Morgunblaðið - 29.05.1957, Blaðsíða 11

Miðvíkudagur 29. roaí 1957
MORCZJNBLAÐIÐ
n
og verksmiðjum. Minnir þetta
okkur á nokkuð, sem hér er að
gerast?
HÚSBÆNDCR A SÍNU EIGIN
HEIMILI
Ef við ætlum að taka þátt í
fríverzlunarsvæði Evrópu, tel ég
engan vafa á því, að við verð-
um að hætta þessari styrkja-
pólitík, sem við rekum nú. Og
ég tel enga eftirsjá að henni.
í fyrsta lagi þurfa útgerðar-
menn að stefna að því að losna
undan hrammi ríkisvaldsins og
verða húsbændur á sínu eigin
heimili. Þegar þeir eiga afkomu
sína undir náðarbrauði ríkis-
stjórnarinnar, getur svo farið
fyrr en nokkurn varir, að þeir
verði ekki annað en ráðsmenn
hálf- eða alþjóðnýttra fyrirtækja.
Þeir mega ekki gleyma því, að
áhættan er kaupverð þess að vera
frjálsir menn.
VINNA OG VERÐMÆTI
I öðru lagi miðar núverandi
stefna beinlínis að því að hvetja
menn til að stunda það, sem fær-
ir þjóðarbúinu minni arð á
kostnað þess sem arðvænlegra
er. Það er hin argasta villu-
kenning að verðmæti hlutar
þurfi að vera í réttu hlutfalli
við þá vinnu, sem í hann hefir
verið lögð, og að öll vinna skapi
verðmæti. Hún getur skapað þau,
en gerir það ekki nauðsynlega.
Allir þekkja þjóðsöguna um
sandinn, sem sagt er að sjúkling-
arnir á Kleppi beri úr kjallaran-
um upp á háaloft og helli þar
niður um lúgu og renni ofan í
kjallarann aftur. Þeir leggja nóga
vinnu á sig, en skapa ekkert
verðmæti. Verðmætið fæst með
því að beina vinnunni að því,
sem mönnum finnst eftirsóknar-
verðast, vilja endurgjalda hæstu
verði.
Þess vegna fáum við sem þjóð-
arheild mest í aðra hönd með
því að hætta alveg við. útflutn-
ingsstyrki og greiða útflytjend-
um rétt gengi eða — ef enginn
fæst til að hengja bjölluna á
köttinn og koma því á — með
því að halda styrkjunum en nafa
þá fasta hundraðstölu af öllum
útflutningi.
RÉTT BÓKHALD í ÞJÓÐAR-
BÚINU
Það er ekkert svar við þessu
að ekki sé nein ástæða til að
styrkja framleiðslu, sem er
sjálfbjarga, eins og t. d. hval-
vinnslan. Það væri ekki verið
að gefa þessum aðiljum neitt,
heldur aðeins verið að gjalda
þeim þeirra eigin eign, það sem
þeim ber að fá, ef þeir eru jafn-
réttháir öðrum þegnum þjóð-
félagsins. En hvaða vit væri í
því að láta þessa aðilja fá stór-
gróða í beinhörðum peningum
úr ríkissjóði? Þannig kynni ein-
hver að spyrja, og ég myndi þá
svara: Hér er um það að ræða
að koma á réttu bókhaldi í þjóð-
arbúinu, bókhaldi, sem sýndi
mönnum skýrt og greinilega,
hvað borgar sig vel og hvað
niiður eða ekki. Og ég myndi
bæta við: Hefir þú aldrei heyrt
talað um fjármálaráðherrann?
Heldur þú að hann yrði í vand-
ræðum að krækja í sinn skerf
af gróðanum, þar sem um veru-
legan ágóða væri að ræða.
ÖRÐUGLEIKAR A NÝBREYTNI
Ég hefi minnzt á aðalgallana
á núverandi styrkjapólitík. En
margt er ótalið enn. Eitt er það,
að aukin fjölbreytni í atvinnu-
háttum er íslendingum mikil
nauðsyn. Það væri okkur til
mikils gagns að geta skapað nýj-
ar greinir útflutningsframleiðslu.
Eins og nú háttar, verða menn
að leggja árar í bát með allar
tilraunir í því efni, ef varan er
ekki á styrkjalistanum hjá ríkis-
stjórninni. Kunningi minn einn,
forstjóri stórs fyrirtækis, sem
hefir góða aðstöðu um útflutn-
ing, nefndi mér nýlega tvö dæmi
þess, að hann varð að hætta við
tilraunir til útflutnings á varn-
ingi, sem hefði getað orðið álit-
legur, ef han hefði notið sömu
styrkja og algengast er um
sjávarafurðir. Margar smáar til-
raunir í því efni geta á sínum
tíma leitt til góðs árangurs, en
menn leggja ekki út í þær án
styrkja, þegar allur tilkostnaður
hér miðast við hið háa innlenda
verðlag, en þeir verða að selja
þann gjaldeyri, sem þeir kunna
að afla, á opinberu gengi.
