Morgunblaðið - 16.05.1957, Side 9

FiMMntudagur 16. i»ai 1967
MOvnrmvT a ¥>if>
9
Séra Lárus Arnórsson, Miklabæ:
Sigur&ur Sigfússon og
starfsemi hans
Brot úr sögu Skagafjarðar
Að virða listir og fram-
tak er fyrsta, sem fólk-
inu á íslandi skyldi
kennt. — E. Ben.
I.
Ef rita ætti sögu Skagafjarð-
ar síðasta mannsaldurinn, eða
það sem af er þessari öld, væri
það áreiðanlega ekki skyggn
sagnaritari sem kæmi ekki auga
á árið 1945 sem það ár, er alda-
hvörfum veldur. Það ár má með
sanni segja, að nýja öldin hefjist
í skagfirzkri byggð. Og það, sem
því veldur er, að á því ári kom
tæpt þrítugur unglingur hingað
og hóf hér starfsemi. Þessi ungl-
ingur var Sigurður Sigfússon.
Árið 1945 hafði ég dvalizt full-
an aldarfjórðung í Skagafirði og
haft opið auga fyrir öllu, sem
þar gerðist á sviði framfara og
framkvæmdalífs. Á þessum órum
hafði margur utanhéraðsmaður
sótt mig heim, enda liggur heim-
ili mitt í þjóðbraut. Eitt vissasta
umræðuefni á samverustundum
við slíka menn var hin dæmafáa
fegurð Skagafjarðarhéraðs. Og
ekki hitti ég fyrir nokkurn
mann, er leit Skagafjörð „skína
við sólu“, að ekki dáðist hann að
fegurð héraðsins. Hitt var svo
aftur ærið algengt, að menn
hnýttu aftan í aðdáunarorð sín
um fegurð „fjarðarins" niðrandi
ummælum um byggingarnar, sem
hér væru, og segðu sem svo:
„Landið er að vísu undurfagurt
en bæirnir virðast varla vera
mannabústaðir", eða: „Hér býr
undranægjusamt fólk um húsa-
kost, menn sem ekki gera háar
kröfur til húsakynna" — og þar
fram eftir götunum, — rétt eins
og þeir vildu segja: „Héraðið er
að vísu óviðjafnanlega fagurt, en
■— hér búa ekki menn“.
Mér féll að vonum illa.að geta
ekki með óhrekjandi vitnisburði
hrundið slíkum sleggjudómum.
En svo fór, að þeim varð hrundið.
II.
Eins og áður getur hóf Sigurð-
ur Sigfússon starfsemi sina hér
í byggð 1945. Hann hóf hana á
sviði húsbygginga. Fyrst í stað
reisti hann hér íbúðarhús á veg-
um húsameistara ríkisins. Hann
gerði það, sem óþekkt var hér til
þess tíma, hann lagði til allt
vinnulið: smiði og verkamenn,
múrara og málara, pípulagninga-
menn og rafvirkja; og ennfremur
lagði hann til efni, bæði erlent
byggingarefni sem og möl og
sand. Þá kom í ljós, hvað vantað
hafði fyrst og fremst í þetta
fagra hérað, til þess að stórhug-
ur héraðsbúa fengi notið sín. Það
hafði vantað hin ytri skilyrði,
vantað framtak á hinu verklega
sviði. Og húsin risu, ekki eitt
og eitt, heldur mörg samtímis,
svo að á næsta áratug eru það
ekki færri en 80 íbúðarhús sem
Sig. Sigf. hefir séð um byggingu
é og um 130 byggingar alls, ef
með eru taldar stórar útihúsa-
byggingarnar.
En hvers vegna svona mikill
skriður komst á, eftir komu Sig-
urðar í þetta hérað er aðeins skilj
anlegt fyrir þá staðreynd, að þau
hús, sem hann reisti, féllu mönn-
um einkar vel í geð; það voru
hús, sem einmitt voru „mönnum“
samboðin, mannsæmandi hús.
Þannig bera þau langt af þeim,
er fyrir voru að reisn í útliti
og margs konar skipulagi. Og
ýmis hús í hans stíl risu hér upp,
þau er hann sjálfur sá ekki um
byggingu á. Og öllum kostnaði
var svo í hóf stillt að ef hús væru
reist i sjálfri höfuðborginni á
slíku verði, mundi það þykja
hreint ævintýri.
En það voru ekki aðeins íbúð-
•r- og peningshús fyrir sveita-
þændur, sem Sigurður reisti.
Einnig á Sauðárkróki reisti hann
hvert stórhýsið af öðru, bæði
fyrir Sauðárkróksbæ og fyrirtæki
þau, sem hann á þessum tima
hefir sjálfur komið á fót. Skulu
þessi nefnd:
1. Ár 1946: Trésmíðaverkstæði
til eigin afnota, 1780 rúmm.
