Morgunblaðið - 02.03.1957, Blaðsíða 12
12
MORCUNBIAÐIÐ
Laugardagur 2. marz 1957
Sjötugur:
Guðmundur Bjarnason, Hæli
HINN 28. des. sl. var margt umi
manninn að Hæli í Flókadal. —
Þangað streymdi fólk úr ýmsum
áttum, sumt um langan veg að
komið.
Allt þetta fólk var í sömu er-
indagjörðum, það var að hylla
Guðmund Bjarnason sjötugan, og
um leið að rifja upp margar glað-
ar minningar og bæta nýjum við.
En það hefur jafnan fylgt því
að hitta Guðmund á Hæli, og svo
var enn, því glaður og reifur
fagnaði hann gestum, þótt hann
væri nýlega búinn að líða þrautir
og vera svefnlaus langan tíma.
Hlýju og glaðværð stafaði frá
honum sem fyrr, samfara prúð-
mannlegri ró, en það eru eigin-
leikar, sem jafnan hafa fylgt
honum, meðal annarra mann-
kosta.Enginn mun því hafa undr-
azt þótt mannmargt væri í kring
um hann á þessum merka áfanga
í lífi hans.
Guðmundur er fæddur að
Hömrum í Reykholtsdal 28. des.
1886, sonur hjónanna Bjarna Sig-
urðssonar bónda þar og konu
hans Ingibjargar Oddsdóttur, frá
Brennistöðum í Flókadal.
Aðeins 9 ára gamall missti hann
föður sinn.
Ingibjörg móðir hans stóð þá
ein uppi með fimm börn þeirra
hjóna. Varð það til þess að hún
brá búi á Hömrum og fluttist með
allan hópinn sinn að Hæli í Flóka
dal, og gerðist þar ráðskona hjá
mági sínum, Þórði Sigurðssyni,
sem þá var búinn að missa konu
sína. Var Ingibjörg síðan á Hæli
til æviloka. Þar ólst Guðmundur
upp í hópi góðra systkina, ásamt
einni fóstursystur, Vilborgu Jó-
hannesdóttur, sem sxðar varð hús
freyja í Geirshlíð í Flókadal.
Á Hæli var búið stórbúi, jörðin
stór og erfið, og búskapurinn rek
inn bæði af kappi og forsjá. Varð
þetta unga og uppvaxandi fólk
því fljótt að leggja sig fram við
heimilisstörfin, og mun það hafa
orðið hollur sltóli undir þau lífs-
störf er framundan biðu, enda
varð þetta fólk góðir þjóðfélags-
þegnar og prýðisfólk. Tveir bræð
ur Guðmundar urðu stórbændur
í héraðinu, búhöldar og fram-
kvæmdamenn mikiir, þeir Sig-
urður á Oddsstöðum í Lundar-
reykjadal og Júlíus, hreppstjóri
á Leirá í. Leirársveit. Einn bróð-
irinn, Oddur, var lengi skósmiður
í Reykjavík. Hann er nú látinn.
Systir þeirra Helga, er einnig
látin. Hún var lengi húsfreyja
á Akranesi, gift frænda sínum
Bjarna Gíslasyni smið. Eitt hið
fyrsta, sem ég vissi um þetta fólk
var það, sem ég heyrði föður
minn tala um, hve gott væri að
koma að Hæli og hvað unga fólk-
ið þar væri mannvænlegt,
skemmtilegt og aðlaðandi. Seinna
komst ég að því, af eigin kynn-
»m, að þetta hlaut hver maður
að finna, sem eitthvað kynntist
þessu fólki.
Ég hef átt því láni að fagna
að kynnast Guðmundi á Hæli all-
vel, og öll þau kynni hafa verið
á þá lund, að ég get varla stillt
mig um að gera tilraun til að
skrifa um hann smáafmælis-
grein, en því miður veit ég, að
hún verður ekki svo úr garði
gerð, sem ég vildi og vert væri.
En eftir öll þau kynni, sem ég
hef haft af Guðmundi, er hann
mér í senn hugstæður og kær.
