Morgunblaðið - 06.09.1957, Page 9

Föstudaffur fi. sept. 1957
MORnvisnr 4oið
9
Um hvað er harizt í norsku
kosningunum 7 okt.
Noregsbréf frá Skúla Skúlasyni
Osló, 1. sept. j
VILJI einhver spyrja: um hvað
tala og skrifa Norðmenn mest
þessa daga? þá er því auðsvarað.
Umræðuefnið er aðallega kosning
ar — og klám. Eftir rúmar fimm
vikur ganga háttvirtir kjósendur
í kjörklefann og strika við list-
ann sinn. En hvað hitt umræðu-
efnið snertir þá er tilnefnið til
þess hin mjög umtalaða bók Agn-
ars Mykle, „Rauði rúbíninn", sem
saksóknari ríkisins gerði fræga
í vetur sem leið með því að krefj
ast þess að sagan yrði gerð upp-
tæk og — þegar því fékst ekki
framgengt — afréð að höfða nrál
gegn Mykle og útgefanda bókar-
innar, Haraldi Grieg f.h. Norsk
Gyldendal. Nú hefjast málaferlin
16. september og umræðurnar um
„Rúbíninn" hafa aldrei verið heit
ari en nú. Pílatus spurði emu
sinni „Hvað er sannleikur? en
Óli norski ber saman hnefunum
og spyr „Hvað er klám?“ Og það
er öllu meiri hiti í þeirri deilu
en stjórnmáladeilunni.
Og svo er líka talað um veðrið.
Fyrir nokkrum árum ætluðu
þurrkarnir allt að drepa á austur
landinu — mestu búskaparbyggð
um Noregs — svo að bændurnir
þurftu að fá styrk til að kaupa
hey norðan úr landi. í sumar lief-
ur hins vegar verið sífelldur rosi
austanfjalls, eins og oft vill verða
þegar vel viðrar heima á Fróni,
og enn rignir hann. Síðustu þrjár
vikurnar hefur úrkoman stórauk-
izt og undantekning ef sólar nýt-
ur hálfan dag. Það er raunaleg
sjón að sjá kornið á ökrunum ger
fallið og heyið nauðhrakið og
mórautt. Það, hefur jafnvel ekki
tekizt að verja það á hesjunum.
Verst hefur tíðarfarið verið hin-
um frjósömu byggðum kringum
Osló og á suðurlandinu, í Egða-
fylkjum báðum og sunnanverðri
Þelamörk. Víða hafa orðið flóð,
sem gert hafa tjón, jafnvel í Osló
sjálfri. Á Drammensveien hafði j
afrennslið ekki við að taka á móti
úrkomunni, svo að þar varð vatn
í klof í einni lægðinni, en kjall-
arar fylltust. Tjónið af þessum
flóðum er metið á nokkrar
milljónir króna. En um tjónið af
uppskerubrestinum liggja engar
skýrslur fyrir ennþá.
Hverju lofa flokkarnir? — Á
því þingi, sem nú hefur fengið
lausn, í náð, sátu 27 hægrimenn,
14 bændaflokks, 14 kristilega
flokks, 15 vinstri, 77 verkamanna
flokks og 3 kommúnistar. Stjórn-
arflokkurinn má því ekki rnissa
nema 3 sæti til þess að komast
í minnihluta, eða 6 ef kommún-
istar styðja hann. Við síðustu
kosningar missti hann átta sæti.
Andstæðingarnir gera sér því
meiri vonir en áður um að ein-
veldi verkamannaflokksins verði
hnekkt við næstu kosningar, en
þessi flokkur hefur nú raunveru-
lega farið með löggjafarvaldið í
22 ár. En þó flokkurinn' kæmist
í minnihluta eru harla litil líkindi
til þess að hann missti stjórnar-
forustuna. Hann verður eftir sem
áður langstærsti flokkur þingsins,
en andstæðingarnir hins vegar
svo sundurþykkir að harla litlar
líkur eru til þess að þeim mundi
takast að koma samsteypustjórn
á laggirnar.
Allir flokkarnir hafa n.ú birt
stefnuskrár sínar, sem allar eru
úttroðnar af fleski og fagurgala.
Skal nú leitazt við að tilfæra
kjarnann úr því, sem hver flokk-
ur um sig lofar háttvirtum kjós-
endum.
