Morgunblaðið - 06.09.1957, Blaðsíða 11

Föstudagur 6. sept. 1957
MOFnrTKfíT 4Ð1Ð
II
Æ
FRAMTIÐIN
FRA S.U.S.
RITSTJÓRI: ÞÖRIR EINARSSON
Magnús Þórðarson stud. jur.:
MÓTIÐ í
MÖSKVU
að fullnægja þörfum og þrám
þjóðanna". Að þessari „ópóli-
tísku“ ræðu lokinni urðu geysileg
fagnaðarlæti, og ekki sízt meðal
þeirra, sem ekkert orð höfðu
heyrt. Mér datt í -hug erindi úr
Paradísarmissi, Satan fylkir liði:
III. grein:
Fyrstu kynni af rússneskum I
stirðbusahætti
Strax fyrsta kvöldið fengum
við að kenna á skipulagsleysinu
eða kannski ofskipulagningunni,
sem einkenndi mótið í ríkum
mæli. Vagnstjórarnir ætluðu
aldrei að finna hótel okkar, og
mjög erfiðlega gekk að raða fólki
í herbergi, enda var bæði til
rússnesk og íslenzk áætlun um
niðurröðunina. Sigraði sú ís-
lenzka eftir tvísýna baráttu. Okk-
ur var ætlaður bústaður á
fimmtu hæð í gífurlega stórri
byggingu. Þótt hótelhverfið væri
beinlínis reist handa erlendum
túristum fyrir stuttu síðan, þá
fyrirfundust hvergi lyftur í hús-
unum. Rússarnir vildu, að við
bærum föggur vorar þegar í stað
upp í herbergi úr forsalnum
niðri, en menn voru svangir og
vildu seðja hungur sitt fyrst.
Litlu máli virðist skipta, hvort
fyrst var gert, en Rússar voru
nú einu sinni búnir að ákveða í
hvaða röð hlutirnir skyldu fram
kvæmdir og voru ekki aldeilis á
því að láta sig. Þannig mátti
aldrei hnika til neinu smatriði,
án þess að það kostaði langt
rifrildisþras við leiðsögumenn-
ina, sem álitu bersýnilega, að allt
skipulagið hlyti ella að hrynja
í rúst. Nú stilltu Rússar sér í
þéttan hnapp við töskurnar, með
Ivanoff fyrrv. sendiráðsritara
hér heima í broddi fylkingar, og
vörnuðu mönnum útgöngu. ís-
lendingar stóðu í kös í stigunum
og æptu: „We want to eat, eat,
eat!“ Einhver hrópaði fyrirskip-
un efst úr stiganum um að menn
ættu að hlýða íslenzku farar-
stjórninni en ekki hlusta á Rúss-
ana. Loks brast okkur þolinmæð-
ina, enda var þrýstingurinn á
þeim, sem neðst stóðu, orðinn í-
skyggilegur, og þrengdum okkur
framhjá bálreiðum túlkunum. Að
máltíð lokinni keifuðu menn svo
í rólegheitum með töskurnar upp
alla stigana. Nú vildu margir
taka sér bað, en það var hæg-
ara sagt en gert. í þessu ný-
tízku hóteli voru ekki nema sex
karlaböð og eitt kvennabað fyrir
mörg hundruð manns. Frágang-
ur hússins var mjög lélegur, enda
minntist jafnvel einn Norðmann-
anna á það í blaðinu „Festival“.
Opnunarhátíð'in
Næsta morgún söfnuðust þátt-
takendur allra þjóða saman á
torgi einu norðarlega í borginni.
Okkur var hrúgað upp á vöru-
bíla, og síðan ekið í gríðarlangri
lest til Lenin-cirkussins, sem er
syðst í Moskvu. Fáklæddum meyj
um með fána í höndum var ekið
á mótorhjólum milli bílanna.
