Morgunblaðið - 10.05.1957, Blaðsíða 9

Föstudagur 10. maí 1957
MORCUNBT 4Ð1E
9
og gerði við þser athugasemdir
á spássíu.. Hann hugði líka
snemma að fornum ættum ís-
lenzkum og þegar hann settist
í norrænudeild Háskólans hafði
hann þannig aflað sér sögulegrar
þekkingar, sem vafalaust hefur
verið langt fram yfir það, sem
almennt gerist. Sú saga er sögð
að í einhverri af fyrstu kennslu-
stundum, sem Jón sótti til Árna
Pálssonar prófessors hafi hann
svarað spurningu Árna á þann
veg að prófessornum þótt svarið
bera vott um óvenjulega þekk-
ingu. Er sagt að próf. Árni hafi
þá lyft gleraugunum upp
á ennið, horft á nemandann og
spurt með þeirri áherzlu sem
honum var lagin: „Hvaðan eruð
þér“7
Náms og lærdómsframi Jóns
varð mikill, en það er nánar
rakið hér af öðrum. Hann varð
snemma sjór af þekkingu um
allt sem laut að sögu og ættfræði
íslendinga. Þar var auðvitað
ekki um neinn samtíning að
ræða, heldur grundaða þekk-
ingu , sem veitti honum heildar-
sýn yfir það sögusvið, sem hann
fékkst fyrst og fremst við. Kom
þetta ljóslega fram í því bindi,
eem komið er út af íslendinga
sögu hans og vonandi hefur hon-
um enzt aldur til að ganga svo
frá síðara bindinu, sem nær yfir
þær aldir, sem taldar eru myrk-
astar í sögu okkar, að sú bók
geti komið út, eins og ætlað var.
Mrm söguritun hans, þegar allt
er komið fram, lengi halda nafni
hans á lofti og á hann fyrir það
skilið alþjóðarþakkir.
Þekking Jóns hlaut að verða
mikil og heilsteypt, því skap-
gerð hans miðaði öll til þess.
Hann var maður rólegrar yfir-
vegunar, jafnlyndur og gæfur.
Aldrei varð vart yfirlætis í
framkomu hans og láta þó
margir mikið, sem minni hafa
efni til slíks. En yfirlæti og
lærdómshroki var Jóni víðs-
fjarri. Hann var einnig heill og
hreinskiptinn við alla menn. Til
hans mun enginn hafa vitað
óhreint orð né verk. Gildi þess
sem Jón ritaði, er ekki eingöngu
ávöxtur samansafnaðs fróðleiks
eða lærdóms heldur bera rit
hans svip af mannkostum hans
heilli og hreinni skapgerð, trú-
mennsku hans og trygglyndi.
Það mun vera samdóma álit
þeirra, sem bezt þekkja til, að
skarð það, sem nú er orðið við
dauða Jóns prófessors verði vart
fyllt. íslenzk fræði hafa þar
misst mikið. Þótt hann hafi
miklu afkastað á tiltölulega
skammri ævi ,var þó það, sem
bjó í huga hans enn meira.
Fyrir nokkrum árum fékk Jón
heilablæðingu og var þungt
haldinn um skeið. Lét hann þá
í Ijós við þann, sem þetta ritar,
að nokkra áhyggju hefði hann
af að geta ekki lokið íslendinga
gögu sinni, en hann hafði þá
aðeins gert að henni nokkur
drög. Þótt Jón væri fáorður um
þetta, svo æðrulaus maður, sem
hann var, mátti þó marka af
orðum hans að hann óskaði þess
innilega að mega vinna þetta
verk. Honum gáfust aðeins örfá
ár við sæmilega heilsu en það
nægði honum til að þoka því
lengra áleiðis, sem hann hafði
mestan hug á. Fyrir þessi
stundargrið má þakka, en
sjáanlegt mun hafa verið, að
Jóni var ekki ætlað langlifi. Við
lát Jóns Jóhannessonar syrgja
ekki aðeins fjölskylda hans,
venzlamenn og vinir, heldur
sakna hans allir, sem þekktu
hann nokkuð og auk þess allir
þeir mörgu landsmenn, sem
þekktu til verka hans og skildu
hvílíkt gildi þau höfðu. íslenzka
þjóðin öll má syrgja Jón Jóhann-
esson, því hann var í sannleika
„góður sonur“.
Einar Ásmundsson
KVEÐJA FRÁ NEMANDA.
