Morgunblaðið - 09.03.1957, Page 6

e
MORCV^BLAÐÍÐ
Laugardagur 9. marz 1957
/ fáum orðum sagt:

Eindreginm sSuðningstataður
Httnnesar Hafsieins á Isafirði
rif§ar upp gömui kynni
„Hcmn bar það með sér, að honn var
íoringi", segir Kristján Ásgeirsson
íyrrum verzlunarstjóri
4 GÆTLEGA. Maður hefur | Eikin styrk sem Ásgeirs heíti prýðir
J\ látið svo mikið ógert af
því sem unnt var að gera. Já-já,
mér lízt ágætlega á þessi 80 ár.
Og þó að maður hafi stundum rek-
izt á horn, þá hefur þetta alltaf
gleymzt um leið.
Það var Kristján Ásgeirsson,
fyrrum verzlunarstjóri í Önundar
firði, sem sagði þetta við mig,
þegar ég hitti hann að máli nú
í vikunni. Og hann bætti við:
— Á þessum 80 árum hafa fram
farirnar orðið svo miklar, að mað-
ur hefði aldrei getað ímyndað sér
annað eins í æsku. Þjóðin er rík-
ari, en miklu hjálpsamari en áður.
K'
febrúar sl. Hann er fæddur á
Skjaldfönn í Norður-ísafjarðar-
sýslu, nánar tiltekið í Nauteyr-
arhreppi. Hann segir mér, að
Skjaldfannimar séu ekki margar
til í landinu, kveðst raunar ekki
hafa rekizt á neina aðra en „sína“.
Og bætir við: Þetta er mikil
fannakista.
Kristján fór tvítugur að aldri
til ísafjarðar og gerðist verzlun-
armaður hjá Ásgeirssonarverzlun,
sem var ein umsvifamesta verzlun
á Vestfjörðum um 66 ára skeið,
stofsett 1852. Kristján segir:
— Eins og þér sjáið, hafði verzl
unin ekki verið gefin frjáls, þegar
Ásgeirssonarverzlun var stofnuð.
Og það er ejjginn vafi, að hún
var bjargvættur Vestfjarða
hallærisárunum. Annars eru fyrir
því allsterk rök, að Ásgeir skip-
herra, eins og hann var jafnan
kallaður, hafi í fyrstu ætlað að
setja upp kaupfélagsverzlun. Hann
var dugnaðarmaður, en heilsutæp-
ur og bjó því lengi ytra, dó í
Kaupmannahöfn á bezta aldri. Þá
tók Ásgeir yngri, sonur hans, við
verzluninni. Það var 1874 og var
hann þá aðeins 18 ára gamall.
Hann var skínandi glæsilegur mað
ur. Annars hafði hann góða stoð
í Árna Jónssyni verzlunarstjóra,
sem var hægri hönd hans lengst
af.
Nú fer Kristján að segja mér,
hvernig umhorfs var í Ásgeirs-
sonarverzlun, þegar hann kom
þangað 1897. Þá gerði verzlunin
út 20 fiskiskip, póstbátinn Ásgeir
litla, flutningaskipið Ásgeir stóra,
seglskipið S.-Lovisu og gufuskipið
Solid. — Þettf. var enginn smá-
floti, segir Kristján og er all-
hreykinn yfir þessari gömlu verzl-
un sinni, enda var hún stórvirki
á sínum tíma. Það hefir fleirum
verið Ijóst. Skáldið og brautryðj-
andinn, Hannes Hafstein, orti
kvæði á hálfrar aldar afmæli
verzlunarinnar 1902, þar sem hann
segir, að í Ásgeirssonarverzlun
hafi farið saman framtak, kjark-
ur og traust, og má af því sjá,
hve mjög hinn dáði þjóðarleiðtogi
virti það starf sem þarna var unn-
ið. í Ásgeirssonarverzlun sá hann
brot af framtíðardraumum sínum
verða að veruleika. — Kristján
Ásgeirsson man vel eftir þessu
merkisafmæli og enn hljómar rödd
foringjans í eyrum hans:
Islands vættur lítur yfir landið,
leiðir sjónum dal og strönd og sæ,
lér hún margt af meini þungu
blandið,
margt eitt kalið blóm og
visnað fræ.
