Morgunblaðið - 01.03.1958, Blaðsíða 9

Laugardagur 1. marz 1958
MÖRGUNBLAÐIÐ
9
Reynslan í skógræktinni hefir kennt skógræktarmönn-
um að margar skógviðartegundir
geta náð góðum vexti hér
/ framiiðinni getur hér orðið mikil timburframleiðsla
Á AÐAL.FUNDI Skógræktarfé-
lags íslands, sem haldinn var að
Kirkjubæjarklaustri í júlíbyrjun
sl. sumar, var gengið frá skóg-
græðsluáætlun fyrir næstu fimm
ár. Hún var gerð samkvæmt því,
sem menn nú vita um möguleika
til skógræktar hér á landi og i
beinu framhaldi af því aukna
uppeldi trjáplantna, sem stund
hefur verið lögð á undanfarin
ár.
Þessi áætlun er mjög athyglis-
verð og þess virði að fleiri kynn-
ist henni en þeir, sem hún hefur
verið send til lestrar. Morgun-
blaðið vill því birta útdrátt úr
henni til að gefa lesendum sínum
kost á að kynna sér ástand skóg-
ræktarmálanna.
Það mun óhætt að fullyrða,
án þess að halla á neinn, að ár-
angur sá, sem náðst hefur í skóg-
ræktarmálum á hinum síðari ár-
um, er hið allra merkilegasta,
er nokkurn tíma hefur gerzt í
ræktunarmálum íslendinga. Fyr-
ir þann árangur vitum við nú
að land okkar er betra en hinn
innlendi gróður landsins, hrjóstur
þess og auðnir bera vott um.
Hingað er hægt að flytja margs
konar nytjatré og reyndar marg-
an annan nytjagróður, ef rétt er
haldið á málum, en ekki sótt til
landa, sem hafa mildara veður-
far.
Nú hefur tekizt að koma inn-
flutningi trjáfræs og uppeldi
plantna í gott horf, svo að næsta
átakið verður að gróðursetja hæfi
legt magn á hverju ári á þeim
stöðum þar sem við viljum hafa
framtíðarskóga okkar.
Því leiddi Alþingi og ríkisstjórn
hjá sér að þessu sinni að taka
afstöðu til áætlunarinnar, en von
ir standa til, að það verði gert
fyrir næsta ár.
Byggt á reynslu
undanfarinna ára
Hér fara þá á eftir útdrættir
úr ýmsum köflum áætlunarinnar.
í upphafi áætlunarinnar er
þess getið, að hún taki yfir næstu
5 ár og að hún sé byggð á reynslu
undanfarinna áratuga. En sú
reynsla hefur sýnt, svo að ekki
verður um deilt, að á íslandi er
unnt að rækta allmargar tegundir
barrtrjáa. Vöxtur og þnski
margra þeirra er svo góður, að
hér getur orðið um mikla timb-
urframleiðslu að ræða, ef vel er
haldið á málunum.
Til landsins eru fluttar timbur-
afurðir fyrir tugi milljóna króna
á ári hverju, en þetta gæti minnk
að mjög með tíð og tíma, ef skipu
lega er unnið að gróðursetningu
skóga á hverju ári.
Megin ræktunin grasrækt
Hingað til hafa íslendingar
nærri eingöngu haft grasrækt fyr
ir augum við ræktun landsins.
Garðyrkja skipar mjög lágan sess
og kornrækt er á byrjur.arstigi.
Sama máli gildir um skógrækt-
ina.
Með grasrækt einni er fram-
leiðsla landsins einvörðungu
bundin við húsdýrarækt. Hins
vegar má öllum vera ljóst, að
því fjölþættari sem ræktunin er
þeim mun auðveldara verður að
hyggja landið í framtíðinni.
Skógrækt hlyti að bæta mjög
lífskjör manna í þeim héruðum,
sem til skógræktar eru failin. Og
ekki þarf að bíða þess, að skóg
arnir verði fullþroska til þess að
skógræktin hafi áhrif á lífskjör
manna, því að vinnan við hana
flytur fjármagn inn í héruðin.