ÞEGAR við gengum út frá
síðasta fyrirlestri prófessors
Jóns Jóhannessonar fyrir páska-
leyfið í vor, vonuðu sum okkar
að vísu, að þetta yrði í seinasta
sinnið, sem við sætum þar og
hlýddum kennslu. Þeir, sem
ætla í lokapróf, kveðja með
þeirri von að þurfa ekkí að
koma á ný. En engan mun hafa
grunað, að þetta yrði síðasta
kennslustund þessa snjalla
kennara og hinzta sinn, sem við
litum hann í lifanda lífi. Þá
hefðum við reynt að kveðja
hann betur, að minnsta kosti
leitazt við að láta eitthvert
þakklæti í ljós fyrir þær mörgu
ánægjustundir, sem við höfðum
notið undir leiðsögn hans, og
þekkingu þá sem hann haföi
miðlað og viljað að við tileink-
uðum okkur.
En „skjótt hefur sól brugðið
sumri“. Hversu sem um annað
fer þá ei eitt víst: Nemendur
heimspekideildar Háskóla Is-
lands munu ekki lengur njóta
handleiðslu þessa mæta vísinda-
manns. Maður kemur í manns
stað, en það vita þeir bezt,
sem gerst þekkja til, að
skarð hans sem kennara mun
vandfyllt, og íslenzk vísindi
hafa við fráfall hans beðið það
tjón sem aldrei mun verða bætt.
Sá sem þessi fátæklegu kveðju
orð ritar ætlar sér ekki þá dul,
að greina hér frá ævi og starfs-
ferli próf. Jóns Jóhannessonar.
Það munu aðrir gera sem betur
vita. Kynni okkar urðu heldur
ekki slík; lítt meiri en verður
milli kennara og nemanda fá
misseri. En það þurfti ekki löng
kynni til að sjá að þarna var
afburðamaður, sem hélt um
tauma. Samfara geysiþekkingu,
sem grundvölluð var á víðtæk-
um rannsóknum, var ljós frá-
sagnargáfa, óskeikulleiki að
greina hismi frá kjarna og ófrá-
víkjanleg krafa hins sanna vís-
indamanns, að leita sannleikans
— og hans eins. Þegar við þetta
bættist einlæg umhyggja fyrir
framförum og velferÖ nemend-
anna, umburðarlyndi gagnvart
mistökum þeirra og þolinmæði
að leiða þá á rétta braut, gat
ekki hjá þvi farið, að djúp virð-
ing og ást á honum héldust í
hendur.
Þökk sé þér, þér vinur,
velgjörari,
skjöldur skóla vors,
Megi þessi orð listaskáldsins
verða hin hinzta kveðja.
E. -T. S.
Kvetfja frá vini.
Hugsjóna hallar garði
herrans er voldugt kall,
fallinn er fyr en varði
fræðimaðurinn snjall.
Húnvetnings ættar andi
átti þar traustan hlyn,
okkar ágæta landi
til auðnu sem geisla skin.
Sá hafði af sögu spjöldum
sundur greint einna mest,
allt sem á fyrri öldum
Islandi reyndist bezt.
Þeir sem að hugann þreyta
og þræðina rekja bezt,
aftur í aldir leita,
að öllu sem ritað sést.
Ættir og áhrif rekja
frá upphafi að seinni tíð,
löngum til lífsins vekja
ljósin úr huldu hríð.
Þannig var þrotlaus vinna
þessa ágæta manns,
sínum hugsjónum sinna
sífellt var löngun hans.
Heimilis hyllti vígið
háleitust fræða ró,
ferlega feigðar skýið
fyrir sólina dró.
Hugsjónir hafa þenna
heiðursmann lagt í val,
en fráleitt mun aftur fenna
í förin, það muna skal.
Bfennivinsgleðin í Moskvn
Vinina átti víða,
virðingin komst á flug,
minningar mætar prýða
myndina í þjóðar hug.
Þakka ég þessum vini
þýðlyndi og drengskaps mál,
kvæði í kveðju skyni
kýs nú að birta sál.
Syrgjandi sæmdar kvinnu
samúðin vefur nú,
huggun í vona vinnu
veitir þó aðeins trú.
Augunum innri ljóma
endurfundanna ljós,
ofan við efans dóma
upprisu blikar rós.
Jón Pálmason.
