Morgunblaðið - 27.02.1957, Page 6

6
MORCVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 27. febr. 1957
Kvikmyndir:
CILITRUTT
Ný islenzk kvikmynd
ÞAÐ má segja, að íslenzk kvik-| mjög til þess að draga úr spennu
myndagerð sé enn á bernsku
skeiði, enda á hún ekki langa
sögu að baki sér. Brautryðjand-
inn mun hafa verið Loftur heit-
inn Guðmundsson ljósmyndari,
en fyrsta kvikmynd hans „Ævin-
týri Jóns og Gvendar“, var gerð
1922. Síðan hafa ýmsir hér feng-
izt við kvikmyndagerð, oftast
stutta leikþætti eða þjóðlífslýs-
ingar. Hafa mest látið til sín taka
á þessu sviði þeir Kjartan Ó.
Bjarnason prentari og Óskar
Gislason ljósmyndari. Og nú
hafa bætzt í hópinn tveir ungir
menn og dugandi í þessari grein,
þeir Ásgeir Long og Valgarður
Runólfsson. Snemma árs 1953
hófu þeir undirbúning að kvik-
myndinni „Tunglið, tunglið taktu
mig“, ævintýramynd um för
Konna litla í rakettuflugvél til
tunglsins. Var sú mynd tilbúin
til sýningar vorið 1955 og hefir
hún verið sýnd víða um land.
Snemma vors 1954 hófust þeir
félagar svo handa um gerð kvik-
myndar út af þjóðsögunni al-
kunnu um bóndakonuna lötu og
Gilitrutt. Var töku myndarinnar
að fullu lokið í júlímánuði 1956,
en klippingum og samsetningu
ekki fyrr en í októbermánuði.
Var filman þá send til London
og þar gerð af henni tvö eintök
Komin er út kennslúbók í Esper-
anto eftir Magnús Jónsson frá
Skógi, en tíu ár eru nú síðan
hann hóf kennslu í Esperanto.
Magnús segir m. a. í formála:
„Áhugi á Esperanto-námi hefur
aukizt hvarvetna undanfarið,
einkum síðan UNESKO viður-
kenndi kosti málsins. Kennslu-
bók í Esperanto með íslenzkum
skýringum hefur þó ekki verið
fáanleg í fjölmörg ár, þrátt fyrir
öra eftirspurn. Það er því til að
bæta úr brýnni þörf, að kver
þetta kemur á markaðinn. Sjálf-
gefið er, að í svona lítilli bók er
ekki hægt að koma fyrir full-
komnum skýringum og alhliða
orðaforða en orðstofnar í Esper-
anto eru nú um 8 þús. Þess er þó
vænzt, að þeir, sem með kost-
gæfni kynna sér bókina, geti
bjargað sér af sjálfsdáðum til
frekari leikni í meðferð málsins.
og á þau sett segulbandsrönd og I Esperanto er auðveldara að læra
myndarinnar og þeim sterku
áhrifum, sem sagan býr yfir. —
Myndin er þögul, þ. e. persón-
urnar tala ekki og þar er á sá
verulegi galli að leikendurnir
virðast ekki bæra varirnar. Hefði
vissulega farið betur á því, að
þeir hefðu gert það í samræmi
við orð þularins.
Húsið var á frumsýningunni
þéttskipað, að mestu ungum
áhorfendum, sem létu óspart í
ljós hrifni sína og ánægju, enda
er ekki vafi á þvi, að kvikmynd
þessi á eftir að eignast marga vini
ekki sízt meðal ungu kynslóðar-
innar.
Ego.