Þessa gætir þegar í nágrenni
Vaglaskógar, þar sem verkalaun
in námu um kr. 300.000, — á sl.
sumri, og á Hallormsstað, þar
sem verkalaunin voru um kr.
350.000, —. Það munar um minna
í litlum sveitafélögum. Af dæm-
um frá öðrum löndum má og sjá.
að vinna við skógrækt hefur víða
orðið einn drýgsti þátturinn í að
koma fótum undir dugandi unga
menn, t. d. á Jótlandsheiðum og
í ýmsum sveitum Noregs.
Grenitré í Hallormsstaðaskógl
mátulegir símastaurar
Þá er vikið að því hve
miklu vöxtur sumra trjátegunda
hafi numið undanfarið, og þar
segir svo: í Hallormsstaðaskógi
hefur verið mældur 5 tenings-
metra árlegur viðarvöxtur á ein-
um helctara lands á 19 ára gömlu
síberisku lerki. Stærsta blágren
ið, sem er um 50 ára, mælist nú
félögin munu geta annazt mikla
gróðursetningu plantna á næstu
áratugum, þykir rétt að leggja
þessa áætlun fram.
Þeir sem vinna að skógrækt
séu samlientir.
Sakir þess, hve langt er á milli
sáðtima og uppskeru 1 skógrækt,
er engri atvinnugrein nauðsyn-
legra að gera áætlanir frain í
tímann, sem og að fylgja peim
eftir.
Þá er bent á, að skógrækt á
íslandi sé svo yfirgripsniikið
starf, að hún verður aidrei leyst
af litlum hópi manna eða fá-
mennu starfsliði einu. Hér verða
margir að vinna saman að settu
marki samkvæmt nákvæmlega
gerðri áætlun, og samræma verð
ur störf hinna ýmsu aðila, svo
sem bezt hentar. Sundrung, ósam
9. Friðlönd og almenningar
vegna gróðurverndar.
10. Umsjón og eftirlit með jarð-
eignum og byggingum Skóg-
ræktar ríkisins.
11. Vísindalegar tilraunir í skóg
rækt.
Skógræktarfélag fslands:
1. Starfssvið og stjórn Skóg-
ræktarfélags íslands.
2. Störf hinna einstöku skóg-
ræktarfélaga.
3. fjáröflun félaganna.
Landgræðslusjóður:
1. Stofnun og stjórn sjóðsins.
2. Hlutverk sjóðsins.
3. Framtíð sjóðsins.
Um stjórn Skógræktar ríkisins
Endursko'ðun laganna þrisvar
Skógrækt ríkisins varð til með
lögum hinn 22. nóv. 1907 og stend
ur því rétt á fimmtugu. Ráðherra
sá, sem fer með landbúnaðarmál,
fer með yfirstjórn skógræktar-
mála. Skógræktarstjóri gerir til-
lögur um framkvæmdir og ann-
ast þær. Til þess nýtur hann að-
stoðar skógarvarða og annars
starfsliðs.
Skógræktarlögin hafa þrívegis
verið endurskoðuð frá upphafi,
árin 1928, 1940 og 1955. Hefur
þeim í hvert sinn verið breytt í
20 ára lerkiskógur á Haliórmsstað. Hér vaxa 16 teningsmetrar viðar á ári á hektara lands.
(Ljósm.: Sig. Blöndal)
hálfur teningsmetri. Þetta tré er
nú orðið nægilega stórt til þess
að notast í öflugasta simastaur.
Þá hefur sitkagrenið náð 9 metra
hæð á 20 árum, en rauðgreni og
fura svipaðri hæð á nokkru
lengri tíma.
Margt hinna eldri barrtrjáa er
farið að bera þroskað fræ, og er
slíkt sönnun þess, að tegundirnar
eiga framtíð fyrir sér í hinum
nýju heimkynnum. Til eru þegar
nokkur þúsund barrplantna, vaxn
ar upp af íslenzku fræi í gróðrar-
stöðvunum, en fáeinar hafa fund
izt sjálfsánar í nánd við gamla
lundi, t. d. fjallafura og sitka-
greni.