Ég hef kynnzt honum bæði á
sorgar- og gleðistundum, en sem
betur fer hafa gleðistundirnar
verið margfalt fleiri, því hann er
hamingjunnar barn. Hann hefur
tekið lífið sérlega réttum tökum,
og þar með verið sinnar eigin
gæfu smiður. Undir lífsstarf sitt
bjó hann sig meðal annars með
því, að ganga í Hvanneyrarskóla
og naut þar handleiðslu hinna
ágætu fræðara Halldórs Vil-
hjálmssonar skólastjóra og Hjart-
ar Snorrasonar og hefur það orð-
ið honum drjúgt vegamesti, því
annarrar skólagöngu naut hann|
ekki. Vorið 1912 kvæntist Guð-
mundur unnustu sinni, Helgu Jak
obsdóttur frá Varmalæk í Bæjar-
sveit, sem var hinn bezti kven-
kostur.
Foreldrar hennar, Jakob Jóns-
son og Herdís 'Sigurðardóttir
voru einhver mestu atorku og
framkvæmdahjón síns tíma. —
Helga var kona greind, glaðlynd
og dugmikil, enda var það al-
mannarómur, að gæfulega væri
til þessa hjúskapar stofnað.
Þórður bóndi á Hæli seldi nú
hinum ungu hjónum í hendur
jörð sína og bú, en dvaldist sjálf-
ur á heimili þeirra til æviloka,
og komst brátt að því, að traust
það, er hann bar til hinna ungu
hjóna var ekkert oftraust. — í
höndum þeirra sá hann búið
blómgast og jörðina batna og
prýkka með hverju ári sem leið
við nýjar umbætur, og hjá þeim
átti hann góða ellidaga. Þrjú
efnileg börn þeirra hjóna uxu
upp og allt virtist leika í lyndi.
En haustið 1928 dró skyndilega
ský fyrir sólu. Helga veiktist af
barnsburði og lézt eftir þunga
legu. Varð nú Guðmundur að
þola þá þungu raun, að sjá á eftir
sinni ágætu konu, ásamt ný-
fæddri dóttur ofan í gröfina.
Eftir þetta áfall bjó Guð-
mundur með ráðskonum um hríð,
en kvæntist öðru sinni 1932. —
Síðari kona hans var Stefanía
Arnórsdóttir, Árnasonar prests í
Hvammi í Laxárdal. Hún var þá
ekkja, og átti þrjú börn á æsku-
skeiði. Hún kom úr Reykjavík.
Varð nú enn líf og fjör á Hæli,
er komin var glæsileg kona með
hópinn sinn til viðbótar hópn-
um, er fyrir var. Auk þess eign-
uðust þau hjón eina dóttur, Mar-
gréti, sem nú er leikkona í Rvík.
Ég kom aðeins einu sinni að Hæli
í búskapartíð þeirra hjóna og
kynntist Stefaníu því lítið, en sá
strax, að hún hélt heimilið með
glæsibrag, og gott var að koma
að Hæli sem fyrr.
Árið 1936 bregða þau hjón búi
á Hæli. Stefanía fluttist aftur til
Reykjavíkur með sínum börnum,
en Guðmundur afhenti börnum
sínum jörð og bú að Hæli og hef-
ir dvalið þar síðan í góðu gengi.
Tvö börn hans búa nú á Hæli,
þau Jakob og Ingibjörg, ásamt
tengdasyni Guðmundar, Ingi-
mundi Ásgeirssyni frá Reykjum
í Lundarreykjadal, sem kvæntur
er Ingibjörgu. En Herdís, þriðja
bam Guðmundar og Helgu, er
gift Bimi Davíðssyni a Þverfelli
í Lundarreykjadal. Allt er þetta
prýðisvel gefið fólk, sem býr með
mesta dugnaði og myndarbrag í
fyllsta samræmi við hinn kröfu-
freka nýja tíma. Veit ég að barna
Ián Guðmundar muni nú ein
mesta gæfa hans og gleði.
Hér hef ég aðeins minnzt á bú-
skaparferil Guðmundar á Hæli.
