Morgunblaðið - 21.05.1957, Page 10

1C
MOKGVlSBLATíia
Þriðjudagur 21. mai 1957
.utiMtafrifr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavíb
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Framsékn alnemur
sínor eigin reglur
UTAN UR HEIMI
Alltof mikiS af því góSa
Díana mtö foour Uuuui, jouu Banyinoie áriö 1942
ÞEGAR litið er á bankafrum-
vdrp ríkisstjórnarinnar kemur
svo skýrt í ljós sem verða má,
að tilgangurinn með þessum
frumvörpum er að losa um störf
og stöður í tveim aðalbönkum
landsins til þess að stjórnarliðið
geti náð þar fullum yfirráðum.
Fyrsta afleiðing af þessu hátta-
lagi, sem fyrir augum verður, er
að nú fá kommúnistar tækifæri,
sem þeir ekki höfðu áður til þess
að koma áhrifum sínum fram í
bönkunum. Talið er t. d. að forstj.
stærsta fyrirtækis kommúnista
verði nú aðstoðarbankastjóri við
þjóðbankann. Slíkt ofverð vilja
Framsóknarmenn og Alþýðu-
flokkurinn borga fyrir að fá
„sína menn“ inn í bankana. Hér
er líka að því að gæta að það fyr
irkomulag, sem verið er að koll
varpa, með frumvörpunum nýju,
var sett af Framsóknarmönnum
sjálfum með lögum frá 1928. —
Þegar Framsóknarflokkurinn
komst í valdaaðstöðu, eftir kosn-
ingarnar 1927, fannst honum að
flokkurinn hefði ekki næg tök á
bönkunum. Voru þá að tilhlut-
un Framsóknarm. samþ. lög um
Landsbanka íslands, þar sem
gert er ráð fyrir að bankaráð yrði
þannig skipað, að ráðherra skip-
aði formann þess, en landsbanka
nefndin, sem sett var á stofn með
sömu lögum, tilnefndi hina 4.
sem í bankaráðinu skyldu sitja.
Áður hafði bankaráðið að meiri
hluta til verið þingkosið. Með
frumvörpum þeim, sem nú liggja
fyrir, eru afnumdar þær reglur,
sem Framsóknarmenn settu sjálf
ir 1928, landsbankanefndin er af
numin með öllu og horfið aftur
til þess að láta Alþingi kjósa
meirihluta bankaráðs, sem svo
aftur ræður bankastjórana.
Þannig eru Framsóknarmenn
búnir að fara heilan hring. Þeg-
ar þeir komast að 1927 og töldu
sig þá þurfa að ryðjast inn í
Landsbankann, voru settar regl-
ur, sem nú eru taldar óhæfar, af
því að Framsóknarmenn telja sig
enn þurfa á því að halda að
koma sér og sínum til valda í
bankakerfinu, en til þess þarf
að breyta þeim reglum, sem þeir
sjálfir settu.
Þannig miðast sýnilega allt við
þetta eitt, sem er að koma mönn-
um stjórnarlíðsins til úrslita-
áhrifa í bönkunum. Hitt skiptir
svo engu máli, þó það fyrirkomu
lag, sem rifið er niður sé sett af
þeim sama flokki, sem hefur for
ustuna um breytinguna nú. Ef
reglurnar hindra valdatöku
þeirra, sem völdin vilja fá, þá
skiptir litlu hvaða aðferð er við-
höfð.
Sama aðferð og áður
Það þarf raunar fæsta að undra
þótt Framsóknarmenn grípi til
slíkra ráða. Ferill þeirra frá
fyrstu tíð geymir mörg dæmi
þessu lík. Minna má á, þegar
Hermann Jónasson taldi sig
þurfa koma „sínum mönnum" í
Hæstarétt og leysti meirihluta
dómara frá störfum. Þetta var í
fyrra skiptið, þegar ráðherrann
myndaði „vinstri stjórn“. Það er
svo aftur önnur saga, að dómar-
aranir töldu helgi stofnunarinnar
meira virði og kom því engin
misnotkun valds af þeirra hálfu
til greina. En söm var gerð H.J.
í fersku minni er svo dæmið
frá kosningunum síðustu þegar
Hræðslubandalagið þurfti á því
að halda að þverbrjóta kosninga
reglur landsins til að tryggja liðs
afla sinn í þinginu. Þá var kosn-
ingalögunum varpað fyrir borð,
en þær reglur settar, sem til þess
dugðu að kosningasamsteypa
Framsóknar og Alþýðuflokksins
kæmi ár sinni nægilega vel fyrir
borð. Þetta eru aðeins tvö dæmi
frá fyrri tíð og seinasta tíma, en
margt svipið hafði gerst þar á
milli.