2. Ár 1947—48: Barnaskóli Sauð
árkróks.
3. Ár 1952: Sláturhús, sem í er
hægt að slátra 600 fjár á dag.
4. Ár 1954: Verzlunarhús 1660
rúmmetrar að stærð.
5. Ár 1954—55: Hraðfrystihús,
sem afkastar 50—60 tonnum
á dag.
6. Ár 1956: Fiskimjölsverksm.,
sem vinnur 2000—2500 mál
á sólarhring.
III.
Hér hafa nú verið talin helztu
afrek Sig. Sigf. hér í Skagafirði
á sviði byggingamála. Sýnir
þessi skýrsla, að það er ekki út í
bláinn mælt, að koma hans til
Skagafjarðar marki tímamót í
sögu héraðsins á þessu sviði. En
þegar þess er gætt, að af þeim 6
stórbyggingum, sem síðast voru
taldar, er aðeins ein reist fyrir
fé annars staðar að en allar hinar
fimm talsins, reistar fyrir fé,
sem hann og fyrirtæki, sem
hann hefir stofnsett, hafa
orðið að leggja til, verður það
bert, sem öllum Skagfirðingum
má ljóst vera, að Sigurður Sig-
fússon er hreinn afreksmaður til
áræðis, en einnig til framtaks.
Það er engum vafa bundið, að
með þjóð vorri er ekki nema einn
af afar hárri tölu, sem hefði eins
og hann getað leikið slíkan leik.
Koma Sig. Sigf. til Skagafjarð-
ar myndar þá og tímamót um
framtak og stórfelldan atvinnu-
rekstur, og þar með atvinnulíf.
IV.
Svo tala sumir um skuldir Sig.
Sigf. sem eitthvert óeðlilegt fyr-
irbæri. Það eru ekki vitrir menn,
sem svo mæla. Hvernig á maður
á reki Sigurðar (hann er enn ekki
fertugur að aldri), maður sem
alinn er upp í sarri fátækt, að
koma slíku í verk án þess að
skulda? Þeirri spurningu er auð-
svarað: Sig. Sigf. skuldar af
þeirri einföldu ástæðu, að hann
er ekki fær um að gera krafta-
verk á sviði fjármála. Hann hef-
ir sýnt að hann hefir gert hrein-
asta afreksverk á sviði athafna-
lífs, en hann er aðeins ekki fær
um að gera kraftaverk. Og þess
vegna skuldar hann.
Hitt er svo annað mál, hvort
skuldir hans eru meiri en búast
má við. Til eru í voru fagra hér-
aði menn, sem virðast halda að
þeir vinni þarft verk með því
að blása út hve miklar séu skuld-
ir Sigurðar og fyrirtækja hans,
og öll afkoma lians vonlaus. Um
þetta ganga ósviknar Gróu-sögur
hér. Þannig vaxa skuldirnar
gjarna svo milljónum króna
skiptir í einni hringferð meðal
þessara manna.
En hitt mun sanni næst, að
Sigurður hafi haldið mjög vel á
því fé, sem hann hefir komizt
yfir í þessu skyni, svo að skuldir
hans og fyrirtækja hans séu mun
minni en vænta mætti.
Hér skal ekki reýnt að koma
með ákveðnar tölur þessum orð-
um mínum til sönnunar. Þær
munu innan skamms tíma koma
annars staðar að svo að hlutfallið
milli eigna og skulda verði met-
ið. Og ekki var tilgangur minn
með grein þessari að gera neina
slíka grein fyrir efnahag Sig.
Sigf., heldur er það tilgangur
minn að gefa þeim sem fjær
búa og minna vita lýsingu ná-
kunnugs manns af starfsemi Sig-
urðar. Og það skal þá tekið fram,
að ég tel að ekki sé unnt að
saka Sig. Sigf. um ógætilega fjár-
málastjórn í rekstri fyrirtækja
sinna. Ekki er Sig. óreglumaður
eða eyðslumaður á neinn hátt
um skör fram; ekki er óþarfa
mannahaldi til að dreifa. Þvert
á móti er ætíð fátt fastra manna
í þjónustu hans. En kringum
Sigurð stendur sannkallað ein-
valalið, sumpart meðefgendur að
fyrirtækjum hans, sumpart fast-
ir starfsmenn, sömu mennirnir
frá ári til árs, allt vaskir menn,
sem standa fast með honum af
því að þeir hafa trú á honum og
vilja binda framtíð sina fram-
tíð hans.
V.
Sumir kunna að finna Sig. Sigf.