Kennslubók í Esperanto
ettir Magnús Jónsson frá Skógi komin út
mun það í fyrsta sinn sem sú að
ferð er höfð við íslenzka kvik
mynd. Hér verður saga þessarar
kvikmyndar eigi nánar rakin, en
þess skal þó getið, að margs kon-
ar erfiðleika, bæði fjárhagslega
og tæknilega, hafa þeir félagar
orðið að yfirstíga áður en kvik-
myndin „Gilitrutt" varð til, en
með dugnaði og þrautseigju hafa
þeir náð furðugóðum árangri. —
Framleiðendur myndarinnar eru,
sem áður segir, þeir Ásgeir Long
og Valgarður Runólfsson, leik-
stjóri var Jónas Jónasson, en
myndatökuna annaðist Ásgeir
Long. Loftur Guðmundsson
rithöfundur, hefur samið text-
ann, en Róbert Arnfinnsson leik-
ari, er þulur.
Gilitrutt var frumsýnd í Bæj-
arbíói í Hafnarfirði sl. sunnudag.
Var þá fyrst sýnd kvikmyndin
„Tunglið, tunglið taktu mig“, vel
tekin mynd og gerð af góðri hug-
kvæmni.
Ég held, að það fari ekki milli
mála, að með myndinni „Gili-
trutt“ hafi verið stigið drjúgt
spor fram á við í íslenzkri kvik-
myndagerð. Myndatakan sjálf er
yfirleitt góð að því er einstök
atriði snertir, lýsingin hefir oft
tekizt einkar vel og sviðið, bæði
úti og inni vel valið og mjög í
samræmi við efni þjóðsögunnar.
Þá eru og mjög glæsilegir draum-
heimar bóndakonunnar, er leiða
huga áhorfandans inn í töfraver-
öld „Þúsund og einnar nætur“.
Atriði þetta raskar að vísu heild-
arsvipi myndarinnar og klýfur
efnið, en það gleður augað, enda
mun það aðallega ætlað „til
skrauts". Leikendurnir, sem
fara með aðalhlutverkin, Ágústa
Guðmundsdóttir, er leikur hús-
freyjuna, Valgarður Runólfsson,
er leikur bóndann og Martha
Ingimarsdóttir, er leikur Gili-
trutt, gera hlutverkum sínum góð
skil. Ágústa er fríð kona og glæsi
leg, bóndi hennar geðþekkur og
Martha stórbrotin í gerfi tröll-
konunnar. Þá leysir og Róbert
Arnfinnsson vel af hendi hlut-
verk þularins. — Þetta er allt
betri hliðin á þessari kvik-
mynd. En annmarkarnir eru
einnig nokkrir. Einna mest
áberandi er það hversu hæg og
langdregin atburðarásin er, eins
og reynt hafi verið fyrst og
fremst að teygja myndina svo
að hún entist í fulla kvöldsýn-
ingu.Hafa þessi vinnubrögð orðið
en önnur tungumál, og nú er hér
notuð aðferð, sem nemendunum
ætti að rynast aðgengilegri
áður hefur tíðkazt í tungumála-
kennslubókum hér“.
*Ennfremur segir: „Kennslubók
þessi er samin eftir „Systematisk
kurs í Esperanto" eftir Seppik—
Malmgren, 8. útgáfu, en Svíinn
Ernfrid Malmgren hefur verið
einn fremsti forvígismaður Esper
antohreyfingarinnar síðastliðin
30 ár, og leyfði hann mér að færa
bók sína í íslenzkan búning með
þeim breytingum, sem ég hygði
heppilegar".
Þetta er önnur kennslubókin í
Esperanto, sem gefin er út hér á
landi. Hin, eftir Þorstein Þor-
steinsson,, fyrrum hagstofustjóra,
kom út 1909 og er löngu ófáan-
leg.
STYKKISHÓLMI, 23. febrúar —
Fjórir bátar voru á sjó í gær og
var afli misjafn, frá 4—8 lestir.
Sömu bátar eru á sjó í dag. Sjó-
veður er gott. —Árni.
Hvað eru skip Eimskipa-
félagsins að gera?
Eimskipafélag íslands hefur
látið Mbl. í té skrá yfir verk
efni skipa félagsins Eru þau
öll önnum kafin við margs-
kyns flutninga til og frá
landinu.
Verkefni skipanna hafa verið
og eru sem hér segir.