Viðurkenning stjórnar-
flokkanna
Það kemur líka berlega fram
að stjórnarflokkarnir reyna ekki
til þess að bera það af sér að
tilgangurinn með bankafrumvörp
unum nýju sé einmitt sá að losa
um stöður í bönkunum handa
flokksmönnunum.Þegar Hræðslu
bandalagið boðaði í kosninga-
stefnuskrá sinni, að breytingar
yrðu gerðar á bankalöggjöfinni,
var ekki farið í launkofa með
hver væri tilgangurinn. Þetta
var heldur ekki látið liggja í lág-
irmi, þegar stjórnarflokkarnir og
blöð þeirra hafa verið að tala eða
skrifa um þetta mál síðan. Það
sem valdið hefur þeim mikla
drætti, sem orðið hefur, er svo
einungis það, að flokkarnir þrír
hafa átt bagt með að koma sér
saman um hvaða flokksmenn
ættu að hreppa einstakar stöður
í bankastjórnunum eða fá í sín-
ar hendur önnur þýðingarmikil
störf. Það hefur tekið allan þing-
tímann frá því snemma í október
að raða á garðann.
Ekki hirt um afleiðing'
arnar
StjórnarflokkaiHÉr munu aftur
ekki hafa velt því mjög fyrir sér
hverjar yrðu afleiðingarnar af
slíku tiltæki, bæði inn á við og
út á við. Það er naumast við því
að búast að ný valdaaðstaða kom
múnista í bankakerfi landsins
verði til þess að auka traust
landsins út a við, á þeim sama
tíma, sem ríkisstjórnin er í leit
að fjármagni meðal vestrænna
lýðræðisþj oða, til framkvæmda
hér á landi.
Stj órnarflokkarnir munu held-
ur ekki hafa gert sér far um að
athuga hvaða fordæmi hér er ver
ið að skapa, því segja má að rök-
rett afleiðing af því, sem nú ger-
ist væri, að hver ríkisstjórn, sem
að völdum settist, bylti til banka
kerfinu, leysti bankastjóra frá
störfum og gerði aðrar slíkar ráð
stafanir eins og nú eru gerðar til
að tryggja sín stjórnmálalegu
áhrif innan bankanna, hverju
sinni. En slíkt er sízt af öllu til
þess fallið að skapa eðlilegan
starfsfrið innan bankakerfisins í
landinu.
að er nú orðin mikil
tízka í Bandaríkjunum, að of-
drykkjumenn eða aðrir þeir, sem
„slegnir hafa verið út“ í lífinu,
skrifi sjálfsævisögur, sem verða
metsölubækur í einu vetfangi.
Til að tryggja bókum sínum
fyrsta flokks sölu fá þessir „ját-
endur“ venjulega í lið með sér
æfðan skriffinn, sem gefur verk-
inu gljáa og stíl. Frægastur þess-
ara hjálparmanna er efalítið
Gerold Frank, sem þegar hefur
skrifað tvær bækur, sem orðið
hafa efstar á lista metsölubóka
í Bandaríkjunum. Hin fyrri var
„I’ll Cry Tomorrow“, ævisaga
Lilian Roth sem var kvikmynduð.
Hin síðari er nú seld í milljónum
eintaka. Hún heitir „Too Much,
Too Soon“ og er sjálfsævisaga
Díönu Barrymore, dóttur hins
fræga leikara John Barrymore,
er var bróðir Ethel og Lionel
Barrymore, sem fræg eru úr
kvikmyndum.
Tilfinningasemi og æsi-
legar lýsingar eru helztu ein-
kenni þessara bóka. Þær eru skrif
aðar af sjúklegri þörf til að af-
klæða sig á almannafæri og af
jafnsjúklegri þörf til að græða
peninga á niðurlæging sinni.
Slíkar bækur geta verið spenn-
andi og jafnvel lærdómsríkar, en
þær eru sjaldan sannar. Hlutirn-
ir eru venjulega ýktir, þeir eru
ekki séðir í samhengi; þeir eru
látnir falla í ákveðin kerfi: saga
þessa fólks verður eins konar
þjóðsaga eða ævintýri þar sem
öllum hinum venjulegu for-
merkjum er breytt: prinsessan
verður öskubuska, en ekki öfugt
eins og í gömlu ævintýrunum.
Sögurnar verða líka eins konar
dæmisögur; „hetjan" og örlög
hennar verða hin hræðilega við-
vörun, sem þjóðfélagið hefur
jafnan orðið að hafa til að reka
hina óstýrlátu á bás viðtekinna
og sálardrepandi siða, sem eru
nauðsynlegir en upplognir. Saga
Díönu Barrymore er átakanlegt
„dæmi“, kannski viðvörun ein-
hverri veikri sál, en hún hefur
að öðru leyti ósköp svipaðan til-
gang og kjaftasögurnar í sauma-
klúbbunum, sem smjattað er á af
því þær kitla ævintýralöngun
þeirra, sem ekki þorðu að kasta
sér út í ævintýrin. Svona bók-
menntir verða í eðli sínu fyrst og
fremst uppbót — súrrógat —
þeim sem áttu ekki áræði til að
lifa sjálfstæðu lífi, óháðu boðum
og bönnum þjóðfélagsins.
S aga Díönu, sem nú er
36 ára, er í sem stytztu máli
þessi: Hún var dóttir John Barry-
more, leikarans sem frægastur
var fyrir vangasvip sinn.
Barrymore-fjölskyldan hefur
verið nefnd „konungs-fjöl-
skylda“ bandarískrar leiklistar.