það til foráttu, menn sem annars
vilja framgang hans, að hann
hafi sýnt ógætni í því að leggja
út í svona kostnaðarsöm fyrir-
tæki, án þess að hafa tryggt
sér nægilegt fjármagn. Því er til
að svara, að þetta er einmitt
venja allra athafnamanna; þeir
hefja verk — án þess að sjá fyrir
endann á því, vinna ötullega,
í góðri trú á það, að verkið veiði
ekki látið daga uppi þegar það er
nærri fullgert. Og er það ekki
einmitt þetta, sem til er ætlazt?
Eða hvað mundi manni gagna að
koma í bankana og segja: „Ég
ætla að reisa fiskimjölsverk-
smiðju upp á 3 milljónir kr. Ger-
ið svo vel að lána mér tvær!“
Ætli stæði á svari eins og þessu:
„f þetta getum við ekki lánað
þér neitt!“ — í bezta falli gæti
fylgt eitthvað þessu lík athuga-
semd: „Sýndu okkur hvað þú
getur reist á eigin spýtur og kom
síðan og tala við okkur“.
Er ekki hvað eina sem gert
er á landi hér, gert fyrir láns-
fé, einnig — og ekki sízt — fram-
kvæmdir sjálfs íslenzka ríkisins?
Tekið skal eitt ddæmi, og ekki
valið af verri endanum: Fór ekki
hr. bankastjóri Vilhjálmur Þór
utan fyrir nokkru til þess að út-
vega lánsfé? Ég minnist þess að
sjá í blaði frétt um það að hann
hefði undirritað samning um lán-
töku og var ákveðinn sigurtónn
í frásögninni. Fyrir nokkru var
sama Vilhjálmi falin framkvæmd
á byggingu áburðarverksmiðju,
og þótti vel valin forsjá hennar,
enda hefir framkvæmd þess máls
tekizt giftusamlega. En — var
ekki það þjóðþrifafyrirtæki
byggt fyrir lánsfé? — Hvers
vegna reisti V. Þ. ekki áburðar- |
verksmiðju, án þess að taka lán?
Af þeirri einföldu ástæðu, að ekki
einu sinni hann getur gert krafta
verk á fjármálasviðinu, þótt hann
sé slyngur fjármálamaður. Og
hvað hefði orðið úr V. Þ. í hans
margháttuðu framkvæmdum fyr-
ir KEA og SÍS, landi Og lýð til
heilla í þeim sporum sem Sig.
Sigf. stendur nú?
Og svo ég taki annað nær-
tækt dæmi, og velji heldur ekki
þar af lakari endanum. Allur
landslýður veit, hver farið hefir
með fjármál þjóðarinnar lengst
af undanfarna áratugi, hr. Ey-
steinn Jónsson, fjármálaráðhr.
Og víst er að hann hefir mikið
traust bæði pólitiskra andstæð-
inga sem flokks manna sinna. Og
allur landslýður veit, að ráðhr.
hefir neyðzt til þess að taka lán
fyrir ríkið ofan á svo þungar
skattaálögur á borgarana, að
sumir kalla hreina skattpíningu.
En það er heimtað af öllum rík-
isstjórnum, að mikið sé fram-
kvæmt. — Hvers vegna gerir
ekki fjármálaráðherra E. J. allt
sem gera þarf án þess að taka
lán, og leggja jafnvel á sjálfa
framleiðsluna þungar byrðar?
Ég efast ekki um góðvilja hans
fremur en bankastjórans. En þar
er enn sama svarið: Hann tekur
lán fyrir landið af þvi að hann
getur ekki gert kraftaverk á
fj ármálasviðinu.
En svo ætlast menn til —
máske ekki þessir tveir nafn-
greindu menn — en sumir aðrir
— að Sig. Sigf. geti haft milljón-
ir handbærar af engu, til þess
I að reisa fyrir atvinnutæki sín.
Með öðrum orðum: Menn ætlast
til að hann geti gert hreint krafta
verk á þessu sviði, — það sem
enginn annar getur. — Að vísu
er Sig. Sigf. margra manna maki
um margt, sem að svona málum
lýtur. En þetta er þó ofætlun —
jafnvel honum.
Má vera, að Sig. Sigf. sé um of
bjartsýnn. En það er þá aðallega
á úrræði hinna ráðandi manna.
— í atvinnurekstri sínum hér í
Skagafirði hefir hann ekkert
gert, sem ekki þurfti að gera.
Og sennilega heldur ekkert
öðru vísi en réttmætt var. Og
hann hefir sýnt það, sem hið
djúpvitra skáld sagði, að öldin
okkar ætti fyrst og fremst að
kenna okkur að virða: Hann hefir
sýnt óhemju-mikið framtak.
VI.
