Morgunblaðið - 13.04.1957, Blaðsíða 14

H
MORGVNBLAÐ1B
13. *prfl 1957
Fyrir markvisso bardttu verkalýðslélaganno nýtur
bandarísk alþýða hinna beztu kjura
Friðleifur I. Friðriksson skrifar um verkalýðsmál Bandaríkjanna Bandarikjanna lifa blökkumenn
Baustið 1955 var nokkrum
forystumönnum í islenzkri
verkalýðshreyfingu boðið í
kynnisferð til Bandaríkjanna.
Meðal þátttakendanna var
Friðleifur I. Friðriksson, form.
Vörubílstjórafélagsins Þrótt-
ar. Hefur hann síðan skrifað
ailmargar greinar, eða ferða-
minningar, sem hafa birzt oft
með nokkru millibili hér í
Maðinu.
Grein sú, sem hér birtist er
bút tíunda í röðinni og fjallar
almennt um verkalýðsmál
Bandarikjanna. Með henni er
lokið þessum greinarflokki.
★
Aðaltilgangur heimsóknar okk-
ar félaganna til Bandaríkjanna
var að kynna okkur verkalýðs-
mál og lífskjör bandarískrar al-
þýðu.
í öllum fyrri greinum mínum
hef ég meira eða minna komið
inn á þessi málefni. Hvarvetna
þar sem við komum á vinnustaði
og í verksmiðjur gengum við á
tal við verkamennina og starfs-
fólkið til þess að fraeðast um kjör
þeirra af þeirra eigin munni og
hef ég viða greint frá þessum
samtölum, sem þegar gefa
nokkra hugmynd um að kjör
bandarískrar alþýðu eru senni-
lega betri en á nokkrum öðrum
stað í heiminum.
MÖRG RÍKI — MARGBREYTl-
LEG KJÖR
Nú langar mig að lokum að
ræða almennara um verkalýðs-
mál og lífskjör manna í þessu
víðlenda sambandsríki. Þetta er
þó svo margbrotið verkefni, að
það er að sjálfsögðu ógerlegt að
gera því tæmandi skil í blaða-
grein. Bandarikin samanstanda
af 48 ríkjum, sem hvert um sig
fer með stjórn á sínum innan-
rikismálum. Einnig skapar lega
ríkjanna þeim hverju fyrir sig
ýmsa sérstöðu í framleiðslu og
atvinnumálum. Iðnþróun ríkj-
anna er á mjög mismunandi stigi.
Af þessu öllu leiðir það að sjálfu
sér að greiðslugeta hinna ýmsu
atvinnuvega á ýmsum svæðum er
mismunandi og að samningar
verkalýðsfélaga um kaup og kjör
verða því mismunandi eftir ríkj-
um, jafnvel þó um samskonar
atvinnugrein sé að ræða.
Sambandsstjórnin og sam-
bandsþingið hafa þó nokkuð hlut
azt til um verkalýðsmál. T.d. er
lögleidd í Bandarikjunum 40
stunda vinnuvika og lágmarks-
laun eru nú 1 dollar á klst. jafn
fyrir konur og karla, í öllum iðn
greinum er framleiða vöru. sem
flutt er úr einu riki í annað. Er
talið að þessi lög nái til um 24
milljóna manna. Lögin um lág-
markslaun og einnig ákvæði um
ellistyrki og atvinnuleysistrygg-
ingar voru sett í stjórnartíð
Roosevelts forseta. >au hafa ekki
verið skert síðan, en margt í þeim
endurbætt, og hafa lögin reynzt
mjög vinsæl meðal almennings.
FRJÁLST SAMKOMVLAG
Lagaákvæði þessi hindra
það að sjálfsögðu ekki, að
verkalýðsfélög og vinnuveit-
endur semji sín á milli um
betri kjör vinnuþeganna.
