Morgunblaðið - 22.05.1957, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 22. maí 1957
MOKCTnVTJT AÐlf)
9
Sömdu kommúnistar um gengis-
lækkun meö bankafrumvarpinu?
Dmræður um storeignaskatt
stóðu fram á nótt
JTMRÆÐURNAR um stóreigna.
tJ skatt stóðu til kl. rúmlega
þrjú í fyrrinótt. Voru þær ýtar.
legar og allharðar á köflum. Um-
rseðurnar voru að allmiklu leyti
svör einstakra ræðumanna við
atriðum, er fram höfðu komið í
máli andstæðinga. Nýjar upp-
lýsingar komu þó fram. Má þar
tilnefna upplýsingar, er við-
skiptamálaráðherrann, Lúðvík
Jósepsson gaf um farmgj. Hamra-
fellsins á olíu, en hann sagði
það hafa lækkað með vinsam-
legum samningum við Olíu-
félagið.
Áður hefur verið skýrt frá
fyrri ræðum Bjarna Benedikts-
eonar og ræðum Péturs Ottesen
og Emils Jónssonar á kvöldfund-
inum
Eysteinn Jónsson sagði það
ekkert nýtt fyrirbæri, að ráð-
herrar væru lausir við á bing-
fundum. Um spurninguna hvort
stjórnin ætlaði að lækka gengið
sagði hann að allar ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar miðuðust við
að komazt hja gengislækkun.
Hins vegar færi allt erfiði stjórn-
arandstöðunnar í það að grafa
undan verðgildi peninganna,
Hún reyndi að æsa til verkfalla
og kauphækkana og beitti fyrir
sig kauphækkun hjá SÍS, sem
gerð hefði verið í vetur, en það
hefði aðeins verið til samræmis
fyrir kauphækkunum hjá ríki,
verzlunum og Reykjavíkurbæ
6em gerðar hefðu verið löngu
áður. Átaldi hann mjög fram-
komu Bjarna Benediktssonar og
sagði hann hafa verið með alls
konéir sögur í ræðu sinni um 7
aura til bænda og fleira. >á kvað
hann auðmenn landsins hafa leik-
ið þann leik að skipta sér niður í
smáfyrirtæki í þeim tilgangi að
sleppa við skattaálögur og með
því að leggja stóreignaskattinn á
fyrirtæki en ekki einstaklinga,
myndu margir af auðugustu
mönnum landsins sleppa við
skattinn, þeir ættu bara 900 þús.
kr. í hverju fyrirtækinu fyrir
sig.
Ef ekki hefði sá háttur verið
hafaður á, sem í frv. er, mundu
þeir sem borga í flokkssjóð Sjálf
stæðismanna hafa- sloppið við
skattinn.
Jón Pálmason ræddi hin vin-
sælu mál, er fjármálaráðherrann
hefði lag á að beita fyrir sig, er
hann væri að leggja á nýja skatta
©g segði, að þeir ættu að renna
til. f þessu tilfelli væri það bygg-
ingar almennings og Veðdeild
Búnaðarbankans. Hins vegar
hefði ekki verið til eyrir í þessa
sjóði af þeim 400 milljón króna
nýju sköttum, sem stjórnin hefði
lagt á um sl. áramót. Ekki kvaðst
Jón hafa mikla trú á því, að
bændur nytu mikils af þessum
skatti, því allar líkur bentu til
þess að verðgildi peninganna yrði
orðið næsta lítið er greiðslu hans
lyki, ef Eystéini Jónssyni hefði
þá ekki tekizt að leggja allt fjár-
málakerfi þjóðarinnar í rúst. Þá
bar Jón saman ástandið 1950 þeg-
ar fyrri stóreignaskatturinn var
á lagður á sama tíma og verið var
eð fella gengið um 74%, og um
leið að hækka verð á fasteignum.
