Morgunblaðið - 13.04.1957, Blaðsíða 15

Laugardagur 13. apríl 1957
MORGUNBIAÐW
15
fulLu. Eignir félaganna gengu
til þurrðar, verkföll og at-
vinnuleysi skiptust á, en fá-
tækt og alls konar eymd
fylgdi í kjölfarið.
Alkunnar eru aðgerðir þeirra
eftir styrjöldina að beita sér
fyirr því að allt bandarískt her-
lið yrði kallað heim frá Evrópu,
svo að Norðurálfa yrði rétt hæfi-
leg bráð fyrir Rússa og barátta
þeirra gegn Marshall-hjálpirmi,
sem þeir sögðu þar fyrir vestan,
að væri sligandi byrði á banda-
rískum almenningi, þótt þeir hafi
skýrt Marshall-hjálpina svo í
Evrópu, að með henni væru
Bandaríkjamenn að kúga Ev-
röpu.
En augu verkalýðsins opnuðust
og hann hrinti þessum óaldarlýð
af höndum sér.
ALÞJÓÐLEGT SAMSTARF
Stefna hins nýja sambands er
að starfa með öllum frjálsum
verkalýðsfélögum, hvar sem er í
heiminum og vinna gegn naz-
isma, kommúnisma og einræði í
hvaða mynd sem er. Það verður
engin breyting á afstöðu amer-
ísku samtakanna til kommún-
istarikjanna, fyrr en þær 15
milljónir manna, sem þar er
haldið í þrælabúðum verður
sleppt og frjálsar kosningar leyfð
ar bæði í Rússlandi og leppríkj-
unum.
Amerísku verkalýðssamtök-
Jn vilja eignast vini og banda-
menn í öðrum löndum. Þau
vilja stuðla að friði og sam-
starfi við aðrar þjóðir. Þau
hafa af heilum hug stutt ut-
anríkisstefnu Bandaríkjanna
og má t.d. geta þess að þau
veittu Marshall-hjálpinni og
framkvæmd hennar allan
þann stuðning er þau gátu.
ÓPÓLITÍSK
HAGSMUNASAMTÖK
Amerísk verkalýðssamtök eru
ópólitísk hagsmunasamtök og eru
deilur um stjórnmál bannaðar af
félögunum sjálfum í lögum
þeirra. Þau eru ekki með þjóð-
nýtingu eða ríkisrekstri, heldur
styðja þau einkaframtak og
einkarekstur. En þau viija fá
sinn skerf af arfinum.
Aðalmarkmiðin í hagsmuna-
baráttunni eru tvö: Að hækka
launin og stytta vinnutímann. En
það verður að gæta þess ve), að
drepa ekki gæsina, sem verpir
gulleggjunum — eins og þeir
orða það. Þeir fylgjast vel með
öllum breytingum á atvinnu-
ástandi. Ef framleiðni í einhverri
grein eykst, þá krefjast þeir að
fá sinn hlut af auknum arði. •—
Standi hún hins vegar í stað eða
dragist saman, þá koma verka-
lýðsfélögin ^ til hjálpar — og
leggja stundum fram fé úr sjóð-
um sínum, ef með þarf til að
rétta fyrirtækið við.
í augum bandarískra verka.
lýðsleiðtoga er það eitt aðal-
atriðið að varðveita atvinnu-
möguleika fólksins og þeir
gera sér það ljóst með fullri
ábyrgð að með skefjalausum
kröfum er hægt að sliga allt
atvinnulíf og hleypa af stað
óheillavænlegri verðbólgu. —
Gætum við íslendingar sann-
arlega margt af þeim Iært í
þessu efni.
Verkalýðssamböndin fylgjast
mjög vel með verðlaginu og gefa
út í hverjum mánuði verðvísi-
tölu neytenda. Húsaleigan er með
í þessum útreikningi og er hún
athuguð mánaðarlega, en auk
þess um 300 atriði önnur.
Oft hefur verið tekið fram í
kjarasamningum, að kaup hækki
af sjálfu sér, ef verðvísitalan
hækkar. Mörg stór verkalýðsfé-
lög hafa þó nú sleppt þessu
ákvæði úr samningum, vegna
þess að verðlagið hefur verið til-
tölulega stöðugt í Bandaríkjun-
um.
SAMSTARF VERKALÝÐS
OG VINNUVEITENDA
Að útreikningi á verðlagi og
framleiðni vinna tvær nefndir,
Önnur frá verkalýðssamtökunum,
hin frá vinnúveitendum. Síðan
koma þær saman, en forseti
Bandaríkjanna skipar formann.