Verkamannaflokkurinn. _______
Stjórnarflokkurinn bendir á að
þau 22 ár, sem hann hefur haft
völdin hafi verið framfaraár, sér-
staklega síðustu 12 árin frá stríðs
lokum. Framleiðsla þjóðarbúsins
hafi aukizt meir en í flestum öðr-
um löndum og atvinnuleysi sé
ekkert. Þess vegna beri að halda
í horfinu og í sömu átt. I atvinnu
málum er stefnan: 1) Aukning
iðnaðar og bygging vatnsorku-
vera, 2) hröð aukning skipastóls-
ins, 3) skipulögð „rationalisering"
í landbúnaði, skógariðju og fisk-
veiðum, 4) nýrækt 10.000 hektara
á ári, 5) framhaldandi umbætur
fiskiskipastóls og fiskiðjuvera, og
6) efling skógræktar á vestur-
landi, í Þrændalögum og Norður-
Noregi. Sérstök áherzla skal iögð
á eflingu atvinnuveganna í illa
stæðum byggðarlögum.
Þá er og heitið því, að hraðað
skuli byggingu fleiri skóla og
rannsóknarstofnana og að minnst
100.000 íbúðir skuli byggðar á
næsta kjörtímabili (í því sam-
bandi er þess getið, að ein milljón
landsbúa eigi nú heima í íbúðum,
sem byggðar hafa verið eftir
stríð). Þá er og endurtekið loforð
sem andstæðingunum þykir hafa
verið vanefnt frá kosningunum
1953, um byggingu sjúkrahúsa,
hvíldarheimila, geðveikrahælaog
framlög til barnaverndar, ma-ðra
hjálpar, stoðar við gamalt fóik og
ofdrykkjusjúklinga. Ennfremur
er heitið meiri framlögum til
ellistyrks og öryrkjatrygginga.
Og loks kemur loforð um að
vinnutíminn skuli lækka niður í
45 stundir á viku.
Einnig lofar flokkurin að gera
ráðstafanir til að halda verðlag-
inu í skefjum, og jafnframt að
rannsaka skatta- og tollafyrir-
komulagið. Þess má geta, að flokk
urinn segist hafa komið réttlát-
ari skipting þjóðararðsins á, en
áður var.
— Eins og marka má af þessu,
er flokkurinn vel ánægður með
sín handaverk og óspar á loforð,
sem flest voru að vísu gefin fyrir
fjórum árum, en dregizt hefur
að efna þau að fullu, og sum ekki
til hálfs.
Bændaflokkurinn, sem ég tel
vera lang-íhaldsamasta stjórn-
málaflokk Noregs og síngjarnast
an leggur aðaláherzluna á stöðv-
un verðbólgunnar í orði, en á
borði hefur hann hins vegar
reynzt drýgstur allra í því
að knýja fram verðhækkun á
öllu því, sem bændur hafa að
selja. Vegna þess að ríkisstjórnin
streitist við að halda vísitölunni
niðri, kemur þessi verðhækkun
þó ekki niður á neytendum mjólk
urafurða, því að allt er greitt
niður, enn freklegar en nokkurn
tíma hefur þekkzt áður. Þannig
greiðir ríkissjóður nú niður hvern
mjólkurlítra, sem neytendurn er
seldur fyrir 50 aura, þannig að
verðið til bænda er nær helmingi
hærra en söluverðið er. Annað
dæmi enn ferlegra varð ég var
við núna á dögunum. Ég spurði
eftir osti, sem kostar kr. 7.55 í
búð, en húsfreyja kaupmannsins,
sem varð fyrir svörum, kvaðst
ekki selja hann, því að bændur
sem leggja mjólk sína inn í mjólk
urbúið á Nesbyen, gætu fengið
þessa sömu osttegund keypta fyr-
ir — segi og skrifa tvær krónur
kílóið. „Og við getum ekki gert
okkur að athlægi hjá viðskipta-
vinum okkar með því að heimta
nær ferfalt verð fyrir ostinn, á
við það sem hann er seldur í
mjólkurbúinu", sagði frúin.
„Þess vegna seljum við hann alls
ekki“.
Þetta er lítið sýnishorn af dekri
stjórnarinnar við bændur, núna
undir kosningarnar. En vitanlega
er bændaflokkurinn í stjórnar-
andstöðu fyrir því. Meðal „stefnu
mála“ hans undir kosningatnar,
ef um stefnumál væri að ræða hjá
flokki, sem veit að hann verður
engu áhrifameiri þótt stjórnar-
skipti yrðu, en hann hefur verið
í tíð núverandi stjórnar, má nefna
þetta: Hann vill stöðva verðbólg-
una (það vilja allir flokkar), hann
vill afnema hallann á utanríkis-
verzluninni, safna gjaldeyris-
forða, afnema (smátt og smátt)
niðurgreiðslurnar og afnema sölu
skatt á nauðsynjavörum, létta út-
svarsbyrði í sveitafélögum og efla
framleiðslugetu landbúnaðar,
skógarhöggs og fiskveiða.