Þá benti Jón á að aðgerðir rík-
isstjórnarinnar miðuðu ekki að
því að forðast gengisfeilingu,
heldur stefndu þær allar að því
að gengisfelling verði óhjákvæmi
leg. Allar líkur bentu til að hér
yrði ekki aðeins gengisfali, held
ur blátt áfram gengishrun. Nú
væri svo komið að búið væri að
sleppa vísitölunni lausri. Hún
hefði hækkað um 4 stig nýverið
Annað hvort yrði að hækka kaup
ið eða að greiða hana niður, en
hvert vísitölustig mundj kosta
að minnsta kosti 6 milljónir kr.
Alger uppgjof
Þá ræddi Jón vanefndir rikis-
stjórnarinnar á loforðum sínum
fyrir kosningarnar svo og árásir
fjármálaráðherra á Bjarna Bene
diktsson fyrir það eitt, að Bjarni
segði frá því satt og rétt í blaði
sínu sem raunverulega væri að
gerast í þjóðfélaginu. Að síðustu
sagði Jón Pálmason að með allri
fjármálastjórn Eysteins Jónsson-
ar væri hann að leiða fjarmála-
lífið til fullkomins hruns.
Skúli Guðmundsson svaraði i
nokkrum atriðum ræðu Áka
Jakobssonar, ræddi síðan verð-
bólgugróða af fasteignum og
fasteignamat, sem staðið hefði ó-
breytt frá því 1940. Hefði verð-
bólgan gert það eðlilegt að þessi
skattur væri nú á lagður. Skatt-
urinn miðaði fremur að því að
vernda sparifé landsmanna en að
örva til eyðslu þess.
Ingólfur Jónsson sagði, að að-
gerðir ríkisstjórnarinnar hefðu
SÍður en svo miðað að því að
vernda sparifé landsmanna. Síð-
an hún hefði tekið við völdum
hefði sparifjársöfnun hætt af því
menn bæru ekki traust til stjórn
arinnar. Þá benti hann á að það
væru fleiri Alþýðuflokksmenn
en Áki Jakobsson, sem ekki bæru
fullt traust til ríkisstjórnarinnar.
Bragi Sigurjónsson, varaþingm.
Alþýðuflokksins hefði sagt í ræðu
sem birt væri í Alþýðublaðmu 16.
þ.m.:
„Að öllu samanlögðu er því
ekki að neita, að hinn óbreytti
kjósandi hefir orðið fyrir tals-
verðum vonbrigðum með sam-
stjórn vinstri flokkanna enn. Hún
þykir verkasein, ekki úrræða-
fljót og hliðra sér hjá að ganga
afdráttarlaust til verks“.
Af öðrum ummælum Braga
mætti sjá að sumir fylgjendur
stjórnarinnar sæu, að það væri
ekki tryggt að vinnufriður skap-
aðist með stjórn vinstri flokk-
anna. Það fólk, sem hefði kosið
hana í trausti kosningaloforð-
anna hefði nú séð að hún hefði
keppzt við að svíkja loforð sín á
þeim 9 mánuðum ,sem hún hetði
setið að völdum. Benti hann á að
þessi stjórn yrði kostnaðarsöm
um það er lyki og það myndi erf-
itt að byggja á þeim rústum, sem
hún myndi skilja við sig. Benti
Ingólfur á að 400 millj. króna
skattar hlytu að leiða til hækk-
aðrar dýrtíðar og versnandi líf-
kjara hjá almenningi. Ef til vill
mætti enn bjarga frá hruni ef
dýrtíðin væri nú þegar stöðvuð.
Hins vegar hefði þetta verið auð-
veldara ef tekið hefði verið í
framrétta hönd Sjálfstæðismanna
í marz 1956 og dýrtíðin þá stöðv-
uð með niðurgreiðslum á meðan
leitað væri annarra varanlegri.
úrræða. Hins vegar hefðu Fram-
sóknarmenn þá hlaupið úr ríkis-
stjórninni og afleiðingarnar væru
mönnum ljósar.
Þá kvað Ingólfur Jónsson það
'athyglisvert að enginn þeirra
ræðumanna stjórnarinnar, sem
enn hefðu tekið til máls hefði
treyst sér til þess að mótmæla því
að gengislækkun ætti að fram-
kvæma. Kvaðst hann nú vilja
spyrja hvort rétt væri, sem hann
hefði heyrt fullyrt að gert hefði
verið samkomulag við Alþýðu-
bandalagið um leið og samið var
um bankafrumvörpin um, að það
gengi inn á gengislækkun á kom
andi hausti. Kvaðst hann spyrja
stjornarliðsins
vegna þess að sá orðrómur, sem
um þetta gengi gæti verið stór-
hættulegur.