Göturnar, sem við ókum um,
voru bókstaflega troðfullar af
fólki, sem veifaði okkur af mikl-
um innileik og hrópaði ýmist
mír eða drúsba. Við vissum að
mír þýðir friður, en drúsba höfð-
um við ekki heyrt áður. Sumum
heyrðist fólkið æpa „krúska!" og
kölluðu það á móti. Seinna frétt-
um við, að drúsba merkti „vin-
átta“. Annað veifið ókum við
fram hjá kallhópum, sem hróp-
uðu „Reykjavík — Moskva,
Reykjavík — Moskva“, og stóð
ekki á fslendingum að taka und-
ir. Almenningur virtist hafa
mjög gaman af að taka í hend-
urnar á okkur og fagna okkur
enda hefur fæst af honum séð út
Festivalið
lendinga fyrr á ævi sinni. Það
má því nærri geta, hvert ævintýri
þetta hefur verið fyrir folkið.
Mér var sagt, að um hálf milljón
manns hafi komið til Moskvu ut-
an af landi til þess að vera við-
statt hátíðahöldin.
Nálægt Lenin-leikvanginum
vorum við látin stíga niður af
bílunum, því að ætlunin var að
ganga seinasta spölinn í skipu-
legri fylkingu. Illa gekk að
fylkja íslendingum, og sögðu
finnskir þátttakendur, sem ekki
nenntu að taka þátt í opnunar-
hátíðinni en kusu heldur að horfa
á hana í sjónvarpi, að skemmti-
legasta atriðið hefði verið að sjá
okkur fylkja liði. Meðan á þessu
stímabraki stóð, gengu ýmsar
fylkingar fram hjá okkur, þeirra
á meðal Egyptar, sem báru tröll-
aukna mynd af Nasser ofursta
fyrir sér. í sama mund gengu
Indverjar fram hjá okkur hinum
megin. Hristu Egyptar þá Nasser
sinn og hrópuðu „Nehru — Nass-
er, Nehru — Nasser". Indverjar
urðu hálfhvumsa við, en brostu
þó vandræðalega við Egyptum.
Að lokum seig flokkurinn af
stað, fremstir þeir, sem ætluðu
að ganga inn á sjálfan völlinn, en
aftast þeir okkar, sem ætluðu
einungis að vera áhorfendur. Iv-
anoff átti að vísa okkur til sætis.
Þegar inn í cirkusinn kom, hvarf
hann okkur þó sjónum, og sá
ég ekki betur, en að hann gengi
með íslendingum inn á völlinn.
Lentum við nú í miklum villum
og þrengingum undir forustu
rússneskra leiðsögumanna, sem
ekkert vissu, en tróðust með okk
ur út og inn. Að lokum tókst
að finna eihhver sæti handa okk-
ur, þó ekki hin réttu, og var
þá lítil drúsba eftir í okkur.
Hver þjóð gekk inn undir fána
sínum. Ekki veit ég, hve margar
þjóðir áttu „fulltrúa“ þarna.
Festivalblaðið segir 29. júlí, að
þær hafi verið 149, en í sama tbl.
stendur á öðrum stað, að þær
hafi verið 122. 12. ágúst telur
blaðið þær vera 131, en á öðrum
stað í sama blaði eru þær sagð-
ar 120. 14. ágúst eru þær orðnar
127. Mér er nákvæmlega sama,
hve mörg þjóðerni voru þarna
á vellinum, en þetta dæmi sýnir
Ijóslega þá erfiðleika, sem Rúss-
ar virðast eiga við að stríða,
þegar þeir eiga að gefa upp rétta
tölu.
„Friður og vinátta"
Þegar ísraelsmenn gengu inn á
völlinn, höfðu Egyptar tekið sér
stöðu í skugga Nassersmyndarinn
ar. Þegar Gyðingar nálguðust
þá, öskruðu hinir síðarnefndu:
„Nasser, Nasser", og skóku mynd
ina grimmilega framan í ísrael-
íta, sem námu staðar og felldu
fána sína, meðan þeir ráðguðust
saman. Krúsjeff stóð á fætur í
stúku sinni og hefur sjálfsagt
verið órótt, enda ekki þokka-
legt afspurnar ef nýtt heimsstríð
brytist út á þingi friðar og vin-
áttu. Að lokum tókst að sefa Nass
eræskuna, svo að Gyðingar hættu
við að yfirgefa völlinn.
