenzka verzlunarstétt er orðin á
þessum árum, er það óbilandi
sannfæring mín, að hún hafi alla
tíð haft af að státa fjölmörgum
ágætismönnum, sem unnið hafa
ævistarf sitt með þeim ágætum
að Ijóma leggur af, — og á Garð-
ar Gíslason þar veglegan og var-
anlegan sess. Það fer því varla
hjá því, að þegar verzlunarsaga
íslendinga verður skráð, verði
þáttar hans þar getið, enda erfitt
að sjá, hvernig sú saga yrði
skráð án þess.
Að endingu óska ég þess alls
hugar, að ævikvöld Garðars Gísla
sonar verði fagurt og heiðríkt og
fjölskyldu hans allri óska ég
gæfu og gengis um alla framtíð.
Þorsteinn Jónsson.
Garðar Gíslason, stórkaupmaður
hans, frú Pinu. Hún er listelsk
og fyrirmannleg kona, sem búið
hefur manni sínum gott heimili í
önnum dagsins. Því að enn er
Garðar Gíslason starfandi maður,
þótt nokkuð hafi hann dregið
saman seglin sjálfur og ungu
mennirnir tekið við. Hann er með
hugann við framkvæmdir og
framfarir. Honum hefur langa
starfsævi ekki fallið verk úr
hendi og verið fullur áhuga. Hann
hefur verið fjölhæfur og mikil-
hæfur maður, sem nú má líta
yfir árangursríka og góða ævi.
Nafn hans heyrir til íslenzkri
verzlunarsögu. Þótt margir minn-
ist hans í dag sem kaupsýslu- og
framkvæmdamanns, minnast vin-
ir hans ekki síður ýmislegs þess
í fari hans, sem síður er kunnugt
útí frá og minna ber á i erli dags-
ins. Hann er bókelskur maður og
á gott bókasafn og fróður um
marga hluti utan verzlunarmála.
Hann er prýðilega hagorður og
bregður enn alloft fyrir sig góð-
um vísum í vinahóp. Hann er
rausnarmaður og hverjum manni
glaðari á góðra vina fundi og
vinir hans eru margir.
V. Þ. G.
í TILEFNI áttræðisafmælis Garð
ars Gíslasonar í dag vill stjórn
Árvakurs h.f. flytja honum beztu
árnaðaróskir um leið og hún
þakkar honum allt það starf og
þann stuðning, sem hann veitti
félaginu og Morgunblaðnu á
bernskuárum þeirra.
Garðar Gíslason var formaður
félagsstjrónar Árvakurs h.f. á
árunum 1928—1934 og minntust
þáverandi meðstjórnendur hans
oft á það, hve skjótur og úrræða-
góður hann hefði verið að leysa
þann mikla og margvíslega
vanda, sem þá bar að höndum.
Síðan hann hvarf úr stjórninni,
hefur hann samt alltaf fylgzt vel
með gangi málanna og fagnað því,
ef vel hefur gengið.
Garðari Gíslasyni er vissulega
ekki færð önnúr afmælsgjöf betri
en að sjá Morgunblaðið dafna og
að núverandi starfsmenn þess og
stjórn standa fast á þeirri stefnu,
sem hann markaði í formannstíð
sinni, að styðja frjálst viðskipta-
líf til eflingar sönnum framförum
í hvívetna.
Haraldur Sveinsson.
ÞEGAR ég á þessum merku tima-
mótum í ævi Garðars Gíslasonar,
rifja upp í hugann hart nær fjöru
tiu ára persónuleg kynni mín af
honum, sem húsbónda, verður
mér það efst í huga að votta hon-
um virðingu mína og þakklæti.
Tel ég það alla tíð hafa verið
gæfu mína að njóta slíks hús
Hlutabréf Eimskip ekki innkölluð
TILLAGA stjórnar Eimskipafé-
lags íslands, á aðalfundi félags-
ins s. 1. laugardag, um innköllun
hlutabréfa, náði ekki tilskyldum
fjölda atkvæða til að ná fram að
ganga. Tillagan um smíði eða
kaup á olíuskipi var samþykkt.
Birgir Kjaran hagfræðingur
gerði grein fyrir reikningum fé-
lagsins, sem samþykktir voru
Þrír menn áttu að ganga úr
stjórn Eimskip, en þeir voru all-
ir endurkjörnir, þeir: Einar B.
Guðmundsson formaður félags-
stjórnar, Birgir Kjaran hagfræð-
ingur og Richard Thors fram-
kvæmdastjóri. Einnig var Hjört-
ur Jónsson kaupmaður endurkjör
inn endurskoðandi.
Grettir Eggertsson mætti á
fundinum sem fulltrúi Vestur-ís-
lendinga og flutti hann ávarp og
kveðjur að vestan, á fundinum.