Og ekki er allt talið enn, sem
finna má styrkjastefnunni til
foráttu. Fram að þessu hefi ég
að mestu lagt það að jöfnu, hvort
komið væri á réttu gengi eða
jöfnum útflutningsuppbótum,
sem væri nægilega háar til þess
að gera aðal-útflutningsfram-
leiðsluna arðvænlega. Ég hefi
nefnt kostnað og leiðindi af
skriffinnskunni í sambandi við
síðari leiðina sem einn aðalgalla
hennar. Þetta er hvort tveggja
bagalegt, en samt má fleira til
tína. Eitt er það, að viðbótar-
skattarnir, sem ætlaðir eru í
styrkina, verða að vera a. m. k.
jafnháir styrkjunum, ef vel á að
fara, — menn verða að fara að
eins og maðurinn með 100 krón-
urnar, sem ég nefndi að fram-
an, og skattlagði sig um 100 krón-
ur til þess að látast fá 200. Þeg-
ar til þessarar skattheimtu kem-
ur koma alls konar annarleg
sjónarmið.
DEKUR VIÐ VÍSITÖLUNA
Við höfum dæmin fyrir okkur
í bjargráðalögunum. Þar var
yfirleitt lagður 16% skattur á
allan seldan gjaldeyri. Samt er
gerð ein aðal-undantekning fyr-
ir ýmsar brýnar nauðsynjar
framleiðslu til sjávar og sveita,
Þarna er vitanlega aðeins um
dulbúna styrki að ræða, — verið
að leyna því, hve mikinn styrk
útflutningsframleiðslan raun-
verulega þarf. En 16% gjald-
eyrisskatturinn hrekkur skammt
Gamla „bátagjaldeyris-álaginu“
er breytt í ný innflutningsgjöld,
og þau yfirleitt hækkuð mjög
verulega frá því sem áður var.
Nokkrar undantekningar eru
gerðar frá hinum stórfelldu
hækkunum, fyrst og fremst til
að dekra við vísitöluna. En hið
hækkaða gjald lendir samt á fjöl-
mörgum vörum, sem nú mega
teljast til nauðsynja svo að segja
hverrar fjölskyldu í landinu.
GJALDEYRISBRUNNURINN
ÞURRAU SINN
En þrátt fyrir allar þessar
álögur og þrátt fyrir það, að
bankarnir hafa tekið á sig ámæli
opinberra aðilja og skiljanlegar
óvinsældir almennings af því að
reyna að hamla á móti straumn-
um, fer því fjarri að tekizt hafi
að vinna bug á verðbólgunni.
Þótt nýju álögurnar séu háar, er
það ennþá óvíst með öllu, hvort
þær nægja til að standa undir
þeim styrkjum, sem lofað hefir
verið. Og á öðrum sviðum held-
ur stefna peningaþenslunnar
áfram. Eftirspurnin eftir^ erlend-
um gjaldeyri, og einkum frjáls-
um gjaldeyri, fer langt fram úr
því, sem nokkur tök eru að
sinna.
Æskilegasta lækningin væri
sú að geta stöðvað verðbólguna
innanlands og komið á heilbrigðu
gengi, en hætt er við að
það verði ekki gert í einni svip-
an. En unz það verður gert, verð-
ur að finna önnur ráð til að
draga úr innflutningnum. En þar
hefir styrkjastefnan komið okk-
ur í einkennilega sjálfheldú. Ef
stöðvaður er innflutningur á
því, sem við mættum helzt án
vera, eru það einmitt vörurnar,
sem drýgstan skilding gefa í út-
flutningssjóð, og þá stöðvazt
styrkirnir að sama skapi. En það
verða menn að gera sér ljóst, að
takmörk eru fyrir því, hve lengi
unnt er að dæla vatni úr þurr-
ausnum brunni. Ef ekki er reynt
að beina rás viðburðanna á
rétta braut í tæka tíð, hlýtur
svo að fara, að ekki verði unnt
að hafa stjórn á henni og að at-
vikin sjálf taki enn óþyrmilegar
í taumana en þurft hefði að
Um sýningu Kristjáris
Davíðssonar
ÞEGAR ég leit í Morgunblaðið
í dag og rakst á „presentasjón"
blaðsins á Kristjáni Davíðssyni,
þá kom mér í hug að ekki alls
fyrir löngu sá ég kvartað undan
því á prenti, að ísland ætti engan
portretmálara.