En þar með er ekki öll saga hans
sögð, þó að hann hafi verið hygg-
inn framkvæmdabóndi, fluglið-
ugur sláttumaður og öllverk leik-
ið í höndum hans, samfara því að
vera heimilisrækinn og um-
hyggjusamur heimilisfaðir, þá
hefur honum verið fleira til lista
lagt. Ég hef stundu.n velt því fyr-
ir mér, hver af eðlisþáttum Guð-
mundar myndi hafa verið ríkast-
ur, og niðurstaðan hefur alltaf
orðið sú, að þrír af þeim hafi ver-
ið líkt traustir og svo saman
slungnir, að óhugsandi hefði ver-
ið að aðskilja þá hvern frá öðrum
þótt reynt hefði verið. Hann var
í senn búmaður, íþróttamaður og
listamaður. Þótt Guðmundur á
Hæli hafi alla tíð starfað af kappi
að alls konar búskaparstriti og
lítt unnt sér hvíldar, þá álít ég
að hann hefði jafnt getað sómt
sér á leiksviði meðal hinna beztu
leikara eða á söngsviði. í íþrótt-
um hefði hann getað verið jafn
hlutgengur. Hann var t. d. ágæt-
ur glímumaður, bæði sterkur og
I liðugur og jafnvígur til sóknar
Fyrir skömmu birti bandaríski flugherinn þessa mynd af nýrri sprengjuflugvél, sem hann hefur nú
tekið í notkun. Mun þetta vera hráðfleygasta sprengjuflugvél, sem smíðuð hefur verið. Er hún af
gerðinni Convair B-58 „Hustler" og hefur svonefnda „delta“-vængi. Flugvél þessi getur flogið um
háioftin, er knúin fjórum þrýstiloftshreyflum — og flýgur hraðar en hljóðið, en ekki liefur verið
gefinn upp mesti hraði hennar.
Allir eitt í slysavarnamálum
og varnar, drengilegur og mjúk-
ur í hreyfingum. Hann var þétt-
ur á velli og þéttur á lund. Góð-
látleg kímnigáfa er hbnum í blóð
borin, en þó engu síður þung
alvara, ef því er að skipta, enda
svo traustur maður að allri skap-
gerð, að allir hafa jafnan getað
treyst honum. Hafa honum því
verið falin ýmis trúnaðarstörf. I
hreppsnefnd hefur hann setið
langa hríð og var jafnan endur-
kosinn, þar til við síðustu kosn-
ingar að hann baðst undan end-
urkosningu. f Ungmennafél. Reyk
dæla var hann lengi einn af beztu
starfskröftunum, og er nú búinn
að vera lengi heiðursfélagi þar.
í karlakórnu í Bræðurnir var
hann axla V". allra traustasti
félaginn. t ég trúað, að
sá félagss' "i vart orðið
svo langiífu. • . .,un bar vitni
um, ef ekki IiíjjÍ r.otið við Guð-
mundar á Hæli. Rödd hans er
ein bezta bassarödd, sem ég hefi
heyrt, enda er hann í báðar ættir
af miklum raddmönnum kominn.
Siigurður afi hans hafði verið
raddmaður góður. Þá voru móð-
urfrændur Guðmundar sumir orð
lagðir söngmenn.Má þar til nefna
Jón Jónsson, bónda í Deildar-
tungu og Þorvald á Stóra-Kroppi,
bróður hans, en þeir voru bræð-
ur Ástríðar, síðari konu Böðvars
Sigurðssonar á Skáney, ömmu
Guðm. Böðvars á Skáney, lang-
afi Guðmundar var talinn gædd-
ur leikarahæfileikum og mikilli
kímnigáfu, listasmiður, dugnað-
ar- og drengskaparmaður. Þannig
má víða í ættum Guðmundar sjá
hina sömu hæfileika, sem svo hag
lega hafa sameinast í honum sjálf
um.