Hæita senn mHm
HAFNARFIRÐI — Bátarnir eru
nú um það bil að hætta veiðúm,
enda hefir verið treg veiði
undanfarið. — Togararnir hafa
fiskað frekar illa siðustu vikurn-
ar, en þeir hafa flestir veitt í
ís og aflinn verið verkaður hér,
ýmist í frystihúsum eða farið til
herzlu. — Röðull kom af veiðum
um hádegisbilið á miðvikudag
og mun vera með um 35
tonn af saltfiski og líklegast 190
tonn af ýsu. Hann fer sennilega
aftur á veiðar í dag. Surprise
kemur af veiðum um hádegisbil-
ið í dag með góðan afla. — G. E.
Róbert slær öll mel
NEW YORK. — Robert litli
Strom, undrabarnið, sem getið
hefur sér mikla frægð fyrir frá-
bæra frammistöðu í sjónvarps-
spurningaþættinum „64 þús. dala
spurningin" hefur nú slegið öll
fyrri met. Áður hafði hann unnið
128 þús. dali, en á þriðjudags-
kvöldið kom hann enn fram í
spurningaþætti og stóð sig mjög
vel. Jók hann því við fyrri vinn-
ingsupphæð — og er nú kominn
upp í 160 þús. dali. Mun hann
enn halda áfram, en hámarks-
vinningsupphæðin er 256 þús.
dalir.
HINIR háttsettu valdhafar í
Kreml hafa stöðugt verið í al-
þjóðamálum hin furðulegustu
spurningamerki: Á hverju byggja
þeir? Hvert er markmið þeirra?
Hver er sammála hverjum?
Hverjar eru hugsjónir þeirra?
Þá sjaldan, er þessir háu herr-
ar tala opinskátt, eru þeir mjög
undir áhrifum hinna sterku
drykkja. Til dæmis er Krúsjeff,
framkvæmdastjóri, víðfrægur
orðinn sem hetja í að drekka
og byrla áfenga drykki, hvort
sem vökvinn heitir vodka eða
eitthvað annað. Brennivínsveizl-
ur kommúnista við móttökur í
sendiráðunum í Moskvu kynna
byltingarhugsjón þeirra á mjög
kynlegan hátt.
Langt verður að seilast aftur
í tímann til þess að finna hlið-
stæðu brennivínsgleðinnar í mót-
tökuveizlunni í kínverska sendi-
ráðinu í Moskvu, sem haldin var
Chou-En-Lai, forsætis- og utan-
ríkisráðherra Kína. Frásögn AFP
gat þess, að uppspretta fagnað-
arins mundi hafa verið sú, hve
austurlanda brennivínið var þar
óspart veitt.
í ræðu sinni minntist Krúsjeff
framkvæmdastjóri á Stalin — og
kunnugt er mönnum um, að það
hefur hann áður gert. Það var
einmitt hann, er bar fram hið
gífurlega klögumál á hendur
þessum guði og ákærði hann fyr-
ir rangláta valdbeitingu, ofsókn-
ir og tilbúna málsókn á hendur
saklausum mönnum, manndýrk-
un og annað verra, svo að öll
veröld kommúnista skalf og nötr-
aði á undirstöðum sínum, já, og
nötrar enn í ýmsum löndum. —
Hvað var það þá, sem Krúsjeff
sagði að þessu sinni? Jú, hann
sagði, að í stéttabaráttunni væri
Stalin kommúnistum sönn fyrir-
mynd. Ég geri engan mun á
stalinisma og kommúnisma, sagði
framkvæmdastjórinn. Þá hróp-
aði Kaganovitsj bravó. Krúsjeff
lét skála til heiðurs kínversk-
um kommúnistum, og sagði:
„Þeim, sem eru ekki einhuga í
þessu, ber þó að láta sem þeir
séu það, ella verða þeir krafðir
reikningsskapar í eilífðinni, þar
sem okkur verður öllum stefnt
saman að síðustu". Hér við bætti
framkvæmdastjórinn þeirri ósk,
að Guð gæfi sérhverjum komm-
únista að heyja baráttuna eins
og Stalin.