Var hann endurkjörinn í stjórn
Eimskipafélagsins fyrir hönd
Vestur-íslendinga. Einnig sat
bróðir hans, Ragnar, fund þenn-
an. —
Aðalfundarstörfum stjórnaði
Lárus Jóhannesson, hrl., en
fundaritari var Björgvin Sigurðs
son, framkvæmdastjóri.
shrifar úr
dagiega lífinu
IBRÉFI frá K.K. segir m.a.:
Umferðarnefnd hefur að und-
anförnu verið að gefa upplýsing-
ar um ýmislegt sem hún hafi gert
eða hafi á prjónunum til að bæta
úr umferðarerfiðleikunum. Er
hér um ýmsar ágætar úrlausnir
að ræða. En einn allra stærsti
vandinn í umferðarmálum okkar
sr bifreiðarstæðin.
Ein helzta úrlausn umferðar-
málanefndar í því virðist eiga að
vera að setja upp stöðumæla.
Þetta er nú gott og blessað. Það
gæti virzt hentugt til að tak-
marka stöður bifreiða við aðal-
umferðasvæðið að setja upp slík
tæki. Nokkurs verður þó að gæta
í því sambandi sem gerir þetta
að frágangssök að mínu úliti.
Stöðumælar þeir sem hér er
talað um eru vélfræðilega séð.
samband af tveimur tækjum,
sjálfsala og klukku. En það er
staðreynd hér í borg og marg-
sinnis reynt, að svo virðist sem
hvorugt þessara tækja geti hald-
izt við á götunum.
Sjálfsalar og klukkur
ÞAÐ hafa verið gerðar tilraunir
með sjálfsala. 'Að vísu hefur
tekizt að halda frímerkja-sjálf-
sölunum í pósthúsinu í gangi. En
þeir eru inni í húsi, er vel gætt
og mikið viðhald á þeim. Á mið-
nætti er anddyri pósthússins
lokað. En einnig hefur verið
reynt að setja sjálfsala upp á
götunum og það fengið sorgleg
endalok. Tækin hafa jafnskjótt
verið eyðilögð af skemmdarvörg-
um að næturlagi.
Og hvað þá um klukkurnar.
Eru þær ekki líka hin sama eilífa
sorgarsaga. Hér hafa hinir fær-
ustu úrsmiðir ætlað að einkenna
verzlanir sínar með glæsilegum
útiklukkum. En það hefur ætíð
farið á sömu leið. Hin íslenzka
veðrátta hefur grandað þessum
tækjum svo að vísarnir hafa
aldrei sýnt hinn rétta tíma.
Þetta vildi ég aðeins benda á,
áður en farið væri að eyða stór-
um fjárhæðum til kaupa á tækj-
um, sem hætt er við að komi að
litlu gagni.
K.K.,
Hver á réttinn.
ræðir um fleira viðvíkj-
andi umferðarmálum í
bréfi sínu. Þar segir hann m a.:
— Hins vegar sakna ég þess, að
umferðarnefnd skyldi ekki nú
nota tækifærið til að kveða upp
úrskurð sinn í einu litlu máli,
sem þó er svo ótrúlega þýðing-
armikið. Allir sem aka bifreið-
um um bæinn hafa kynnzt því,
hve erfitt er fyrir bifreiðar að
komast út úr bifreiðastæðurn t.d.
á Laugaveginum eða í Austur-
stræti. Óslitinn straumur bifreiða
eftir götunni hindrar að bifreið-
arnar til hliðar komist inn í um-
ferðarstrauminn. Hér þyrfti um-
ferðarnefnd að kveða upp úr-
skurð um það, að bifreiðar sem
eru að fara úr stæðum „hafi rétt-
inn“. Slíkt myndi mjög auðvelda
umferðina og flýta fyrir þvi að
bifreiðastæði losni.
K. K.
K
Gasvélarnar einskis
nýtar.
OKKRIR gasnotendur" skrifa
mér á þessa leið:
Kæri Velvakandi!
Við leyfum okkur að biðja Vel-
vakanda að koma þessari fyrir-
spurn til réttra hlutaðeigenda:
Hvað eigum við að gera við
gaseldavélar okkar, gasapparöt
að meðtöldum pottum og pönn-
um, sem nú er ekki hægt að nota
við rafmagnseldamennsku, þegar
gasstöðin er lögð niður? Þetta eru
ennþá ágæt áhöld og of góð til að
fleygja á öskuhaugana. Kaupir
þessi áhöld nokkur maður til
nokkurs hlutar? Þetta eru ekki
svo litlir peningar fyrir hvert
heimili, að þurfa nú allt í einu að
kaupa ný áhöld og eldavél“.
Ég held, að það mætti svara
þessu eitthvað á þessa leið: Áhöld
in, svo sem pottana og pönnurn-
ar má vel notast við á rafmagns-
eldavélunum. En eldavélarnar
sjálfar eru einskis nýtar. Þannig
endurtekur sig alltaf sama sagan
þegar ný og fullkomnari tækni
ryður sér til rúms. Fólkið í sveit-
unum sem nú fær rafmagn fleyg-
ir olíulömpunum og kolaeldavél-
um. Og þegar gasstöðin er lögð
niður verða allir kílómetrarnir
af gaspípum í jörðinni verðlausir
kaupa ný áhöld og eldavél.