Flokkurinn bendir á, í kosninga
spjalli sínu, að dýrtíðin hafi auk-
izt um 53% í Noregi síðustu átta
árin, og þó hafi á sama tíma verið
varið 5.000 milljónum kr. til nið-
urgreiðslu á nauðsynjum. Ástæð-
an til þessa er frá sjónarmiði
bændaflokksins sú, að stjórnin
hafi í fjármálaráðstöfunum sín-
um enga tilraun gert til þess að
Það hefur barizt gegn vítistrú
Hallesby prófessors og heimatrú-
boðinu, en sú barátta hefur kost-
að marga kjósendur, sem gengið
hafa í kristilega flokkinn.
En Kr. fl. hefur orðið furðu-
lítið ágengt í stefnumálum sín-
um, svo sem mannúðarmálurn og
baráttunni gegn áfengisbölinu
o. fl. Hann á það sammerkt með
hinum andstöðuflokkunum, að
hann fær litlu framgengt, í lög—
gjöf eða framkvæmd laga, því að
við stýrið hefur setið stjórn sem
virðist hafa gamla kjörorðið:
„Véf einir vitum“, þó að sá mað-
ur sem mestu ræður í flokknum,
Gerhardsen forsætisráðherra,
hafi jafnan sýnt vilja á því, að
sýna lipurð og tilhliðrunarsemi.
En í hans flokki eru líka mikils
háttar menn, sem vilja beita þing
valdinu — til hins ýtrasta.
Um Kommúnistaflokkinn þarf
ekki að fara mörgum orðum
Lina hans er sú sama sem áður,
og hefur hvergi bognað þó að
hlykkir hafi orðið á stefnu vfir-
boðaranna í Moskvu. Segir flokk-
urinn í stefnuskránni m.a. þetta
„Við Stórþingskosningarnar beit-
um vér okkur fyrir nýrri jafnað-
arstefnu í norskum stjórnmálum
Fulltrúafjöldi norskrar verka-
mannastéttar verður að aukast,
með því að kommúnistar fái
fleiri fulltrúa á þingi“. En
þetta er alls ekki ný krafa,
heldur sú sama, sem allir
flokkar endurtaka við hverj-
ar einustu kosningar. — Þá
’krefjast þeir kommúnistar 40
stunda vinnuviku og hærra kaups
og lægri skatta fyrir alla verka-
menn í iðnaði, siglingum, land-
búnaði og fiskveiðum. — Enn-
fremur þjóðnýtingar á bönkum,
vátryggingarfélögum og stóriðju
fyrirtækj um. Og enfremur af-
vopnunar.
Vinstriflokkurinn bendir á, að
það sé óhollt hverri þjóð að einn
flokkur ráði lögum og lofum ár-
um saman án íhlutunar annarra
flokka. Það hafi reynzt Verka-
mannaflokknum skaðlegt, þvi að
hann hafi algerlega gleymt að
taka tillit til hagsmuna heilla
stétta í þjóðfélaginu. Fram-
kvæmd þriggja stórmála áfell-
ist vinstriflokkurinn verkamanna
stjórnina aðallega fyrir: fjárhags
málin, samgöngumálin og menn-
kjördæmi. — Svo leið og beið
þangað til eftir stríð. Þá bættust
flokknum ýmsir ágætir talsm -nn,
ekki sízt skáldið Ronald Fangen.
Við kosningarnar 1945 fékk Kr.
fl. 118.000 atkvæði og átta menn
kosna. Og við síðustu kosningar
186.000 atkv. og var það briðja
hæsta atkvæðatalan, eftir hægri
og verkamannaflokkinn. En
þingmennirnir urðu 14.
Það er grundvallarhugsjón Kr.
fl. að kristin trú og siðgæði eigi
að ráða athöfnum manna, einnig
í öllu því, sem að stjórn þjóð-
félagsins lýtur, og þess vegna
verði viðgangur hans að byggjast
á því, að kjósendur geri ákveðnar
siðgæðis- og þjóðhollustukröfur
til sjálfra sín, og sýni hreinskilni,
mannúð og ábyrgðartilfinningu.