Nú um nokkur ár hefur Guð-
mundur verið nokkuð bilaður á
heilsu, en virðist þó hafa fengið
mikla bót á þeim sjúkdómi, sem
mest bagaði hann um skeið, enda
heldur hann óskertum andlegum
kröftum, hlýju og glaðværð.
Hann er einn þeirra manna,
sem alla tíð hefur hvarvetna átt
vinum að mæta. Á gleðimótum
hefur hann verið uppsprettulind
glaðværðar og ýmiss konar
skemmtiatriða. í kringum hann
var sem einhver hressandi blær,
svo að jafnan var gott að vera
í návist hans. Skipti þar engu
máli, hvert um var að ræða
skemmtisamkomur, söngæfingu,
leitir, lestaferðir eða annað, að
eftir hafði maður jafnan glaðar
minningar að geyma.
Og nú, við þessi merku tíma-
mót í lífi hans, vil ég óska hon-
um allra heilla og blessunar í
framtíðinni, um leið og ég þakka
honum öll hin góðu kynni.
Einar Kristleifsson.
Aðalíundur Yerzlunar-
og skrðfsfofumannaíél.
Suðurnesja haldinn
KEFLAVÍK, 28. febr.: — Aðal-
fundur Verzlunar- og skrifstofu-
mannafélags Suðurnesja var hald
inn í Bíókjallaranum hér í bæn-
um 27. febr. Lýst var þar stjórn-
arkjöri. Var formaður kosinn
sérstaklega og hlaut kosningu
Kristján Guðlaugsson. Aðrir í
ÁVARP þetta flutti sr. Óskar
J. Þorláksson, form. ING-
ÓLFS, í Gamla-Bíói laugar-
daginn 16. febr. í sambandi við
15 ára afmæli deildarinnar. En
í tilefni af afmælinu hefur
verið efnt til sýninga hér í
Reykjavík á kvikmyndinni
„Björgunarafrekið við Látra-
bjarg.“ Var myndin sýnd fyr-
ir troðfullu húsi og verður
sýnd aftur á morgun í Gamla
Bíói kl. 3 e. m.
Háttvirtu áheyrendur!
Slysavarnadeildin INGÓLFUR
hefur nú starfað hér í Reykja-
vík, sem sérstök deild, í 15 ár,
var stofnuð 15. febr. 1942, með
þeirri skipulagsbreytingu, er þá
var gerð á Slysavarnafélagi ís-
lands, en raunverulega mætti þó
segja að deildin væri allmikið
eldri, eða jafngömul slysavarna-
félaginu sjálfu.
Á þessum árum hefur deildin
starfað í náinni samvinnu við
Slysavarnafélag fslands, en eins
og kunnugt er eru allar meiri
háttar ákvarðanir teknar af að-
alstjórninni og flestar fram-
kvæmdir í slysavarnamálum í
hennar höndum. Höfuðverkefni
þessarar deildar, eins og annarra,
hefur því verið að safna fé til
framkvæmda slysavarnafélags-
ins og á þessum 15 árum mun
deildin hafa afhent slysavarna-
félaginu sem næst kr. 620.000,00
kr. en það eru % af árstekjum
deildarinnar hverju sinni, en auk
þess hefur deildin lagt fram úr
eigin sjóði allverulegar upphæð-
ir við ýmis tækifæri.
Af helztu viðfangsefnum ING-
ÓLFS á liðnum árum má nefna
þessi: Að hafa starfandi björg
unarsveit, efna til björgunarsýn
inga, gangast fyrir umræðufund-
um um slysavarnamál og skrifa
hvatningargreinar í blöðin og
gangast fyrir sýningum fræðslu-
kvikmynda og námskeiðum í
meðferð björgunartækja og lífg-
un úr dauðadái.
Allir eru á einu máli um nauð-
syn slysavarna, bæði á sjó og
landi.
Hlutverk slysavarnadeildanna
yfirleitt er að fá sem almennasta
þátttöku í slysavarnastarfinu,
með því að leggja fram vinnu og
fé til framkvæmda í þessum mál-
um.