Laun eru einnig víðast hærri
en í þeim er kveðið á um, og
mtjög víða er nú komin
á styttri vinnuvika, með hin-
um nýju og furðulegu sjálf-
virku tækjum, sem allar hinar
stærstu verksmiðjur eru að
taka í notkun.
Launakjör, vinnutími o.s.frv.
er því frjálst samkomulagsatriði
og eins og fyrr segir, nokkuð
breytilegt eftir aðstæðum. Ófag-
lærðir verkamenn fá oft 1,50 doll
ar til 1,65 dollar á klst. í dag-
vinnu og konur þetta frá 1,03 til
1,75 dollar á klst.
Faglærðir iðnaðarmenn fá 2,21
—4,25 dollar á klst., t. d. raf-
virkjar 4,25 dollar á klst., en
almennast iðnaðarmarmakaup er
2,74—3,50 dollar á klst. í dag-
vinnu.
Samkvæmt samningum verka-
lýðsfélaganna við vinnuveitend-
ur er svo öll eftir- og helgidaga-
vinna greidd með 50—100% á-
lagi og vaktavinna með 10%
álagi.
17 MILLJÓN FÉLAGAR
Af um 170 milljónum manna
sem nú búa í Bandaríkjunum er
talið, að um 60 milljónir geti
talizt það sem kallað er laun-
þegar og að af þeim geti um
45 milljónir átt heima í verka-
lýðsfélögum.
Nú er talið að það séu um 17
milljónir meðlima í verkalýgsfé-
lögum Bandaríkjanna. Eru þau
þar með öflugri og mannfleiri en
verkalýðshreyfing nokkurs ann—
ars lands og er þó eftdr mikill
óplægður akur, fjöldi stétta, sem
eiga eftir að skipuleggja sféttar-
félög sín. T. d. eru verzlunar-
menn ekki í skipulögðum stétt-
arfélögum. Talið er að þeir séu
um 10% miljón og virtist mér
að þeir hefðu talið sig of fína
til að taka þátt í verkalýðs-
samtökum, þrátt fyrir frekar lág
laun og langan vinnutíma. Fróðir
menn um þessi mál töldu þó að
á þessu væri að verða sýnileg
breyting. Vonir stæðu til, að þessi
fjölmenna stétt myndaði sín fé-
lög og tæki upp samstarf við
aðrar stéttir um hagsmunamál
sín.
Fleiri stéttir mætti til nefna,
sem ýmist hafa engin félagssam-
tök, eða þá svo fémenn og illa
skipulögð, að þau koma að litlu
eða engu gagni. t»ar á meðal eru
barnakennarar. skrifstofufólk,
bankastarfsmenn, veitingamenn,
þjónustufólk og sáðast en ekki
sízt landbúnaðarverkamenn í Suð
urríkjunum. Ríkisstarfsmenn,
sem taldir eru skipta milljónum,
hafa heldur ekki samtök með sér
og er þeim bannað að gera verk-
föll.
SAMEINING AFL
OG CIO
í Bandarik junum eru nú um
43 þúsund verkalýðsféíög. —
Meginhluti hinna skipulögðu
stéttarfélaga var um það leyti,
sem við ferðuðumst um Banda
ríkin í tveimur voldugum
verkalýðssamböndum. En fá-
um vikum eftir að heimsókn
okkar lauk samcinuðust þau.
Aðalsambönd þessi nefndust
AFL (American Federation of
Labour), sem var stofnað
1881 og meðlimatala þess tal-
in 10 milljónir. Hití CIO
(Congress of Xndustrial Organ-
isation), sem hafði um 5 milij.
meðlimi.
Hið síðarnefnda félag CIO
klofnaði út úr AFL 1936 vegna
verulegra skipulagsbreytinga,
sem urðu óhjákvæmilegar vegna
hinnar síauknu stóriðju. Þannig
er mál með vexti, að gamla sam-
bandið, AFL, var einvörðungu
byggt upp á stéttarfélögum
vissra iðngreina. Allir trésmiðir
skyldu vera í trésmiðafélögum,
allir járnsmiðir í járnsmiðafélög-
um o. s. frv.
