Morgunblaðið - 21.05.1957, Qupperneq 3

Þriðjudagur 21. mai 1957
MORCVNBJ 4Ð1Ð
3
Kjarni bankafrumvarpsins:
Sérhver ný rikisstjérn skipti um
nSln stjérnendur peningastoinonn
B,'INS OG skýrt var frá hér í
J blaðinu á sunnudaginn fór
fram 1. umræða um breytingu á
bankalöggjöfinni s.l. laugardag.
Hefur þegar verið getið fyrri-
hluta umræðunnar hér í blaðinu,
en þá töluðu þeir Hermann Jón-
asson og Ingólfur Jónsson.
Þá tók til máls Ólafur Björns-
son. Gat hann í upphafi máls síns
að hann gæti fúslega fallizt á að
breyta þyrfti bankalöggjöfinni,
en grundvöllur núgildandi lög-
gjafar væri frá setningu Lands-
bankalaganna frá 1927. Þá þegar
hefði Benedikt Sveinsson þáver-
andi Alþingisforseti lagt til að
sérstakur seðlabanki væri stofn-
aður. Ólafur kvað það lengi hafa
verið skoðun sína að þessu bæri
að breyta. Þá ræddi hann nokkuð
hin mismunandi hlutverk seðla-
banka og viðskiptabanka. Benti
hann á ýmsar umbætur, sem gera
þyrfti á bankalöggjöfinni og með
hverjum hætti stjórnendur bank-
anna skyldu valdir.
Ólafur Björnsson taldi að með
þessu frv. væri fyrirkomulags-
breytingin gerð að algeru auka-
atriði, en meginatriði þess væri
mannaskipti og fjölgun manna í
stjórnum bankanna.
Bezta sönnun þessa væri frv.
sjálft og hin einstöku ákvæði
þess. T.d. stæði ekkert í frv. um
hina fyrirhuguðu verkaskiptingu
milli seðlabanka og viðskipta-
banka Landsbankans. Kvað hann
það mundu einsdæmi að svo væri
kastað höndum til löggjafar, sem
ætti að vera grundvöllur fram-
tíðarskipunar peningamála lands
ins.
Ólafur Björnsson kom nú að
því er hann taldi kjarna þessa
frv., en það væru ákvæðin um
breytingar á stjórn bankanna.
Lýsti hann þeirri skoðun sinni
að eðlilegt væri að ríkisstjórnin
markaði stefnuna í peningamál-
unúm á hverjum tíma og bæri
á henni ábyrgð og að líta bæri á
stjórnendur bankanna sem em-
bættismenn, er skylt væri að
framfylgja þeirri stefnu, sem
ákveðin væri eins og öðrum em-
bættismönnum. Kvað hann það
vera í nágrannalöndum okkar og
öðrum löndum með svipaða
stjórnarhætti og við búum við
vera reglu að stjórnendur seðla-
banka nytu persónulegs öryggis,
sem sízt væri minna en það sem
aðrir embættismenn í háum trún-
aðarstöðum njóta. Hins vegar
væri sjónarmiðið, sem lægi að
baki þessu frv. alveg gagnstætt.
Kjarninn væri sá að skapa fyrir
því fordæmi og gera það jafnvel
að reglu að ný ríkisstjórn láti
það jafnan verða sitt fyrsta verk
að skipta um alla stjórnendur
peningastofnana landsins.
Hann kvað það þó geta leitt
til bankastjóraskipta að skipt er
um ríkisstjórnir, en það bæri þá
þannig að, að bankastjórarnir
treystu sér ekki til að framfylgja
þeirri stefnu, sem ríkisstjórnin
ákvæði.
Ólafur Björnsson sagði að síð-
ustu, að ef frv. þau er hér um
ræddi næðu fram að ganga,
myndi það síður en svo leiða til
heilbrigðrar skipunar peninga-
málanna í landinu. Kvað hann
þetta myndi leiða til pólitísks
ófriðar um peningastofnanir
landsins.
Taldi hann það mikinn ábyrgð-
arhluta að stofna til slíks, þar
sem vöxtur verðbólgunnar virtist
aldrei hafa verið örari en nú.
Jón Pálmason tók næstur til
máls. Kvaðst hann í upphafi vilja
mótmæla því sem fram hefði
komið í sambandi við umræður
og blaðaskrif í sambandi við
þessi mál að ekki hefði verið
hægt að stjórna peningastofnun-
um landsins vegna ágreinings við
Sjálfstæðismenn. Haríh kvaðst
sem bankaráðsmaður í Lands-
landsins
bankanum geta upplýst að þar |
hefðu engin stórmál verið til
lykta leidd án þess að fullkomið
samkomulag hefði verið um þau.