Góð tæki til slysavarna kosta
mikið fé og þau þarf stöðugt að
endurnýja, eftir því sem tækn-
inni fleygir fram. Slysavarna-
deildirnar eiga að sjá um að
stjórn voru kosnir: Vilborg
Reimarsdóttir, Halldór Dungal,
Guðni Jónsson, Hólmgeir Guð-
mundsson, Páll Jónsson og Bent
Óskarsson. í varastjórn eru Ing-
ólfur Steinsson, Hermann Hjart-
arson og Andrés Þorvaldsson. Á
fundinum voru gerðar nokkrar
lagabr. Á aðalfundinn komu
aðeins 3 stjórnarmenn fyrrver-
andi stjórnar félagsins: Formað-
ur, ritari og varaformaður mættu
þar ekki.
slysavarnasveitirnar á hverjum
stað séu búnar þeim beztu tækj-
um sem völ er á, og dálítil fjár-
framlög eru oft það eina, sem
menn geta lagt af mörkum til
þessara mála.
Og hinar stærri deildir eiga að
leggja svo ríflega til þessara
mála, að Slysavarnafélagið geti
stutt litlu deildirnar og haft góð
björgunartæki á hinum afskekktu
og oft hættulegu stöðum. í slysa-
varnamálum á að ríkja hin víð-
tækasta samhljáp og samvinna.
----------------o----
Á síðasta ári fékk slysavarna-
fél. íslands dýrmæta gjöf, sem
var björgunarbáturinn Gísli J.
Johnsen, sem staðsettur verður
hér í Reykjavík.
Nokkurt vandamál hefur ver-
ið að finna bátnum góðan stað
og búa svo um hann, að hann
geti jafnan verið til taks, þegar
á þarf að halda.
Gamla björgunarskýlið í Örfir-
isey er ekki nothæft fyrir þenn-
an bát og verður að leggjast nið-
ur, vegna breytingu á skipulagi
hafnarinnar.
En nú hefur hafnarstjórn á-
kveðið annan stað við höfnina
fyrir björgunarstöðina og verð-
ur nú hafizt handa að undirbúa
þar framkvæmdir og er til þess
ætlazt að þar verði varanlegur
samastaður fyrir slíka stöð.
Tilkynningin um þennan nýja
stað barst slysavarnafélaginu í
gær og vegna þess að þetta hefur
verið alveg sérstakt áhugamál
„Ingólfs“ ákvað stjórnin í gær á
fundi sínum ,að afhenda stjórn
Slysavarnafélagsins 100,000,00
kr. úr sjóði sínum til byggingar
þessarar björgunarstöðvar þegar
framkvæmdir hefjast.
Fjársöfnun félagsins á næst-
unni rriun verða við það miðuð,
að hægt verði að leggja sem mest
fé í björgunarstöðina og hún
komist sem fyrst upp.
í tilefni af þessu afmæli „Ing-
ólfs“, höfum við efnt til sýning-
ar á kvikmyndinni „Björgunar-
afrekið við Látrabjarg", en það
var eins og kunnugt er eitt hið
mesta afrek í sögu íslenzkra
bj örgunarmála.
Þessi mynd er sett saman eftir
þeirri mynd, er Óskar Gíslason
Ijósm. tók á sínum tíma. Mynd-
in er búin til sýningar af þýzku
kvikmyndafél. og í samkeppni
um beztu fræðslumyndir í Þýzka
landi hlaut þessi mynd fyrstu
verðlaun og verður sýnd víðs veg
ar um Þýzkaland. Myndin er
nokkuð styttri en eldri myndir,
og virðist hafa tekizt mjög vel
að búa hana til sýningar.
Eg vil svo ljúka máli mínu
með því, að þakka Reykvíking-
um drengilegan stuðning við
slysavarnad. „Ingólf" á liðnum
árum. Og það er eindregin ósk
mín, að sem flestir Reykvíking-
ar gerist félagar í „Ingólfi" og þar
með virkir þátttakendur í því
mikla velferðarmáli, er deildin
vinnur að.
Takmarkið er: Allir Reykvík-
ingar þátttakendur í slysavarna-
starfinu!
Óskar J. Þorláksson.