Vegna ummæla Eysteins um,
að Sjálfstæðismenn væru að
grafa undan verðgildi pening-
anna og æsa til verkfalla og
kauphækkana spurði Ingólfur:
Var það Sjálfstæðismönnum
að kenna að kjör sjámanna voru
bætt um það sem svaraði 15—
18% með aðgerðum ríkisstjórnar
innar í vetur?. Var það Sjálfstæð
ismönnum að kenna að sjómenn
á Akranesi og i Grindavík fengu
verulegar kjarabætur? Var það
Sjálfstæðismönnum að kenna að
flugmenn fengu sem svaraði 50
—60 þús. kr. kauphækkun á ári?
Var það Sjálfstæðismönnum að
kenna að farmenn fengu 8%
hækkun?
Frá þessu hefðu sum stjórnar-
blaðanna skýrt með feitu letri,
en Timinn hefði vandlega þagað
um málið. Á sama tíma skamm-
aðist svo fjármálaráðherra yfir
því að þetta stæði í Morgunblað-
inu!
IngóJfur kvað ríkisstjórnina
hafa staðið að því að verkföll
voru gerð og hinir hæstlaunuðu
hlutu bætur á laun sín. Hins veg
ar hefðu bændur og verkamenn
engar bætur hlotið. Þeir ættu að
sætta sig við þetta óbætt. Þá
benti hann á loforð þau, sem
bændum hefðu verið gefin um
8,2% hækkun á afurðum, sem að
langmestu leyti hefði svo verið
svikið. En um leið og bændur
væru sviknir væru verkamenn
einnig sviknir, því að laun þess-
ara stétta ættu að haldast í hend-
ur. Þá benti Ingólfur á, að útlit
væri fyrir minnkandi atvinnu í
sumar, er skólafólk kæmi á
vinnumarkaðinn. Þegar væri
farið að draga úr vinnu hér í
Reykjavík. Nefndi hann dæmi um
iðnaðarfyrirtæki, sem þegar
hefði verið lokað vegna misbeit-
ingar verðlagsákvæða. Hefði hrá-
efni verið hækkað til fyrirtæk-
isins um 30%, en því verið piein
að að hækka afurðir sínar.
Varðandi hlut veðdeildarinnar
af þessum skatti, sem hér um
ræddi mundi hann verða sá að
um 1% bænda mundu geta notið
lána fyrir þetta fjármagn. Það
svaraði til þriggja bænda, t. d.
í Rangárvallasýslu. Spurði hann
síðan þingmenn Framsóknar-
manna, sem eru fulltrúar bænda,
hvort ekki væri ástæða til þess
að stefna örlítið hærra fyrir
bændur. Byggingarsjóðurinn ætti
að fá lán, sem svaraði til þess að
fullnægja 150 lánbeiðnum, en um
sóknir um lánin væru um 2000.
Þetta væri nú allur afraksturinn
af þessum nýja skatti. Af þessu
mætti sjá að skatturinn leysti
engan vanda.
Lúðvík Jósefsson gaf þær at-
hyglisverðu upplýsingar að
Hamrafellið hefði farið 3 ferðir
fyrir 160 shillinga tonnið, eina
ferð fyrir 100 shillinga og nú
síðast fyrir 115 shillinga, og sagði
hann þá lækkun hafa fengizt með
góðfúslegu samkomulagi við
SÍS. Komu þessar upplýsingar
vegna fyrirspurnar, sem Bjarni
Benediktsson gerði úr sæti sínu.
Þá gerði hann að umtalsefni
andstöðu Sjálfstæðismanna við
allt, sem héti álögur. Vitað væri
og óumdeilt að leggja hefði orð-
ið þungar álögur á þjóðina, en
Sjálfstæðismenn vildu enga láta
greiða þær.