Misbeiting valds þeirra í bönk-
unum væri því fullkomin blekk-
ing.
Um þá breytingu, sem þetta
frv. fæli í sér væri það að segja,
að hún mundi kosta mörg hundr-
uð þúsund krónur, þar sem svo
mjög væri fjölgað í yfirstjórn
bankanna. Hins vegar væri geta
bankanna til útlána ekki svo
mikil nú að hún mætti við stór-
auknum rekstrarkostnaði.
Jóhann Hafstein gerði fyrir-
spurn til forsætisráðherra út af
ummælum áðherrans þar sem
hann hefði sagt í lok ræðu sinn-
ar, að Sjálfstæðismenn hefðu
haft óskorað vald í viðskipta-
bönkunum. Sagði Jóhann ráð-
herra líklega hafa verið minnug-
an þess að nefna viðskiptabank-
ana, þar sem hann væri sjálfur
formaður bankaráðs Búnaðar-
bankans og þar hefði Framsókn-
arflokkurinn eina bankastjórann
og meirihluta í bankaráði og
væru því alráðir samkv. þessari
kenningu. Sagði Jóhann ráðh.
hafa sagt að enginn einn flokkur
hefði áður ráðið óskorað í við
skiptabönkunum og við það gæti
stjórnin ekki unað. Til þessa
lægju svo augljós rök að ekki
þyrfti að rekja. Kvaðst hann nú
vilja fara fram á það að ráð-
herra segði hver þessi augljósu
rök væru. Þá kvaðst hann vilja
spyrj a Gísla Guðmundsson, sem
væri með sér í bankaráði Útvegs-
bankans, hvort hann vildi taka
undir þessar staðhæfingar ráð-
herrans og hvort og hvenær það
hafi komið fyrir í stjórn þess
banka, að hann hafi orðið að lúta
í lægra haldi í stjórn þess banka
fyrir ofríki Sjálfstæðismanna,
eða hvort hann hefði nokkurn
tíma lagt til að nokkurt mál næði
þar fram að ganga, sem síðan
hefði strandað á atkvæðamagni
Sj álf stæðismanna.
Óskaði Jóhann Hafstein eftir
að stuðningsmenn þessa frv.
lýstu því hreinskilnislega, hver
væru hin augljósu rök, er til þess
lægju að frumvörp þessi væru
flutt.
Bjarni Benediktsson kvað það
hefði verið æskilegra að Her-
mann Jónasson hefði svarað fyr-
irspurn Jóhanns Hafstein áður en
lengra væri haldið, en kvaðst þó
vera reiðubúinn að ræða málið
að nokkru.
Bjarni kvað það ekki í fyrsta
skipti sem Framsóknarfl. breytti
lögum um Landsbankann að af-
lokinni valdatöku. Slíkt hefði
skeð er hann ásamt Alþýðufl. tók
völd 1927. Á þinginu 1928 hefðu
þeir breytt ákvæði, sem sett
hafði verið árið áður um kjör
bankaráðs. Ríkisstjórnin átti skv.
ákv. 1927 að skipa formann
bankaráðs til 3ja ára í senn, en
hina fjóra bankaráðsmennina átti
Sameinað Alþingi að kjósa með
hlutbundinni kosningu til 4ra ára
í senn, 2 annaðhvort ár.
Árið 1928 hefði bankanefndin
verið sett á stofn til þess að áhrif
Alþingis yrðu ekki jafnrík á
skipun bankaráðsins. Þótt sagt
hefði verið að þetta væri gert til
þess að safna í kringum bankann
áhrifamannahóp sem héldi hon-
um utan við daglegar deilur, þá
hefðu allir vitað að þetta var gert
til þess eins að Framsóknarfl. og
Alþýðufl. gætu haft meirihluta í
bankaráðinu.
Nú væri þessu alveg snúið við.
Bankanefndin ætti að hverfa,
þetta skilgetna afkvæmi Fram-
sóknar og Alþýðufl. frá 1928. Nú
ætti Sameinað Alþingi að kjósa
fjóra menn 1 bankaráð með hlut-
fallskosningum, alla í einu. Til-
gangurinn væri hinn sami og
1928. Það mætti að vísu virða
það Hermanni Jónassyni til lofs
að hann hefði í lok ræðu sinnar
lýst yfir því að það væri tilgang-
urinn að ná pólitískum tökum á
bönkunum þótt allar röksemdir
skorti fyrir því, að ágreiningur
hefði orðið milli núverandi for-
ráðamanna bankanna og ríkis-
stjórnar og stjórnarflokka, sem
réttlætti að til slíkra ráða væri
gripið. Hins vegar væri óhjá-
kvæmilegt að krefja ríkisstjórn-
ina sagna um það í hverju þessi
égreiningur lægi. Fór Bjarni
Benediktsson síðan fram á, að
nefnd væru dæmi þess, hvenær
hinum svokölluðu yfirráðum
Sjálfstæðismanna hefði verið
beitt flokknum til framdráttar.