Á niðurstöðum rannsókna þess-
ara nefnda er byggt við ákvörðun
launa og fá verkamenn oft kaup-
hækkanir í samræmi við fram-
leiðniaukninguna í hverri iðn-
grein. Er þar m.a. að finna skýr-
inguna á því að kaupgjald er mxs-
hátt eftir iðngreinum.
Samstarf þessara þriggja að-
ilja, verkalýðsins, vinnuveitenda
og ríkisstjórnarinnar hefur að
sjálfsögðu ómetanlega þýðingu
fyrir efnahagsöryggið og vinnu-
friðinn í landinu og er öilum
þessum aðilum og þjóðinni í
heild til góðs.
Þar sem kommúnistar ráða
verkalýðssamtökunum eins og t.
d. hjá okkur íslendingum, er
þetta allt á annan og verri veg.
Þeirra takmark er ekki að berj-
ast fyrir hagsmunum launþeg-
anna né að tryggja vinnufriðinn.
Ég vil sérstaklega benda á
nauðsyn þess að tekið verði
upp sama fyrirkomulag hér i
þessu efni og ég hef hér rætt
um, að verkalýðssamtökin,
vinnuveitendur og ríkisstjórn-
in skipi sameiginlega nefnd
sérfróðra manna, sem hafa
það hlutverk að fylgjast með
og reikna út verðlag og fram-
leiðni og verði leiðbeinandi og
ráðgefandi fyrrnefndum aðil-
um sem við kemur verðlags-
og kaupgjaldsmálum.
Slík nefnd þarf að starfa að
staðaldri og vera launuð, því að
þetta er mikið og vandasamt á-
byrgðarstarf, en fátt jafnnauðsyn
legt nú hér á landi, sem að vinna
að auknu samstarfi og skilningi
milli vinnuveitenda og vinnu-
þiggjenda.
Við sáum á ferð okkar um
Bandaríkin, hver árangurinn er
af slíku samstarfi. Bandarísk
verkalýðsfélög hafa nú óll sem
eitt fellt niður hið gamla slagorð
um „baráttuna milli fjármagns
og vinnuafls“. í þess stað er kom-
in hugmyndin um samningaborð,
þar sem verkalýðurinn krefur
réttar síns og hugmyndin um að
þegar allt kemur til alls eigi þess-
ir aðilar báðir, verkamenn og
vinnuveitendur, að starfa saman
báðum til góðs og þjóðfélaginu í
heild til velfarnaðar.
HÚSNÆÐISMÁL ALMENN-
INGS
Við félagarnir spurðumst oft
fyrir um húsnæðismál verka-
manna, hvað væri algeng húsa-
leiga, og hvernig möguleikar
fólks væru á að eignast eigin hús.
Húsaleiga virtist mjög breyti-
leg eftir því hvar íbúðirnar voru,
hvort þær voru nálægt miðborg-
um eða í úthverfum.
í einu stóru leiguhúsahverfi
skammt frá Washington voru
tveggja hæða sambyggingar, ný-
legar og vandaðar með ræktaðri
baklóð. Þar bjuggu eingöngu
menn í háum launaflokki. Leigan
var fyrir 2 hverbergi og eldhús
80 dollarar á mánuði. Fyrir 3
herbergi 100 dollarar og fyrir 4
herbergi 125 dollarar. En svo
voru til aðrir staðir, þar sem
leigan var aðeins 8—9 dollarar á
herbergi og meðalíbúð 24—36
dollarar á mánuði. Sagði mér
fróður maður um þessi mál, að
meðalhúsaleiga væri frá Y$—%
af tekjum leigjenda.
Annars sækir fólk nú eftir því
að búa í einbýlishúsum í úthverf-
unum. Einn af æðstu mönnum í
byggingariðnaðinum sagði okkur,
að nú væru í smíðum í Banda-
ríkjunum 1 milljón og 300 þús.
íbúðarhús. Flest þessara húsa
yrðu seld með afborgunarfyrir-
komulagi. Eru það byggingarfé-
lög sem sjá um þessar fram-
kvæmdir og fá þau stór lands-
svæði í éinu. Þau verða að gera
allt sem að hverfinu lýtur, ryðja
burt skógum, slétta landið,
leggja holræsi, vatnsleiðslur, gas
og rafmagn, gera götur og mal-
bika þær, byggja húsin og full-
gera að utan og innan og ganga
frá lóðinni.