Frá einhverju Mið-Ameríku-
ríkjanna var aðeins einn þátt-
takandi. Þegar hann hafði gengið
nokkurn spöl inn á völlinn, seild
ist hann ofan í vasa sinn, dró það-
an upp rytjulega dúfu, sem hann
þeytti upp. í loftið. Hún fleygðist
dauðskelkuð upp í himininn og
sóst aldrei síðan, en mannfjöld-
inn laust upp geysilegu friðar-
orgi (þarna voru eitthvað á ann-
að hundrað þúsund manns)>A-
líka skemmtiatriði höfðu margir
þátttakendur í frammi, og alltaf
þótti mönnum jafngaman.
Þegar allir voru komnir inn,
hófust ræðuhöld, og var mér sagt,
að sá, sem talaði fyrir hönd
evrópskrar æsku, hefði ekki
gleymt að barma sér yfir Kefla-
víkurflugvellinum í tölu sinni.
Síðastur talaði Vorosjiloff. Við
sátum innan um eintóma Rússa,
og sá ég ekki einn einasta þeirra
hlusta á forseta Æðsta ráðsins,
heldur rópuðu þeir á milli og
spjölluðu saman. Fólk skemmti
sér við að búa til pappírsskutlur
og þeytti þeim á milli sín, og var
það einna bezta skemmtiatriðið
á hátíðinni. Vorosjiloff sagði m.
a., að Rússar hefðu „aldrei og
myndu aldrei neyða skoðunum
sínum og hugsjónum upp á aðra“
(!) Hann kvað sigra sósíalismans
ekkert undarlega, því að þeir
væru skv. „lögmáli, sem stjórnar
hinni sögulegu þróun þjóðfélags-
ins, og sósíalisminn er framfara-
sinnaðasta þjóðfélagskerfi ver-
aldar, sem hentar bezt til þess
„Gall þá geysihvellt
glymjandi málmur,
og herinn hrópaði:
húrra! gjörvallur..........
Nú urðum við að hrökklast úr i
sætunum og þvældumst allt nið-
ur á botn cirkusgryfjunnar, og
einhver stærsta cirskussýning ver
aldar hófst. Ógurlegum dúfna-
fjölda var sleppt lausum á áhorf-
endur úr búrum sínum. I 13. tbl.
„Festivals" eru þær taldar yfir
40 þúsund, en í 18. tbl. eru þær
ýmist taldar 25001 eða 27001.
Flestar voru hvítleitar, en marg-
ar ærið skuggalegar, og var það '
að vonum. Leiksýningunni er ó-
gerlegt að lýsa. Alls konar leik-
fimiflokkar úr Sovétríkjunum
sýndu listir sínar klukkutímum
saman á vellinum, sem sýndist
vera grasvöllur en var gerður
úr grænum flóka. Strákar brun-
uðu um á mótorhjólum, stúlkur
röðuðu sér upp með alla vega
litar tuskur og mynduðu ýmis
helgitákn, aðrir sprikluðu á slám
í háalofti og sífellt voru einhverj-
ir að æða um völlinn þveran og
endilangan með fána og blóm-
vendi. Eina atriðið, sem mér þótti
einhvers virði, var þjóðdansa-
sýning ýmissa þjóða Sovétríkj-
anna. Hátt í lofti sveif loft-
belgur en neðan í honum hékk
gervitungl, og var merki festi-
valsins markað á. Hávær tónlist
hljómaði úr gjallarhornum. Þar
blandaðist saman sígild tónlist,
hergöngumarzar og lög eins og
„Sixteen tons“ og „Johnny is the
boy for me“. Hið síðarnefnda er
áreiðanlega langvinsælasta dæg-
urlagið í Moskvu, en auðvitað
með rússneskum texta. Opnunar-
hátíðin var mjög langdregin og
afar hrikaleg í sniðum. Allir voru
sammála að lokum um, að hún
hefði eflt friðinn í heiminum al-
veg óskaplega mikið.
Sami cirkusblærinn setti mark
sitt á mótið allt. Allri auglýsinga
tækni Rússa var beitt til þess að
sýna friðarást þeirra, en á þann
hátt áð ekki var nokkur leið að
taka hana alvarlega. Ljósaauglýs
ingar og hátalarar sannfæra eng-
an. Á turni einum við Gorki-
stræti gekk gríðarstór plastdúfa
eftir hringspori, vaggaði stéli,
blakaði vængjum og hneigði höf
uðið svo hjákátlega, að enginn
fékk varizt hlátri. Á öll hús með-
fram helztu umferðaæðum voru
strengdir renningar með ' friðar-
auglýsingum og á gluggarúðurn-
ar voru límd spjöld og pappírs-
dúfur, svo að alrokkið hlýtur að
hafa verið inni fyrir. Hrörleg-
ustu húsin fengu ríkulegasta
skerfinn af skrautlegum auglýs-
ingum.