Hvenær hefðu bankastjórar
Framsóknar- og Alþýðuflokksins
gert fyrirvara eða áskilið athuga
semdir við gerðir bankastjórnar-
innar einhverjum einum flokki
til framdráttar? Engin slík dæmi
hefðu verið nefnd.
Bjarni Benediktsson sagði að í
því eina tilfelli, sem sér væri
kunnugt um að komið hefði til
ágreinings milli eins af ráðherr-
um núv.ríkisstjórnar við bankana
hefði ríkisstj. játað eftir á að
þessi ráðherra hefði haft rangt
mál að flytja, en það var þegar
félagsmálaráðherra hefði farið
fram á að bankarnir lánuðu allir
í heild til húsnæðisframkvæmda.
Bankastjórar Framsóknarflokks-
ins hefðu ekki síður verið hvetj-
andi synjunar þessa. Ríkissjtórn-
in hefði sjálf síðar fallizt á þessa
skoðun bankastjóranna með því
að leggja fram nýtt frv. um hús-
næðismálin, þar sem afla átti fjár
með allt öðrum ráðum en að
lögskylda bankana til þess að
leggja það fram.
Bjarni Benediktsson kvað óhjá-
kvæmilegt að það yrði upplýst í
hverjum öðrum tilfellum ágrein-
ingur hefði komið fram og ef slík
gögn yrðu ekki lögð fram á Al-
þingi við fyrstu umræðu málsins
gengi þingnefnd rösklega í það
að kynna sér starfsemi og starfs-
hætti bankanna, í hverjum til-
fellum ágreiningur hefði orðið og
Gunnar Thoroddsen borgarstjóri fór utan fyrir síðusju helgi með
Gullfaxa til Kaupmannahafnar ásamt konu sinni, en þar í borg
sat borgarstjórinn ráðsfund hins Norræna þingmannasambands, en
Gunnar er formaður fslandsdeildarinnar. Boðaði hann ráðið til
fundar til þess að undirbúa dagskrá fundar þingmannasambands-
ins, en ákveðið er að sá fundur verði haldinn hér í Reykjavík dag-
ana 29.—31. ágúst. Á fundi ráðsins var ákveðið að taka m. a. á
dagskrá fundarins skattamál, fiskveiðitakmörk, lögreglusveitir fyrir
S.Þ. til gæzlustarfa. Myndin er tekin á Kastrupflugvelli við komu
Gullfaxa þangað af borgarstjórahjónunum og forstjóra Flugfélags
fslands í Kaupmannahöfn, Birgi Þórhallssyni.
flokkslegu valdi beitt annaðhvort
af Sjálfstæðismönnum í þeim
bönkum, sem hér um ræddi eða
í Búnaðarbankanum af Hilmari
Stefánssyni, Hermanni Jónassyni
og öðrum þeim sem þar hafa
völdin.
Þá benti Bj. Ben. á að núv.
stjórn hefði meirihluta á Alþingi
og gæti knúð þessa löggjöf fram.
Það væri vafalaust búið að semja
um hana í einstökum atriðum.
Þeir 220 dagar, sem þegar hefðu
farið í þinghaldið hefðu að veru-
legu leyti farið í togstreytu milli
stjórnarliðsins um hverjir skyldu
hljóta vegtyllurnar. Benti Bj.
Ben. á að með þessu væri verið
að efna loforðin við kommún-
ista. Það væri eðlilegt að þeir
vildu hafa eitthvað fyrir sinn
snúð. Það væri verið að greiða
þeim fyrir að kyngja fyrri um-
mælum um herstöðvar í landinu.
Þá gerði Bj. Ben. það að um-
talsefni að þegar Framsóknar-
flokkurinn getur ekki unað þeim
Ieikreglum, sem hann hefur sjálf-
ur sett, breytir hann þeim á ný
til þess með því að bolast til
valda. Minnti hann í þessu efni
á það, er tveimur æruverðugustu
lögfræðingum landsins var vikið
úr embættum hæstaréttardómara
árið 1934, til þess að flokkurinn
ætti meiri hluta í Hæstarétti.
Svipað hefði skeð 1946 er Finnur
Æskulýðsráðið efnir til
myndatökuferðalags
TTi SKULÝÐSRÁÐ Reykjavíkur er um þessar mundir að hefja
ljósmyndagerð fyrir æskufólk í tómstundaheimilinu að Lind-
argötu 50. Hafa þegar fjölmargir unglingar skráð sig til þátttöku.
