Morgunblaðið - 29.05.1957, Síða 19

Miðvikudagur 29. maí 1957
MORCVNBLAÐ1Ð
Bjartmar Guðmundsson á Sandi:
Við eigum ekki oð lútu
Alþingi útrýmu erninum
SNEMMA á dögum þess mikla
lagasmíðaþings, sem nú situr í
stólum í Reykjavík, var lagt fram
í þinghúsi frumvarp til laga um
eyðingu refa og minka. Margur
maður mun þá hafa vaknað til
vonar um að nú yrði gerð gang-
skör að því að fækka eða jafnvel
útrýma því skaðræðiskvikindi,
minknum, er fávísir menn fluttu
inn í þetta land fyrir 2—3 áratug-
um. Allir hugsandi menn hafa
lengi séð að landplága sú ógnar
nú öllu fuglalífi hér, einnig laxi
og silungi og því næst alifuglum
og unglömbum.
En þá þegar varð það heyrum
kunnugt að frumvarpshöfundar
voru haldnir eitrunardellunni frá
1949, minnsta kosti 2 nefndar-
menn af 3. Umræður urðu strax
í blöðum, einkum Morgimblað-
inu og Tímanum, um þetta atriði.
Lögðust flestir merkari menn,
er um þetta skrifuðu, á þá sveif
að skyldueitrun væri óhæfa, bæði
vegna aðferðarinnar sjálfrar,
vegna skaðsemi hennar gagnvart
fágætum fuglum og vegna tak-
markaðs árangurs í því efni, sem
hún átti að áorka, þ. e. að fækka
bitvörgum og villiminkum.
Héldu nú flestir að umbótalið
þjóðfélagsins, þingið, mundi
svigna fyrir rökum og nema eit-
urbyrlunarákvæðin burtu úr
þessum annars þarfa lagabálki
Jú, Alþingi svignaði að vísu. Og
kappar þar I sveit virðast hafa
farið á annað hné í vörninni, eins
og stundum verður um þá, er
erfitt eiga með að verjast falli í
kappglímu. Þingfréttamaðurinn,
Helgi, sagði nýlega skýrum og
föstum orðum að þannig væri
komið þessu máli að hreppsnefnd
ir skuli að vísu skyldugar að eitra
um heiðar og heimahaga, fjörur
og framdali út og suður og landið
allt um kring. En undanþágu frá
þeirri skyldu eigi þó að veita þar
sem hætta sé á að útrýmt verði
sjaldgæfum íuglategundum. Hér
er líklega átt við Barðaströnd,
Breiðafjarðareyjar og Isafjarðar-
sýslur, aðra eða báðar. Kannske
þó bara einhverja bletti í þessum
landshlutum. En þarna eru þrír
einu varpstaðir arnanna, sem til
munu vera á íslandi. Ekki hefur
þó enn heyrzt að þeim sé bannað
með lögum að fljúga út fyrir viss
landamerki. Enda mundi það
tæplega duga til vegna ólög-
hlýðni þeirra, nema þá ef Páll
Zóphaníasson væri sendur vest-
ur til að klippa af þeim væng-
ina.
Lágfóta greyið er slæm í landi,
bæði í búfé manna og fuglum.
Þó er hún barnaleikfang við að
eiga samanborið við hitt kvikind
ið, minkinn. Hún hefur lifað hér
í landi lengur en sögur fara af
og lengi samtíða henni mikill
fjöldi margs konar fugla, þar til
mönnum tókst að fækka þeim
raunalega mikið. Minkurinn er
eftur á móti innflutningsvara og
svo aðgangsfrekur að fátækt og
fáskrúðugt dýralíf, þ. e. fuglar og
fiskar, fá þar enga rönd við reist.
Á öllum tímum íslandsbyggðar
hafa menn lagt allt kapp á að
eyða refxmum með öllum finn-
enlegum ráðum, af því þeir þóttu
taka of mikinn skatt af lambfé
og veiðifuglum. Þetta hefur á öll-
um tímum tekizt, svo að mikinn
usla hefur refurinn aldrei gert,
og það án eiturlyfja lengst af.
Hér eftir á það að vera enn auð-
veldara en hingað til, með öllum
þeim tækjum, sem herra jarðar-
innar á yfir að ráða, en refurinn
engin til varnar önnur en vits-
muni sína, sem að visu eru ann-
álaðir.