Þessi umkvörtun stafar af
vissri tegund seigdrepandi nær-
ingar, því ísland á þortretmál-
ara og var búið að eiga hann í
mörg ár, þegar kvörtunin var
látin á þrykk út ganga. Til þess
að ganga úr skugga um, að Krist-
ján hefði ekki vent sínu kvæði
í kross í millitíðinni, þá skrapp
ég niður í Aðalstræti til að at-
huga sýningargluggann. Slíkt
reyndist óþarfi, en ferðin borg-
aði sig engu að síður.
í þessum málverkum sínum er
Kristján dálítið upp á kant við
skynsamlegar aðferðir til að búa
til málverk, en það virðist ekki
koma að sök, þótt viðbúið sé að
einhver skarpur hugsuður kunni
Cullíois leggur frá Iandi.
„Gullfoss" hefir
flutf 43 þús. far-
þega milli landa
ÞEGAR ms. „Gullfoss“ fór frá
Kaupmannahöfn laugardag. 25. þ.
m., má telja að hann byrji átt-
unda siglingaárið, því í maí 1950
lagði hann upp frá Kaupmanna-
höfn í fyrstu ferðina til íslands.
í þau sjö ár, sem skipið hefur
verið í förum, hefur það nær ein
göngu siglt milli Reykjavíkur og
Kaupmannahafnar með viðkom-
um í Leith. Þó var skipið leigt
frönsku fyrirtæki einn vetur 1950
—1951 og var þá í förum milli
Bordeaux og Casablanca og eina
ferð héfur skipið farið til Mið-
jarðarhafslanda með farþega og
vörur.
Eins og drepið hefur verið á,
hafa ferðir ms. „Gullfoss“ eink-
um verið milli Reykjavíkur,
Leith og Kaupmannahafnar, þar
til á síðastliðnu hausti að áætl-
un skipsins var breytt nokkuð
þar sem útflutningur á sjávaraf-
urðum til meginlands Evrópu
hafði aukizt svo verulega að þau
skip Eimskipafélagsins, sem sér-
staklega var beint til slíkra flutn
inga og byggð eru með frystilest-
um gátu ekki annað flutningun-
um og varð því að ráði að breyta
áætlun „Gullfoss" sem einnig er
byggður með frystilest, á þann
veg að fella niður viðkomur í
Leith á leið til Kaupmannahafn-
ar en láta skipið þess í stað koma
við í Hamborg. Með því fyrir-
komulagi þótti sýnt, að nýta
mætti betur frystilest skipsins,
sem og reynd hefur á orðið, auk
þess sem annað lestarrými skips-
ins hefur flutt skreið, fiskimjöl
og aðrar útflutningsvörur til
Hamborgar.
í sumar verður hins vegar aft-
ur tekið upp sama fyrirkomulag
á ferðum m.s. „Gullfoss'1 og und-
anfarin ár, þannig að skipið siglir
milli Reykjavíkur, Leith og
Kaupmannahafnar. Yfir sumar-
tímann eru farþegaflutningar
meginatriði og er skipið þá jafn-
an fullt með farþegum. Þrátt fyr-
ir auknar og bættar flugsamgöng
ur virðist sá hópur manna alltaf
stór sem fremur óskar, sér til
hvíldar og ánægju að ferðast sjó-
leiðis. Þetta má bezt marka af
því, að sl. ár voru farþegar með
,Gullfoss‘ fleiri en nokkurt ár síð
an skipið hóf siglingar og nú eft-
ir sjö ára siglingar hafa 43 þús.
farþegar ferðazt með skipinu
landa á milli. Þetta virðist ekki
styðja þá skoðun að flugvélarnar
muni í náinni framtíð leysa skip-
in af hólmi með flutning farþega,
enda er oft svo yfir sumarmán-
uðina að ekki er unnt að verða
við beiðnum allra þeii-ra sem
eftir farplássum óska með „Gull-
foss“ og eru þá jafnan margir
sem skráðir eru á biðskrá skips-
ins ef vera kynni að einhverjir
(þeirra sem farpláss hafa)
hættu við ferðina. I sumar eru
flestar ferðir „Gullfoss" fullbók-
aðar farþegum og fækkar nú óð-
um þeim farþegarúmum sem enn
hefur ekki verið ráðstafað. Þeim,
sem hugur leikur á farþegarúmi
með skipinu hefur því verið ráð-
lagt að tryggja sér farmiða með-
an enn kunni að vera möguleikar
a að verða við óskum þeirra.