Alls konar karnivöl, vatnahá-
tíðir, dansskemmtanir, skógar-
skröll og vináttufundir voru á
hverjum degi. Einhvern veginn
vantaði alla „stemmingu" í gleð-
skapinn, allt var undirbúið fyrir-
fram. í Gorki-menningargarðin-
um (af hverju hann er kenndur
við „menningu", veit ég ekki) var
eitt kvöldið stórkostlegt karnival.
Fólk rápaði um og „gláptist önd-
vert á“. Stundum mynduðust
smáhópar, þar sem fólk reyndi að
tala saman, en venjulega var það
t.d. eitthvað á þessa leið: You are
from? . . . -me von Italia . . .
Roma? . . . njet, Milano . . .
Scala Opera . . . si si . . . Musso-
lini schlecht . . . da da, aber
nun dead . . . gut, sehr gut . . .
. . . Moskva gut? . . . ja ja, very
good, very fine, people good - . ..
Frieden, peace . . . mir, mir. Svo
var skipzt á heimilisföngum og
samtalinu var lokið. Allir reyndu
þó að bjarga sér, sem bezt þeir
gátu, en stundum gat meinlegur
misskilningur komið til sögunn-
ar. T.d. var sagt, að Skagfirð-
ingur einn hefði ætlað að fræða
stúlkur frá írak á því, að í Skaga
firði væri mikið um hesta- og
kvennamenn, og sagði: „We in
Skagafjordur are great horses
and women-men“. í Gorkigarðin-
um léku margar hljómsveitir, og
vörubílar með karnivalfólki óku
innan um fólkið til þess að auka
kátínuna. Mikill friðareldur
brann á kyndli einum, en þegar
betur var að gáð, voru þetta lit-
aðar blæjur flóðlýstar. Gervi-
gras, gervitungl og gervieldur.
Kvöldinu lauk með stórkostlegri
flugeldasýningu. Annað kvöld
var haldinn vináttufundur með
nýlenduþjóðum í Ostankinogarð-
inum. Öll ræðuhöld drukknuðu
sem betur fór í hávaða frá jazz-
hljómsveitum. Fólk gekk um
skóginn, sem var troðfullur af
hermönnum, eða settist niður og
drakk bjór. Myndatökumenn frá
rússnesku blöðunum gengu um
og létu svertingja og hvíta menn
stilla sér upp í faðmlögum, síðan
var smellt af, og eftir það hélt
hver sína leið. Á morgnana voru
oft haldnir „vináttufundir" með
alls lconar þjóðum. Einu sinni
áttu nokkrar þjóðir að vingast
við fslendinga í bátsferð á
Moskvufljóti. Sú ferð var svo
snilldarlega skipulögð, að hver
þjóð sigldi sér á báti, og veif-
aði svo hver til annarrar. Einn
morguninn átti að tengja íslend-
inga og Vestur-Afríkumenn ó-
rjúfanlegum vináttuböndum, og
var_ nokkur ástæða til þess, því
að íslendingar söfnuðu saman fé
hér heima til þess að styrkja þá
til fararinnar. Þakklætið var þó
ekki meira en það, að þeir svörtu
létu ekki sjá sig, hafa líklega
verið orðnir leiðir á vináttufund
unum eins og fleiri. Á kvöldin
þyrptist Komsomolæskan niður í
miðborgina og reyndi að hefja
dansleiki á torgunum. Lítil þátt-
taka varð ,þó í dansinum. Aðrir
hópar voru látnir hefja alls kon-
ar hópleiki, en þeir voru ekki
skemmtilegri en það, að Rússar
voru einir um að leika sér.
í líkliúsinu
Eitt „prógrammið" var pfia-
grímsganga í grafhýsi þeirra
Leníns og Stalíns. Geysilöng bið-
röð er alla daga á Rauða torg-
inu, og þegar við fórum, voru
sendinefndir frá mörgum þjóð-
Framh. á bls. 15