En í dag, þó glæðist gleði í lundu
gróið, sér hún, hefir eikin völd
er liún sjálf á góðri giftustundu
gróðursetti fyrir hálfri öld.
upp er sprottin mjóum visi frá,
en úr hollum grunni vóx sá víðir,
varð að stofni skjótt og
blómgan þá.
Síðan breiddust stofnsins grónar
greinar,
gáfu mörgum skjól og bættan hag,
því frá honum uxu akurreinar,
og þær gróa fram á þennan dag.
Það sem ísland einatt mátti sakna:
öflugt framtak, kjark og traust
og hug
litu menn í lundi þessum vakna,
lifa, þróast, kveikja nýjan dug.
Æ menn litu drengskap dáðum
fylgja,
djarft og hreint var gengið
starfi að.
Undirhyggja, fals né flærðardylgja
fundið hefir þar ei nokkurn stað.
Héraðsstoð og heiður ísafjarðar
hefir verið Ásgeiranna starf,
og að sönnu sómi ættarjarðar
sem æ tekur grein af því í arf.
Ennþá stendur verk í beztum
blóma,
byrjar upp af nýju hálfa öld.
Orðstír víst mun lifa í sama sóma
seint við nýbyrjaðrar aldar kvöld.
Því skal nú á þessum heiðursdegi
þökk og heillaóskir flytja þeim,
góðri frú og gifturíkum megi,
— göfga minning flytja liðnum
beim.
Blómgist æ og þroskist hússins
hagur,
heill og gæfa fylgi á landi og sæ.
Haldinn skyldi ávallt Ásgeirsdagur
eftir þetta hér í þessum bæ.
gaman að koma með það. Kvæðið
sýnir, að það voru ekki allir hat-
ursmenn Ásgeirssonarverzlunar,
þótt hún væri kaupmannsverzlun.
Enda var hún kröftug í öllum sín-
um gjörðum.
Svo hvarflar hugurinn aftur að
foringjanum mikla sem Kristján
hefir metið fram yfir aðra menn:
En stórkostlegast var að
hlusta á hann sjálfan flytja
kvæðið. Ég heyrði hann líka fara
með aldamótaljóðin. Það var
snilld, hvernig hann las kvæðin
sín, enda hreif hann fólkið. Mað-
urinn var líka stórmyndarlegur
og fallegur. Hann bar það með
sér, að hann var foringi. Það var
hann, karlinn.
Svo bætir Kristján við:
— í afmælisveizlunni voru 160
gestir. Þetta var allt á nútíma
vísu, nóg brennivín og góðar veit-
ingar.
—0—
ÞÉR voruð mikill Heimastjórn-
armaður á þessum árum,
heyri ég.
— Já. Og er það enn! Ég vil,
að við stjórnum landinu okkar
sjálfir, að við höldum í, svo að
Rússinn taki ekki kjaftfylli sína
frá okkur, já eða einhver annar.
— Valtýingarnir sögðu á sínum
tíma, að þeim væri sama, hvar ráð-
herra landsins byggi, aðeins ef
hann bæri ábyrgð fyrir þinginu.
Einhver þeirra sagði meira að
segja, að sér væri sama, þó að
íslenzki ráðherrann byggi í tungl-
inu. Ég kann betur við að hafa
ráðherrana hér heima. Það er við-
kunnanlegra.
— Það hefur verið mikil póli-
tíkk á Isafirði, þegar þér komuð
þangað?
— Ojájá, ekkert vantaði á það.
ísafjörður hefur alltaf verið póli-
tískur, en sennilega hefur aldrei
keyrt eins um þverbak og þegar
Hannes Haistein og Skúli Thor-
oddsen voru í framboði. Þarna
— Ég held ekki, að þetta kvæði
sé á margra vörum, segir Krist-
ján, þegar við erum búnir að' voru á ferðinni merkismenn, töl
lesa það saman. Það gæti verið uðu vel og rifust mikið. Það er
Kristján Ásgeirsson: „Þetta voru
og ró á
óhætt að segja það. Annars vil ég
helzt ekkert tala um pólitíkk. Það
lifir enn í kolunum.
— En segið mér samt, hvernig
var á kosningafundunum?
— Það var mikið talað.
