Morgunblaðið - 26.05.1957, Blaðsíða 8

8
MORCVNR74ÐIÐ
Sunnudagur 26. maí 1957
"Drottning þöglu kvikmyndanna"
MAYER leit varla á mig, er
við heilsuðum hvort öðru í
tyrsta skipti. Vera má, að hann
hafi gotið til min augunum í
laumi, en ég er jafnvel ekki viss
um, að hann hafi látið svo lítið
að sýna mér svo mikla athygli.
Stiller og hann gerðu út um allt
sín á milli.“ Þannig hefir Gréta
Garbo lýst fyrstu fundum sínum
og bandaríska kvikmyndajöfurs-
ins Louis B. Mayers.
Þetta var vorið 1925. Þá var
Louis B. Mayer, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Metro-Goldwyn-
Mayer á ferðalagi um Evrópu.
Mayer sá kvikmyndina Gösta
Berlings sögu í Berlín. Kvikmynd
ia hreif hann, og leikstjórinn
þótti honum frábær. Maður, sem
gat gert slíka kvikmynd, átti
heima í Hollywood að áliti May-
ers. Og kvikmyndajöfurinn hófst
þegar handa um að ná tangar-
haldi á honum. Það var þá tízka
meðal kvikmyndajöfra í Holly-
wood að verða sér úti um
evrópska leikstjóra.
Stiller setti umsvifalaust
eitt skilyrði fyrir að fara til
Hollywood: Metro-Goldwyn-
Mayer varð einnig að ráða
Grétu Garbo. „Hver er Gréta
Garbo?“ spurði Mayer og lét
sem hann hefði ekki veitt
henni athygli í Gösta Berlings
sögu. „f fyrsta lagi er hún
mjög fögur. Slíka fegurðardís
fáið þér ekki færi á að sjá fyr-
ir framan kvikmyndavél
nenra einu sinni á heilli öld. í
öðru lagi er hún mikil leik-
kona, og hún mun verða
mesta leikkona í heiminum, er
fram líða stundir“.
„HIN SÆNSKA NORMA
SHEARER“.
Gréta var 19 ára, er þau Still-
er ákváðu að halda til Vestur-
heims. Móttökurnar í New York
voru fátæklegar og hitinn ógur-
legur. Aðeins einn myndasmiður
kom á vettvang. Gréta og Stiller
voru óðfús að láta taka sem flest-
ar myndir, og myndasmiðurinn
hélt áfram að mynda Grétu,
löngu eftir að filman var þrot-
in, aðeins til að geðjast Grétu.
Ætlun MGM var að kynna
Grétu Garbo sem „hina sænsku
Normu Shearer“, en þetta vakti
litla athygli, enda var sannleik-
urinn sá, að fulltrúar MGM
höfðu lítinn áhuga á þessari
ungu, sænsku leikkonu. Stiller
hafði kviðið mjög fyrir þessari
för. Hann var tortrygginn og
vildi láta endurskoða samning
sinn og Grétu við kvikmynda-
félagið. En fulltrúar MGM höfðu
lítinn áhuga á endurskoðun samn
ingsins við Grétu.
ÞUNG AUGNALOK, FAGUR-
SKAPAB NEF, HÁLFOPNAR
VARIR
Það var tilviljun ein, sem réð
því, að Gréta hvarf ekki aftur til
Evrópu. Sænska leikkonan Marta
Hedman kynnti þau Stiller og
Grétu fyrir Arnold Genthe, sem
var frægur myndasmiður. Er
þau heimsóttu hann í fyrsta sinn,
vildi hann umsvifalaust taka
myndir af Grétu. Myndirnar
bera vott um það, hversu vel
honum tókst að draga fram hið
leyndardómsfulla í fegurð henn-
ar — þung augnalok, fagurskap-
að nef og hálfopnar varir.
Er fulltrúar MGM höfðu séð
myndirnar, sýndu þeir Grétu
ekki tómlæti lengur. Samningur
hennar var endurskoðaður tafar-
laust, og Stiller og Garbo héldu
til Hollywood.
o—★—o
Gréta settist að í Miramargisti-
húsinu, en Stiller leigði sér lítið
hús við ströndina. Þau höfðu lítið
fyrir stafni fyrst í stað. Einum
helzta kvikmyndastjóra félags-
ins, Irving Thalberg, þótti lítið
til Grétu koma. Elftir tveggja
mánaða þjark fékk Stiller komið
því til leiðar, að hún fékk aðal-
kvenhlutverkið í „Hringiðunni".
Þó með því skilyrði, að hún léti
lagfæra tennur sínar og breyta
hárgreiðslunni. Það voru bæði
Grétu og Stiller mikil vonbrigði,
að hann skyidi ekki hafa leik-
stjórn á hendi í þessari kvik-
mynd, en engu síður mátti þetta
teljast mjög góð byrjun fyrir
Grétu.