Á síðustu árum mun tófu þó
hafa fjölgað eitthvað, af því að
henni hefur tekizt að nema lönd
á útskögum og strandlengjum,
sem menn eru nú flúnir frá. Með
ástundun er þó auðvitað vel
hægt að vinna hana þar með veiði
teekjum nútímans eins og annars
staðar. Þar á ekki heldur að þurfa
eitrun til. Og eins og að er vikið
áður munu minkar ekki taka agn,
hvorki eitrað né óeitrað. Þess
vegna er verra en þýðingarlaust
að semja lög um eyðingu hans
□---------------------□
Síðari hluti
□---------------------□
með stryknineitri eins og laga-
greinina 1949, sem manni skilst
að eigi enn að ganga aftur. Það
vekur líka furðu að heyra um
það talað sífellt að verðlaun skuli
vera mun hærri fyrir að vinna
tófu heldur en mink. Þetta ætti
að vera þveröfugt. Minkurinn er
landplága. Refirnir eru tiltölu-
lega meinlítil grey og viðráðan-
legir samanborið við hin kvik-
indin.
Fyrir 30 árum kom út bók í
Kaupmannahöfn eftir náttúru-
fræðing, Bent Bergi að nafni:
De sidste Örnene. Höf., sem er
Svíi, segir að þá séu í mesta lagi
20 pör af haförnum í Svíþjóð og
haldi sig helzt á skógivöxnum
smáeyjum. í Englandi, Frakk-
landi og Hollandi eru þeir þá út-
dauðir. En fáeinir eru þá til í
Danmörku og Þýzkalandi. Fimm-
tíu árum áður voru þessir fugl-
ar algengir í Svíþjóð að dómi
þessa fuglafræðings, sem er heit-
ur unnandi náttúrufegurðar og
villidýra. „En þeir voru skotnir,
ernirnir“, segir Bent Bergi, „tekn
ir í boga og drepnir á eitri. Víst
hefðum við haft ráð á að fóðra
fáeina á særðum sjófuglum, sem
liggja dauðvona og ósjálfbjarga
eftir högl okkar og byssukúlur
um alla firði og skerjagarða.
Það gæti verið þeirra hlutverk
að stytta kvalastundir þessara
vesalinga, sem við menn höfum
farið svona með. Við hefðum líka
not fyrir fáeina við að eyða sjúk-
um fiskum og vonlitlum spen-
dýrum á landi. Þetta allt er hlut-
verk arnarins í tilverunni. Og
einhvern tíma munum við líka
vakna til meðvitundar um, að það
er sjón að sjá örn með útþönd-
um vængjum yfir sænsku landi,
og að sú sjón er meira virði en
fáeinar geddur eða hérar. En
græðgi okkar að drepa allt, sem
selja má eða eta, ellegar virða
til hagsmuna á einn eða annan
hátt, er svo takmarkalaus að hún
hefur blindað okkur fyrir öllu
oðru. Þess vegna erum við að
tapa erninum eins og við höfum
misst bifurinn og villihreininn.
Og rétt á eftir kemur röðin að
birninum, gaupunni, krónhirt-
inum og elgnum".
Það þarf ekki að bæta miklu
við þessi hryggðarorð Svíans.
Þorsteinn Einarsson hefur oftar
en einu sinni vakið máls á með-
ferð okkar Islendinga á olíu, sem
látin er flæða út í sjó og flýtur
þar síðan um og útatar sjófugla,
svo þeir veslast upp og deyja að
lokum ömurlegum dauða. Ætli
að þar væri ekki verkefni fyrir
fáeina erni að hreinsa þetta úr
vegi og „blása í það dauðans
anda?“
Skilorður maður sagði mér ný-
lega að hann ætti eða hefði átt
æðarvarphólma í grennd við eitt
þeirra fáu arnarhreiðra, sem enn
eru til hér á landi. Vor eftir vor
sat hreiðurbúinn á stapa sínum
hátt uppi og horfði sínum arnar-
undirréttur og ha-stiréttnr
Löggiltur dómtúlkur og
skjalþýðandi i ensku. —
Smiðjustig 4. Simi 80332
og 7673.
augura yfir varphólmann og lét
varpið afskiptalaust. Fisk hafði
hann nægan til heimilis síns á
grunnvatni og sjálfsagt eitthvað
af sjófuglum í sama ástandi og
Svíinn lýsir í heimalandi sínu
1927.
Frá því skömmu eftir aldamót
cg þar til nú fyrir 3—4 árum,
sáust aldrei ernir hér um slóðir.