Allt bendir til þess, að hér á
landi megi víða búast við svipuð-
um viðarvexti og gerist í Norður-
Noregi, frá Þrændalögum og tii
Troms, og verði svo er það hafið
yfir allan efa, að ræktun timburs
á íslandi muni gefa ágætan arð.
Lögff áherzla gróðursetningar
þar sem skilyrffin eru bezt
Hingað til hefur skóggræðslan
verið yfirleitt bundin við ýmis
friðuð skóglendi og stærri og
minni reiti, sem hin ýmsu skóg-
ræktarfélög hafa komið á fót.
En með því að nú hefur tekizt,
að ná í örugg sambönd um út-
vegun góðs trjáfræs, að rekstur
gróðrarstöðvanna er kominn á
góðan rekspöl, og að skógræktar-
komulag, persónulegir hagsmun-
ir eða pólitískar togstreitur mega
aldrei fá að komast að þessum
málum.
29 hérffas-skógræktarfélög —
Landgræðslusjóffur
Eins og nú standa sakir vinna
einkum þrír aðilar að skógrækt
hér á landi, en þeir eru Skógrækt
ríkisins, Skógræktarfélag íslands
ásamt hinum 29 héraðsskógrækt-
arfélögum, sem eru innan vé-
banda þess, og Landgræðslusjóð-
ur. Þess má geta, að nokkrir ein-
staklingar leggja fram drjúgan
skerf til skóggræðslu. Þar eru
þeir dr. Helgi Tómasson og Sig-
urður O. Björnsson prentsmiðju-
stjóri á Akureyri, fremstur í
flokki.
Til þess að skýra nánar í hverju
störf hinna einstöku aðila cru
fólgin fer hér á eftir flokkun
hinna ýmsu þátta starfsins:
Skógrækt ríkisins:
1. Stjórn skógræktarmála.
2. Útvegun trjáfræs.
3. Uppeldi trjáplantna.
4. Gróðursetning ti’jáplantna.
5. Eftirlit með birkiskógum og
hirðing þeirra.
6. Aðstoð til einstaklinga.
7. Fræðslu- og leiðbeininga-
störf.
8. Tilraunir með skjólbelti.
þá átt, sem bezt virtist henta í
hvert sinn.
Starfsliðið er nú sem hér segir:
Skógræktarstjóri, fulltrúi skóg-
ræktarstjóra og gjaldkeri. 5 skóg
arverðir á fullum launum og 3
skógarverðir á hálfum launum á
móti launum frá héraðsskóg-
ræktarfélögum og 3 skógverk-
stjórar.
Sakir mjög aukins starfs undan
farin 3 ár er þetta starfslið of
fámennt. Nú vantar tilfinnanlega
2—3 skógverkstjóra og tilrauna-
stjóra. Hinn síðastnefndi þarf að
hafa góða sérmenntun og kunna
skil á tilraunastörfum til hlítar.
Útvegun trjáfræs — víða á
norðurhvelinu, í Alaska Noregi
Skóggræðsla á fslandi byggist
skilyrðislaust á því, að trjáfræs
sé aflað á hæfilega norðlægum
eða köldum slóðum. En slíkt fræ
er yfirleitt ekki fáanlegt í venju-
legum fræverzlunum, af því að
fáar þjóðir hafa fram að þessu
girnzt slíkt fræ. Af þeim
sökum er trjáfræ handa íslandi
bæði dýrt og torfengið.
Um mörg undanfarin ár höfum
við orðið að gera út eigin leið-
angra til þess að safna fræi. og
hefur oft mikill kostnaður veriö
í sambandi við þá.
Nú er loks svo komið að tekizt
hafa samningar við fræverzlun
í Ameríku um sérstaka söfnun
handa íslandi í Alaska á stöðum,
sem við kjósum helzt. Þó er enn
ekki komin full reynsla á getu
þessarar verzlunar.