Vöruflutninga annast „Gullfoss“
jafnframt farþegaflutningum
eins og áður er sagt og hefur skip
ið yfirleitt verið með fullfermi
ai vörum til landsins. Sl. ár voru
vöruflutningar „Gullfoss“ stór-
um meiri en nokkurt annað ár,
samtals hafði skipið flutt um síð-
ustu áramót 120 þús. tonn af vör
um frá því að það hóf siglingar,
þar af 27. þús. tonn á sl. ári.
að leiða hið gagnstæða í l.j^,
þegar minnzt varir. Mig réi.iar
eitthvað í að hafa séð mynd eftir
Kristján, er hann nefndi Smáljón
í prófíl. Eitt sinn olli sú mynd
mér dálitlum heilabrotum um
lífið og tilveruna og þótt skömm
sé frá að segja, hafði ég lista-
manninn stöðugt grunaðan um
að snúa bæði myndinni og nafn-
inu öfugt, a. m. k. var eitthvað
gruggut við þá mynd. T.d. var
prófíll ljónsins áberandi frjáls-
lega teiknaður, en það skal tekið
fram myndinni til málsbóta, að
hún hafði ekkert við sig, sem
stangaðist á við þá kenningu að
mynd geti verið falleg, þótt hún
sé af litlu sem engu. Menn hafa
réttilega bent á að málverk af
engu hljóti að geta verið fallegt
fjrst ómerkileg hundaþúfa á
borð við Eskihlíðina hefur verið
bendluð við fegurð, svo ekfei sé
minnzt á Esjuna og öll hin fjöll-
in. Hugmyndin er að vísu ískyggi
lega stórbrotin, en hún er þó
alltént skínandi vitnisburður um,
að náttúrunni skeikaði ekki í
undursamlegustu smíð sinni,
mannsheilanum. Taglhnýtingur
þessarar kenningar er sú stað-
reynd, að menn eru ekki á eitt
sáttir um, hvað sé fegurð. Fyrir
bragðið vill brenna við að allar
hugleiðingar um list og fegurð
endi á heilabrotum um fjöll og
fossa og jafnvel vísindi, unz
menn gerast blátt áfram kjaft-
forir og skipa hver öðrum upp í
sveit að skoða landslagið, lang-
lundargeð málarans gagnVart
nóttúrunni er þá þrotið sem eðli-
legt er. Hlutir sem liggja fyrir
hvers manns fótum er óþarfi að
mála, auk þess teflir skynsemi
málarans ekki á tvær hættur,
þar sem ljósmyndavélin er ann-
ars vegar, þótt eineygð sé.
Kristján virðist ekki hafa haft
fjölskrúðugar fréttir af þróun
myndlistarinnar, ellegar að hann
ögrar gervöllu mannkyninu af
ásettu ráði og þróun myndlist-
arinnar ofan í kaupið. Hann mál-
ar fólk, hvað sem tautar og raul-
ar, enda þótt ekki verði þverfót-
að fyrir fólki og er viss með að
þrjóskast við meðan nokkur
hræða er uppistandandi í heim-
inum. Slíkir menn eru ekki á
hyerju strái.
Einu sinni birti ........“ þá
spurningu á forsíðu, hvers vegna
menn máluðu. Það er víst til-
fellið að mismunandi ástæður
knýja menn til að mála. Suma
| langar víst til að verða frægir,
aðrir hugsa um fjárhagshliðina,
þótt undarlegt megi virðast, og
enn aðrir um hvorttveggja og
meira til. Einstaka maður fæst
við að bjarga því sem bjargað
verður af heimslistinni, en rúss-
nesku sósíalrealistarnir láta sér
ekki nægja minna en mannkynið
og heimsmenninguna á einu
bretti, enda hefur aldrei heyrzt
annað en að þeir hefðu nóg fyrir
stafni.
1 einfeldni minni lagði ég þessa
spurningu fyrir nokkra kunn-
ingja mína meðal málara, en út-
koman var alltaf sú þunglyndis-
lega fullyrðing, að þeir máluðu
sjálfum sér til ánægju. Loksias
fann ég það út að með þ$íij|s
orða spurninguna dálítið öðru
vísi, gat ég komið þessum sömu
kunningjum mínum í bobba. Ef
maður spyr málara þeirrar spurn
ingar, hvers vegna hann sýni,
þá vefst honum oftast tunga um
tönn og a. m. k. tveir sem ég hef
spurt, tóku þetta heldur óstinnt
upp.
Við lifum á varhugaverðum
Framh. á bls. 23