En með vaxandi stóriðju fóru
að skapast möguleikar á því að
allir starfsmenn hjá einni stór-
iðjugrein gætu myndað sín eigin
samtök, hvort sem þeir voru tré-
smiðir, járnsmiðir, rafvirkjar eða
almennir verkamenn hjá þessari
iðju og skapað sér þannig miklu
sterkari aðstöðu. Skýrast kemur
þetta í ljós í bifreiðaiðnaðinum.
Eins og kunnugt er þarf menn
með margháttaðri iðnaðarkunn-
áttu til að smíða bifreið. En nú
sameinuðust þeir í eitt samband
bílaiðnaðarmanna.
Hinum gömlu iðnaðarmannafé-
lögum þótti mjög gengið á sinn
hlut með þessu. Varð það til þess
að öllum slíkum sérgreinasam-
böndum var vikið úr AFL árið
1936 og stofnuðu þau þá sitt eigið
heildarsamband, CIO.
Nú viðurkenna hins vegar all-
ir, að sérgreinasamböndin voru
eðlileg og sjálfsögð og þar með
er fallinn brott sá ágreiningur
sem olli klofnuninni.
VERKEFNI EFTIR
SAMEININGUNA
Við félagarnir sátum fundi
með æðstu stjórnendum AFL og
CIO og kynntum okkur starfs-
hætti sambandanna og hvað
framundan væri eftir að þau
hefðu sameinazt, en einmitt um
þetta leyti var verið að leggja
síðustu hönd að undirbúningn-
um undir sameininguna.
Við sameininguna lýkur stöð-
ugum reipdrætti milli samband-
anna, sem kostuðu of fjár og geta
þau nú beitt sameiginlegu átaki
við hin óleystu verkefni.
JAFNRÉTTI HVÍTRA
OG DÖKKRA
Eitt aðalverkefnið verður að
skipuleggja verkalýðssamtök í
Friðleifur I. Friðleifsson,
formað<ur Þróttar.
Suðurríkjunum. Það verður
grundvallarstefna hins nýja sam-
bands, að enginn munur skuli
vera á hvítum og dökkum mönn-
um, hvorki félagslega né efna-
hagslega.
Margir hafa verið að spyrja
mig, hvernig okkur félögunum
hafi komið fyrir sjónir sambúð
hvítra og dökkra manna. Get ég
ekki annað sagt, en að mér virt-
ist hún yfirleitt góð utan Suður-
ríkjanna og miklu betri en ég
hafði ímyndað mér áður en ég
fór vestur.
í öllum stórborgum bar mik-
ið á negrum. Þeir búa að
mestu í hverfum út af fyrir
sig. Starfa þeir í verksmiðjum,
hótelum, við verzlunarstórf,
samgöngur og meira að segja
bar mikið á þeim við ýmis
ráðuneyti í Washington. Víða
varð ég var við, að þeir unnu
í skrifstofum og við löggæzlu.
Ekki sá ég nein merki þess,
að negrar væru síður vel-
komnir en hvítir menn í verzl-
unum — og tók ég eftir því að
í sporvögnum og járnbrautum
sat hvítt og hörundsdökkt fólk
hlið við hlið.
Pétur Eggerts sendiráðsritari
sýndi okkur stórt hverfi rétt utan
við miðborg Washington með ný-
tízku íbúðarhúsum. Þar bjuggu
eingöngu blökkumenn. í næsta
hverfi bjuggu bæði hvítir og
dökkir menn. Annars viiðist
hvítu fólki ekki vera vel við að
negrar setjist að í nábýli við það
og var mér sagt, að þegar það
gerðist féllu húsin í hverfinu í
verði.