Þá taldi Lúðvík ósennilegt, að
þessi nýi skattur myndi bitna á
sjávarútveginum. Þar hefði verið
að undanförnu þröngt í búi og
miklar skuldir, svo hann gerði
ráð fyrir að útvegsmenn ættu
litlar hreinar eignir. Yfirleitt
taldi hann ekki líklegt að fram-
leiðslan þyrfti að greiða mikið í
skatt.
Þá lýsti Lúðvík því yfir, að
engir samningar hefðu verið gerð
ir innan ríkisstjórnarinnar um
gengisfellingu í sambandi við
samningana um bankafrumvörp-
in. Sagði hann að ef tækist að
halda verðlaginu niðri stæðu von
ir til að ekki þurfi að grípa til
neinna sérstakra ráðstafana um
næstu áramót. Um kauphækkun
til sjómanna í vetur sagði Lúð-
vík að það hefði þurft að fá sjó-
menn á skipin og það hefði ekki
verið hægt nema að veita þeim
kjarabætur.
En úr því að Sjálfstæðismenn
væru alltaf að finna að aðgerð-
um ríkisstjórnarinnar þá væri
tími til kominn að þeir gæfu upp
þær tekjuöflunarleiðir, sem fara
þyrfti til þess að greiða þær á-
lögur, er leggja yrði á þjóðina.
Bjarni Benediktsson kvað það
furðulegt að Lúðvík Jósefsson
segði að þessi skattur lenti ekki
á sjávarútveginum. Hann vildi
þá kannske beita sér fyrir því að
hlutlaus nefnd yrði fengin til
þess að kanna á hverjum þessi
skattur lenti. Hann kvað Lúðvík
hafa verið loðinn í svörum varð-
andi það, hvort ætti að fella
gengið, en reynt að vera skelegg-
ari en aðrir stjórnarsinnar, sem
um þetta hefðu talað. Kvaðst
hann ekki trúa því að Lúðvík
hefði ekki hugleitt hvað taka
myndi við er þetta hrófatildur
ríkisstjórnarinnar, sem hún hefði
verið að koma upp, hryndi. Vart
væri hann svo fyrirhyggjulaus.
Um leið þá er fara þyrfti til þess
að afla skattanna kvað hann
Sjálfstæðismenn aldrei hafa við-
urkennt að þessa fjár hefði þurft
að afla með sköttum. Því hefði
vhndlega verið haldið leyndu
hverjar þarfir atvinnuveganna
hefðu verið og hverjar uppbætur
þeir þyrftu að fá. Hann kvaðst
leyfa sér að álíta að meira að
segja sjávarútvegsmálaráðherra
sjálfur hefði ekki vitað hvað
hann var að semja um í vetur.
Bjarni kvað nauðsynlegt að gera
almenningi grein fyrir hvað væri
að og hverjar væru þarfirnar,
en þessu hefði þrátt fyrir ítrek-
aðar eftirgrennslanir verið haldið
algerlega leyndu. Að sönnu hefðu
erlendir hagfræðingar átt að hafa
sagt ríkisstjórninni að mikla til-
færslu þyrfti í þjdðfélaginu, en
álit þeirra hefði aldrei fengizt
birt.
Um lausn Sjálfstæðismanna á
vandanum svaraði Bjarni því til
að áður en hægt væri að leysa
vandann yrðu menn að þora að
horfast í augu við ástandið eins
og það væri og m.a. að gera sér
ljósa þá staðreynd að það er ekki
hægt að krefjast meira af fram-
leiðsluatvinnuvegunum en þeir
afla. Hins vegar yrði sú lausn
ekki fundin á meðan fulltrúar
kommúnista, sem hefðu verið tals
menn fyrir svikamyllu dýrtíðar-
innar sætu í valdastólum. Þegar
hins vegar menn hefðu gert sér
þá staðreynd ljósa að þessi svika-
mylla gæti ekki lengur gengið þá
væri lausnin tiltölulega einföld.
Þá benti Bj. Ben. á að Bragi
Sigurjónsson hefði að vísu í ræðu,
sem vitnað hefði verið til fyrr
hér í umræðunum, sagt, að „lækk
un álagningar í heildsölu hefði
mælzt vel fyrir“. Spurði Bjarni
síðan hvernig á því gæti staðið
að hann hefði ekki minnzt á á-
lagningu í smásölu líka. Hvort
það gæti hafa staðið eitthvað í
sambandi við endurteknar kaup-
félagsstjóra ráðstefnur hér í
Reykjavík.