Við félagarnir komum í eitt
svona hverfi, sem var í smíðurn.
Nefndist hverfið North Spring-
field. Þar var verið að byggja
þrjár stærðir húsa, 80—120 fer-
metra. Til dæmis skal ég nefna
eina húsagerðina. Það var ein
hæð með 4 herbergjum og eld-
húsi og kjallara undir rúmum
helmingi hússins. Þessi hús áttu
að kosta 15—22 þúsund dollara.
Skrifstoíuhúsnæði
Ti leigu er skrifstofuhúsnæði að Klapparstíg 26 að
flatarmáli 250 ferm. Húsnæðið verður sennilega laust
um miðjan júnímánuð.
Upplýsingar í síma 82766.
Þau voru vönduð að öllum frá-
gangi, haganlega innréttuð. Auk
rafmagnseldavélar fylgdi hverju
húsi ísskápur og þvottavél.
SKATTAR GREIDDIR
JAFNÓÐUM
Eitt af mörgu, sem ég varð
hrifinn af í þessari ferð og vil
vekja eftirtekt á, var innheimta
opinberra gjalda í Ameríku. Þar
borga menn aðeins einn skatt til
ríkisins og er hann dreginn frá
launum manna vikulega. Þetta
þýðir, að verði menn fyrir veik-
indum eða atvinnuleysi, þurfa
þeir ekki að hafa áhyggjur af
skuldum til þess opinbera, því að
þeir skulda aldrei skatta.
Hér er þetta alveg öfugt, eins
og kunnugt er. Það er lagt á menn
eftir á fyrir allt árið sem var að
líða og beri eitthvað út af með
atvinnu eða annað, lenda menn
í vanskilum, sem oft enda með
lögtökum og jafnvel með algerum
eignamissi.
GÓÐ LÍFSKJÖR
Árangurinn af heilbrigðri og
heiðarlegri baráttu bandarísku
verkalýðshreyfingarinnar er,
að hvergi eru lífskjör
almennings eins góð og
í Vesturheimi, og langtum betri
en við eigum við að búa. Hefur
þó verið talið, að lífskjör manna
hér séu betri en víða annars stað-
ar. Þessu fylgir það e.t.v. að fólk-
ið, hvar sem við komum, var
eftirtakanlega óþvingað og frjáls
mannlegt í allri framkomu. Varð
mér oft á í hugauum, að gera
samanþurð á þessu fólki og hinu,
sem hefur orðið svo ólánsamt að
þurfa að búa við kúgunarfjötra
kommúnismans.
1 Bandaríkjunum er einstakl
ingsfrelsi og franrtak í heiðri
haft og það leynir sér ekki að
þetta hefur borið ríkulegan
ávöxt fyrir land og þjóð. —
Margt af því fólki, sem flutti
tii Ameríku og nam þar land,
gerði það til þess að geta verið
í friði með sínar eigin skoð-
anir og trú.
Þessi verðmæti berst banda-
ríska þjóðin fyrir að varðveita
enn í dag og er það ósk mín
og von, að henni takist það
um alla framtíð.
Við félagarnir fengum sjálfir
að ráða mestu um ferðaáætlun-
ina og hvað við vildum helzt sjá.
Allar óskir okkar í þeim efnum
voru uppfylltar. Við höfðum
fullt frjálsræði og notuðum okk-
ur það eftir beztu getu. Allur
viðurgerningur af hendi þeirra,
sem buðu okkur og sáu um ferð-
ina var með ágætum, svo að vart
varð á betra kosið. Og hvar sem
við komum mættum við gestrisni,
velvild og fyrirgreiðslu.
Fyrir þetta allt og ferðina J
heild vil ég færa mínar beztu
þakkir.
Friðleifur I. Friðriksson.
Einangrunar- og milliveggjaplötur og
hleðslusteinar úx Snæfellsnesvikri.
Notið
heimsins bezta og varanlegasta byggingar’
efni sinnar tegundar sem auk þess er al-
íslenzkt.
1. Hráefnið mulið, þvegið og aðgreint í hagkvæmustu
kornastærðir.
2. Framleitt í fullkomnustu hrististeypuvélum.
3. Gufuhert og vélþurrkað.
4. Óforgengilegt og einangrunargildið því varanlegt.
VIKURFÉLAGBÐ H.F.
Hringbrut 121 — Sími 80600