Brúarfoss er í Hamborg og
fermir þar fullfermi af ýmsum
vörum til Reykjavíkur. Skipið
fer frá Hamborg í byrjun næstu
viku. Eftir útlosun mun skipið
ferma um 700 tonn af frystum
fiski til Hamborgar og um 250
tonn af frystu hvalkjöti til New-
castle.
Dettifoss mun lesta 1500 tonn
af frystum fiski til Venspils í
Rússlandi, einnig um 1800 tunn-
ur af síld. Ekki er enn ákveðið
hvar skipið fermir vörur til ís-
lands.
Fjalfoss fór frá London 19.
febrúar, eftir að hafa affermt þar
um 900 tonn af skreið. Skipið er
nú að losa fiskimjöl og aðrar vör-
ur í Rotterdam og mun ferma
matvörur og stykkjavörur í
Rotterdam, Hamborg, Andwerp-
en og Hull. Skipið er væntanlegt
til Reykjavíkur um 13. marz.
Goðafoss affermir frystan fisk
í byrjun næstu viku í Riga. Skip-
ið mun lesta fullfermi af bygg-
ingavörum o. fl. í Gdynia og bíl-
um í Ventspils til íslands. Goða-
foss er væntanlegur til íslands
um miðjan marz.
Gullfoss er í áætlunarferðum:
Reykjavík — Hamborg — Kaup-
mannahöfn — Leith — Reykja-
vík og mun verða í þeim ferðum
þar til í maí, en þá hefjast sum-
ar ferðirnar til Leith og Kaup-
úr
shrifar
daglega lifinu
Góður árangu
NÝLEGA var skýrt frá því í
fréttum, að Valdimar Örn-
ólfsson hefði unnið ágætt afrek,
þegar hann fyrir skömmu sigraði
í svigi á skíðamóti sem fram fór
í Frönsku-Ölpunum. Hér var um
að ræða stúdentamót og tóku
þátt í því keppendur frá 20—30
löndum. Má því segja, að hlutur
Valdimars sé hinn prýðilegasti.
„í alþjóðlegri
skíðakeppni"
ÞEGAR skýrt var frá þessu hér
í blaðinu á sínum tíma, var
komizt svo að orði, að þetta
væri í fyrsta skipti sem íslend-
ingur sigrar á skíðamóti erlendis.
Hef ég fengið bréf, þar sem þessi
ummæli eru gagnrýnd. Er þar
bent á, að ungur Hafnfirðingur,
Páll Jónsson að nafni, hafi sigrað
á skíðamótum vestur í Banda-
ríkjunum 1952. Úrklippur úr ís-
lenzkum blöðum sem fylgdu bréf.
inu sýna ótvírætt, að Páll hefur
náð ágætum árangri í Bandaríkj-
unum og mega skíðaunnendur
vel minnast þess, þegar þeir
ræða um afrek íslenzkra skíða-
manna á erlendum vettvangi. En
það rýrir á engan hátt þann orð-
stír sem Valdimar gat sér á
stúdentamótinu. Hefði raunar átt
að segja, að hann sé fyrsti íslend-
ingurinn sem ber sigur úr být-
um í alþjóðlegri skíðakeppni. Þá
hefði á engan hátt verið hallað á
Pál og aðra þá íslendinga sem
unnið hafa skíðakeppni í útlönd.
um, ef einhverjir étu. Ég læt svo
útrætt um mál þetta og vona, að
hlutaðeigendur geti allir verið
ánægðir með málslok.
Skautasvellið
EFTIRFARANDI bréf barst
okkur nýlega:
Undanfarið hefur viðrað mjög
vel fyrir iðkendur skautaíþrótt-
arinnar. Hefur vatni verið spraut
að á íþróttavöllinn og fengizt þar
sæmilegt svell.
Svell þetta virðist nær ein-
göngu ætlað börnum, því kl. 22
eru allir reknir heim. En mér er
spurn: Hvers vegna?