Á að leggja trúnað á slíka
ræðu? Á að líta á hana sem
veigamikla, pólitíska yfirlýsingu
eða fánýtt ölvunarbull. ölvaðir
menn opinbera oft innstu hugs-
anir sínar. Fornt kjarnyrði seg-
ir, að börn og ölvaðir menn segi
helzt sannleikann. Ö1 er innri
maður. Sé írnnt að taka nokkurt
mark á því, sem Krúsjeff segir
nú, þá verður að líta svo á, að
hann keppist nú við að reisa að
nýju það goðalíkan, er hann með
hinni mestu áfergju braut niður
fyrir skömmu. Sé það satt, er
Krúsjeff hefur áður sagt um
Stalin, að hann hafi eflt mann-
dýrkun, látið taka saklaust fólk
af lífi og höfða ranglega málsókn
gegn mönnum o. s. frv., þá höf-
um við nú fengið að vita, hvernig
fyrirmyndar-kommúnista ber að
hegða sér, og hvað er hið ákjós-
anlega fordæmi, er vera skal
keppikefli sem flestra.
Orð hans, um samfundi í eilífð-
inni, geta ekki skilizt á annan
veg en að hann trúi á annað líf,
þar sem maður verði leiddur fram
fyrir einhvers konar sósíalistisk-
an alþýðudómstól. Liggur þá
nærri að álykta, að Stalin og
Krúsjeff verði þar dómarar.
Brennivínið hefur truflandi
áhrif á hugsanir allra manna,
hvort sem þeir heita Jeppi eða
Krúsjeff. Hitt verður vissulega
ekki auðveldlega séð, hvort
brennivínið á einnig eftir >8
valda sveiflum á sviði stjórn-
málanna.
BEZT AÐ AUGLtSA
t MORGUmLAÐtm
Tveggjn viknu nómskeið í ðllnm
gteinum frjnlsra íþréttn
Ármann J. Lárusson.
>•
ÍÞRÓTTAFÉLAG Reykjavíkur
hefur ákveðið að gangast fyrir
tveggja vikna námskeiði í frjáls-
um íþróttum, sem hefst mánu-
daginn 20. maí nk. Fer kennsla
fram daglega kl. 5,30—6,30 á í-
þróttavellinum á Melunum. — í
hvert sinn verða teknar fyrir
þrjár greinar, eitt hlaup, stökk
og kast.
Þátttakendum verður skipt
niður í þrjá flokka og fær hver
þátttakandi einhverja tilsögn í
öllum greinum frjálsra íþrótta.
Yfirumsjón með námskeiðinu
hefur Guðmundur Þórarinsson
íþróttakennari, en kennarar
verða hinir ýmsu afreksmenn fé-
lagsins hver í sinni grein, Guð-
mundur Vilhjálmsson og Örn
Clausen verða leiðbeinendur 1
spretthlaupi og grindahlaupi,
Kristján Jóhannsson, Karl Hólm
og Daníel Halldórsson í lengri
hlaupum, Vilhjálmur Einarsson
og Helgi Björnsson í stökkum,
Valbjörn Þorláksson og Heiðar
Georgsson í stangarstökki, Jóel
Sigurðsson, Skúli Thorarensen,
Björgvin Hólm og Gylfi Gunn-
arsson í köstum.
Báða laugardagana, sem nám-
skeiðið stendur, verður íþrótta-
mót, en því lýkur sunnudagina
2. júní með kvikmyndasýningu
og verðlaunaafhendingu.
Engin aldurstakmörk eru sett,
en þátttakendur verða að inn-
rita sig fyrir 18. þ. m. Þátttöku-
gjald er 10 kr.
Hörður Ólafsson lögm.
undirréttur og hæstiréttur
Löggiltur dómtúlkur og
skjalþýðandi í ensku. —
Smiðjustíg 4. SírnJ 80332
og 7673.
Ísiandsglíman í kvöld
í KVÖLD fer fram að Hál-
logalandi Íslandsglíman 1957. —
Keppnin hefst kl. 8,30.
Ef að líkum lætur verð
þarna um tvísýna keppni
ræða. Nú mætast þeir Ármai
Skráðir keppendur eru nú 16
og Trausti í fyrsta sinn síðan
talsins, og meðal þeirra má
nefna Ármann J. Lárusson,
beltishafa, Trausta Ólafsson,
skjaldarhafa, Kristján H. Lárus-
son og Karl Stefánsson. — Af
skráðum keppendum eru 12 frá
UMFR og 4 frá Ármanni.
Trausti lagði Ármann í Skjaldar-
glímunni í vetur, sem frægt
varð. Víst má telja að Trausti
hyggi aftur á sigur, en Ármann
verður ekki auðveldlega að velli
lagður.