Eins og með sér ber upptalning
sú, er hér að framan er skráð
á húsum, sem Sig. Sigf. hefir
reist fyrir sig og fyrirtæki sín á
Sauðárkróki, hefir Sigurður mörg
járn í eldinum. Árið 1945 stofn-
aði hann hér byggingavöruverzl-
un. Árið eftir jók hann hana og
tók að verzla með flestar nauð-
synjavörur þar með talinn fatn-
aður og álnavara. Fiskbúð keypti
hann nokkru síðar og hefir starf-
rækt hana síðan. Trésmíðaverk-
stæði var stofnað 1945 og er starf
rækt síðan. Eru þar meðal annars
framleidd mjög vönduð húsgögn.
Þá hefir sláturhúsið verið starf-
rækt undanfarin ár og þar bæði
slátrað sauðfé og hrossum. Og
loks tók áðurnefnd fiskimjöls-
verksmiðja til starfa síðastliðið
ár. Á sumum þessum sviðum hef-
ir Sig. Sigf. verið brautryðjandi.
Öll þessi starfsemi Sigurðar hef-
ir valdið hreinni byltingu í at-
hafnalífi Sauðárkróksbæjar eins
og áður segir. Þá hafa sveita-
bændur ekki síður litið hýru
auga til starfsemi hans á vett-
vangi atvinnulífs þeirra. Sauð-
fjártaka hans og hrossaslátrun
hefir verið til mikils hagræðis
fyrir þá ekki sízt hrossaslátrunin,
en þar hefir Sigurður með sinni
miklu sölamannshæfni leyst erf-
iðan hnút. — Og vissulega býr
rmkill möguleiki fyrir bændur
héraðsins í þeirri stórauknu kaup
getu, sem skapast á Sauðárkróki
fyrir jafnþróttmikið atvinnulíf,
sem þar hefir myndazt þann tíma
sem fiskimjölsverksmiðjan starf
aði. — Kom ríkur skilningur á
þessu auiði fram í ræðu skóla-
stjóra bændaskólans á Hólum, hr.
Kristjáns Karlssonar, nú fyrir fá-
um dögum.
Verzlun sú, sem Sig. Sigf. hefir
rekið, má teljast til fyrirmyndar.
Þar eru mjög góðar vörur, verð
sanngjarnt og afgreiðsla ágæt.
Eg hitti kunningja minn úr
verkamannastétt Sauðárkróks
fyrir nokkrum dögum og tókum
við tal saman. Spurði ég mann-
inn frétta. Hann kvartaði yf-
ir atvinnuleysi. Raimar hefði
hann á sl. ári haft ágæta at-
vinnu meðan fyrirtæki Sig. Sigf.
störfuðu. Þá hafði hann í kaup
43 þús. kr. á 6 mánaða tíma,
en síðan ekki nema 10 þús. krón-
ur á næstu 6 mánuðum. Líka
sögu hafa áreiðanlega nokkuð
margir að segja og verkamaður-
inn, sem við mig ræddi bætti við:
„Og Sigurður hefir greitt mér
hvern eyri, — og meira til“.
í svari sem Sig. Sigf. reit við
óþverragrein, sém rituð var fyr- ]
ir nokkrum mánuðum honum til i
.ófrægingar, getur harui þess að |
hann hafi greitt í kaup frá árs- I
byrjun 1956 fram um miðjan
ágúst kr. 2 millj. Þetta kaupgjald
er að mestu vegna fiskvinnsl-
unnar, og í staðinn fyrir það hefir
engin kaupgreiðsla átt sér stað.
Sauðárkrókur hefir að undan-
förnu verið á atvinnusviðinu það
sem kallað er dauður bær. Og
nú er atvinnurekstur Sig. Sigf.
að mestu leyti stöðvaður fyrir
lánsfjárskort. Og því vil ég segja
þeim háttsettu mönnum, sem fal-
ið hefir verið það ábyrgðarmikla
trúnaðarstarf: að ráða yfir láns-
fj ármagni þjóðarinnar, að það er
mjög almenn skoðun í Skagafirði,
að það sé illa farið, ef stöðvun
á atvinnurekstri Sig. Sigf. þarf
að taka langan tíma hér eftir, og
hrein óhæfa, ef hinni víðtæku
starfsemi hans verður komið á
kné með svo löngum drætti á
aðstoð, sem til þess þarf. Því að
yfirleitt hefir Skagfirðingum
ekki dulizt, að atvinnurekstur
Sig. Sigf. er ekki aðeins fyrir
sjálfan hann og samverkamenn
hans, heldur er þessi rekstur —
almennt séð — óskorað þjóðþrifa
fyrirtæki fyrir þetta hérað —
jafnt byggð sem bæ.
VII.
Nú er það þessi spurning, sem
þessir ráðamenn íslenzka láns-
Framh. á bls. 12