Yfirleitt er sá tími á ári hverju,
sem hægt er að stunda hina hollu
og göfugu skautaíþrótt, svo stutt-
ur, að full ástæða er til að nýta
hann til hins ýtrasta. Er því
ástæða til, að ekki eingöngu börn-
in, heldur einnig þeir fullorðnu,
sem yndi hafa af að bregða sér á
skauta á fögrum vetrarkvöldum,
eigi kost á að stunda þessa hollu
íþrótt.
Mjög varð ég undrandi, er ég
sl. sunnudagskvöld kom að lok-
uðu svellinu á íþróttavellinum í
því stilluveðri og stjörnuskini,
sem þá var. Ekki skorti frostið
í þetta sinn og væri því gaman
að fá að vita, hvað olli þessu.
Mjög hafa verið uppi raddir
um það, að skemmtilegra hefði
verið, ef svellinu á Tjörninni
hefði verið haldið við og því er
ég sannarlega sammála. Ef borið
er saman það ýtsýni, sem blasir
við manni á Tjörninni, við það
bárujárnsgrindverk og hina tómu
áhorfendapalla, sem umlykja
svellið á íþróttavellinum, sést
strax, hvers vegna allir kjósa
Tjörnina fram yfir íþróttavöll-
inn.
Mikið fjármagn er notað árlega
til eflingar íþróttaiðkunum. í-
þróttamenn streyma utan á hin
ýmsu mót, sem þar eru haldin.
Sumir eru landi sínu til sóma,
en aðrir snúa heim við lítinn
orðstír. Byggð eru félagsheimili,
íþróttavellir og sundhallir, en
þegar til kastanna kemur að
halda við svellinu á Tjörninni,
virðist á öllu stranda. Þess ber
að minnast, að til eru aðrir í-
þróttamenn en þeir, sem skráðir
eru félagar í hinum ýmsu íþrótta-
félögum.
Að lokum vil ég bera fram þá
ósk mína, sem jafnframt mun
vera ósk allra iðkenda skauta-
íþróttarinnar í Reykjavík og ná-
grenni, að þeir, sem hlut eiga að
máli, sjái um að svellið á Tjörn-
inni verði lagfært við fyrsta
tækifæri. — G. J.
Athugasemd
frá Læknafélafinu
VELVAKANDI góður!
Vegna smáklausu sem birtist
í dálki yðar föstudaginn 22. þ. m.
og undirritað er „Kona“, óskar
stjórn Læknafélags Reykjavíkur
að taka fram eftirfarandi:
f lögum frá Alþingi um al-
mannatryggingar frá 29. marz
1956 eru ákvæði þess efnis, að
læknishjálp utan sjúkrahúsa sé
ekki að fullu tryggð hjá sjúkra-
samlögum á 1. verðlagssvæði (þ.
e. í Reykjavík og stærri kaup-
stöðum landsins) og beri sam-
lagsmönnum þar að greiða heim-
ilislækni kr. 5.00 fyrir hvert við-
tal á lækningastofu og kr. 10.00
fyrir hverja vitjun.
Samkvæmt samningum milli
Læknafélags Reykjavíkur og
Sjúkrasamlags Reykjavíkur, sem
tóku gildi um síðastliðin áramót,
ber meðlimum Sjúkrasamlags
Reykjavíkur að greiða fyrir alla
heimilislæknisþj ónustu sem að
ofan getur, og voru greiðslur
S j úkrasamlagsins til lækna lækk-
aðar með hliðsjón af þessu nýja
fyrirkomulagi. Er því ekki um
neina kauphækkun til lækna að
ræða í þessu sambandi. — Stjórn
Læknafélags Reykjavíkur.
mannahafnar. Gefin hefir verið
út áætlun fyrir Gullfoss allt ár-
ið 1957. Sú nýbreytni var tekin
upp í vetur að láta skipið sigla
frá Reykjavík til Hamborgar til
þess að það notist betur til flutn-
ings á íslenzkum útflutningsaf-
urðum.