Flokkurinn byggist á þeirri trú,
að kristindómurinn einn geti eflt
slíka kosti í meðvitund almenn-
ings. Og þess vegna er það fyrsta
boðorð flokksins, að börn alist
upp í kristilegum anda, bæði
heima og í skólunum.
Þetta er ákaflega fallegt, og
fjöldi manna í öðrum flokkum
undirskrifar vitanlega þetta höf-
uðatriði í stefnuskránni. En sem
stj órnmálaflokkur hefur Kr. fl.
þó ekki látið til sín taka. Hann er
frjáls gerða sinna í þjóðmálunum
og siglir beggja skauta byr þar,
svo freklega að stundum liggur
við að hentistefnan ráði gerðum
hans. Enda er vart við öðru að
búast. Kjósendur flokksins koma
úr ýmsum áttum, þó aðallega úr
vinstri flokknum — sérstaklega
þeim hluta hans, sem kallaður er
„Osló-vinstri“ — en málgagn þess
flokkshluta er „Dagbladet" í Osló,
sem er bezti boðberi hugsana- og
skoðanfrelsis í Noregi, og hefur
jafnan verið svo, síðan það hóf
göngu sína fyrir nær 90 árum.
Gerhardsen: Heldur hann velli?
draga úr kaupgetunni. Bezta ráð-
ið til að verjast framhaldandi
verðbólgu telur flokkurinn þá,
að draga smám saman úr niður-
greiðslunum, en afnema jafn-
framt söluskattinn á öllum mat-
vörum, en hann er 10% í Noregi.
Kristilegi flokkurinn er þannig
úr garði gerður, pólitískt séð, að
eigi er þörf að gera ýtarlegagrein
fyrir stefnu hans í almennum
þjóðmálum, því hún er meira en
beggja blands. Flokkur þessi varð
til í Hörðalandi 1933 og fékk þá
sinn fyrsta mann kosinn á þing.
Við kosningarnar 1936 fékk flokk
urinn tvo þingmenn - í sama ingarmálin. Hvað fjárhagsmálin
ingshöndum og auki óeðlilega
eftirspurn á ýmsum varningi, ea
hún leiði af sér hækkun vöru-
verðs.
Verðbólguna sé hægast að
stöðva með því, að draga pen-
inga úr umferð með því að hætta
að eyða fé skattgreiðenda í hluta-
bréfakaup og niðurgreiðslur, og
nota þann sparnað til að draga
úr seðlaumferðinni, þannig að
krónugildið verði stöðugt, og efla
skólana í landinu, þannig að sem
flestir fái sem fullkomnasta sér-
menntun undir það lífsstarf sem
þeir hafa kosið sér. Ennfremur
er bent á þörfina fyrir ný geð-^
veikrahæli, en hún er mjög Prýn
i Noregi. Og svo aukin framlög til
samgöngubóta. Og að endingu: að
skattarnir verði lækkaðir.
Margt fleira mætti nefna í
stefnuskrá hægrimanna, sem var
samþykkt á landsfundinum í vor,
og er öllu ýtarlegri eri verið
hefur við undanfarnar kosning-
ar. Enda lét formaður flokksins,
Alf Kjöe þess getið við það tæki-
færi, að þetta væri ekki fyrst og
fremst stefnuskrá stjórnandstöðu-
flokks — heldur gæti hún iíka
oi’ðið stefnuskrá ríkistjórnar, ef
svo bæri undir.
— Um það skal engu spáð enn-
þá. Það er alls ekki ósennilegt,
að verkamannaflokkurinn komist
í minnihluta við næstu kcsr.ingar.
En hitt er öllu ósennilegra, að
hægt sé að sameina Kristilega —,
bænda- og vinstriflokkinn undir
forustu hægrimanna.
Að vísu er sumt sameiginlegt
í stefnuskrám þessara fjögurra
flokka. En það sem af er hefur
það reynzt svo, að tilraunir með
kosningasamband í ýmsum kjör-
dæmum — einkum milli hægri og
bændaflokksins — hafa strand-
að. Og hætt er við að svo mundi
einnig fara, ef fjórir borgaralegu
flokkarnir færu að reyna að
bræða sig saman um stjórn, ef
kosningaúrslitin yrðu þeim í vil.
Frásögnin af deilunni um hitt
hitamálið hér í Noregi núna, nfl.