— Já, auðvitað, en . . .
— Ja, þetta var allt annað en
nú gerist. Kosningaréttur var
bundinn við karlmenn 25 ára og
eldri og svo voru þær ekki leyni-
legar. Oneinei, menn urðu að lýsa
yfir í heyranda hljóði, hvern þeir
kysu. Og ef þeir voru slæmir á
minni og mundu ekki, hverjir
voru í framboði, fengu þeir seðla
með nöfnum frambjóðenda.
— En var nú samt ekki „smal-
að“ mikið eins og nú??
— Jú, það vantaði ekki. Það
var smalað upp á líf og dauða.
Skip voru t.d. send um alla firð-
ina, Ásgeir litli fór inn á hverja
skvompu, man ég. Oft var reynt
að tefja för andstæðinganna, svo
að þeir kæmu ofseint á kjörstað,
en þeir höfðu þá einhver ráð.
shrifap úp
daglega lífinu
J
SKRIFAR.
Þær fregnir berast nú um
bæinn að kaupmenn séu marg-
ir í þann veginn að fækka starfs-
liði sínu.
Sorfið að verzlunarfólki.
SEGJA má að þetta séu fyrstu
merki haftanna í verzlunar-
málum, sem nýja stjórnin setti á
fyrir skömmu, þar sem innflutn-
ingur er mjög takmarkaðúr og
álagning lækkuð svo mjög að
varla fá kaupmenn sumir upp í
kostnað sinn við að flytja inn
vöruna. Ein stærsta og vandað-
asta vefnaðarvöruverzlun bæjar-
ins mun t. d. hafa í hyggju að
segja upp um tug stúlkna og fleiri
verzlanir hafa svipaða sögu að
segja. Má því búast við að nokk-
urt atvinnuleysi verði meðal
þeirra sem verzlunarstörf hafa
stundað.
Þess eru og dæmin að jafn-
framt því sem á hafa verði lagðir
háir, nýir innflutningsskattar hef
Sem dæmi er það, að kaupmað-
ur sem flytur inn vinsæla og holla
matvælategund fyrir kr. 100 þús.
mátti leggja á hana kr. 7.500.
Af þeirri upphæð varð hann að
greiða flutningsgjöld, dreifingu,
tryggingu og önnur útgjöld við
sölu vörunnar, enda reyndist svo
að fremur varð hann að borga
með þessari vörusendingu en að
hann hefði nokkuð í aðra hönd.
Víst er slíkum kaupmanni e'.cki
láandi þótt hann flytji ekki sömu
vöru aftur inn eftir slík viðskipti
undir ægishjálmi ríkisvaldsins.
Hér hefir verið farið inn á
óheillabraut hafta og hamla sem
við bjuggumst öll við að heyrðu
fortíðinni til. En því miður hefir
komið í ljós að svo er ekki.
inu, því hann er venjulega farinn
eins fljótt og hann kemur, og er
ég ekki í vafa um, að honum
farnast vel, ef hann verður ávallt
svona samvizkusamur.
Ég lít svo á, að við eigum að
láta börnin finna að við metum
starf þeirra, þegar þau vinna vel.
Það stendur venjulega ekki á
ónotum til þeirra, þegar út af ber.
M'
Þökk sé þeim er þakkir
ber.
rÓÐIR á Fjólugötunni skrifar:
f gærmorgun þegar ég leit
- . út um gluggann minn kl. rúmlega
ur álagning þeirra sem sölu vör- átta sá ég hvar lítill drengur
unnar annast verið skert að mikl-
um mun þannig að alveg stendur
í járnum hvort það borgar sig
fyrir kaupmanninn að flytja vör-
una inn.
Ekki ómaksins vert.
N ríkisstjórnin innheimtir sína
gífurlegu skatta eftir sem áð-
ur og almenningur borgar.
Er
hljóp léttur í spori. Hann var
með blaðatösku og mér datt í hug
hvort verið gæti að Morgunblað-
ið væri nú komið svona snemma.
Jú, þama var það vandlega sam-
an vafið og stungið í hurðarhún-
inn og í morgun var það einnig
á sínum stað á sama tíma.
Nú langar mig til að þakka
þessum litla blaðbera hér í blað-
i
Passíusálmarnir.