FRÁBÆR OG HRÍFANDI
LEIKKONA
Kvikmyndin var frumsýnd
í byrjun árs 1926. Stiller var
ofsareiður yfir því, hversiu
illa hefði tekizt til með þessa
fyrstu kvikmynd Grétu i
Bandarikjunum. Blaðadóm-
arnir voru misjufnir, en hinn
skarpskyggni kvikmyndagagn
rýnandi New York Herald
Tribune, Richard Watts jr.,
sagði um Grétu: „Hún virðist
vera frábær. og hrífandi leik-
kona, sem virðist hafa undra-
verða hæfileika til að líkjast
í senn þeim Carol Dempster,
Normu Talmadge, Zasu Pitts
og Gloríu Swanson".
o—★—°
Önnur kvikmyndin, sem Gréta
lék í, „Daðurdrósin“, var áþekk
þeirri fyrstu. Risið var ekki hátt
á efninu. í þetta sinn var Stiller
falin leikstjórn, og það gekk ekki
slysalaust. Hann beitti sinni
venjulegu aðferð, æddi um gólf,
pataði og æpti á þýzku, sænsku
eða lélegri ensku. Eftir tíu daga
var Stiller settur af sem leik-
stjóri.
Engu síður hlaut Gréta góða
dóma. Efni myndarinnar var
lélegt, og einn gagnrýnandi komst
svo að orði, að kvikmyndin hefði
orðið skelfilega léleg án Grétu
Garbo, sem ætti fullan rétt á
því að vera kölluð hin ókrýnda
drottning þöglu kvikmyndanna.
En Stiller var óánægður. Hann
fór á fund Thalbergs og hund-
skammaði hann á þýzku, sem
Thalberg skildi ekki orð í. Grétu
sjálfri þótti frammistaða sín
léleg og las því blaðaummælin
með vaxandi undrun.
„HIN LEYNDARDÓMSFULLA
GARBO“
Gréta hafði löngum óttazt
blaðamenn. Hún var mjög
feimin í hópi ókunnugra, og
þar við bættist, að hún átti
erfitt með að tala um sjálfa
sig. Ekki bætti það úr skak,
að Stiller, sem ekki gat þolað
blaðamenn, hafði ráðlagt
henni að vera varkár, er hún
ræddi við þá. Hún var því
flestum óráðin gáta. Blaða-
menn voru litlu nær eftir við-
töl við hana, og þannig varð
til goðsögnin um „hina leynd-
ardómsfullu Garbo“. Og rás
atburðanna varð sízt til þess
að veikja þessa goðsögn.
o—★—o
„Það var ást við fyrstu sýn,
og hún entist í mörg ár“, sagði
Clarence Brown, sem hafði á
hendi leikstjórn í kvikmyndinni
„Ástríður“. í þeirri mynd léku
þau Gréta Garbo og John Gilbert
aðalhlutverkin. John Gilbert var
„hinn fullkomni elskhugi" þessa
tíma, og varla voru æfingar byrj-
aðar, þegar sögurnar um ástar-
ævintýri þeirra Garbos og Gil-
berts gengu fjöllunum hærra. Og
Clarence Brown lét svo ummælt,
að ástaratriðin í myridinni væru
ósvikin.
„HINN FULLKOMNI
ELSKHUGI“
Gilbert og Garbo var í slúður-
dálkum kvikmyndablaðanna líkt
við Romeo og Júlíu, Dante og
Beatrix, Antoníus og Kleopötru.
Þó að Gilbert væri ekki jafnoki
Dantes, var hann laglegur mað-
ur með kolsvart hár, leiftrandi
augu og skjannahvítar tennur,
„hinn fullkomni elskhugi". Hann
hafði aldrei ætlað sér að verða
leikari, heldur leikstjóri. En hon-
um var aldrei gefið tækifæri til
að reyna sig sem leikstjóri að
baki kvikmyndavélarinnar, þar
sem hann var allt of míkils virði
fyrir framan hana. Þessi von-
brigði hrjáðu hann allt hans líf.
Hann þótti ábyrgðarlaus og létt-
lyndur, en góður svallbróðir og
gestgjafi.
Þegar Gréta kynntist hon-
um, hafði hann verið kvænt-
ur tvisvar. Aðdáun hans var
Grétu nýnæmi. Hún hafði lif-
að einangruðu lífi og aðeins
haft náin kynni af ráðríkum,
rosknum manni. Gilbert Kunni
að hamra járnið, meðan það
var heitt. Hann notaði öll
tækifæri í vinnutímanum, og
þau voru sífellt saman endra-
nær. öll hans viðleitni bar
nokkurn árangur, a m, k fékk
myndin góða dóma, en hins
vegar hryggbraut Gréta Gil-
nert, er hann bað hennar —
ekki í síðasta sinn.