Um gengislækkunina »g
vonzku Eysteins út af umræð-
um um hana sagði Bjarni að hún
hefði verið boðuð í Tímanum sl.
sunnudag og vitnaði hann í um-
mæli sem þar stóðu svohljóðandi:
„Ef til vill geta þeir (þ.e. Sjálf-
stæðismenn) áorkað því, að við-
reisnarráðstafanirnar, sem gerð-
ar voru um áramótin, missi að
einhverju leyti marks og frekari
aðgerða verði því þörf. En þær
verða þá því auðveldari og skilj-
anlegri sem íhaldið lætur verr“.
Hér væri raunar reynt að kenna
Sjálfstæðismönnum um hvernig
komið væri. En strax 20. marz
hefði Tíminn viðurkennt, að af-
stöðnum miðstjórnarfimdi Fram-
sóknarflokksins: „Þær skoðanir
komu fram, að heppilegra myndi
hafa verið að gera róttækari og
óflóknari ráðstáfanir í efnahags-
málunum um seinustu áramót“.
Ásakanir Eysteins Jónssonar
um söguburð hefðu einungis stað-
fest, að Bjarni hefði í einu og öllu
sagt rétt frá. Þá ræddi hann
nokkuð kauphækkanirnar, sem
borið hefði á góma og að Ey-
steinn hefði sagt að SÍS-hækkun-
in hefði verið aðeins til sam-
ræmis. Spurði Bjarni síðan hve-
nær kauphækkun hefði verið svo
gerð hér á landi að hún hefði
ekki verið talin til samræmis.
Bjarni Benediktsson sagði að
reiði Eysteins hefði fyrst og
fremst stafað af því að sagðar
hefðu verið staðreyndirnar um
störf og hegðun ríkisstjórnarinn-
ar og ekkert annað. Tíminn hefði
hins vegar þagað um kauphækk-
anirnar, en það nægði ekki þótt
hann þegði um staðreyndirnar til
þess að eyða þeim eða koma 1
veg fyrir að þær yrðu lýðum
ljósar. Þá minnti Bjarni Eystein
á, að það væri bein skylda ráð-
herranna að vera á þingfundum
og til þess væru þeir m. a.
launaðir. Um það hversu góð-
fúslegt samkomulagið við SÍS
um eftirgjöf af Hamrafells-okr-
inu hefði verið, mætti marka af
svip Eysteins Jónssonar undan-
farna daga. Hingað til hefðu
menn haldið að drunginn kæmi
af óværri samvizku, nú sæu
menn að skýringin væri önnur.
Jóhann Hafsteín kvað það nú
vera komið fram hjá Emil Jóns-
syni að ef þessar aðgerðir mis-
tækjust væri gengisfelling óhjá-
kvæmileg. Hann kvað þetta furðu
legt þegar athugað væri hvað
þessir sömu menn hefðu sagt fyr-
ir kosningarnar á sl. vori. Þá
hefðu þei rekki fengizt til þess
að segja eitt einasta orð um
hvaða leiðir ætti að fara, nema
hvað nefnt var að fundin mundu
verða varanleg úrræði. Nú hafa
úrræðin komið, fallvölt bráða-
birgðaúrræði, sem gætu oltið
hvenær sem er og þá er ekkert
fram undan nema gengisfelling,
sagði Jóhann.
Þá benti Jóhann á að það væri
misskilningúr að eignir hefðu
raunverulega orðið verðmeiri
með verðbólgunni, því þær yrðu
mönnum ekki notadrýgri þótt
almennt verðlag hækkaði. Hann
kvað það grundvallarmisskilning
hjá Lúðvík að stóreignaskattur-
inn kæmi ekki niður á sjávar-
útveginum. í langflestum tilfell-
um kæmi hann ekki verst niður
á þeim, sem hann ættu að greiða,
heldur á öllum almermingi við
Frh. á bls. 19.