MBL. 27. febrúar er grein eftir
hr. Gísla Sveinsson fyrrv.
sendiherra, um flutning Passíu-
sálmanna í Útvarpinu.
Er þar athylgisverð tillaga sem
væri vel að yrði nánar athuguð,
en hún er að Passíusálmarnir
væru sungnir en ekki lesnir í Út-
varpinu á föstunni.
Vissulega má gera ráð fyrir að
fjöldi fólks vilji hlusta á flutn-
ing þeirra eins og kostur er.
Ég hygg að einraddaður söng-
ur sálmanna væri líklegur til að
ná hylli fjöldans, og þá annað
hvort einsöngur eða 3—4 mjúkar
samstilltar raddir. Auðvitað gæti
kór líka komið til greina, þó ég
persónulega hallist frekar að ein-
rödduðum söng í þessu tilfelli.
Það er leitt að Ríkisútvarpið
skuli ekki hafa tekið tillögu hr.
Gísla Sveinssonar til athugunar,
því hún er sannarlega þess verð,
eins og vænta mátti.
J. V.
bara kosningar og allt með friöi
milli."
— Einn bezti kosningasmali
Skúla, heldur Kristján áfram, var
Pétur M. Bjarnason, kaupmaður.
Hann var ákaflega duglegur og
fæddur kosningasmali, þekkti
hvem mann. En ófyrirleitinn, ef
því var að skipta. Það var altalað,
að hann hefði sótt bændur norð-
ur á Jökulfirði, þegar Hannes
féll, og hefur það líklega riðið
baggamuninn. Hann fór norður
með Ásgeiri litla, helvítið að
tarna! — Annars skulum við ekk-
ert vera að minnast á þetta, það
vita þetta allir og ég vil ekki
vera að blanda pólitíkkinni í þetta
viðtal.
— Nei, en segið mér, var ekki
gaman að hlusta á þá kjósa svona
í allra áheym?
— Jújú, stundum kom það fyr-
ir að menn kusu öfugt við það
sem þeir höfðu lofað. En það var
nú samt tekið giltL
Eftir stutta umhugsun bætir
Kristján við:
— Ég mar. ekki til þess, að
þeir bæru fram þá afsökun, að
þeir hefðu mismælt sig. Nei, nei.
Ég man eftir því, að eitt sinn
hafði drykkhneigður viðskipta-
vinur Ásgeirssonarverzlunar lof-
að að kjósa þá frambjóðendur sem
hún studdi við bæjarstjórnarkosn-
ingar. Á kjörstað fékk hann seðla
með nöfnum frambjóðendanna, en
þegar að kosningunni kom, las
hann upp eintóma andstæðinga.
Hefur líklega tekið andstæðinga-
seðilinn í misgripum. Nú, eftir
kosningarnar kemur hann svo til
Árna Jónssonar, verzlunarstjóra,
og spyr, hvort hann geti ekki
fengið eina flösku „upp á reikn-
ing“. Ámi svarar: „Jú, sjálfsagt,
ég held þér hafið nú unnið fyrir
henni“.
Kristján heldur áfram:
— Hannes var ágætur ræðu-
maður, rökfastur og prúður. Hann
gætti þess að lofa ekki upp í erm-
ina á sér, eins og stjórnmálamönn-
um hættir til. Skúli var einnig
ágætur ræðumaður og hafði betri
málróm en Hannes, rödd hans var
hvell og heyrðist langar leiðir, en
Hannesi lá fremur lágt rómur og
var stundum eins og hann væri dá-
lítið hás. Annars var sr. Sigurður
í Vigur mesti fundamaðurinn,
snarpur ræðumaður, gamansamur
og fylginn sér, ef því var að
skipta. — Það þótti mjög fyndið,
þegar Guðmundur Bergsson, einn
helzti stuðningsmaður Hannesar,
reiddist í ræðu og réðist ómaklega
á Skúla. Skúli sem kunni ekki
að meta slíka framkomu segir við
sr. Sigurð um leið og hann stíg-
ur í ræðustólinn: Sigurður, viltu
ekki svara honum Guðmundi fyrir
mig! — Skúli gat verið neyðarleg-
ur, og ef honum gramdist, virti
Framh. á bls. 17