MARKVISST UNNH)
AÐ LEIÐRÉTTINGUM
Allt þetta breytir þó ekki þeirri
staðreynd, að í mörgum ríkjum
enn við skert mannrettindi og
lakari lífskjör en hvítir menn.
En það er unnið markvisst
að því að uppræta þennan
mun. Verkalýðssamtökin hafa
gert sitt til að upprmta kyn-
þáttahatur og misrrtti. Þau
framfylgja fast eftjÞ- þeirri
reglu, að allir hafi jajtan rétt
til inngöngu í verkal*fsfélög-
in, án tillits til litarhátts og
hljóti öll hin sömu réttindi.
Og verkalýðsskólarnir standa
fremstir allra í flokki við að
nppræta þetta misrétti með
margþættri fræðslustarfsemi,
sem öll miðar að því að skapa
jafnrétti með hvitum og dökk-
um mönnum.
ÞEGAR FANTAR NÁ VÖLDUM
Það er og að sjálfsögðu verk-
efni hins nýja sambands, AFL-
CIO, að vinna að skipulagningu
stéttafélaga, þar sem þau hafa
ekki enn verið stofnuð og end-
urskipuleggja og hjálpa þeim
verkalýðsfélögum sem skammt
eru á veg komin.
Þá er það þýðingarmikið verk-
efni, að berjast gegn öllu þvi
sem kallað er glæpamennska í
verkalýðsfélögum, misnotkun á
sjóðum þeirra, mútuþægni o. m.
fl. Verkalýðssamtökunum hefur
tekizt að uppræta slíkt að mestu,
en til eru þó undantekningar eins
og í félagi hafnarverkamanna í
New York. Fóru ýmsir foringjar
bandarísku verkalýðshreyfingar-
innar ekki dult með að félagi
hafnarverkamanna væri stjórnað
á glæpsamlegan hátt.
Oft er talin hætta á því, að
stjórnendur verkalýðsfélaga
kunni að misnota vald
félaganna og nota fé þeirra í
persónulega þágu, stafar það af
því að ótryggilega er búið um
fjármál félaganna. Þegar slík
misnotkun opinberast er litið
mjög alvarlegum augum á það.
Verkalýðssamtökin óska þá eftir
opinberri rannsókn og gera sjálf
einnig kröftugustu gagnráðstaf.
anir.
Verkalýðssamtökin hafa þegar
gert mikið til að ná félagi hafnar.
verkamanna úr höndurn hinna ó-
hlutvöndu stjórnenda þeirra. T.d.
hefur AFL á undanförnum árum
eytt um 10 milljón dollurum í
þessu skyni, en ennþá árangurs.
laust.
Menn hafa stundum rekið
sig á það í verkalýðsfélögun-
um, að aðeins fámennur
hópur hinna verstu fanta,
getur náð slíkum tökum á
þeim, að ákaflega erfitt er að
uppræta það mein. Klíkunni
tekst að halda félaginu með
gerræði og með því að vísa til
hinna verstu hvata félags-
mannanna, skapa sundiungu
og deilur.
VIÐHORFIN TIL
KOMMÚNISMANS
Þetta kom m.a. greinilega 1
ljós varðandi áhrif kommúnista.
Þeir eru nú ekki lengur neitt
vandamál I amerískri verkalýðs-
hreyfingu, ráða aðeing örfáum
félögum og eru áhrifalausir. En
á tímabili fyrir og í síðustu
styrjöld tókst þeim að ná tölu-
verðum völdum.
Áhrif þeirra urðu aðeins til
þess að samtökunum hnignaði
mjög og munaöi minnstu að
það riði sumum þeirra að
Starfsmenn bandarískrar stórverksmiðju á fundi. Þau eru öll í
sama verkalýðsfélaginu, hvaða starf sem þau vinna.
Launaseðill bandarísks launþega. Hann sýnir að skanuiuin er
tekinn jafnóðum af vikulaununum.