Lagarfoss fór frá Vestmanna-
eyjum 21. febr. með um 1200 tonn
af frystum fiski til New York.
Eftir affermingu í New York, um
6. marz, mun skipið ferma fóður-
vörur og stykkjavöru til Reykja-
víkur.
Tröllafoss fór frá Reykjavík
17. febrúar með um 600 tonn af
lýsi, saltfiski og öðrum afurðum
til New York. Hann, ásamt Lag-
arfossi mun ferma þar 4000—•
4500 tonn af matvörum og fóður-
vörum, einnig pappír og stykkja-
vöru. Gert er ráð fyrir að Trölla-
foss fari frá Ameríku um 10.
marz áleiðis til fslands.
Reykjafoss affermdi um 15.
febrúar fullfermi af skreið og
öðrum íslenzkum afurðum í
Rotterdam. Skipið fermdi síðan
fullfermi af hveiti, sekkjavörum
og ýmsum vörum í Rotterdam
og fór þaðan sl. föstudag áleiðis
til Reykjavíkur. Gert er ráð fyr-
ir að skipið fermi fullfermi af
skreið, fiskimjöl, lýsi o.fl. til af-
fermingar í Rotterdam og Ham-
borg.
Tungufoss affermdi í London
um 12. febr. um 1300 tonn af salt-
fiski. Skipið fermdi síðan vörur
í Antwerpen, Rotterdam, Hull og
Leith og fór þaðan 20. þ.m. áleið-
is til Reykjavíkur. Gert er ráð
fyrir að Tungufoss fermi 600 tn.
af brotajárni og um 400 tonn af
skreið og fiskimjöli til Megin-
landshafna.
Skip Eimskipafélagsins hafa
undanfarin ár, hér um bil und-
antekningarlaust, siglt fullfermd
frá fslandi til Evrópu og full-
fermd frá Evrópu til íslands.
Jafnframt því að anna flutning-
um til og frá íslandi, hafa
þau mjög tíðar viðkomur á hin-
um ýmsu höfnum við strönd ís-
lands. Tröllafoss hefir að mestu
verið í siglingum milli New York
og Reykjavíkur og siglt þaðan
fullfermdur og haft að meðaltali
600—800 tonn af vörum frá fs-
landi til New York í hverri ferð.
Tjarnarbíó :
Konumorðingjarnir
MYND þessi, sem er í litum, er
gerð af Rankfélaginu brezka. —
Fjallar hún um prófessor, sem
er alkunnur glæpamaður og hef-
ur nokkra skuggalega náunga í
þjónustu sinni. Þeir fremja
bankarán, sem tekst fullkomlega,
en verður þeim félögum þó til
lítillar gleði, einkum vegna óaf-
vitandi afskipta ekkjunnar
gömlu, frú Wilberforce, sem
prófessorinn er leigjandi hjá. Ber
margt skringilegt við eíftir
bankaránið og má segja, að allt
sé í uppnámi milli þeirra félag-
anna unz yfir lýkur.
Mynd þessi er skemmtileg og
oft bráðfyndin skopstæling á hin-
um ,traditionellu‘ glæpamyndum,
og afbragðs vel leikin, enda vald-
ir leikarar í hverju hlutverki, svo
sem Alec Guinness, er leikur
prófessorinn,Cecil Parker, er leik
ur „majorinn" Danny Green, er
leikur Stóra rauð og síðast en
ekki sízt Katie Johnson í hlut-
verki frú Wilberforce.
Ego.
PATREKSFIRÐI, 22. febrúar. —
Hér er nú staddur orgelsmiður
frá Walker-verksmiðjunum í
Ludwogsborg í Þýzkalandi, til
þess að setja upp pípuorgel í
Eyrarkirkju. Mun hann ljúka því
verki í næstu viku. Maður þessi
ferðast um og setur slík orgel
upp. Héðan fer hann til Stykkis-
hólms og setur þar upp pípuorgeL
— KarL