Svona voru þeir gjörhorfnir, þeg-
ar refaeitruninni var hætt. Nú
ber það við að einn og einn
sveimi hér um loftin og tylli sér
jafnvel niður á hraundrang eða
fjörustapa. Síðast í gærkvöldi sá
ég einn hátt í lofti og stefndi
hann til austurs. Og gæti hann
nú gjarnan verið kominn alla leið
á Austfjörðu. Eg hugsa að hann
hafi verið að sýna, að það skiptir,
ekki miklu máli hvort eitruðu
rjúpurnar eru bornar út í kjör-
dæmi Sigurvins á Barðaströnd
eða 1 Múlasýslum í kjördæmi
Páls, ellegar þá einhvers staðar
þar á milli. Fuglar himinsins eru
skapaðir með vængjum og munu
halda þeim svo lengi sem við
menn ekki útrýmum þeim með
öllu.
Séu 20 ernir til í landi okkar
— og jafnvel þó færri væru —
geta þeir enn fjölgað sér og orðið
dálítill stofn. Margt bendir til að
þeim hafi fjölgað eitthvað á sein-
ustu árum.
Ekki að ræna þá eggjum, ekki
að skjóta þá, ekki að eitra.
Sé þetta ekki gert fjölgar þeim
af sjálfu sér.
En lögboðin refaeitrun útrým-
ii þeim. Og það alveg jafnt, þó
einhverjar undanþágur verði
gerðar fyrir tiltekin svæði.
Sandi, 9. maí 1957
Bjartmar Guðmundsson.
Mótatimbur
ónotað til sölu.
Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda.
Hafnarhúsinu.
B.S.S.R.
Til sölu fiögurra herbergja íbúð í Vogahverfi.
Félagsmenn, er óska að kaupa íbúðina, snúi sér til skrif-
stofunnar, Hafnarstræti 8, fyrir 4. júní.
Stúlkur
Stúlkur vantar nú þegar eða um mánaðamótin til eld-
hússtarfa og afgreiðslu.
Uppl. í síma 9702.
Manabar Hafnarfirði
Báfur til solu
Til sölu er vélbáturinn Svanur ÍS-275, sem er 4 tonna
dekkbátur. Báturinn er með 14—18 hestafla F. M. véL
Bátur og vél er í góðu lagi og tilbúinn til veiða. Veiðar-
færi geta fylgt. Upplýsingar í síma 82455 og hjá eiganda
bátsins Hjalta Þorsteinssyni, síma 39, Flateyri.
AD UPPFYLLA
ÞARFIRIBNADAR
HEIMSBYGGBARINNAR
og saingangna hennar, hefir frá upphafi verið takmark ffiCSÍF fyrirtœkjanna. En slíkt verðurekki gert tneé
einni legagerð. Ólík leg henta hinum ýmsu aðstæðum.
fflCSíF hefir meðal annars haft frumkvæði að byggingu:
. hvelfdra kúlulega, sera laga sig sjálfkrafa eftir öxlinura og þola þvf sraá skekkju á honum eða leghúsinu.
• hvelfdra keflislega, sem laga sig einnig eftir öxlinum og hafa meira miðlægt (radiell) burðarþol en nokki*
önnur legagerð og mikið áslægt (axiell) burðarþol.
• hólk-keflislega (cylindrisk), sem gerð eru fyrir mikinn miðlægan þunga samfara miklum hraða.
. hvelfdra keflis-þrýstilega, sem þola mikið áslægt álag samfara tiltölulega miklum snúningshraða.
Auk þessa framleiðir ffiCgíF m. a. einraða kúluleg með þéttum eða gisnum kúlum, burðar-þrýstileg (vinkih
kontakt), keilukeflisleg og þrýstileg - mörg þeirra endurbætt af ffiCSíF - leg frá 10 mm. utanmáli til
rúmlega 1400 mm., leg, sem þola 100.000 sn/mín. ng leg með rúml. 2000 smálesta burðarþoli við lítinn
snuningshraða. Heildar framlciðsla fflCSÍF býður yður fjölbreyttara úrval en nokkur annar getur boðið.
Meðal þeirra 8000 tegunda og stærða, sem ffiCSF framleiðir finnið þér nú og framvegis hvarvetna hið rétU leg!
Binkaumbotsmenn á íslandi síðan 1920
Kúlul«gasolon h/f
Coraartrwtí J Reykjovfk Simi 3991 Pétlbóff 399