Stiller sagði fátt eitt um sam-
band Grétu og Gilberts, en hann
var óánægður með hlutverk.
hennar í „Ástríðum". „Þessum
heimskingjum við Metro ætlar
að takast að eyðileggja hana“,
sagði Stiller. Sjálfur var hann
farinn að vinna fyrir Paramount,
og allt gekk slysalaust fyrst í
stað.
5 ÞÚS. DALIR Á VIKU!
En Gréta var komin í tölu
„stjarnanna“. Eftir að hafa
leikið í þrem bandarískum
myndum var hún talin standa
jafnfætis Gloríu Swanson,
Polu Negri og Normu Shearer.
En Gréta — eða réttara sagt
Stiller — taldi, að nú væri
nóg komið. Hún vildi ekki
leika fleiri daðurdrósir og neit
aði að leika aðalhlutverkið í
kvikmyndinni „Konur elska
gimsteina“. Aðrar og veiga-
meiri ástæður lágu einnig að
baki þessari neitun. Hún vildi
fá hærri laun. Gilbert fékk
10 þús. dali á viku. Gréta 600.
Þetta þótti Grétu — og þó eink
um Stiller — fráleitt. Hún
vildi fá 5000 dali.
Hún fékk engin laun greidd,
en hafði samt ekki heimild til
að ráða sig til annars kvikmynda
félags. Þessi launadeila olli
henni miklum áhyggjum, þó að
hún léti lítið á því ’oera. Þar sem
hún taldist nú atvinnulaus út-
lendingur, gat farið svo, að hún
fengi ekki vegabréf sitt lagfært
og gæti því ekki snúið heim.
o—★—o
Gréta hafði ekkert fyrir stafni,
Stiller var önnum kafinn, og því
eyddi hún tímanum mestmegnis
með John Gilbert og vini hans
Carey Wilson. „Hún var ástfang-
in af John, og hann af henni.
Það var enginn vafi á því. Ég
vissi, að John vildi gjarna kvæn-
ast henni, en við töluðum aldrei
um það. Það hefði jafngilt því,
að ræða um persónuleg maiefni
hennar. og það vildi hún ekki“,
segir Carey Wilson.
í viðurvist þeirra Gilberts og
Wilsons var hún glaðvær og
skrafreif, en varð þögul og hlé-
dræg, ef fleiri bættust í hópinn.
Gilbert vildi hafa fjölmenni um
sig og vonaði, að Gréta vendist
því. En því fór fjarri. Gilbert
setti það þó ekki fyrir sig. „Ég
vildi heldur vera eina klukku-
stund með henni, en allt mitt
líf með hvaða annarri konu sem
væri“. Hann biðlaði sífellt til
hennar, en hún hafnaði bónorð-
unum. „Ég er trúlofaður ungfrú
Garbo, en ég veit ekki, hvort hún
lítur svo á, að hún sé trúlofuð
mér“. Það gekk á ýmsu þeirra
í milli, oft töluðust þau ekki við
vikum saman.
Loks leystist launadeilan við
MGM. Gréta kom sínu fram og
fékk 260 þús. dollara árstekjur.
Hún keypti sér svartan Packard
og tók að grennslast eftir áreið-
anlegum bönkum í nágrenni
Miramargistihússins. Maður að
nafni Harry Edington hafði kom-
ið því til leiðar, að Mayer lét
undan launakröfum Grétu. Eding
ton varð nú ráðgjafi hennar. T.d.
ákvað hann, að í auglýsingum
skyldi nafnið Garbo aðeins not-
að. Garbo gat aðeins þýtt eitt:
hin leyndardómsfulla kona.
.„ANNA KARENÍNA"
Garbo hafði nú hækkað i
tigninni til muna, og þvi fékk
hún aðalhlutverkið í „önnu
Karenínu". f Bandaríkjunum
var kvikmyndin kölluð „Ást“,
sennilega vegna þess að John
Gilbert lék á móti Garbo, og
allir vissu nú um ástarævin-
týri þeirra. Mikið gekk á, með-
an verið var að kvikmynda.
Gilbert vildi sýna Garbo, nvað
í honum bjó, og gerði sig því
æ ofan í æ digran við lcik-
stjórann. Ekki auðveldaði það
starf leikstjórans, að samkomu
lagið milli Garbos og Gilberts
var ærið stopult. Annað veif-
Gréta Garbo hefur mörgum sinnum ferðazt með Gripsholm til
Svíþjóðar. Hér sést hún um borð, skömmu áður en skipið leggst
að bryggju og bíður eftir blaðamönnum og ljósmyndurum. Þeir
eru martröð, sem hún losnar aldrei við.

Gréta Garbo lék
Önnu Karenínu
fyrst 1927 og síð-
ar 1935. í þessu
hlutverki þótti
hún vinna mik-
inn listasigur.
Önnur grein um Grétu Garbo