Díana fékk ung samning við
kvikmyndafélag í Hollywood og
naut þar að sjálfsögðu hins fræga
föður, sem tilbað hana, en var
farinn að drekka og slarka. Hann
var löngu skilinn við móður Dí-
önu og lifði nú eins og kalíf í
kvennabúri. Díana var fram-
gjörn, en þjáðist af vanmeta-
kennd.
H ún lýsir því þegar
hún drekkur of mikið í fyrsta
sinn. Það er í boði hjá hinum
fræga kvikmyndamanni Alfred
Hitchcoek. Áfengið svífur á hana
og lotningin fyrir hinum mikla
manni snýst í gremju, því henni
fannst hann hefja sig upp á kostn
að hennar. Hún gekk fyrir hann
og sagði í viðurvist gestanna:
Hvað hefur komið fyrir yður, hr.
Hitchcock? Síðasta kvikmyndin
yðar var smánarleg. Hvað er að
manninum sem gert hefur svo
margar góðar kvikmyndir?
Hitchcock sneri sér að einum
gestanna: Komið þessari drukknu
konu burt úr húsi mínu, sagði
hann.
að var byrjunin á
niðurlægíng hennar. íbúðin, sem
Universal-kvikmyndafélagið lét
henni í té (það var fyrrverandi
íbúð Marlene Dietrich), var tek-
in af henni, og í stað þess fékk
hún eitt herbergi. Og leiðin niður
var fljótfarin: Hún varð fræg
fyrir drykkjuskap, slagsmál á
almannafæri, skækjulifnað, eit-
urlyfjanautn, samneyti við glæpa
mannaforingja í New York, o. s.
frv. öllu er lýst af hlífðarlausri
hreinskilni: þremur hjónabönd-
um sem fóru út um þúfur, fram-
hjátökum, glæpum, hrottaskap,
vesaldómi.
Faðir hennar deyr, bróð
ir hennar deyr, móðir hennar
deyr, en hún getur ekki snúið
aftur. Snaran herpist æ þéttar
um háls henni. Vikum saman
situr hún í íbúð sinni með glugga-
tjöldin niðri og drekkur og lifir
á karlmönnunum sem koma dag-
lega að heimsækja hana og njóta
hennar: hún sér þá aldrei fram-
ar, veit ekkert um þá. Hún þving
aði sjálfa sig til að sofna með
pillum, til að vakna með pillum,
til að selja upp með pillum, svo
hún gæti haldið áfram að drekka.
Svo drakk hún allan daginn, en
á kvöldin hófst gestagangurinn.
E ndrum og eins reif
hún sig upp úr volæðinu og fékk
sér eitthvað að gera, en hún féll
aftur og aftur. Hún fór í afvötn-
un á eins konar „Bláa band“ í
Ameríku og komst að raun um,
að hún mundi aldrei geta hætt
að drekka, en hún hét að minnka
drykkjuna, taka upp skynsam-
legri lifnaðarhætti. Bókinni lýk-
ur á þessum orðum: „B. t. v.
er ég aftur að komast á rétta
leið“.
etta er óþægileg bók,
sýnir okkur lífið í ódubbaðri
mynd eins og það raunverulega
er víða. Að því leyti er hún holl.
En hins vegar geta menn velt
sér svo í aumingjaskap og óför-
um sjálfra sín, að áhorfandann
langi mest að líta undan. Það
er munur á listrænu skáldverki,
sem lýsir lífinu hlutlægt og
hlífðarlaust,. og verki eins og
þessu þar sem niðurlægingin og
skepnuskapurinn er einasta hafð-
ur að féþúfu. Suma hluti gera
menn ekki á almannafæri; það
hefur Díönu og samverkamanni
hennar gleymzt. En skáldverk
getur lýst öllum hlutum, einnig
þeim sem ekki eru gerðir á al-
mannafæri, því það lýtur öðrum
lögmálum en sjálfsævisaga.
Fjölmennur
stjórnmálofund-
ui á Akureyri
SÍDASTLIÐINN sunnudag héldu
Sjálfstæðisfélögin á Akureyri al-
mennan stjórnmálafund í Nýja
bíói. Ræðumenn á fundinum voru
alþingismennirnir Bjarni Bene-
diktsson og Magnús Jónsson.
Árni Jónsson tilraunastjórl, form.
Sjálfstæðisfél. Akureyrar, stjórn-
aði fundinum. Bjarni Benedikts-
son og Magnús Jónsson fluttu
ýtarlegar ræður um stjórnmála-
viðhorfið. Viku þeir sérstaklega
að loforðum núverandi stjórnar-
flokka fyrir kosningarnar, röktu
efndirnar og brugðu upp mynd
af ástandinu í atvinnu- og efna-
hagsmálum þjóðarinnar. — Þá
gerðu þeir utanríkismálunum
sérstök skil.
Fengu ræður þeirra prýðilegar
undirtektir hjá fundarmönnum.
Fundurinn var fjölsóttur og kom
þar glöggt fram baráttuvilji Sjálf
stæðismanna á Akureyri.