Æskulýðsráðið hefur í þessum efnum samvinnu við Félag áhuga-
ljósmyndara og munu menn úr því félagi verða til leiðbeiningar
við ljósmyndagerðina.
í sambandi við þessa tóm-
stundaiðju er ákveðið að efna
til sérstaks ferðalags, þar sem
unglingar geta tekið ljósmynda-
vélar sínar með sér og fengið
tilsögn og leiðbeiningar um með-
ferð vélanna og töku mynda við
ýmsar aðstæður. Ferðalag þetta
er skipulagt í samvinnu við Far-
fugla og Félag áhugaljósmynd-
ara og munu ljósmyndarar verða
með í ferðinni og veita tilsögn.
Ferðalag þetta er ákveðið
sunnudaginn 26. maí kl. 10,30
árdegis og verður farið frá
Lindargötu 50 og íþróttahús-
inu við Hálogaland. Þátttak-
endur eru beðnir að kaupa
farmiða að Lindargötu 50 á
miðvikudagskvöld frá kl. 8,30
—10 eða föistudagskvöld á
sama tíma. Verð farmiðanna
verður kr. 15,00. Farið verður
í Kaldársel. Fólk er beðið að
hafa með sér matarbita, mjólk
og drykkjarílát, en Farfugiar
munu hafa heitt kakó í skála
sínum. Þá er fólk áminnt um
að hafa góð hlífðarföt með-
ferðis. Fari svo, að veður verði
óhagstætt með öllu, stöðug
rigning eða hvassviðri, mun
ferðalaginu verða frestað um
eina viku. Það skal tekið fram,
að allt áhugafólk er velkomið
að taka þátt í för þessari.
Jónsson beitti dómsmálastjórn
sinni til þess að skipa meirihluta
Hæstaréttar og víkja fremsta lög-
fræðingi frá landnámstíð, Einari
Arnórssyni frá. Hins vegar yrði
það að játast að þeir menn sem
skipaðir voru í embættin reynd-
ust meiri þeim er skipuðu þá,
því enginn þeirra hefur látið nota
sig til hlutdrægni.
Þá ræddi Bjarni Benediktsson
mannaskipti þau, sem orðið
hefðu í Landsbankanum eftir að
lögunum var breytt 1928, er Sig-
urður Briem var settur frá og
Jón Árnason tekinn í staðinn.
Sama máli hefði gengt með Jón
og hæstaréttardómarana, hann
hefði ekki látið nota sig sem
pólitískt verkfæri í bankanum.
Eins væri með núverandi banka-
stjóra. Þeir reyndu allir hvar í
flokki sem þeir stæðu, að leysa
sín störf eftir beztu vitund og
sannfæringu, og þess vegna er
sá ágreiningur, sem verið er að
tala um, ekki til.
Bjarni Benediktsson sagði að
lokum að hann byggist ekki við
að þessir nýju menn, sem nú ættu
að taka við í bönkunum myndu
hafa nein ógnarleg áhrif á fjár-
málalíf þjóðarinnar, þeir myndu
ekki skapa ne#t nýtt fjármagn.
Hins vegar myndu þessi lög
standa sem óbrotgjarn minnis-
varði um hlutdrægni Framsókn-
arflokksins og viðleitni hans til
þess að ná í sem flest bein og
bitlinga.
Allmiklar frekari umræður
urðu um málið og stóðu þær þar
til kl. 7 á laugardagskvöld. Tóku
til máls: Hermann Jónasson
tvisvar, Ólafur Björnsson tvisvar,
Jóhann Hafstein tvisvar, Bjarni
Benediktsson og Jón Pálmason.
Voru enn ítrekaðar fyrirspurnir
til Hermanns Jónassonar um,
hver dæmi væru til þess að Sjálf-
stæðismenn hefðu misnotað völd
sín í bönkunum, en hann kvaðst
ekki myndi svara þeim. Jóhann
Hafstein rakti ráðningu einstakra
bankastjóra og Hermann Jónas-
son lýsti því yfir að það hefði
kostað stjórnarslit, ef Vilhjálm-
ur Þór hefði ekki verið ráðinn
bankastjóri á sínum tíma. Kvað
Jóhann það sýna vel valdastreytu
Framsóknarmanna að ef tiltek-
inn gæðingur fengi ekki tiltekna
stöðu, þá kostaði það stjórnar-
slit. Jón Pálmason mótmælti
harðlega að Sjálfstæðismenn
hefðu misnotað aðstöðu sína í
bönkunum. Bjarni Benediktsson
benti á að forsætisráðherra hefði
hlotið völd sín nú með því að
beita rangsleitni og hann væri
ekki eðli sínu samkvæmur, ef
hann héldi því ekki áfram.