„Hvað er klám?“ verður að bíða
annarrar greinar.
snertir áfellist vinstrifl. nUver-
andi stjórn fyrir það, að hún hafi
ekki veitt því næga athygli, sem
gerzt hefur í alþjóðafjárhags- og
viðskiptamálum, og þess vegna
hafi norskar markaðsvörur borið
skarðan hlut frá borði. Stjórnin
hafi vanrækt samgöngubætur,
jafnvel þó að fé hafi boðizt til
þeirra frá einstökum aðilum,
þannig að ríkissjóður hafi ekki
þurft að standa undir kostnaðin-
um. „Verkamannaflokkurinn er
flokkur stórra áforma en lítilla
framkvæmda", segir í steínu-
skránni.
Að endingu skal drepið á
stefnuskrá Hægriflokksins, næst-
stærsta flokks þingsins og aðal
andstöðuflokks núverandi stjórn-
ar. „Að varðveita það sem er
sterkt og heilbrigt í þjóðfélaginu,
er grundvallarhugsjón ihalds-
flokks“, segir þar. Vegna gjör-
breytinga í ýmiss konar véltækni
og vísindum er þörfin brýn á því
að fylgjast vel með og líta á við-
fangsefni komandi ára frá nýjum
sjónarhóli. Vér þurfum að not-
færa oss nýjar vélar og tækni,
en til þess þarf nýja fjármáJa-
stefnu, sem hvetur til framleiðslu
aukningar en dregur ekki kjark-
inn úr þeim, sem að henni standa.
í stuttu máli er það stefnan i íjár-
málum.
Kvikmyndin
„Björgunarafrekið
vib Látrabjarg'
EINS og kunnugt er hefur
þýzka Slysavarnafél., Deutsche
Gesellschaft zur Reitung Schiff-
brúchiger, fengið leyfi til að búa
til þýzka útgáfu af kvikmyndinni
Björgunarafrekið við Látrabjarg
og gerðu þeir í því sambandi ýms
ar endurbætur á frummyndinni,
er orðin var mikið slitin og þyk-
ir öllum, er séð hafa að hin þýzka
útgáfa hafi tekizt mjög vel og
á kapt. Barber-Credner fram-
kvæmdastj. þýzka Slysavarnafél.
þar mestar þakkir skyldar, þar
sem hann samdi sjálfur textann
og sá um niðurröðun á efni a£
svo mikilli alúð og nákvæmni að
vakið hefur alveg sérstaka at-
hygli. Hann hefur og einnig sam-
ið sérstakan fræðslubækling um
þetta björgunarafrek, prýddan
mörgum myndum af björgunar-
mönnum og þessum einstaka at-
burði og hefur bæklingi þessum
verið útbýtt í þýzkum skólum
og alls staðar valcið óskipta at-
hygli og hrifningu eins og sjálf
kvikmyndin, sem segja má að sé
nú mjög eftirsótt til sýningar
sem fræðslu- og landkynningar-
mynd.
Unnið er nú að því í Þýzka-
landi að útbúa þessa þýzku út-
gáfu af myndinni með íslenzku
og ensku tali fyrir Slysavarna-
félag íslands undir umsjón
þýzka Slysavarnafélagsins og
að ríkið einbeiti sér að " * 7„í Q « j * s
. , . ”, meo aðstoð Siemsen aðalræðis-
þeim hlutverkum, sem því ber að
manns í Hamborg, en Björn Sv.
sinna, en sletti sér ekki fram i .. , . .
OQrv, . .... , , 11 Bjornsson mun sja um íslenzka
það, sem einstaklmgar hafa haft
með höndum, svo sem atvinnU'
rekstur, hvort heldur er með
stofnun einstakra fyrirtækja eða
með því að gera ríkið hluthafa í
stóriðjufyrirtækjum. — Fyrst og
fremst bindi þetta fé hins opin
bera, þannig að það haldi áfram
að vera í umferð. Þá valdi niður-
textann.
Kapt. Berber-Credner, fram-
kvæmdastjóri þýzka Slysavarna-
félagsins kom í heimsókn til ís-
lands snemma í vor og flaug þá
meðal annars til Látrabjargs í
boði Slysavarnafélags íslands. —
Hans heitasta ósk var að hafa
tal af björgunarmönnunum og
greiðslurnar einnig því, að óeðli- j var hann svo heppinn að geta
lega mikil seðlafúlga sé í almenn- * hitt þá helztu þeirra að máli,