Oftast hefur tekizt að fá fræ
frá Norður-Noregi með tiltölu-
lega litlum kostnaði, og hafa
Norðmenn verið okkur mjög inn-
an handar um mörg ár. En þang-
að er aðeins tvær tegundir að
sækja, rauðgreni og skógarfuru.
Hins vegar fást alls 9 tegundir
í Alaska, sem hér má nota.
Þá hefur og verið flutt hingað
trjáfræ frá Rússlandi og Síberíu
en bæði hefur oltið á ýmsu um
notagildi fræsins, og eins hefur
sambandið verið stopult á köfl-
um. Sumt af hinu rússneska fræi
hefur samt verið með ágætum.
Elztu barrtrén hér á landi eru
farin að bera fræ, en þvi miður
eru þau svo fá talsins, að fræið
af þeim nemur ekki neinu telj-
andi enn sem komið er. Brodd-
furan á Hallormsstað er sú teg-
und, sem oftast ber fræ. Má
heita að hún beri eitthvað á
hverju ári, en þar sem tala
trjánna er alls um 50 er ekki
unnt að búast við miklu. Blá-
grenitrén eru ekki nema 5, en
þau hafa borið þroskað fræ með
fárra ára millibili siðan 1946. Af
þeim fékkst tæpt kílógram, þegar
bezt lét. Sitkagreni og fjallafura
bera oft fræ, og fer fræfall sitka-
grenisins vaxandi á næstu ára—
tugum.
Fræþarfir erlendis frá
Fræþarfir landsins eru nú milli
150 og 200 kg á ári, og af því sést
að eitt og tvö kg við og við hafa
ekki mikla þýðingu. Á meðan hin
íslenzku barrtré eru að komast
á þroskaaldur verður því að
sækja allt fræ til annarra landa.
Þó mætti flýta fyrir því að inn-
lent fræ fengist með trjáfrærækt,
því með sérstökum aðferðum má
fá ung tré til þess að blómgast
og bera fræ. En slíkt krefst nokk
urs undirbúnings og er allkostnað
arsamt. Samt þyrfti að reyna að
koma þessu áleiðis, þar sem inn-
flutningur fræs nemur kr. 70.000
til kr. 100.000 á hverju ári.
Fleiri frætökustaffir
Frætökustaðir okkar eru nú
þessir:
1. Suðurströnd Alaska frá
Skagway og Cook Inlet.
2. Norður-Noregur frá Rana-
firði að Finnmörku.
3. Héruðin við Hvítahaf og
austur í Úral.
En hér við þyrfti að bæta, ef
nokkur kostur væri á, miðhéruð-
um Kamtsjatkaskagans.
Auk þess koma til greina ýms-
ir hálendir staðir í British Col-
umbia og víðar í Ameríku, Labra
dorströndin og þau héruð í Aust-
ur-Síberíu, sem liggja nálægt
norðurmörkum skóganna. Þar að
auki eru háfjöll á ýmsum stöðuna
mjög girnileg til fróðleiks, og að
því kemur auðvitað fyrr eða síð-
ar, að allir þessir staðir verða
kannaðir, því að þaðan má fá
margs konar gróður annan en tré
og runna.
Ekki er nokkur minnsti vafi á,
að það gæti orðið allri íslenzkri
jarðrækt mesti búhnykkur og til
ómetanlegs gagns um alla fram-
tíð, ef tök væru á að gera út Jeið-
angra til fræsöfnunar á þá staði,
sem líkjast íslandi hvað veðráttu
snertir.
Um uppeldi trjáplantna
Gróöursetningartíminn sem
beztur er
Uppeldi trjáplantna verður ein
vörðungu að miða við getu þjóð-
arinnar til þess að gróðursetja
skóg. Það er að segia hve mörgum
dagsverkum þjóðfélagið getur
varið á ári hverju til gróðursetn-
ingar.
Með þeim aðferðum, sem nú
eru notaðar við gróðursetningu,
má ætla fullvinnandi manni um
250 plöntur á dag til jafnaðar.
Framh. á bls. 11.